Pakasaritaan ti Biag

Makapnek a Biag iti Laksid Dagiti Saem

KAS INSALAYSAY NI AUDREY HYDE

No lagipek ti 63 a tawen nabusbosko iti amin-tiempo a ministerio​—59 a tawen iti sangalubongan a hedkuarter dagiti Saksi ni Jehova​—makunak a naaddaanak iti makapnek a biag. Pudno, nasaem ti pannakakitak iti umuna nga asawak nga in-inut a natay gapu iti kanser ken ti maikadua nga asawak a nagsagaba iti makapapatay nga epekto ti Alzheimer’s disease. Ngem palubosandak a mangisalaysay no kasano a nataginayonko ti rag-o iti laksid dagitoy a didigra.

DIMMAKKELAK iti away iti asideg ti ili ti Haxtun a katanapan iti makin-amianan a daya ti Colorado, iti asideg ti beddeng ti Nebraska. Siak ti maikalima kadagiti innem nga annak da Orille ken Nina Mock. Naipasngay da Russell, Wayne, Clara, ken Ardis iti nagbaetan ti 1913 ken 1920, ket naipasngayak iti simmaganad a tawen. Naipasngay ni Curtis idi 1925.

Idi 1913, nagbalin ni Nanang kas maysa nga Estudiante ti Biblia, ti awag idi kadagiti Saksi ni Jehova. Idi agangay, nagbalin a Saksi ti amin a kameng ti pamilia.

Makagunggona a Biag iti Katanapan

Nasigo ni Tatang. Adda de kuriente a silaw kadagiti amin a patakdermi, a manmano idi a tiempo. Addaankami kadagiti gagangay a produkto iti agrikultura​—itlog manipud kadagiti manokmi, ken gatas, krema, ken mantekilia manipud kadagiti bakami. Kabalio ti pagaradomi ken agmulakami iti strawberry ken patatas, agraman trigo ken mais.

Matmatan ni Tatang a kasapulan a makasursurokami amin nga annakna nga agtrabaho. Sakbay pay a nangrugiak nga ageskuela, nasanayak  nga agtalon. Malagipko pay ti panaggabion ken panaggabutko iti ruot kadagiti atiddog a gulis bayat ti kinadagaang ti kalgaw. ‘Madanonkonto ngata ti ungto ti gulis?’ napanunotko. Nagarubos ti ling-etko, ken siniluddak dagiti uyokan. No dadduma, maasianak iti bagik agsipud ta dagiti dadduma ng ubbing saanda a kasapulan ti agbannog a kas kadakami. Ngem iti kinapudnona, no lagipek ti kinaubingko, agyamanak ta nasuruankami nga agtrabaho.

Addaankami amin iti trabaho. Nalalaing ni Ardis a manggatas kadagiti baka, isu a siak ti agdalus kadagiti kuadra dagiti kabalio, a sukladek nga ibelleng dagiti ibleng. Ngem aglinglingay ken agay-ayamkami met. Iti maysa a bunggoy ti softball, siak ti pitcher wenno mangbantay iti third base ket ni Ardis ti mangbantay iti first base.

Manipud iti tanap, makaay-ayo nga imatangan ti naariwanas a langit no rabii. Malagipko ti Namarsua, ni Jehova a Dios, no makitak dagiti rinibribu a bituen. Uray idi ubingak pay, utobek ti Salmo 147:4, nga agkuna: “Bilangen [ni Jehova] ti dagup dagiti bituen; isuda amin awaganna babaen kadagiti naganda.” Iti adu a naariwanas a rabii, ti asomi a ni Judge iparabawna ti ulona iti luppok ket kaduaennak. Masansan nga agtugawak iti balkonmi no malem ket buyaek ti tay-ak dagiti berde a trigo bayat a puyupoyan ida ti angin, ket kasla da pirak no mainaran.

Ti Nasayaat nga Ulidan ni Nanang

Nakasaysayaat nga asawa ni Nanang. Ni Tatang ti kanayon nga ulo ti sangakabbalayan, ket insuronakami ni Nanang a mangraem kenkuana. Idi 1939, nagbalin met ni Tatang kas Saksi ni Jehova. Ammomi nga ipatpategnakami ni Tatang nupay nainget kadakami ken kalikagumanna nga agtrabahokami a siaanep. No tiempo ti lam-ek, masansan a manglubbon kadagiti kabalio a mangguyod iti karuahe ket ilugannakami. Anian ti ragsakmi a makaimatang iti panagrimat dagiti niebe!

Ngem ni Nanang ti nangisuro kadakami a mangayat iti Dios ken mangraem iti Biblia. Naammuanmi a Jehova ti nagan ti Dios ken isu ti Gubuayan ti biag. (Salmo 36:9; 83:18) Naawatanmi met nga impaayannakami kadagiti pagannurotan, saan a tapno mapaidamankami iti ragsak, no di ket tapno agpaay a pagimbaganmi. (Isaias 48:17) Saan a nagliway ni Nanang a nangipalagip nga addaankami iti naisangsangayan a trabaho. Naammuanmi a kinuna ni Jesus kadagiti adalanna: “Daytoy naimbag a damag ti pagarian maikaskasabanto iti intero a mapagnaedan a daga maipaay a pangsaksi kadagiti amin a nasion; ket iti kasta umayton ti panungpalan.”​—Mateo 24:14.

No agawidak idi manipud iti eskuelaan, sapulek ni Nanang no diak madanon iti balay. Naminsan,  idi agtawenak iti agarup innem wenno pito, nasarakak ni Nanang iti kamarin. Nagbayakabak idi ti napigsa a tudo. Addakami iti ayan dagiti garami, ket inyimtuodko kenkuana no mangyegto manen ti Dios iti sabali a Layus. Impatalgedna nga inkari ti Dios a saannanton a dadaelen ti daga babaen ti delubio. Malagipko met a namin-adu a daras a nagkamangkami iti siled iti uneg ti daga, agsipud ta gagangay ti iyaay ti allawig.

Uray idi sakbay a maipasngayak, makipaspaseten ni Nanang iti trabaho a panangasaba. Adda grupo nga agtataripnong iti pagtaenganmi, nga addaanda amin iti namnama nga agbiag a kadua ni Kristo idiay langit. Nupay marigatan ni Nanang a mangasaba iti binalaybalay, ti ayatna iti Dios ti nangparmek iti butengna. Nagmatalek ni Nanang agingga iti ipupusayna idi Nobiembre 24, 1969, iti tawenna a 84. “Nanang, mapanka idiay langit ket makaduamton dagidiay am-ammom,” inyarasaasko kenkuana. Anian a ragsakko iti arpad ni Nanang sakbay unay ti ipapatayna ket naiyebkasko kenkuana ti panagtalekko iti dayta a namnama! Siaalumamay a kinunana, “Nagimbagka unay kaniak.”

Nangrugikami a Mangasaba

Idi 1939, nagbalin ni Russell kas payunir, ti awag kadagiti Saksi ni Jehova nga adda iti amin-tiempo a panagebanghelio. Nagpayunir isuna idiay Oklahoma ken Nebraska agingga a naawagan idi 1944 tapno agserbi iti sangalubongan a hedkuarter dagiti Saksi ni Jehova (maawagan Bethel), idiay Brooklyn, New York. Nangrugiak nga agpayunir idi Setiembre 20, 1941, ken nagserbiak iti nadumaduma a lugar ti Colorado, Kansas, ken Nebraska. Naragsak dagidi a tawen ti panagpayunir, saan laeng a gapu ta natulongak ti dadduma a mangammo iti maipapan ken ni Jehova no di ket agsipud ta nasursurok ti agpannuray kenkuana.

Idi mangrugi nga agpayunir ni Russell, ages-eskuelan ni Wayne iti kolehio iti makindaya a kosta kalpasan a nangged iti sumagmamano a panawen. Idi agangay, naawis iti Bethel. Medio napaut a tiempo a nagserbi ni Wayne iti Kingdom Farm, iti asideg ti Ithaca, New York. Sadiay nga aggapu ti taraon ti bassit a pamilia dagiti trabahador ti Farm ken agpaay iti agarup 200 a trabahador ti Bethel iti Brooklyn. Inusar ni Wayne ti paglaingan ken kapadasanna iti panagserbi ken ni Jehova agingga iti ipupusayna idi 1988.

Nakiasawa ni manangko nga Ardis ken ni James Kern, ket naaddaanda iti lima nga annak. Pimmusay ni Ardis idi 1997. Agtultuloy a matalek ken ni Jehova ti manangko a ni Clara, ket bisbisitaek latta iti pagtaenganna idiay Colorado no bakasionko. Ti buridekmi a ni Curtis ket naayaban iti Bethel ti Brooklyn idi ngalay ti dekada 1940. Manehuenna ti maysa a trak a naglaon kadagiti nadumaduma a suplay manipud Kingdom Farm nga agturong idiay Brooklyn. Saan pulos a nangasawa ni Curtis agingga iti ipupusayna idi 1971.

Tarigagayko ti Agserbi iti Bethel

Immuna da manongko a nagserbi iti Bethel, ket tinarigagayak met ti agserbi sadiay. Masiguradok a ti nasayaat nga ulidanda ti makagapu a  naawisak met iti Bethel. Nasukay ti kasta a tarigagayko gapu iti panangisarsarita ni Nanang ti maipapan iti pakasaritaan ti organisasion ti Dios ken ti pannakakitak a mismo iti kaitungpalan dagiti padto ti Biblia mainaig kadagiti maudi nga aldaw. Babaen ti kararag, inkarik ken ni Jehova a no ipalubosna nga agserbiak iti Bethel, saanakto a pumanaw malaksid no adda ti Nakristianuan nga obligasion a nasken a tamingek.

Dimtengak iti Bethel idi Hunio 20, 1945, ket naikkanak iti trabaho kas agtagibalay. Kada aldaw, agdalusak iti 13 a kuarto nga addaan iti 26 a pagiddaan nga urnosek, agraman pay dagiti pasilio, agdan, ken dagiti tawa. Makabannog dayta a trabaho. Kada aldaw bayat ti trabaho, ibagbagak iti bagik, ‘Agpayso a nabannogka, ngem addaka iti Bethel, ti Balay ti Dios!’

Idi nabiitak pay iti Bethel, nabainanak gapu iti maysa a pasamak. Gapu ta dimmakelak iti away, diak ammo a ti dumbwaiter ket maysa a bassit nga elebeytor a mangitulod iti suplay manipud maysa a kadsaaran a mapan iti sabali. Naminsan, iti pagtrabahuak, adda immawag iti telepono nga agkidkiddaw, “Di la mabalin a pababaem man dayta dumbwaiter?” Dagus nga imbabana ti telepono, isu a diak ammo ti aramidek. Ngem nalagipko a maysa a waiter [serbidor] ti maysa kadagiti agnanaed iti kadsaaran a paset ti pagtrabahuak. Isu a nagtuktokak iti ridawna ket kinunak kenkuana, “Kasapulandaka idiay kosina.”

Ti Panagasawami ken ni Nathan Knorr

Sipud idi dekada 1920, makalikaguman a rummuar manipud Bethel dagiti mangasawa ket iti ruarda nga agserbi. Ngem idi rugrugi ti dekada 1950, napalubosan a mangasawa ken agtalinaed iti Bethel ti sumagmamano a medio nabayagen a nagserbi iti Bethel. Isu nga idi agarem kaniak ni Nathan H. Knorr, a mangidadaulo idi iti sangalubongan a trabaho ti Pagarian, nakunak ‘Sigurado nga agtalinaed ditoy Bethel daytoy a kabsat!’

Adu ti annongen ni Nathan iti panangiwanwan iti sangalubongan nga aktibidad dagiti Saksi ni Jehova. Isu a prangka nga inlawlawagna a naimbag no apay a nasken nga agpanunotak a siaannad sakbay nga awatek ti singasingna a panagkasarmi. Kanayon idi nga agdaliasat tapno bisitaenna dagiti sanga nga opisina dagiti Saksi ni Jehova iti sangalubongan ken masansan nga adu a lawas ti kaawanna. Isu nga inlawlawagna nga adda tiempo a saankami nga agkita iti mabayag.

Idi agtutuboak pay, inarapaapko ti agkasar iti primavera ken aghoneymoon kadagiti isla ti Hawaii iti Pasipiko. Ngem ti napasamak, nagkasarkami iti tiempo ti lam-ek, idi Enero 31, 1953, ket iti dayta a malem ti Sabado agingga Domingo naghoneymoonkami idiay New Jersey. Iti Lunes, nagsublikami iti trabaho. Ngem kalpasan ti maysa a lawas, naaddaankami iti makalawas a honeymoon.

 Nagaget a Katakunaynay

Agtawen iti 18 ni Nathan idi dimteng iti Bethel idi 1923. Dakkel ti nasursuro ni Nathan kadagiti nabayagen iti serbisio a kas kada Joseph F. Rutherford, a nangidaulo iti sangalubongan a trabaho dagiti Saksi, ken ni Robert J. Martin a nangimanehar iti pagimprentaan. Idi pimmusay ni Kabsat Martin idi Setiembre 1932, ni Nathan ti nangimanehar iti pagimprentaan. Iti simmaganad a tawen, inkuyog ni Kabsat Rutherford ni Nathan iti panagbisitana kadagiti sanga nga opisina dagiti Saksi ni Jehova idiay Europa. Idi Enero 1942, idi pimmusay ni Kabsat Rutherford, naitalek ken ni Nathan ti annongen a mangiwanwan iti sangalubongan a trabaho dagiti Saksi ni Jehova.

Positibo unay ni Nathan, a kanayon nga agplano para iti masanguanan nga irarang-ay. Addada nangipapan a di maiparbeng dayta agsipud ta naipagarup a nakaas-asideg unayen ti panungpalan daytoy sistema ti bambanag. Iti kinapudnona, maysa a kabsat ti nakakita kadagiti plano ni Nathan ket inyimtuodna: “Ania ti kaipapananna daytoy Kabsat Knorr? Awan kadi ti pammatim?” Insungbatna: “Adda pammatik, ngem no saan nga umay ti panungpalan sigun iti namnamaentayo a kaasidegna, nakasaganatayo.”

Maysa a banag a patien ni Nathan a kasapulan unay isu ti pannakabuangay ti maysa nga eskuelaan para kadagiti misionero. Gapuna, idi Pebrero 1, 1943, maysa nga eskuelaan dagiti misionero ti nayusuat iti dakkel a Kingdom Farm a pagserserbian ni Wayne a manongko. Nupay ti eskuelaan ket agkalikagum iti naanep a panagadal iti Biblia iti nganngani lima a bulan, sinigurado ni Nathan nga adda met panaglinglingay dagiti estudiante. Kadagiti immuna a klase, nakiay-ayam met ni Nathan, ngem idi agangay insardengna dayta amangan ta madangran ket saanen a makatabuno kadagiti kombension distrito iti kalgaw. Nagserbi laengen kas reperi. Maragsakan dagiti estudiante no dina suroten ti pagannurotan ti ay-ayam tapno laeng mapaboranna dagiti estudiante manipud sabali a pagilian.

Pannakipagdaliasat ken ni Nathan

Kamaudiananna, insurotnak ni Nathan iti panagdaliasatna iti sabali a pagilian. Magusgustuak ti panagririnnanudmi iti kapkapadasan kadagiti boluntario ken misionero kadagiti sanga nga opisina. Personal a naammuak ti ayat ken debosionda, ken nakitak ti inaldaw nga aktibidad ken kasasaadda kadagiti nakaibaonanda a pagilian. Kadagitoy a tawtawen ti panagdaliasat, pasaray makaawatak iti surat a mangyeb-ebkas iti panagyaman gapu iti panangbisitami.

Adu ti malagipko a kapadasan iti panagdaliasatmi. Kas pagarigan, idi bimmisitakami idiay Poland, dua a kabsat a babbai ti agin-innarasaas iti asidegko. Inyimtuodko kadakuada, “Apay nga agin-innarasaaskayo?” Nagpadispensarda, nga inlawlawagda a nakairuamanda ngamin ti agarasaas gapu kadagiti alikamen a pagdengngeg iti saritaan a sililimed a naikonektar kadagiti pagtaenganda idi panawen a maiparit ti trabaho dagiti Saksi ni Jehova idiay Poland.

Ni Sister Adach ti maysa kadagiti adu a nagserbi bayat ti panangiparit idiay Poland. Kulot ti buokna ken malingdan iti buok ti mugingna. Naminsan, impakitana ti piglat iti mugingna, a resulta ti panangdangran kenkuana ti maysa a manangidadanes. Maasianak unay kadagiti kakabsat idi makitak a mismo dagiti resulta ti naulpit a pannakatratoda.

Maikadua iti Bethel, ti Hawaii ti paboritok a lugar. Malagipko pay ti kombension sadiay idi 1957 iti siudad ti Hilo. Nakallalagip daydi nga okasion, ken ad-adu ti bilang dagiti timmabuno ngem iti bilang dagiti Saksi sadiay. Ti mismo a mayor iti siudad impaayanna pay ni Nathan iti opisial a panangabrasa. Adu ti immay nangkablaaw ken nangukkor kadakami.

Ti sabali pay a makapagagar a kombension isu ti naangay idiay Nuremberg, Alemania, idi 1955, iti disso a masansan a  pakaangayan ti parada dagiti soldado ni Hitler. Pagaammo nga insapata ni Hitler a talipuposenna dagiti adipen ni Jehova idiay Alemania, ngem ita napno kadagiti Saksi ni Jehova daytoy nga estadium! Diak nalapdan ti naglua. Nagdakkel ti plataporma ken adda naisangsangayan a 144 a dadakkel nga adigi iti likud. Addaak iti entablado ket makitak ti nagadu a timmabuno, a nasurok a 107,000. Napno iti tao uray ti maudi nga intar iti likud, nga uray la diak makita gapu iti kaadayona.

Natarusanmi ti kinatarnaw dagiti kakabsat nga Aleman ken ti bileg a naawatda ken ni Jehova bayat ti panangidadanes kadakuada ti turay ti Nazi. Napabileg ti mismo a determinasionmi nga agbalin a nasungdo ken agtultuloy a natarnaw ken ni Jehova. Impaay ni Nathan ti pangserra a palawag, sa kalpasanna, nagpayapay a nagpakada kadagiti timmabuno. Kas sungbat, dagus met nga impayapay dagiti timmabuno ti panioda ket naimatangan dagita a kasla sabsabong iti tay-ak.

Saanmi met a malipatan ti panagbisitami idiay Portugal idi Disiembre 1974. Tinabunuanmi ti umuna a gimong dagiti Saksi idiay Lisbon idi nagbalin a legal ti trabaho a panangasaba sadiay. Naiparit dayta iti 50 a tawen! Nupay ti pagilian ket addaan laeng idi iti 14,000 nga agibumbunannag ti Pagarian, nasurok nga 46,000 ti timmabuno kadagiti naangay a dua a gimong. Nakaluaak idi kinuna dagiti kakabsat: “Saanen a kasapulan nga aglemmengkami. Nawayakamin.”

Sipud kadagidi panagdaliasatmi ken ni Nathan agingga ita, pagay-ayatko ti impormal a panangasaba​—kadagiti eroplano, kadagiti restawran​—ken panangasaba iti lansangan. Kanayon nga agitugotak iti literatura tapno nakasaganaak. Naminsan, idi agur-uraykami iti eroplano a naladaw, inyimtuod ti maysa a babai no ania ti trabahok. Dayta ti nanglukat iti pannakisaritami kenkuana ken kadagiti dumdumngeg a kakaduana. Nagtultuloyak nga okupado ken nakaragragsak gapu iti panagserbik iti Bethel ken iti tay-ak ti panangasaba.

Ti Sakit ken Pammakada a Pammaregta

Idi 1976, nagsakit ni Nathan iti kanser, ket sinaranayko iti tulong dagiti kameng ti Bethel. Iti laksid ti panagkapuy ti salun-atna, awisenmi iti kuartomi dagiti nadumaduma a kameng dagiti sanga nga opisina iti sangalubongan, nga immay idi iti Brooklyn para iti pannakasanayda. Malagipko ti panagbisita idi da Don ken Earlene Steele, Lloyd ken Melba Barry, Douglas ken Mary Guest, Martin ken Gertrud Poetzinger, Pryce Hughes, ken dadduma pay. Masansan a mangiranudda iti sumagmamano a kapadasan manipud iti pagilianda. Nangruna a nagustuak dagiti kapadasan mainaig iti kinatibker dagiti kakabsat a naparitan.

Idi marikna ni Nathan nga asidegen ti ipupusayna, nangted kadagiti nasayaat a balakad a makatulong kaniak a mangdaer iti panagbalin a balo. Kinunana: “Nagbalinta a naragsak kas agassawa. Saan a napasaran dayta ti adu a tao.” Ti maysa a nangparagsak iti relasionmi nga agassawa isu ti panangikabilanganna iti riknak. Kas pagarigan, no adda dagiti makasaritami kadagiti panagdaliasatmi, ibagana kaniak: “Audrey, no addada diak mayam-ammo kenka, dayta ket gapu ta nalipatak ti naganda.” Maragsakanak ta impakpakaunana.

Impalagip kaniak ni Nathan: “Sigurado ti namnamatayo kalpasan ni patay, ket saantayton nga agsagaba iti saem.” Sana indagadag: “Kumitaka iti masanguanan, ta adda iti masanguanan ti gunggonam. Bay-amon ti napalabas​—nupay agtalinaed dayta iti lagipmo. Mailiwliwagmonto ti bagim iti panaglabas ti tiempo. Dika marurod ken saanmo a kaasian ti bagim. Agyamanka ta tinagiragsakmo dagitoy a rag-o ken bendision. Inton agangay, pagragsakamto a lagipen ti napalabas. Dagiti lagip ket sagut kadatayo ti Dios.” Innayonna: “Agtultuloyka nga okupado​—ikagumaam nga usaren ti biagmo a tumulong kadagiti sabsabali. Dayta ti tumulong kenka nga agbiag a naragsak.” Idi agangay, pimmusay ni Nathan idi Hunio 8, 1977.

 Ti Panagasawami ken ni Glenn Hyde

Imbaga ni Nathan a mabalinko ti agbiag a balo a silalagip iti naglabas wenno makiasawa manen. Isu nga idi 1978, kalpasan nga immakarak iti Watchtower Farm idiay Wallkill, New York, nagkasarkami ken ni Glenn Hyde, maysa a nataer, naulimek, ken naalumamay a lalaki. Sakbay a nagbalin a Saksi, nagserbi iti Navy idi madama ti gubat ti Estados Unidos ken Japan.

Nagtrabaho idi ni Glenn iti barko a PT (patrol torpedo) partikular iti ayan ti makina. Gapu iti arimbangaw ti makina, kimmapuy ti panagdengngegna. Kalpasan ti gubat, nagbalin a bombero. Iti adu a tawen, nakapasar ni Glenn iti pannakabatibat gapu kadagiti kapadasanna idi gubat. Naammuanna ti kinapudno iti Biblia babaen ti sekretariana, a di pormal a nangasaba kenkuana.

Kalpasanna, idi 1968, naayaban ni Glenn iti Bethel tapno agserbi kas bombero iti Brooklyn. Idi nakagun-od ti Watchtower Farm iti de makina a pangsebseb iti apuy, nayakar sadiay ni Glenn idi 1975. Idi agangay, naaddaan iti Alzheimer’s disease. Kalpasan ti sangapulo a tawen a panagkaduami kas agassawa, pimmusay ni Glenn.

Kasanoak a makapagibtur? Naliwliwaak manen iti kinasirib nga intukit kaniak ni Nathan idi ammona nga asidegen a matay. Kanayon a basaek ti suratna no kasano a mapagballigiak ti kinabalo. Agingga ita, ibalbalakadko met dayta kadagiti nabalo, ket naliwliwada met iti balakad ni Nathan. Wen nagsayaat ti kumita iti masanguanan kas imparegtana kaniak.

Nagpateg a Panagkakabsat

Ti nangruna a nakatulong kaniak a maaddaan iti naragsak, makapnek a biag isu dagiti patgen a gagayyem iti pamilia ti Bethel. Ti maysa kadakuada isu ni Esther Lopez a nagturpos idi 1944 iti maikatlo a klase ti Watchtower Bible School of Gilead. Nagsubli idiay Brooklyn idi Pebrero 1950 tapno agserbi a mangipatarus kadagiti naibatay-Biblia a literatura para iti pagsasao nga Espaniol. Masansan a no awan ni Nathan, ni Esther ti nasinged a kaduak. Agserserbi met ni Esther iti Watchtower Farm. Ita ta agtawenen iti 95, nagrakayan ti salun-atna ken maay-aywanan iti infirmary.

Iti pamiliami, ni laeng Russell ken Clara ti sibibiag pay. Agtawenen ni Russell iti nasurok a 90 ken agserserbi a simamatalek iti Brooklyn Bethel. Isu ti maysa kadagiti kaunaan a napalubosan nga agtalinaed iti Bethel kalpasan a nangasawa. Idi 1952, inkasarna ti padana a Bethelite a ni Jean Larson. Idi 1939, dimteng iti Bethel ti kabsat ni Jean a ni Max, a simmublat ken ni Nathan kas manangaywan iti pagimprentaan idi 1942. Nagtultuloy ti panangaywan ni Max kadagiti adu nga annongen iti Bethel, agraman ti panangaywan iti ipatpategna nga asawa, ni Helen, nga agsagsagaba iti multiple sclerosis.

No lagipek ti nasurok nga 63 a tawen nga amin-tiempo a panagserbik ken ni Jehova, makunak a talaga a makapnek ti biagko. Ti Bethel ti nagbalin a pagtaengak, ket agtultuloy ti panagserbik ditoy buyogen ti rag-o. Padayawak unay dagiti dadakkelko gapu iti panangitukitda kadakami iti nasayaat nga ugali iti panagtrabaho ken ti tarigagay nga agserbi ken ni Jehova. Ngem ti talaga a mamagbalin a makapnek ti biag isu ti naisangsangayan a panagkakabsat ken ti namnama nga agbiag a kadua dagiti kakabsat iti paraiso a daga, nga agserserbi nga agnanayon iti Naindaklan a Namarsua kadatayo, ti kakaisuna a pudno a Dios, ni Jehova.

[Ladawan iti panid 24]

Dagiti dadakkelko iti aldaw ti kasarda idi Hunio 1912

[Ladawan iti panid 24]

Manipud kannigid: Russell, Wayne, Clara, Ardis, siak, ken ni Curtis idi 1927

[Ladawan iti panid 25]

Nakatakder iti nagbaetan da Frances ken Barbara McNaught, bayat ti panagpayunir idi 1944

[Ladawan iti panid 25]

Iti Bethel idi 1951. Manipud kannigid: Siak, ni Esther Lopez, ken ni Jean nga ipagko

[Ladawan iti panid 26]

Dakami ken ni Nathan ken dagiti dadakkelna

[Ladawan iti panid 26]

Dakami ken ni Nathan idi 1955

[Ladawan iti panid 27]

Dakami ken ni Nathan idiay Hawaii

[Ladawan iti panid 29]

Dakami iti maikadua nga asawak, ni Glenn