Talaaga o le Soifuaga

Se Olaga Faamalieina e Ui i le Loto Mafatia

UA FAAMATALAINA E AUDREY HYDE

Pe a toe tepa i tua i le 63 tausaga ua mavae i le faiva faataimi atoa; e 59 tausaga na ou galue ai i le ofisa ulu o Molimau a Ieova i le lalolagi aoao; ua mafai ai ona ou faapea atu, na matuā faamalieina atoatoa ai loʻu olaga. O le mea moni, sa lofitūina aʻu i le vaai atu i le maliu filemu o laʻu tane muamua i le kanesa, ma le pagatia o laʻu tane lona lua i le maʻi mataʻutia o le Alzheimer. Ae seʻi oʻu faamatala atu le auala na tumau ai pea loʻu olioli e ui i nei mala faigatā.

A O OU laʻitiiti, na ou ola aʻe i se faatoʻaga e latalata i le aai itiiti o Haxtun, i fanua laugatasi i mātū i sasaʻe o Colorado, e latalata i tuaoi o Nebraska. O aʻu, o lona lima o le fanau e toʻaono a Orille ma Nina Mock. Na fananau ia Russell, Wayne, Clara, ma Ardis, i le va o le 1913 ma le 1920, ona sosoo mai ai lea ma aʻu i le isi tausaga. Na fanau ia Curtis i le 1925.

I le 1913, na avea ai loʻu tinā ma Tagata Aʻoga o le Tusi Paia ia ua faaigoaina o Molimau a Ieova i aso nei. Mulimuli ane, na avea ai foʻi tagata uma o lo matou aiga ma Molimau a Ieova.

Se Olaga Lelei i Fanua Laugatasi

Sa agaʻigaʻi i luma loʻu tamā i le faia o le tele o mea. Sa mumū molī eletise lo matou fale i le faatoʻaga, o se mea na seāseā maua i na aso. Sa matou fiafia foʻi i fua o a matou galuega i le faatoʻaga; sa maua fuāmoa mai a matou lava moa, le susu, kulimi ma le pata mai a matou povi. Sa iai foʻi solofanua e suōtosina ai le laufanua, ma matou totōina ia strawberries ma pateta, faapea saito ma sana.

Sa manatu Tamā, e tatau iā i matou uma le fanau ona atiaʻe ni masaniga lelei o le galulue mamafa. E oo lava i le taimi ae ou te leʻi alu i le  aʻoga, sa toleni aʻu ina ia galue i le faatoʻaga. Ou te manatua lava aso o le tau māfanafana i le vevela o le lā, ae o loo faamalū ia laina uumi o palapala i lo matou togālaau. Sa ou taumānatu, ‘Pe faamata e mafai ona ou taunuu i le faaiʻuga o se laina palapala?’ Na tafe ifo le afu i loʻu tino, ma sa ʻai aʻu e pi. I nisi taimi, ou te faapea ifo ai, amuia isi talavou ona e lē mamafa ni a latou galuega e pei o i matou. Ae o le mea moni, pe a ou toe mafaufau i le taimi o oʻu laʻitiiti, ou te lotofaafetai ai ona sa toleniina i matou ina ia galulue.

E tofu uma lava i matou le fanau ma le mea e fai. E sili atu ona lelei ia Ardis i le tatauina o le susu o povi na i lo o aʻu, o laʻu galuega la, o le faamamāina o le fale o manu i le lotoā o solofanua, ou te asuina ese le otaota o solofanua. Ae peitaʻi, sa iai foʻi ni taimi na matou fiafia ai i ni taaloga. Sa ma taaalo ma Ardis i taaloga e faaaogā ai polo, i tulaga eseese.

Sa ese le matagofie o pō maninoa i luga o fanua laugatasi. O le faitau afe o fetu, sa faamanatu mai ai iā te aʻu e uiga i Lē na Foafoaina i tatou, o Ieova le Atua. E ui lava sa ou laʻitiiti, ae ou te manatua pea le Salamo 147:4, lea e faitauina e faapea: “O loo faitaulia e ia [Ieova] le aofaʻi o fetu; ua faaigoaina e ia o latou igoa uma lava.” I le tele o nei pō maninoa, e ma te nofonofo ai ma la matou taʻifau e igoa iā Judge, e aluga mai i loʻu vae. Sa masani ona ou nofonofo i le poletito o le fale i aoauli ma matamata i le lanumeamata mai o le fanua i saito, a o felueaʻi solo i le matagi, ma feʻilafi mai ai i le susulu o le lā.

Le Faaaʻoaʻoga Lelei a Tinā

O loʻu tinā, o se avā e ese le faamaoni. O Tamā, o le poutū lea o le aiga, ma sa aʻoaʻo i matou e lo matou tinā ina ia faaaloalo i lo matou tamā. I le 1939, na avea ai foʻi Tamā ma Molimau a Ieova. Sa matou iloa le alofa o Tamā iā i matou e ui lava sa ia tuuina mai ni galuega mamafa matou te faia, na te leʻi faamatananaina i matou. I le tau mālūlū, sa masani ona ia faatiʻetiʻe i matou i se taavale solofanua. Maʻeu lo matou fiafia i le feʻilafi mai o le kiona!

Ae peitaʻi, o lo matou tinā na aʻoaʻoina i matou ina ia alolofa iā Ieova ma naunau i le Tusi Paia. Sa matou aʻoaʻoina e faapea, o le suafa o le Atua, o Ieova, ma o ia o le Puna o le ola. (Salamo 36:9; 83:18) Sa aʻoaʻoina foʻi i matou e faapea, ua ia saunia ni taʻiala mo i matou, e lē ina ia matou lē maua ai le fiafia, ae ia aogā mo i matou. (Isaia 48:17) Sa faamamafa mai pea e Tinā iā i matou, e iai se galuega faapitoa e ao ona matou faia. Ua matou aʻoaʻoina foʻi e faapea, na taʻu atu e Iesu i ona soo: “E talaʻiina atu foʻi lenei tala lelei o le malo i le atu laulau uma, e fai ma molimau i nuu uma; ona oo mai ai lea o le gataaga.”—Mataio 24:14.

 I na aso, pe a ou alu atu mai le aʻoga ae e lē o iai loʻu tinā i le fale, sa ou alu e suʻe o ia. I le tasi aso, ina o tusa ma le ono po o le fitu oʻu tausaga, sa ou maua atu o ia i le fale e teu ai mea ʻai a manu. sa oo ina totō mai timuga tetele. Sa ma i le vaega lea e teu ai vao a manu, ma sa ou fesili atu i ai, po o le a aumaia e le Atua se isi Lolo. Sa ia faamautinoa mai iā te aʻu e faapea, na folafola mai e le Atua e na te lē toe faaumatia lava le lalolagi i se lolo. Ou te manatua foʻi le tele o taimi na matou sosola ai i se ana simā matou te lalafi ai, auā sa masani lava ona iai ia asiosio.

Ae ou te leʻi fanau mai, sa auai Tinā i le galuega talaʻi. Sa iai se vaega na feiloaʻi i lo matou fale, o i latou uma na, sa iai le faamoemoe e soifua faatasi ma Keriso i le lagi. E ui lava sa faigatā mo Tinā ona auai i le galuega talaʻi, ae o lona alofa mo le Atua, na faatoʻilaloina ai lona fefe. Sa tumau pea lona faamaoni seʻia oo i lona maliu iā Novema 24, 1969, ina ua 84 ona tausaga. Sa ou musumusu atu i lona taliga: “Tinā, o lea o le a e alu i le lagi, ma o le a e faatasi ma i latou e te masani ai.” Maʻeu loʻu fiafia ona sa mafai ona ma faatasi ma loʻu tinā i lenā aso, ma faailoa atu loʻu mautinoa e uiga i lenā faamoemoe! Sa ia faapea lemū mai, “E ese lou agalelei mai iā te aʻu.”

Ua Amata Ona Matou Talaʻi

I le 1939, na avea ai ia Russell ma paeonia, ia e faaigoa ai ia faievagelia faataimi atoa a Molimau a Ieova. Sa paeonia o ia i Oklahoma ma Nebraska seʻia oo i le 1944 ina ua valaaulia o ia e auauna i le ofisa ulu o Molimau a Ieova i le lalolagi aoao (e taʻua o Peteli), i Brooklyn, Niu Ioka. Na amata ona ou paeonia iā Setema 20, 1941, ma auauna ai i nofoaga eseese i Colorado, Kansas, ma Nebraska. O tausaga na ou paeonia ai, o ni taimi fiafia, e lē gata ina sa mafai ai ona ou fesoasoani atu i isi e iloa e uiga iā Ieova, ae sa ou iloa ai foʻi ona faalagolago atoatoa atu iā te ia.

Ina ua amata ona paeonia ia Russell, o le taimi lenā sa iai ia Wayne i se iunivesite i le talafatai i sasaʻe o Amerika, ina ua uma ona faigaluega mo sina taimi auā le tausiga o ia. Mulimuli ane, na valaaulia ai o ia i Peteli. Sa auauna mo se taimi umi i le faatoʻaga mo Peteli, e latalata i Ithaca, i Niu Ioka. O inā sa totō ai meaʻai mo le ʻauaiga toʻa laʻitiiti o loo faigaluega i le faatoʻaga, faapea le ʻaufaigaluega e tusa ma le 200 o tagata e faigaluega i ofisa i Peteli i Brooklyn. Sa faaaogā e Wayne ona tomai ma le poto masani i le auaunaga iā Ieova seʻia oo i lona maliu i le 1988.

Na faaipoipo loʻu uso o Ardis ma James Kern, ma na maua la laʻua fanau e toʻalima. Na maliu o ia i le 1997. O loo tumau pea le faamaoni o le isi oʻu uso o Clara iā Ieova seʻia oo mai i aso nei. I le taimi o aʻu mālōlōga, ou te asiasi atu ai pea iā te ia i lona aiga i Colorado. Na sau lo matou tuagane laʻitiiti o Curtis i Peteli i Brooklyn pe a ma le 1945. Sa fealuaʻi o ia i se loli tele e aumai ai ma toe ave atu ai sapalai eseese ma fua mai le faatoʻaga mo Peteli. E leʻi faaipoipo lava o ia, ma na maliu o ia i le 1971.

Loʻu Faanaunauga e Auauna i Peteli

Na muamua atu oʻu tuagane matutua i le auaunaga i Peteli, ma sa ou faanaunau foʻi e  auauna ai i inā. Ou te mautinoa, o a la faaaʻoaʻoga lelei, na iʻu ai foʻi ina valaaulia aʻu. O le faalogologo atu i loʻu tinā a o talanoa e uiga i le tala o le faalapotopotoga a le Atua, ma loʻu vaai atu i le faataunuuina o valoaga o le Tusi Paia e faatatau i aso o le iʻuga, na faatupuina ai iā te aʻu se faanaunauga e auauna i Peteli. Na ou tautō atu iā Ieova i le tatalo e faapea, afai e tusa ma lona finagalo e mafai ona ou auauna i Peteli, ou te lē tuua lava le auaunaga seʻi vaganā ua iai ni oʻu tiute tauave faa-Kerisiano e ao ona faia.

Na ou taunuu i Peteli iā Iuni 20, 1945, ma na tofia aʻu ou te galue o se teufale. E 13 potu sa ou faamamāina ma moega e 26 sa ou teuina i aso taʻitasi. Sa ou faamamāina foʻi auala i totonu o le fale, o faasitepu, ma faamamā ia faamalama. Sa faigatā le galuega. I aso uma lava a o faia aʻu galuega, ou te faapea ifo ai lava iā te aʻu, ‘E moni, ua e vaivai, ae o loo e i Peteli, le fale o le Atua!’

Faaipoipo Atu iā Nathan Knorr

Talu mai tausaga o le 1920 ma faasolo mai ai, sa tatau ai ona tuua Peteli e ē na mananaʻo e faaipoipo, ma faaauiluma ai manaʻoga o le Malo i isi nofoaga. Ae ina ua mavae le 1950, na mafai ai e isi ua loa ona auauna i Peteli ona faaipoipo ma nonofo ai. O lea, ina ua faaalia e Nathan H. Knorr, o lē na taʻimua i le galuega o le Malo i le lalolagi aoao le fiafia iā te aʻu, sa ou manatu ai, ‘O lea la ua iai se tagata o le a nofo i Peteli!’

Sa tele tiute tauave o Nathan i le vaaia o le galuega a Molimau a Ieova i le lalolagi aoao. O lea, sa matuā faamaoni lava o ia iā te aʻu, i le faailoaina mai o māfuaaga e ao ai ona ou manatunatu lelei ae ou te leʻi taliaina lana faamalamalamaga e fia faaipoipo iā te aʻu. I na aso, sa tele ina faimalaga solo o ia e asiasia lālā o Molimau a Ieova i le lalolagi atoa, ma sa masani ona alu o ia mo le tele o vaiaso. O lea, na ia faamatala mai ai, o le a ma valavala i le tele o taimi.

Ina o ou teine talavou, sa ou moomoo ai ou te fia faaipoipo i le tau e totogo ai mea ma ō atu ai mo se mālōlōga i Hawaii. Ae peitaʻi, na ma faaipoipo i le tau mālūlū ia Ianuari 31, 1953, ma ō atu ai i le aoauli o le Aso Toonai ma le Aso Sa, mo se faiga mālōlōga i New Jersey. Ae na toe amata ona ma faigaluega i le Aso Gafua. Ae peitaʻi, i se vaiaso mulimuli ane, na mafai ai loa ona ma ō mo se mālōlōga mo le tasi le vaiaso.

Se Paaga Galue Mamafa

E 18 tausaga o Nathan ina ua taunuu i Peteli i le 1923. Sa lelei ona toleniina o ia e tama tuai e pei o Joseph F. Rutherford, o lē na taʻimua i le galuega a Molimau a Ieova, faapea ia Robert J. Martin, lea na vaaia le fale lomitusi. Ina ua maliu le uso o Martin iā Setema 1932, na avea loa ia Nathan ma pule o le fale lomitusi.  I le tausaga na sosoo ai, na ō ai le uso o Rutherford ma Nathan e asiasi atu i lālā o Molimau a Ieova i Europa. Ae ina ua maliu ia le uso o Rutherford iā Ianuari 1942, na vaaia ai loa e Nathan le galuega a Molimau a Ieova i le lalolagi aoao.

E ese le mataala o Nathan, e masani lava ona fuafua mamao mo le tuputupu aʻe o le galuega i le lumanaʻi. Sa manatu nisi, e lē talafeagai lenei mea talu ai, ua lata mai le iʻuga o lenei faiga o mea. Na fesili atu se uso o lē na vaai i fuafuaga a Nathan: “Uso o Knorr, o le ā lenei mea? E iai sou faatuatua?” Na tali atu o ia: “Ioe, e iai, ae a lē oo vave mai le iʻuga e pei ona tatou faatalitalia, ae ua tatou nofo sauni.”

O se tasi o mea na mafaufau patino i ai ia Nathan, o le faavaeina lea o se aʻoga mo misionare. I lea, iā Fepuari 1, 1943, na amataina ai se aʻoga faamisionare i le faatoʻaga mo Peteli lea sa auauna ai loʻu tuagane o Wayne i le taimi lenā. E ui lava o le tele o mataupu o le aʻoga, o le suʻesuʻeina lea o le Tusi Paia mo le lima masina, ae sa faamautinoa e Nathan, ua faafiafiaina foʻi tagata aʻoga. I uluaʻi vasega lava o le aʻoga, sa auai o ia i taaloga e faaaogā ai polo, ae mulimuli ane, e leʻi toe auai ona e fefe ina neʻi manuʻa ona faalavelavea ai lea o lona auai i tauaofiaga itumalo. Sa ia filifili e avea ma laufalī. Sa faafiafiaina ia tagata aʻoga ona sa ia suia ia tulafono o le taaloga ona o le manatu i tagata aʻoga mai isi atunuu sa taaalo ai.

Faigāmalaga Faatasi ma Nathan

Mulimuli ane, na amata ai ona ma faimalaga ma Nathan i isi atunuu. Sa ou fiafia e faalogologo i tala o mea na tutupu mai le ʻaufaigaluega tauofo i lālā ma misionare. Sa ou vaaitino ai i lo latou alofa ma le tuutoina, ma sa ou iloa ai foʻi e uiga i a latou masaniga ma tulaga sa ola ai i atunuu sa tofia i ai i latou. I le faagasologa o tausaga, sa ou maua pea ni tusi na faaalia ai lo latou lotofaafetai ona o na asiasiga.

Pe a toe tepa i tua i a ma faigāmalaga, ou te manatua ai le tele o mea na tutupu. O se faaaʻoaʻoga, ina ua ma asiasi atu i Polani, sa ou iloa ai ni tuafāfine se toʻalua o taumusumusu le tasi i le isi i oʻu luma. Na ou fesili atu, “Aiseā e te lua taumusumusu ai?” Na la faamalie mai ma faamatala mai e faapea, ua matou masani i le taumusumusu i le taimi a o faasāina le galuega a Molimau a Ieova i Polani, ona sa taʻi uaea i o matou fale ma tuu ai mea puʻe leo.

O le tuafafine o Adach, o se tasi o le toʻatele o i latou o lē na auauna i lalo o faasāsāaga i Polani. O lona lauulu e migimigi ma e tautau ifo i lona muaulu. I se tasi taimi, na ia tago ai afe i luga ona lauulu ma faaali mai iā te aʻu le maʻila telē lava, ona o le fasiga o ia e se tagata tetee i le galuega. Na segia loʻu mauli ina ua ou vaaitino atu i iʻuga o faiga lē alofa na onosaia e o tatou uso ma tuafāfine.

O Hawaii e lona lua atu lea i Peteli o le nofoaga e sili ona ou fiafia i ai. Ou te manatua le tauaofiaga na faia ai i inā i le 1957, i le aai o Hilo. O se tauaofiaga maoaʻe, ma na sili atu ona toʻatele le aofia na auai i lo o Molimau i le atunuu. Na oo lava i le pulenuu, na ia matuā talia fiafia ia Nathan i le aai. E toʻatele na ō mai e faafeiloaʻi i maʻua ma faaʻula i ʻula.

O le isi tauaofiaga fiafia na faia i le 1955, i Nuremberg, i Siamani, i le malae lea sa masani ona fai ai savaliga a fitafita a Hitila. Sa lauiloa uma lava le tautō o Hitila e na te tafiesea uma tagata o Ieova i Siamani, ae o lea ua faatumulia nei lenei malae i Molimau a Ieova! Sa lē mafai ona taofia le maligi o oʻu loimata. E matuā telē lava le pulelaa ma sa iai i tua pou e 144. Sa ou i luga o le pulelaa, ma sa mafai ona ou vaai atu i se vao o tagata e sili atu ma le 107,000. Sa ou tau leiloa atu le laina pito i tua ona o le matuā telē o le malae.

Sa mafai ona matou iloaina le faamaoni o uso i Siamani ma le malosi na latou maua mai iā Ieova i le taimi o o  latou sauāga i pulega a le ʻau Nasi. Sa faamalosia ai lo matou maumauaʻi ina ia faamaoni ma tausisia pea lo matou faatuatua iā Ieova. O Nathan na faia le lauga faaiʻu, ma i le iʻuga o le lauga na ia talotalo faatofā atu ai i le aofia. Sa latou tali mai foʻi i le talotalo mai o o latou solosolo e faatofā mai ai. Sa foliga mai e pei o se laufanua matagofie i fugālaau felanulanuaʻi.

E lē mafaagaloina foʻi la ma malaga i Potukali iā Tesema 1974. Sa ma auai i le sauniga muamua a Molimau i Lisbon ina ua uma ona aloaʻia faaletulafono la matou galuega molimau atu. E 50 tausaga na faasāina ai! E ui sa na o le 14,000 tagata talaʻi o le Malo i le atunuu i lenā taimi, ae sili atu i le 46,000 na auai i sauniga e lua ia na faia. Na maligi oʻu loimata ina ua faapea mai uso: “E matou te lē o toe lafilafi solo nei. Ua matou saʻoloto.”

E mai i aso na ma malaga faatasi ai ma Nathan seʻia oo mai i le asō, ou te fiafia ai e molimau atu i so o se tulaga; i vaalele, i faleʻaiga, faapea ala tetele. Ou te sauniuni pea lava i loʻu alu ma ave ia lomiga. I se tasi taimi a o ma faatali mo se vaalele na tolo lana malaga, na fesili mai ai se fafine iā te aʻu po o fea ou te faigaluega ai. Na amata ai i inā sa ma talanoaga faapea ma isi sa siʻomia i maʻua sa faalogologo mai. Sa avea laʻu auaunaga i Peteli ma le talaʻiga ma auala na ou pisi ai pea ma sa ou matuā fiafia ai.

Le Gasegase ma Faalaeiauga Faamavae

I le 1976, na gasegase ai Nathan i le kanesa, o lea, na matou fesoasoani atu ai iā te ia faatasi ma le ʻaufaigaluega i Peteli i lona feagai ai ma le maʻi. E ui lava ua agaʻi ina vaivai o ia, ae ma te valaaulia lava i lo ma potu ia sui eseese o ofisa o lālā i le lalolagi ia sa iai i Brooklyn mo toleniga i lenā taimi. Ou te manatua ia asiasiga a Don ma Earlene Steele, o Lloyd ma Melba Barry, o Douglas ma Mary Guest, o Martin ma Gertrud Poetzinger, o Pryce Hughes, ma le toʻatele o isi uso. Sa masani ona latou faamatala mai iā i maʻua ni mea na tutupu i o latou atunuu. Sa ou fiafia faapitoa lava i tala na faamatala mai ai le tutumau o o tatou uso i taimi o faasāsāaga.

Ina ua iloa e Nathan ua lata lona maliu, na ia aumaia se fautuaga lelei lava iā te aʻu e fesoasoani i le feagai ai ma le tulaga o se fafine ua oti lana tane. Na ia faapea mai: “Sa ta maua se faaipoipoga fiafia. E toʻatele tagata e leʻi maua ni faaipoipoga faapena.” O se tasi o uiga na fiafia ai la ma faaipoipoga, o le magafagafa o Nathan. O se faataʻitaʻiga, pe a matou feiloaʻi ma tagata eseese i a ma malaga, e faapea mai o ia iā te aʻu: “Audrey, a iai ni taimi ou te lē faafeiloaʻia atu ai i latou iā te oe, ia e iloa ua galo iā te aʻu o latou igoa.” Sa ou fiafia lava ona sa ia muaʻi taʻuina mai lenā mea iā te aʻu.

Na faamanatu mai e Nathan iā te aʻu e faapea, “Pe a mavae le oti, ua mautinoa ai lo tatou faamoemoe, ma o le a tatou lē toe pagatia ai i tigā.” Ona ia faalaeiau mai lea iā te aʻu e faapea: “Ia e tepa taulaʻi i le lumanaʻi o i inā o loo iai lou taui. Aua e te mafaufau i le taimi ua tuanaʻi; e ui lava o le a faaauau pea ona iai ou manatunatuga. A o faagasolo taimi, o le a mavae atu na manatunatuga. Aua e te lē fiafia ma faanoanoa iā te oe lava. Ia e fiafia ona ua e maua lenei fiafiaga ma faamanuiaga. Pe a mavae sina taimi, o le a e olioli ai pe a manatunatu i na faamanuiaga. O manatunatuga, o se meaalofa mai le Atua mo i tatou.” Na ia toe faapea mai: “Ia faapisi lou olaga, ma taumafai e faaaogā lou ola e fai ai ni mea lelei mo isi. O le a fesoasoani lenā mea iā te oe e olioli ai i le olaga.” Mulimuli ane, iā Iuni 8, 1977, na maliu ai Nathan.

Faaipoipo Atu iā Glenn Hyde

Na fai mai Nathan iā te aʻu, e mafai lava ona ou ola ma oʻu manatunatuga i aso ua mavae, ae e sili pe a ou atiaʻe soʻu olaga fou. O lea, i le 1978, ina ua ou siitia atu i le Watchtower Farms i Wallkill, i Niu Ioka, na ou faaipoipo atu ai iā Glenn Hyde, o se tagata e aulelei tele, ma e agamalu ma filemu. A o leʻi avea ma Molimau, sa auauna o ia i le fuāvaa tau o le  sami a le Iunaite Setete, ina o faia le taua ma Iapani.

Sa galue Glenn i le vaega e faatonutonu ai mea tau alu mamao i luga o le vaa, ma na tofia i le potu e iai le afi o le vaa. Ona o le paʻō tele o le afi, na faaleagaina ai se vaega o lana faalogo ma ua tau lē lagona ai se mea. Ina ua mavae le taua, na faigaluega o ia o se tagata tinei mū. E tele tausaga o faia ni ana miti leaga ona o mea na tutupu i le taimi o le taua. Sa ia aʻoaʻoina le upu moni mai lana failautusi, o lē na molimau atu lē fuafuaina iā te ia.

Mulimuli ane i le 1968, na valaaulia ai Glenn i Peteli e auauna o se tinei mū i Brooklyn. O lea, ina ua maua le masini fui mū a le Watchtower Farms, ona siitia atu loa lea o ia i inā i le 1975. Mulimuli ane na taia ai o ia i le maʻi o le Alzheimer. Ina ua mavae le sefulu tausaga talu ona ma faaipoipo, ae maliu loa Glenn.

O le a faapefea ona ou feagai ma lenei mea? O le atamai lea na faasoa mai e Nathan iā te aʻu ina ua ia iloa o le a maliu, sa toe avea o se faamāfanafanaga iā te aʻu. Sa ou faitauina pea upu na ia tusia e uiga i le feagai ai ma le olaga o se fafine ua oti lana tane. O loo ou faasoa atu pea nei faamatalaga iā i latou ua maliliu a latou paaga, ma na faamāfanafanaina foʻi i latou i fautuaga a Nathan. Ioe, o se mea lelei le vaavaai i luma e pei ona ia faalaeiauina aʻu e faia.

Se ʻAuuso Pele

O le mea sa fesoasoani lava i loʻu mauaina o se olaga fiafia ma faamalieina, o uō pele ia i le aiga Peteli, aemaise lava ia Esther Lopez. Na faauu Esther i le 1944, mai le vasega lona tolu o le Aʻoga Faale-Tusi Paia a le Olomatamata o Kiliata. Na toe foʻi mai o ia i Brooklyn iā Fepuari 1950, e auauna i le faaliliuina o a matou lomiga faale-Tusi Paia i le gagana Sepania. E masani lava ona avea Esther ma aʻu aumea māfana pe a malaga ia Nathan. O loo galue foʻi o ia i le Watchtower Farms. Ua sili atu nei i le ivasefulu ona tausaga, ma ua lē lelei foʻi lona soifua mālōlōina, ma o loo tausia o ia i Peteli.

E na o Russell ma Clara tagata o loʻu aiga faaletino ia o loo soifua pea. Ua sili atu ma le 90 tausaga o Russell, ma o loo auauna faamaoni pea i Peteli i Brooklyn. O ia o se tasi o ē muamua na mafai ona nofo pea i Peteli ina ua uma ona faaipoipo. I le 1952, na ia faaipoipo atu ai iā Jean Larson, o se tuafafine sa faigaluega foʻi i Peteli. O le tuagane o Jean e igoa iā Max, na sau i Peteli i le 1939, ma na sui iā Nathan, e avea ma ovasia o le fale lomitusi i le 1942. Sa faaauau pea ona galue Max i le tauaveina o le tele o tiute tauave i Peteli, faapea ma le tausia o si ana avā pele o Helen, lea o loo maua i le maʻi o neula.

Pe a toe tepa i tua i le 63 tausaga o le auaunaga faataimi atoa iā Ieova, ou te faapea atu ai, ua matuā faamalieina loʻu olaga. Ua avea Peteli ma oʻu aiga, ma o loo ou auauna ai pea i inei ma loʻu loto olioli. E faamālō i oʻu mātua ona o le totōina i o matou loto o le uiga o le galue malosi ma le faanaunauga ia auauna iā Ieova. Ae o le mea sa sili ona faamalieina moni ai le olaga, o la matou aufaatasiga matagofie o uso, ma le faamoemoe i le ola e faavavau ma o matou uso ma tuafāfine i le lalolagi parataiso, ma auauna e faavavau i Lē Sili na Foafoaina i tatou, le Atua moni e toʻatasi, o Ieova.

[Ata i le itulau 24]

Oʻu mātua i le aso o la laʻua faaipoipoga, iā Iuni 1912

[Ata i le itulau 24]

Agavale i le taumatau: O Russell, Wayne, Clara, Ardis, o aʻu, ma Curtis i le 1927

[Ata i le itulau 25]

O loo ou tu i le va o Frances ma Barbara McNaught, a o ou paeonia i le 1944

[Ata i le itulau 25]

I Peteli i le 1951. Mai le agavale i le taumatau: O aʻu, o Esther Lopez, ma Jean, le avā a loʻu tuagane

[Ata i le itulau 26]

I matou ma Nathan ma ona mātua

[Ata i le itulau 26]

I maʻua ma Nathan i le 1955

[Ata i le itulau 27]

I maʻua ma Nathan i Hawaii

[Ata i le itulau 29]

I maʻua ma laʻu tane lona lua, o Glenn