Pendere ti aye so Jéhovah aleke

‘Ngoi ti lâ na ngoi ti dê ayeke hunzi lâ oko pëpe’

NA YANDO, lâ ayeke su ngangu mingi. Na ambeni mbage nde ti sese, lâ ayeke ga na ndowa na peko ti ngoi ti dê. Biani, sungo ti lâ ayeke mbeni kozo ye so asala si ngoi ti ngu na ti buru abâ gigi.

Na ndo lê sese mobimba, ngoi ti ngu na ti buru ayeke legeoko pëpe. Me, angoi nde nde so andu mo tongana nyen? A yeke nzere ka na mo ti bâ apendere fleur so ayeke sigigi? Mo yeke bi bê ti mo tongana nyen tongana, na mbeni lakui, ndo adê pendere? A nzere na mo nga ti bâ nzoroko ti akugbe so ayeke gbian kozoni si ayeke tuku na sese?

Ye nyen ayeke sala si ngoi ti ngu na ti buru, ngoi ti dê na ti ndowa ayeke gbian? Na ndulu tënë, a yeke ngbanga ti so li ti sese adengi kete. Na ndo lege so lo yeke mû ti tambela dä ti ngoro na tele ti lâ, a bâ so li ti sese adengi kete alingbi na lege ni so lo yeke mû ni. A yeke ngbanga ni si ngoi ti ngu na ti buru, ngoi ti dê na ti ndowa ayeke gbian na peko ti tele. Ni la, tongana fade na yâ tambela ti lo ti ngoro na tele ti lâ, li ti sese adengi kete pëpe, ka a lingbi fade ti wara gi mbeni ngoi oko lakue lakue. Ye so alingbi ti sala si warango akeke, akugbe ti kasa na apele ayeke duti ngangu, na azo ayeke wara lege pëpe ti lu wala ti ko le-kobe.

Zo alingbi ti bâ so a yeke maboko ti Wasalango ye kue si ayeke na peko ti ngoi ti ndowa wala ti dê, ngoi ti ngu wala ti buru, so ayeke ga na peko ti tele. Na salango tënë na Jéhovah Nzapa, wasungo psaume atene tâ na lege ni: ‘Mo leke yanga ti sese kue; mo sala ngoi ti lâ na ngoi ti dê.’​—Psaume 74:17. *

Na bango ni na sese ge, a yeke aye ti lê ti nduzu tongana nze, lâ nga na atongoro si ayeke fa mbilimbili ngoi so e yeke dä. Tongana Nzapa aleke lani nze, atongoro, sese nga na lâ, lo mû yanga, lo tene: “Zia asungo ye asi na le-nduzu ti ayayu . . . ; zia ala ga ye ti fä nde nde, ti ngoi nde nde, ti lâ nde nde, na ti ngu nde nde.” (Genèse 1:14). Na yâ ti ngu oko, na ngorongo ti lo na tele ti lâ, fani use, sese ayeke si na mbeni ndo so lâ ayeke su dä ngangu mingi ahon atanga ni kue na bekombite. Na yâ ti ambeni kodoro mingi, ngoi ni so ayeke to nda ni na nze ti mars nga na septembre. Na alango ni so, na ndo lê sese mobimba, yongo ti ngbonga ti bï na ti kota lâ ayeke legeoko.

A yeke pëpe gi ngbanga ti aye ti lê ti nduzu tongana lâ na atongoro si angoi abâ gigi na ato nda ni na ngoi ti ala. Me, a yeke angoi ni kue, ngoi ti ngu, ti buru, ti dê, ti ndowa nga na ngoi ti lu le-kobe, so abungbi oko na mbeni lege so zo alingbi ti hinga li ti lo na ni pëpe, ti bata aye na fini. Na salango tënë na azo ti Asie Mineure so ahinga nzoni mingi kusala ti fango yaka na ti lungo le-kobe, bazengele Paul na fon lo Barnabas atene so Nzapa ayeke lo so “[a]mû na i ngu-nduzu na Lo mû na i ngoi ti lengo kobe, na Lo mû na i kobe, na ngia, alingbi na bê ti i.”​—Kusala 14:14-17.

Nzapa aleke mbeni pendere ye, so na lege ni, lâ amû ngangu na akeke, akugbe na apele so ayeke na ndo lê sese, nga na akete kete kugbe so lê ti zo alingbi ti bâ ni pëpe so a hiri ni phytoplancton, so ayeke na yâ ti angu-ingo. Ngbanga ti ye ni so, azo na anyama awara lege ti ngbâ na fini ndali ti akobe nde nde so ala yeke wara ni na lege ti akeke, pele nga na gbako. Ye so nga abâ angoi nde nde. Paul afa so a yeke maboko ti Jéhovah si ayeke na peko ti aye so kue, na tenengo: “Teti sese so anyon ngu-nduzu so apika dä lege mingi, na a lë le-kasa so ayeke nzoni teti ala so asala yaka dä, sese so awara nzo ye na tïtî Nzapa.”​—aHébreu 6:7.

Nda ti tënë “nzo ye” alingbi ti wara mbeni fini nda ti tënë tongana mo tara ti gbu li ti mo gi kete na ndo aye so ayeke si na ando nde nde. Na tapande,  gbu li na ndo akodoro so mbeni ngoi ayeke dä so ndowa na dê ayeke dä mingi pëpe, so ndo ayeke vuko dä hio pëpe, so lâ asu dä mingi nga so ngu-nzapa ayeke pika dä nzoni. Mo lingbi ti gbu li ti mo nga na ndo afleur so angbâ ti sigigi, akete nyama so ayeke sigigi na yâ ti dû ti ala na peko ti ngoi ti ngangu dê na so ala sala si alë ti kobe asigigi. Andeke, tongana geai bleu so mo yeke bâ na lê ti foto so, ayeke sala si gbako asi na apendere nzoroko ti ala nga na abia so ala yeke he. A fa na gigi biani so fini ayeke na yâ ti gbako. Mo lingbi ti gbu li na ndo ngangu so asala si akete nyama angbâ ti dü, ti kiri ti dü na ti wu mingi (Bia ti Salomon 2:12, 13). Aye so kue ayeke si kozo na angoi ti kongo le-kobe.​—Exode 23:16.

A yeke bâ apendere kusala ti Jéhovah na lege so lo dengi sese ni si ndo ayeke vuko nga ndo ayeke han, si e wara ngoi ti ngu, ti buru nga ti lungo na fango le-kobe. Biani, a yeke Nzapa si amû lani zendo so: “Tongana sese angbâ, lâ ti lungo le-kobe na lâ ti fango le-kobe, dê na wâ, ngoi ti lâ na ngoi ti dê, lâ na bï, fade awe pëpe.”​—Genèse 8:22.

[Kete tënë na gbe ni]

[Kete tënë/Foto na lembeti 9]

Nze ayeke kota ye na yâ fini

Teti angu mingi, nze ayeke mbeni ye so apika bê ti azo mingi. Mo hinga so nze ayeke sala ngangu na ndo ngoi ti ngu, ti lâ, ti dê nga na ndo ngoi ti ndowa? A yeke nze la si amû maboko na sese ti dengi kete. Andrew Hill so ayeke wasungo-mbeti na ndo ti senda-ye atene: “Nze ayeke sala kota ye mingi ti leke aye na ndo sese si fini alingbi ti duti dä.” Tongana fade nze ayeke dä pëpe ti sala si sese aluti nzoni na adengi kete alingbi na ni, ka ndowa wala dê ayeke hon ndo ni, na ye so alingbi ti sala si fini oko aduti na ndo sese pëpe. Ni la, mbeni bungbi ti awagingo yâ ti ndagigi atene na nda ni: “Zo alingbi ti bâ nze tongana mbeni ngangu ye so ayeke fa lege na angoi ti dê wala ti ndowa na ndo ti sese.”

[Lingu ti foto ni]

Nze: U.S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./Bart O’Gara

[Foto na lembeti 9]

Achameau na banga ti Afrika nga na akodoro ti a-Arabu