Whanpẹ Nudida Jehovah Tọn lẹ Tọn

‘Alunlun po Avivọ-Whenu po Ma Na Doalọte Gbede’

OWHÈ ṣádada de to hùnhùn do danfafa ji. To adà aigba tọn devo ji, e hẹn yozò wá to avivọ sinsinyẹn de godo. Mọwẹ, yozò owhè tọn yin dopo to onú titengbe he nọ zọ́n bọ ninọmẹ aimẹ tọn po osaa lẹ po nọ diọ lẹ mẹ.

Osaa lẹ gbọnvo lẹdo aihọn pé. Ṣigba nawẹ osaa lẹ gando gowe gbọn? Be hiẹ nọ duvivi whanpẹ amakikọ-whenu tọn to whenuena hiẹ mọ atin lẹ po vounvoun lẹ po to vùnvùn ya? Etẹwẹ nọ yin numọtolanmẹ towe gando whèjai whanpẹnọ alunlun mẹ tọn lẹ go? Be hiẹ nọ duvivi jẹhọn afò-whenu tọn po awusọhia whanpẹnọ sinmẹ didiọ amà lẹ tọn po ya?

Etẹwẹ nọ hẹn didiọ osaa lẹ tọn wá? Do glido, didẹ́ aigba tọn wẹ. Bẹbẹnu aigba tọn dẹ́ yido sọ nudi 23,5 degrés do nukunmẹ aigba tọn lẹdo owhè pé. Eyin bẹbẹnu aigba tọn ma dẹ́ domọ, osaa lẹ ma na tin. Ninọmẹ aimẹ tọn ma na nọ diọ gbede. Ehe na yinuwado ogbé lẹ ji podọ do jinukun lẹ ji.

Mí sọgan mọ kunnudenu lọ dọ Mẹdatọ lọ wẹ to anadena didiọ osaa lẹ tọn. Psalm-kantọ lọ dọ to gbesisọmẹ hlan Jehovah Jiwheyẹwhe dọmọ: ‘Hiẹ de dogbó opodo aigba tọn: hiẹ basi ojlẹ alunlun po avivọ po tọn.’—Psalm 74:17. *

Sọn pọndohlan mẹhe to aigba ji de tọn mẹ, nudida yinukundomọ agahomẹ tọn lẹ wẹ nọ do osaa lẹ hia po gbesisọ po. To whenuena Jiwheyẹwhe to planẹti mítọn dá, e degbè dọmọ: “Gbọ hinhọ́n lẹ ni tin to dovlomẹ olọn tọn mẹ . . . bo gbọ yé ni tin na ohia lẹ, na osaa lẹ, na azán lẹ, podọ na owhe lẹ.” (Gẹnẹsisi 1:14) To lilẹpe aigba tọn mẹ to owhe dopo gblamẹ, e nọ lilẹ́ jẹ ofi titengbe awe delẹ bọ owhè nọ sọawuhia to ota namẹ tlọlọ to ogàn wiawe mẹ whèmẹ. Nujijọ ehe wẹ nọ yin yiylọdọ ojlẹ he mẹ okle po ozán po nọ tindo tedidi dopolọ te (équinoxe), podọ ehe nọ dohiagona bẹjẹeji osaa amakikọ po afò po tọn to lẹdo susu mẹ. To nujijọ ehe whenu, ojlẹ okle tọn po ozán tọn po nọ dibla sọzẹn lẹdo aihọn pé.

E mayin lilẹpe nudida yinukundomọ agahomẹ tọn lẹ tọn kẹdẹ wẹ tintin osaa lẹ tọn po bẹjẹeji yetọn po bẹhẹn gba. Osaa lẹ, ojlẹ, po ninọmẹ aimẹ tọn po gando yede go taun to tito doglẹ de mẹ ehe nọ hẹn gbẹninọ yọnbasi. To hodidọ na mẹhe nọ nọ̀ Asia Pẹvi lẹ mẹ—ehe suhugan yetọn jẹakọhẹ ogle-zọ́n po jinukun didó po—Klistiani apọsteli Paulu po hatọ etọn Balnaba po dọ dọ Jiwheyẹwhe wẹ omẹ lọ he “to jikun na mí sọn olọn mẹ, po whenu sinsẹ́n susugege tọn po, e sọ to núdùdù po ayajẹ po yí do to hogọ́ na mí.”—Owalọ lẹ 14:14-17.

Nuyiwa jiawu photosynthèse tọn nọ gọalọna ogbé lẹ nado nọgbẹ̀ to aigba ji podọ ogbé tiuntiun mayinukundomọ phytoplancton nọ gọalọ to ohù mẹ. Ehe nọ zọ́n bọ nutogbẹ̀ lẹpo bẹsọn pẹvi ji kakajẹ daho pete lẹ ji nọ mọ núdù bosọ nọ duvivi ninọmẹ aimẹ tọn po ojlẹ lẹ tọn po to aliho jiawu lẹ mẹ. Paulu basi alọdlẹndonu he sọgbe de hlan alọ Jehovah tọn to onú ehe lẹpo mẹ dọmọ: “Aigba he to osin jikun tọn he to jijà do e ji whẹwhẹ ze nù, bọ e sọ nọ wú omá he jẹ na yé he nọ jla e do lẹ, e mọ dona yí to Jiwheyẹwhe dè.”—Heblu lẹ 6:7.

Hogbe lọ “dona” nọ gọ́ na zẹẹmẹ dogọ eyin hiẹ whesọ do lẹnnupọn dogbọn nuhe nọ jọ to fie osaa amakikọ tọn nọ hẹn yozò he to jlẹkaji, okle he dite hú ozán, owhè sinsinyẹn, po jikun  susu po wá te dali. Vounvoun lẹ nọ gbasẹ́ bọ wánvú lẹ nọ wọ̀ wá sọn fie yé họnbẹ do to avivọ-whenu nado hẹn jinukun lẹ sẹ́n. Ohẹ̀ lẹ taidi juju he a to mimọ tofi, nọ yí sinmẹ po hànjiji yetọn po do hẹn zungbo lẹ yọnwhanpẹ, podọ hànjiji yetọn nọ gbàpe to zùnkan lẹ mẹ. Ehe nọ yidogọna gbẹninọ, podọ nutogbẹ̀ lẹ nọ zindonukọn nado to jijigbà, bo to susudeji. (Ohàn Sọlọmọni tọn 2:12, 13) Ehe wẹ nọ jẹnukọnna jibẹwawhé to vivọnu alunlun tọn kavi to afò mẹ.—Eksọdusi 23:16.

Aliho he mẹ aigba yin awuwlena te, nado nọ na mí okle po ozán po, osaa lẹ, jinukun didó whenu po jibẹwawhé whenu po dekunnuna azọ́n Jehovah tọn lẹ to aliho jiawu mẹ. Mí nọ deji dọ alunlun na bọdo avivọ-whenu go dandan. Na taun tọn, Jiwheyẹwhe lọsu wẹ ko dopagbe dọmọ: “Whenuena aigba tin ai, okún po ojijẹ whenu po, avivọ po yozò po, alunlun po awéwe [kavi avivọ-whenu] po, okle po ozán po ma na gbòdo.”—Gẹnẹsisi 8:22.

[Nudọnamẹ Odò Tọn]

[Apotin/Yẹdide to weda 9]

Osun Yin Dandannu Na Ogbẹ̀

To whenuho gbẹtọvi tọn pete mẹ, osun ko yinuwado gbẹtọvi lẹ ji bosọ hẹn awuji yé. Nalete, be a doayi e go dọ osun nọ deanana osaa lẹ ya? Tintin osun tọn nọ gọalọ nado deanana didẹ́ aigba tọn, enẹwẹ, obá he mẹ bẹbẹnu etọn dona dẹ́ jẹ. Ehe nọ yí “adà titengbe de wà nado wleawuna ninọmẹ voovo lẹ to Aigba ji ehe sọgan hẹnmẹ do ogbẹ̀,” wẹ lẹnunnuyọnẹntọ wekantọ Andrew Hill dọ. Eyin nudida jọwamọ agahomẹ tọn blibata de ma tin bo nọ deanana didẹ́ planẹti mítọn tọn, aimẹ na hunzo kavi fá gbau bọ gbẹninọ ma na yọnbasi to aigba ji. Enẹwutu, pipli sunwhlẹvu-plọntọ lẹ tọn de wá tadona lọ kọ̀n dọmọ: “Mẹde sọgan pọ́n Osun hlan taidi nuhe nọ deanana ojlẹ lẹ to Aigba ji.”—Psalm 104:19.

[Asisa Yẹdide tọn]

Osun: U.S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./Bart O’Gara

[Yẹdide to weda 9]

Kanklosọpoawenọ lẹ, Agewaji Aflika tọn po Lopo Alabia tọn po