Yang pafundinau anch yidiamu

Yipul ya in Kutang

Yipul ya in Kutang

Yipul ya in Kutang

Ov, Atuman a Yehova akat kwitiy yikunku yikemp yikemp ya mash?

Chakul chilondwilaku ech twachibudisha kand mu nimero wa Chinong cha Kalam cha 15 Ngond wa 6, 2000.

Pakad kuya kulemp, Atuman a Yehova kakwitiyangap kuyitek mash. Twitiyijin anch chijil cha Nzamb piur pa mash chikuswimpangap mulong wa kuyisangaresh antu. Pakwez nlel, mash akutwish kumangan mu yikunku yijim yinying ni yikunku yijim yinying yiney akutwish niyau kuyangan mu tuyikunku tukemp tukemp. Pakimbinay kukwat mupak piur pa mulong winou, mwin Kristu kafanyidinap kwend ching kushinshikin piur pa uwamp ni ubaj ukutwisha kwikalaku. Pakwez, chom cha usey chifanyidinay kusal kud kushinshikin yom yilondinay Bibil ni yibudikin yikwikalaku piur pa urund wend ni Nzamb Mwin Dikand Diawonsu.

Yom yilondinay Bibil yiswapel kwau kutesh. Chawiy mulong wa kutukwash kutesh, el tumanany yom yifundishinay Bibil piur pa mulong winou.

Yehova Nzamb wamuleja nshankur wetu Nowa anch chifanyidin kuman mash mud chom cha pakampwil. (Disambishil 9:3, 4) Kupwa, yijil yapanay Nzamb kud in Isarel yading yimekeshin anch mash mading matumbil: “Muntu mwawonsu mwin Isarel, ap ngez . . . wez wadia mash, ap mash ma mutapu ik, nikez kupompatijan nend mwin kudia mash minam.” Anch mwin Isarel walik kuziyil ku chijil chinech, wafanyina kuyibachik akwau kusal mwamu, chawiy Nzamb wawejaku anch: “Am nikez kumudiosh pakach pa ayend.” (In Levi 17:10) Mu kusut kwa mivu, chikumangan chimwing chasadika mu Yerusalem, atwimbuy ni amakurump amwing akwata mupak anch in Kristu afanyidin ‘kwipuk mash.’ Kusal mwamu kud kwa usey nakash mud kand kwipuk yisal ya masandj ni kwipuk akish.​—Midimu 15:28, 29.

Pa chisu chinicha, yom ik yafanyinau in Kristu kusal mulong wa kumekesh anch ‘ipukin’ mash? In Kristu kafanyinap kudia mash, mikala mikwatina ap bwat, ni kadiangangap annam a mwifil. Kupwa kand, kadiangangap yakudia mudia mash, mud masosis masadinau ni mash. Kudia mash mu mitapu yin yawonsu kuding kujip chijil cha Nzamb.​—1 Samwel 14:32, 33.

Antu avud pasak kamanangap kwau anch chiyipin kudia ap kuna mash, mud mutapu tukutwisha kuman mu mifund ya Tertullien (mivu chitot ya kaad ni ya kasatu C.C.). Pakulay piur yom ya makasu yalondang anch in Kristu adiangang mash, Tertullien wajimbula michid yadiangang mash chisu chasukangau mansuk. Walonda kand anch: “Chisu charishangau antu tutaku mu chiwandj, antu amwing ading nich impu nakash anangang mash ma antu ajipangau mwinamwa . . . mulong atongang anch makutwish kuyok ku kafef.”

In Kristu kasalangap yom yiney (ap anch in Rom amwing asalang mwamu mulong wa kwiyokish), Tertullien wafunda anch: “Tukatap kuman mash ma annam mud yakudia tukutwisha kudia.” In Rom asadilang yakudia yikweta mash mulong wa kupak kushinshaman kwa in Kristu akin. Tertullien wawejinaku anch: “Katat, nikimbin nikwipulany, utonginany nchik, anch in Kristu akisin kamu nakash mash ma annam, ov, utonginany anch akutwish kwikal nich impu ya kuna mash ma antu?”

Nlel unou, antu avud atongin kwau anch yijil ya Nzamb Mwin Dikand yikangeshinap kwau kusadil mash anch mwingang walond anch chid cha usey kusal mwamu. Ap anch Atuman a Yehova kakatiningap kufa, pakwez akatin kusal usu wa kuziyin ku chijil cha Yehova piur pa mash. Mutapu ik tukutwisha kumekesh anch tuziyidin ku chijil cha Nzamb piur pa kwiyokish kwitina kusadil mash?

Kupwa kwa njit ja II ja pa mangand mawonsu, chaku cha kutekan mash chavulijana nakash, pakwez Atuman a Yehova amana anch kusal mwamu kukwatijadinap ni chijil cha Nzamb ni wawiy mutapu tudandamedin kwitiyij. Mitapu ya kwok yikat kuswimp nakash mu kusut kwa chisu. Nlel unou, amingang kayitekinap nakash antu mash makabuj, pakwez yikunku yijim ya mash yidia: (1) globules rouges; (2) globules blancs; (3) plaquettes; (4) plasma (mash makweta mem). Kukwatijan ni mutapu udiay muyej, amingang akutwish kumulej anch akutwish kukutek ma globules rouges, globules blancs, plaquettes ap plasma. Mulong mash akutwish kumauril mu yikunku kushalijan, akutwish kumasadin mulong wa kuyok nich ayej akwau. Atuman a Yehova amen anch kumutek muntu mash makabuj ap yikunku yijim yawonsu ya mash kud kujip chijil cha Nzamb. Chakin kamu, kulimish mbil yiney ya Bibil kwayichidijin kal ku ubaj uvud, mud mayej ma hépatite ni SIDA makutwisha kusamburik kusutil mash.

Mulong chitwishikin kand kwauril mash mu yikunku yikwau yikemp yikemp nakash, komb tukutwish kwiyipul yipul piur pa yikunku yikemp yikemp yiney. Mutapu ik ukatau kuyisadil, ni yom ik yifanyidinay mwin Kristu kushinshikin chisu chikwatinay mupak anch ukuyitiy ap bwat?

Mash makwet yom yivud nakash. Ap ma plasma​—makweta uvud wa mem 90 pa chitot—​makwet niyau yom yivud nakash. Chilakej, ma plasma makwet maproteyin mamwing matazukinau anch albumine, mawiy makata kukwash chakwel kangal mash madja ni kurishikish mayej. Amingang akutwish kumauril ni kumasadil kand. Chilakej, maproteyin mamwing madia mu plasma akutwish kumasadil mulong wa kukwash chakwel mash kangal madja. Ap anch muntu ukimbin kukwachik mayej kanang, adokter akutwish kumupamp mwon utazukinau anch gammaglobulines, madioshinau ku ma plasma ma mash ma muntu ukweta mutapu wa kurish nich mayej minam. Kud maproteyin makwau ma plasma makutwishau amingang kusadil, pakwez yom twisambina kal kwiur oku yimekeshin mutapu ukutwishau kwauril yikunku ya mash (mud plasma) mu tuyikunku tukwau tukemp tukemp. a

Mud mutapu ukutwishau kwauril ma plasma mu yikunku yivud, yikunku yikwau yijim (globules rouges, globules blancs, plaquettes) akutwish kuyauril niyau mu tuyikunku tukemp tukemp. Chilakej, mu globules blancs mukutwish kwikal tuyikunku tukemp tukemp tutazukinau anch interférons ni interleukines, tukutwishau kusadil mulong wa kwok nich mayej mamwing madiokila ku aviris ap kwok nich kanser. Mu plaquettes akutwish kudioshamu tuyikunku tukata kukwash chakwel yitat yipwa swa. Ni amingang adandamedin kusal mwon yikwau mu kusadil tuyikunku tukemp tukemp twa mash. Mu kwok mud kwinoku, kakatap kusadil yikunku yijim ya mash pakwez akat kusadil tuyikunku tukemp tukemp tudiokila ku yikunku yiney yijim ya mash. Ov, mwin Kristu ufanyidin kwitiy tuyikunku tukemp tukemp twa mash chisu chimwokinau? Mwin Kristu amwinend ndiy ufanyidina kutond. Bibil kisambidinap piur pa tuyom tukemp tukemp, chawiy mwin Kristu ufanyidin kusadil kom kend mulong wa kukwat mupak kurutu kwa Nzamb.

In Kristu amwing akat kulik kuyok ni mwon yawonsu yisadilau ni mash (ap tuyikunku tukemp tukemp tukata kukwash kurish nich mayej mu chisu kanang). Wawiy mutapu uteshinau chijil cha Nzamb chilondina piur pa ‘kwipuk mash.’ Akat kutong anch chijil chayinkishau in Isarel chading chitin anch chifanyidin ‘kumichil pansh.’ (Kuvurik Yijil 12:22-24) Chijil chinech chikwatijadin mutapu ik ni chipul twisambidina? Mwaning, mulong wa kurijek mwon yikata kurish nich mayej ni mwon yikwau, chitin kusend mash ni kumasadil mulong wa kubudish mwon yiney. Mulong in Kristu amwing akat kulik mwon yiney, mud mutapu ukatau kulik kuyitek mash ma kabuj ap yikunku yijim ya mash. Chawiy, tufanyidin kulimish kom kau.

In Kristu akwau akat kukwat mipak yishalijadina ni yiney. Niyawiy akat kulik kuyitek mash makabuj, globules rouges, globules blancs, plaquettes, ap ma plasma. Pakwez, akutwish kwitiy anch mwingang ayoka mu kusadil tuyikunku tukemp tukemp tudiokila ku yikunku yiney yijim. Pakwez piur pa tuyikunku tukemp tukemp twinetu, akutwish kukwat mipak yishalijadina. Mwin Kristu umwing ukutwish kwitiy kumupamp ma gammaglobulines, pakwez ukutwish kulik kwitiy kumupamp mwon ukweta ma globules rouges ap ma globules blancs. Chawiy lel, yom ik yikutwisha kuyikwash in Kristu amwing kwijik anch akutwish kwitiy tuyikunku tukemp tukemp twa mash?

Mutu wa mulong “Yipul ya in Kutang” wabudishau mu Chinong cha Kalam cha 1 Ngond wa 6, 1990, walejana anch maproteyin madia mu plasma madiokila mu mash ma mband ukweta madikaj makat kwandam mu mash ma mwan udia mwinvumu. Mwamu maku ukat kumusutishin mwan udia mwinvumu chikunku cha mash chikata kumukwash mwan kulik kwikal ni mayej. Chikwau kand, anch ma globules rouges ma mwan uchidia kal mwinvumu mafa, ukat kumusutishinam makwend ni mujimbu wa makwend ukat kumabudish pol mud yiyimp. Chawiy in Kristu amwing akutwish kuman anch, mulong tuyikunku tukemp tukemp twa mash tukutwish kudiokal mu mujimbu wa muntu umwing ni kuya mu mujimbu wa muntu mukwau mu mutapu wa chivadik, komb niyawiy akutwish kwau kwitiy tuyikunku tukemp tukemp twa mash tudiokila ku ma plasma ap ku ma globulles makwau ma mash.

Mulong yitongijok ni mipak yimedina pa kom yikutwish kushalijan, ov, chinech chirumburikin anch mulong winou ud kwau ukemp? Bwat. Ud kamu mulong ujim. Pakwez uswapel kwau kutesh. Yom twisambina kal kwiur oku yimekeshin anch Atuman a Yehova alikining kuyitek mash makabuj ni yikunku yinying yijim ya mash. Bibil uyilejin in Kristu anch afanyidin ‘kwipuk yom yipeshilau kud akish ni mash ni yisal ya masandj.’ (Mudimu 15:29) Pakwez, piur pa tuyikunku tukemp tukemp tudiokila ku yikunku yijim ya mash, mwin Kristu win mwawonsu, kupwa kwa kutongijokin nakash ni kulembil, ukwikwatinap amwinend mupak.

Antu avud akat kwitiy kuyok mu mutapu win wawonsu ap anch kwok kwinoku kukutwish kuyiletin ubaj, mud mutapu muchidia piur pa mutapu wa kwok mu kusadil mash. Mwin Kristu wakin ukat kwikasikesh kwikal nich chitongijok cha yom yawonsu ni chisikena, kadiap ching chimedina pa yom ya ku mujimbu. Atuman a Yehova akat kujikitish mulong wa usu usadilau amingang wa kuyok antu, ni akat kushinshikin uwamp ni ubaj wa mitapu kanang ya kwok. Pakwez, piur pa kusadil ma mwon masadilau nich mash, akat kukwat nich usey nakash yom yilondinay Nzamb, ni urund wau pamwing ni Mwin Kupan Mwom.​—Kuseng 36:9.

Chiyukish mud ik kud mwin Kristu anch wikal nich kashinsh mud kadingay nich nfund a kuseng wafunda anch: “Mulong [Yehova] Nzamb udi mwin kutuchidij mudi rukibu, udi kand mudi dipat dietu. Ndiy ukat kupan ranaken ni uyaj. Kakumukishap muntu ukata kwendil mu kutentam chom chiwamp. A [Yehova] . . . , wayuk muntu ukata kukungamen kudi ey.”​—Kuseng 84:11, 12.

[Dizu didia Kwishin kwa paj]

a Tal “Yipul ya in Kutang” mu Chinong cha Kalam cha 15 Ngond wa 9, 1978, ni cha 1 Ngond wa 10, 1994 mu français. Malaboratwar makata kusal ma mwon makat kusal ma mwon mamwing makad kubombakan ni mash makutwishau kusadil pa ndond pa tuyikunku tukemp tukemp twa mash twasadinangau pakur.

[Kamushet kadia pa paj]

YIPUL YA KUMWIPUL DOKTER

Anch chifanyidin kukubaril ap kukwok mu kusadil mwon ukweta mash, mwipula dokter wey anch:

Ov, amingang awonsu angokina ij anch mulong nid Kaman wa Yehova kafanyidinap kwintek mash (chikala globules rouges, globules blancs, plaquettes, ap ma plasma) chikalap nchik yom yikwinshikena?

Anch akukwok nich mwon ukweta globules rouges, globules blancs, plaquettes, ap ma plasma mwipula dokter wey anch:

Ov, mu mwon mwinomu mud chikunku chimwing chijim pakach pa yikunku yinying yijim ya mash? Anch mwawiy, ausadin mutapu ik?

Chikwit kuna mwon winou winch, ni mutapu ik?

Anch kom kam kitiy kusadil mwon winou, ov, kud ubaj kanang?

Anch kom kam kalik kwitiy kusadil mwon winou, akutwish kwingok mu mutapu ukwau?

Kupwa kwa kushinshikin nakash mulong winou, chisu ik nikutwisha kukulej mupak wam?