Agllashca temata ricungapaj

Gentecunaca tapunmi

Gentecunaca tapunmi

Gentecunaca tapunmi

¿Testigo de Jehovacunaca yahuarpa importante partecunamanda llujchishca fracciongunataca chasquipanchichu?

15 de junio de 2000 revistapimi cai tapuipa respuestacunaca llujshirca. Pero cai respuestacunataca cutinmi cai revistapi imprimipashcanchi.

Testigo de Jehovacunaca yahuartaca na chasquipanchichu. Yahuarmanda Taita Dios churashca leycunaca gentecuna shuj shuj yuyaicunata charijpipash, chai leycunaca na cambiarina cashcataca tucui shungumi crinchi. Shinapash cunanbica yahuarmanda parlashpaca shuj shuj ruraicunami llujshishca. Cunanbica yahuartaca chuscu minishtirishca partecunapimi dividin. Chai minishtirishca partecunamandapash fracciones nishcacunatami llujchin. Chaimandami yahuarta churarinaca imapa ali canashnalla canata, imapa nali canatalla ricunapa randica testigo de Jehovacunaca Bibliapi ima nijta, Jehová Dioshuan ali amigo cashpa catinatarami ashtahuanbachaca ricuna can.

Caita intindi ushangapaca Bibliapa ima nishcacunata, punda imacunalla pasashcacunata, doctorcuna ima nishcacunata ricupashunchi.

Jehová Diosca Noetaca yahuartaca respetanapacha cashcatami ricuchirca (Génesis 9:​3, 4). Jipaman israelitacunaman cushca Leycunapipash yahuarca Taita Diospaca ninan valishcapacha cashcatami ricuchirca. ‘Israel puramanda maijan runa cashpapash, na cashpaca shuj llactamanda shamushpa causajushpapash, ima yahuartapash micungapashchari. Yahuarta micuj chai runataca fiñashpami ricusha’ nircami. Israelitacuna cai mandashcata na cazushpaca shujcunatapash pandachi ushashcamandami Jehová Diosca ‘Israel puramandaca anchuchishami’ nirca (Levítico 17:10). Shuj tiempo jipaca Jerusalenbi ancianocunahuan, apostolcunahuan shuj tandanajuipi cashpami yahuartaca na micunachu, yahuarta micushpaca huainayana juchata rurajui, yanga dioscunata adorajui cuendallatami nishpami ricuchirca (Hechos 15:​28, 29).

Chai tiempopica yahuarta na micunachu nishcataca ¿imashinata pactachirca? Jesusta catijcunaca chairalla llujchishca yahuarta, ni alchishca yahuarta, paipa juizu huañushca animalpa aichatapash na micunllu carca. Por ejemplo morcillataiman, maijan micunacuna cashpapash yahuarhuan chapushca cajpica na micunachu carca. Chashna micunacunataiman micushpaca Jehová Diospa mandashcata na cazujushcatami ricuchinman carca (1 Samuel 14:​32, 33).

Más o menos huata cien o docientoscunapi Tertuliano escribishcata ricushpami punda tiempopi gentecunaca yahuarta micunatapash normalta ricushcata yachapashcanchi. Jesusta catijcunapash yahuartaca ufianllami carca nishpa yangata juchachinajujpipash Tertulianopa escribishcapica “Diosta na sirvij huaquin familiacunallami imapash fiestacunata ruranajushpa o imapash importante cosascunata ruranajunchi nishpa yahuartaca ufian carca” nircami. Shinallata huaquingunaca epilepsia unguimanda ali tucungapaj nishpami, circocunapi huaquin esclavocunata huañuchijpi chai esclavocunapa chairalla llujshishca yahuartami ufian cashca ninmi.

Roma llactamanda gentecuna imapash unguipa ali nishpa yahuarta ufiana costumbreta charijpipash, Jesusta catijcunapaca yahuarta ufiana costumbreca nalipachami carca. Tertulianoca “ni animalcunapa yahuartapash na ufianachu canchi” nishpami escribirca. “Roma llactamanda gentecunaca Jesusta ali catijcunaca yahuarhuan micunacunata micujta o na micujta ricungapajmi imatapash rurashpa pandachingapaj munan carca” nircami. Ashtahuangarin Tertulianoca “Jesusta catijcunaca animalcunapa yahuartapash na micushpaca ¿imashnata gentecunapa yahuartacarin mucungayari?” nircami.

Doctorcunallata yahuarta churarichun mandajpica cunan punllacunapica ashtaca gentecunamandaca huaquingunallami cai tratamientomanda Taita Diosca imatashi yuyanga yashpa pensarin. Testigo de Jehovacunaca causangapaj munaita charishpapash Jehová Dios yahuarmanda churashca leycunata cazungapaj decididomi capanchi. Shinaca yahuarhuan ricunata charij tratamientocunamandaca testigo de Jehovacunaca ¿imatata yuyan?

Segunda Guerra Mundial tiashca jipami yahuarta churarina tratamientocunataca normalmente utilizai callarirca. Pero testigo de Jehovacunaca yahuarta churarishpaca Jehová Diospa mandashca leycunata na cazujushcatami ricuchinajunchi nircami. Cunan punllacunapipash shinallatami yuyapanchi. Shinapash cunanbica shuj shuj jambicunami llujshishpa catishca. Cunan punllacunapica doctorcunaca yahuartapachaca ñana churanllu, chaipa randica yahuarmanda llujchishca glóbulos rojos, glóbulos blancos, plaquetas, plasma nishcacunatami churan. Ima unguita charishcata ricushpami doctorcunaca glóbulos rojos, glóbulos blancos, plaquetas, plasma nishcacunamanda maijanda cashpapash churachun mandan. Yahuarpa chuscu importante partecunata llujchi ushaimandami chai yahuarmandallata shuj shuj cosascunata llujchishpa tauca gentecunaman utilizaita ushan. Pero testigo de Jehovacunaca yahuarta, yahuarmanda chuscu importante partecunata llujchishcatapash na churarinchichu. Chaita churarishpaca Taita Diospa mandashca leycunata na cazunajushcatami ricuchinchiman. Yahuarta na churarinachu nishpa Bibliapi mandashcacunata cazuimandami unguicunahuan japi tucunatapash salvarishcachi. Hepatitis, sida, shuj shuj unguicuna yahuarpi caimandami yahuarta na churarishpaca chai unguicunahuan na japi tucunchi.

Shinallata yahuarmanda chuscu importante partecunata llujchishcamandapashmi chai partecunamandaca fracciones nishcacunata llujchin. Shinaca fracciones nishcacunataca ¿imashinata utilizan? Fraccionescunahuan tratamientocunata japinata o na japinata ali ricungapaca testigo de Jehovacunaca ¿imatata yaipi charina can?

Yahuarpica shuj shuj tauca cosascunami tian. Por ejemplo, plasmaca casi mayoriami yacu can. Shinapash plasma nishcapimi hormonas, sales inorgánicas, enzimas, shuj shuj minerales nishcacunapash tian. Shinallata albúmina nishca proteinacuna, yahuar ushashca llujshijujpi jarcangapaj factores de coagulación nishcacuna, shinallata imapash ungui japijpi cuerpollata definfirichun anticuerpos nishcacunami tian. Doctorcunaca plasmamanda proteinascunata llujchishpami ashtaca cosascunata ruran. Por ejemplo, huaquin gentecunaca imapash ashalla chugriguhuanllata ushashcatami yahuartaca perdin. Chai gentecunatami hemofílicos nin. Chai gentecunamanmi factores de coagulación VIII nishcataca churan. Imapash unguicunapa ña vacunarishca gentecunamandami plasma nishcata llujchin. Plasma nishcamandami shuj proteinata llujchishpa gammaglobulina nishca jambita ruran. Chai jambitami cutin shuj gentecuna ama contagiarichun doctorcunaca churachun mandan. Plasmapi tiashca shuj proteinacunatapashmi doctorcunaca llujchishpa utilizan. Doctorcunaca plasma nishcatallaca na shina ruranllu glóbulos rojos, glóbulos blancos, plaquetas nishcacunapi tiashca fracciongunata separashpa utilizanata yachan. *

Plasma nishcamandallaca na fracciongunataca llujchinllu. Glóbulos rojos, glóbulos blancos, plaquetas nishcacunamandapashmi fracciones nishcacunataca llujchin. Por ejemplo, glóbulos blancosmanda llujchishca interferones, interleuquinas nishcacunata llujchishpami cancercunapa o shuj unguicunapa jambicunata ruran. Plaquetasmanda fracciongunataca chugrishca uchalla ali tucuchunmi jambicunata ruran. Shinallata yahuarpa fracciongunahuan rurashca jambicunaca ashtahuanmi llujshishpa catijun. Chai jambicunaca yahuarpa chuscu importante partecunataca na charinllu. Chai chuscu importante partecunamanda llujchishca fracciongunatallami charin. Jehová Diosta sirvijcunaca ¿cai tratamientocunataca chasquipanchichu? Bibliapica yahuarmanda llujchishca fracción nishcacunata chasquinata o na chasquinataca na imatapash nijunllu. Chaimandami concienciapi ali sintirina decisionda cada uno agllana capanchi.

Huaquingunaca yahuarmanda llujchishca fracciongunahuan jambicunata shuj derecho na chasquinatami decidishca. Por ejemplo, unguicunahuan na fácil japi tucungapaj jambicunapash, yahuarpa fracciongunata charijpimi chai jambicunatapash na chasquin. Taita Diospa leypi yahuarta ‘alpapi shitana’ cashcata pactachingapaj munaimandami yahuarta, yahuarpa fracciongunatapash na chasquinata decidin (Deuteronomio 12:​22-24). Por ejemplo, gammaglobulina nishca jambita o factores de coagulación nishcacunata rurangapaca yahuarmanda fracciongunata llujchishpami ruran. Chaimandami Jehovata huaquin sirvijcunaca yahuarta, yahuarpa chuscu importante partecunata na chasquinshnallata yahuarpa fracciongunata charishcamandami chai jambicunataca na chasquin. Paicunapa concienciapi ali sintiringapaj munaimandami chaitaca ruran. Chaimandami paicunapa decisiondaca respetana capanchi.

Cutin Jehova Diosta huaquin sirvijcunaca yahuarta, glóbulos rojos, glóbulos blancos, plaquetas y plasma nishcacunata na chasquishpapash yahuarmanda llujchishca fracciongunamanda rurashca jambicunataca chasquinatami decidishca. Shina decidishpapash huaquingunaca gammaglobulina nishca inyeccionda chasquishpapash, tal vez glóbulos rojos o glóbulos blancosmanda llujchishca fracciongunahuan rurashca jambicunataca na chasquingachu. Shinapash Jehová Diosta huaquin sirvijcunaca ¿imamandata yahuarpa fracciongunahuan rurashca jambicunataca chasquinata decidishca?

La Atalaya del 1 de junio de 1990​pi “Preguntas de los lectores” nishca partepica, vijsayu huarmiguca huahua vijsapi cajpillata plasmapa huaquin proteinacunata huahuapa yahuarman yalichin cashcatami ricuchin. Huahua vijsapi cajpillata plasmapa proteinacuna yalijpimi, huahuaca mamapa inmunoglobulinas nishcata charita ushan. Shinami huahuaca na fácil irquiyan. Huahua vijsapi cajpillatami glóbulos rojos huañujpi glóbulos rojospa fracciongunaca huahuapa cuerpo enteroman oxígeno nishcata apan, shinallata bilirrubina nishcamanbashmi tigran. Chaimandaca placenta nishcamanmi yalin. Chai placentamandaca mamapa cuerpoman yalijpimi chai bilirrubinacunaca mama bañopi lugariajpi llujshin. Cai fraccionguna mamamanda huahuaman normalta yalijta yachashpami, huaquin Jehovata sirvijcunaca plasmapa fracciongunata o chaishuj globuloscunapa fracciongunata chasquinata decidin nishpami cai revistapica nirca.

¿Cai decisionda cada uno agllana cashcamandallachu na importantetashna ricuna capanchi? Yahuarhuan ricuna decisiongunata agllagrijushpaca na yangata decidinallachu can. Imashinami ricupashcanchi testigo de Jehovacunaca yahuarta, yahuarpa chuscu importante partecunatapash na chasquipanchichu. Bibliapica “yanga dioscunaman carashcatapash, yahuartapash, sipishpa huañuchishca aichatapash na micunachu, napacha huainayanachu canguichi” nishpami Diosta sirvijcunamanga mandashca (Hechos 15:29). Cada Jehovata sirvijcunami yahuarpa fracciongunata chasquinata o na chasquinataca Jehova Diosta mañashca jipa, Bibliapa yachachishcacunapi aliguta pensarishca jipami decidina can.

Ashtaca gentecunaca paicunapa saludpa na ashta ali cajpipash, chai rato ali tucungapaj munaimandallami ima tratamientocuna ricurijpi o yahuarhuan rurashca tratamientocunatapash chasquinlla. Jehová Diosta sirvijcunaca chai rato ali tucungapallaca na munanchichu. Imapash tratamientota japinata decidigrijushpaca shuj cosascunatapashmi yaria capanchi. Testigo de Jehovacunaca ali tratamientota cushpa atindijpimi ninanda agradicinchi. Shinapash shuj tratamientota nara chasquishpallatami imapi ayudajta, imapi na ayudajta ricushpa agllanchi. Pero imapash tratamientocuna yahuarmanda llujchishca fracciongunahuan rurashca cajpica Jehová Diospa yachachishcacunata catinata, Jehová Dioshuan amigo cashpa catinata primeropi churashpami imatapash decidinchi (Salmo 36:​9).

Salmista runagushnami ñucanchipash Taita Diostaca cashna nita ushapanchi: “Mandaj Taita Diosca, indishnapash, jarcarina escudoshnapashmi. Mandaj Diosca ninanda juyanata, juyailla canatami cunga. Ima nalitapash na rurajcunataca, ima alitapash na quichungachu. Tucuita Mandaj Dioslla, canda yariashpa causaj ruanaca ninandami cushijun” (Salmo 84:​11, 12).

[Nota]

^ párr. 13 Ashtahuan yachangapaj munashpaca La Atalaya del 1 de noviembre de 1978, shinallata 1 de octubre de 1994 huatapa “Preguntas de los lectores” nishca partepi ricupangui. Pastillascunata o shuj jambicunata rurajcunaca fracciongunata utilizashpa llujchishca jambicunatallatami, shuj cosascunata utilizashpa chai jambicunatallata llujchishca.

[Recuadro]

DOCTORCUNAHUAN PARLANGAPAJ HUAQUIN TAPUICUNA

Operarigrijushpa o yahuarpa fracciongunahuan rurashca tratamientocunata churagrijujpica doctorcunataca cashna tapupangui:

Ñuca testigo de Jehová cashcata, yahuarta, glóbulos rojos, glóbulos blancos, plaquetas, plasma nishcacunata na chasquin cashcataca ¿tucui doctorcunachu yachapan? nishpami tapuita ushapangui.

Yahuarpa chuscu importante partecunahuan rurashca jambita ufiachun mandajun yashpaca cashna tapupangui:

¿Cai jambicunaca yahuarpa chuscu importante partecunahuanllu rurashca capan? nishpa tapupangui. Ari nijpica, imashnapacha rurashca cajtapash tapupangui.

Yahuarpa fracciongunahuan rurashca cai jambitaca ¿mashnatata churagrihuanguichi? O ¿imashnata churagrihuanguichi? nishpapash tapunallami capangui.

Yahuarpa fracciongunahuan rurashca cai jambita ñuca conciencia chasquichun saquijpica, ¿ñucapa saludtaca ashtahuan nalimanlla tigrachinga?

Yahuarpa fracciongunahuan rurashca tratamientocunata ñuca conciencia chasquichun na saquijpica ¿ima ashtahuan tratamientocunata tian?

Cai tratamientota chasquinata o na chasquinata ña decidishpaca ¿ima horata quiquinman villaita ushapani? nishpami tapuita ushapangui.