Иисустың хайхастары. Олар нимедеңер чоохтапчалар?

ИИСУСТЫҢ чуртазынаңар пазылған Библияның иң пурунғы пічіктерінде «хайхас» тіп сӧс чох полған. Пурунғы грек (ди́намис) тіп сӧс пірееде «хайхас» тіп тілбестелче, че сынында «кӱсті» таныхтапча (Лука 8:46). Ідӧк ол сӧс «способностьты» паза «илбек киректерні» таныхтапча (Матфей 11:20; 25:15). Пір учёнай ол сӧстеңер піди тіпче: «Ол сӧс хайхастығ кирек хайдағ кӱснең иділгенін алай Худайның киректер итчеткен кӱзін таныхтапча».

Паза пурунғы грек (те́рас) тіп сӧс «танығ» алай «хайхас» тіп тілбестелче (Иоанн 4:48; Илҷілернің 2:19). Пу сӧс кізілер хайхастығ киректерге хайди хайғанын кӧзітче. Кізілер Иисустың илбек иткен киректеріне удаа хайхаҷаңнар (Марк 2:12; 4:41; 6:51; Лука 9:43).

Ӱзінҷі грек сӧзі (сими́он) «танығ» тіп тілбестелче. Ол сӧстеңер учёнай Роберт Деффинбауг чоохтапча: «Ол сӧс хайхас ниме таныхтапчатханын алғым арах кӧзітче. Танығ — ол хайхас, хайзы Иисустаңар хайдағ-да сынны піліп аларға полысча».

Иллюзия алай Худай кӱзінең иділген хайхастар?

Иисус хайхастарны кізілерні ӱтертер ӱчӱн итпеен. Аның хайхастарында Худайның илбек кӱзі кӧрінген. Кӧзідімге, Иисус чиит оолдаң чабал хутты сӱрібіскен (Лука 9:37—43). Я, Худайның андағ хайхастар идерге кӱзі пар (Исаия 40:26).

Библияда Иисус 35-че хайхас иткеннеңер пазылча. Че сынында Иисус нинҷе хайхас иткенін Библия паспинча. Матфей 14:14-те чоохталча: «Иисус, чарға сығып, кӧп кізінің чыыл парғанын кӧр салған. Оларға айап парып, ағырығ кізілерні имнебіскен». Мында Иисус нинҷе кізіні имнеені чоохталбинча.

Ол хайхастығ киректер Иисус Худайның Оолғы паза Мессий полчатханын кӧзітче. Библия Иисус ол хайхастығ киректерні Худай полызиинаң иткен тіпче. Петр илҷі Иисустаңар піди теен: «Назареттең сыххан Иисус Худайның кізізі полғанын Худай позы сірернің араңарда Аннаң пастыра иділген кӱстернең, хайхастарнаң паза танығларнаң киречілеен. Сірер анзын постарың даа пілчезер» (Илҷілернің 2:22). Ідӧк Петр піди теен: «Хайди Худай Позының Худын паза кӱзін Назареттегі Иисусха пиргенін, пілчезер. Иисус, тізең, Худай Анынаң хада полғаннаңар, кізілер аразынҷа чӧріп, чахсы нимелер иткен паза сайтанға хаптырғаннарның прайзын имнебіс турған» (Илҷілернің 10:37, 38).

Иисус нимее ӱгреткен паза хайхастары палғалыстығ полғаннар. Марк 1:21—27-де хайди аның ӱгредиине паза хайхастарына кізілер хайғаннаңар пазылча. Марк 1:22-де «аның ӱгредиине хайхасханнар» тіп пазылча. 27 стихта чабал хутты сӱрібіскеніне кізілер «ӱрӱк парғаннар» тіп пазылча. Иисустың ӱгредіглері паза хайхастығ киректері ол сынап Мессий полғанын кӧзітче.

Иисустың сӧстері ле нимес, аның киректері паза Худай кӱзінің иділген хайхастары ол Мессий полчатханын киречілееннер. Кем полчатханнаңар паза ол хайхастар ноға итчеткеннеңер сурығ турғанда, Иисус кӧні нандырған: «Минде, тізең, [Кіреске тӱзірҷең] Иоанның киречілеенінең дее улуғ киречілес пар: Пабам Мағаа итчең нимелер пирген, оларны толдырчатханым Пабамның Мині ысханын таныхтапча паза киречілепче» (Иоанн 5:36).

Хайхастар сынап полғанына киречілестер

Иисус сынап хайхастар иткенінде ноға ікінҷілебеске чарир? Нинҷе-де киречілес кӧр кӧреелер.

Хайхастығ киректер итчеткенде, Иисус хаҷан даа позынзар хайығ айландырбаҷаң. Полған на хайхас пастыра ол позының Пабазын сабландырҷаң. Кӧзідімге, Худайның худын кӧзіт пирер ӱчӱн, ол харах чох кізіні имнебіскен (Иоанн 9:1—3; 11:1—4).

Иллюзионисттернең паза сыбырағҷыларнаң тиңнестірзе, Иисус гипноз, фокустар, заклинаниелер, зрелищелер паза эмоциональнай ритуаллар итпеҷең. Нымысчыланызында суевериелерге паза реликвияларға орын чох полған. Ікі харах чох кізіні хайди Иисус, кӧп кізінің хайиин айландырбин, имнебіскенін сағысха кир кӧреелер. Библияда чоохталча: «Иисус, оларға айап, харахтарына теңен. Сах андох олар кӧр сыхханнар, анаң Аның соонҷа парғаннар» (Матфей 20:29—34). Хайди кӧрчебіс пу хайхасты итчеткенде, ритуаллар, церемониялар паза зрелищелер полбааннар. Иисус хайхастарны, чазырбин, кізілер кӧзіне итчең. Хайхастар идерге ағаа реквизиттер кирек чох полған. Амғы тустағы хайхастығ киректер пічіктерде киречілелбинчелер (Марк 5:24—29; Лука 7:11—15).

Иисус киртістері пар кізілерге дее паза киртістері чох кізілерге дее хайхастар итчең. Кӧзідімге, Галилей чирінде, Капернаумда полғанда, «Иисуссар айналарға хаптыртхан кӧп кізіні ағыл килгеннер. Иисус сӧснең айналарны сӱрген, прай ағырығ кізілерні, тізең, имнебіскен» (Матфей 8:16).

Иисус хайхастарны таңнастар кӧзідер ӱчӱн нимес, че кізілер имнир ӱчӱн итчең (Марк 10:46—52; Лука 23:8). Иисус хайхастарны позына туза алар ӱчӱн итпеҷең (Матфей 4:2—4; 10:8).

Чахсы хабардаңар ниме тирге чарир?

Иисустың хайхастығ киректері тӧрт Чахсы хабарда пазыл парғаннар. Ол киректер сынап полғанында пу тӧрт Чахсы хабарға ізенерге чарир ба? Я, чарир.

Хайди кӧргебіс, Иисус хайхастарны чазырбин кізілер кӧзіне итчең. Ідӧк пастағы Чахсы хабарлар пазылғанда, Иисустың ол киректерін кӧрген кізілер тіріг полғаннар. Чахсы хабарны пасхан кізілердеңер «Хайхастар паза тіріліс» тіп киндеде піди пазылча: «Чахсы хабарларны пасхан кізілерні постарының кӧрістерін паза киртіністерін тарадар ӱчӱн хайхастардаңар сынны алыстырғанында пыролирға саба поларҷых. [...] Олар прай орта пазарға кӱстенгеннер» («The Miracles and the Resurrection»).

Иисустың ыырҷылары, иудейлер, Чахсы хабарда пазылған хайхастар полғанында ікінҷілебееннер. Олар хайхастығ киректерде нимес, че хайдағ ол кӱснең ол киректер иділгенінде ікінҷілееннер (Марк 3:22—26). Чӱзер чыллар пазынаң чуртаан критиктер Иисустың хайхастарында ідӧк ікінҷілебееннер. П. э. І паза IІ вектерде пазылған пічіктерде ол хайхастардаңар пазылчаох. Чахсы хабарда пазылған хайхастығ киректер сынап полғанында пістің уғаа кӧп киречілестер пар.

Хайхастығ киректер иткен кізі

Иисустың хайхастары сынап полғанында киречілестер ле кӧрерге асхынах полар. Пу илбек, хайхастығ киректерні иткен кізі айаачы, кізілерге паарсах паза кізілердеңер сағыссырапчатхан кізі полған.

Кӧзідімге, чызығ палығлығ кізі Иисуссар «алданып ала Аннаң сурынған: „Хынзаң, мині арығлап поларзың“. Иисус, чӱрекке алынып, холынаң ол кізее тееп, теен: „Хынчам, арығ пол пар“». Сах андох ол кізі арығ пол парған (Марк 1:40—42). Іди Иисус Худай кӱзінең, кізілерге айап, хайхастар иткен.

Наин саардаң чиит оолның сӧӧгін сығарчатхан кізілерге Иисус тоғас парғанда, ниме полған? Ол ӱреен оол ӧкіс ипчінің чалғыс палазы полған. Иисус «ол ипчіні кӧр салып, айап парып, теен: „Ылғаба“». Анаң ол оолны тірілдірібіскен (Лука 7:11—15).

Иисус кізілерге айааннаңар ол хайхастарны иткені уғаа часхарыстығ. Ол хайхастар хаҷан-да олаңай полған нимелер нимес. Еврейлерге 13:8-те чоохталча: «Иисус алыспинча: киҷее хайдағ полған, пӱӱн дее, хаҷан даа андағох». Амды ол тигірде ӱлгӱлепче. Алнынзархызында ол чирде иткен киректернеңӧк илбек киректер идерге тимде. Ӱр ниместең Иисус Худайға киртінчеткен кізілерні Худайның кӱзінең имнебізер. Иегованың киречілері ол хабарнаң сірернең ӧрініснең ӱлезерлер.

[Хоостар]

Иисустың хайхастарында Худайның илбек кӱзі кӧрінген.

[Хоос]

Иисус айаачы, кізілерге паарсах паза кізілердеңер сағыссырапчатхан кізі полған.