Tsiko Ya Yehova I Mangadzaho

‘Tshilimo na Vhuriha a zwi nga Tumuwi’

ḒUVHA ḽi a fhisesa sogani. Kha zwiṅwe zwipiḓa zwa ḽifhasi, ḽi ḓisa vhududo nga murahu ha vhuriha vhu rotholaho. Vhukuma, mufhiso wa ḓuvha ndi tshi bveledzi tshihulwane tsha matshele na khalaṅwaha.

Zwiimo zwa khalaṅwaha zwi a fhambana ḽifhasini ḽoṱhe. Fhedzi khalaṅwaha dzi ni kwama hani? Naa ni a takalela tshifhinga tsha tshimedzi tshi homolosaho musi ni tshi vhona maṱari na maluvha zwi tshi khou fhufhuma? Ni ḓipfa hani nga vhusiku havhuḓi ha tshilimo? Naa ni a ḓiphina nga maḓuvha a tshifhefho a rotholelaho musi maṱari a tshi khou shandula mivhala? Naa ni a takadzwa nga u vhona mahaḓa o thithiedza ḓaka?

Ndi mini tshine tsha ita uri hu vhe na khalaṅwaha? Nga u tou pfufhifhadza, ndi u mona ha ḽifhasi. Ḽi mona hu ṱoḓaho u vha digirii dza 23.5 u mona na ḓuvha. Arali ḽifhasi ḽo vha ḽi sa moni ho vha hu tshi ḓo vha hu si na khalaṅwaha. Ho vha hu tshi ḓo vha na matshele a fanaho tshifhinga tshoṱhe. Hezwi zwo vha zwi tshi ḓo kwama zwimela na u dovha ha bveledzwa zwiliṅwa.

Kha honoho u tevhekana ha khalaṅwaha, muthu a nga kona u vhona uri zwo itwa nga Musiki. A tshi amba na Yehova Mudzimu, mupsalme o ri: “Ndi Iwe we wa vhea mikano ya ḽifhasi; tshilimo na mariha zwi itwa nga Iwe.”—Psalme ya 74:17. *

U ya nga mavhonele a muthu ane a sedza e kha ḽifhasi, zwithu zwi vhonalaho zwa ṱaḓulu zwi nga shuma sa zwiga zwi sa khakhi zwa khalaṅwaha. Musi a tshi sika maitele ashu a ḓuvha, Mudzimu o ri: “Nga hu vhe na zwiedza lutomboni lwa ṱaḓulu . . . , na zwa u vhea zwigá na zwifhinga, na maḓuvha, na miṅwaha.” (Genesi 1:14) Kha ṅwaha, ḽifhasi ḽi swika fhethu huvhili hune ḽa mona hone, hune ḓuvha ḽa bva nga ho livhaho nga nṱha nga masiari kha equator. Zwenezwi zwiitea zwi pfi equinoxes, nahone kha mashango manzhi zwi swaya u thoma ha tshimedzi na tshifhefho. Tshifhingani tsha equinoxes zwifhinga zwa nga masiari na nga madekwana zwi a ṱoḓou lingana ḽifhasini ḽoṱhe.

U vha hone na u thoma ha khalaṅwaha a zwi kateli u sudzuluwa ha dziṋaledzi. Khalaṅwaha na matshele zwi a tshimbidzana kha maitele o serekanaho ane a tikedza vhutshilo. Vha tshi amba na vhathu vha dzulaho Asia Minor—hune vhunzhi havho vho vha vha tshi ḓivha zwa vhulimi na u bveledza ha zwiḽiwa—muapostola wa Mukriste Paulo na khonani yawe Baranaba vho amba uri Mudzimu ndi ene ane a “ṋea mvula i bvaho ṱaḓulu na zwifhinga zwa mufuro. A fusha dzimbilu dzashu nga zwiḽiwa na nga dakalo.”—Mishumo 14:14-17.

Maitele a mangadzaho a photosynthesis a tikedza zwimela zwi re shangoni na zwimela zwiṱuku zwi re lwanzheni. Nga ṅwambo wa zwenezwo, u kanzwana ha zwi tshilaho nga zwiḽiwa nga u tou tevhekana na maitele a vhutshilo o fhambanaho a miri na zwipuka a a vhuyelwa nga mutsho nga nḓila dzo serekanaho. Paulo o amba nga ho teaho nga ha zwe Yehova a zwi sika, musi a tshi ri: “Ngauri tsimu i nwaho mvula iné ya ḓi dovha ya i nela, ya kona u bveledza miroho i ḽiwaho, ye ya limelwa yone, yeneyo tsimu i ḓo ṱanganedza phaṱhutshedzo dza Mudzimu.”—Vha-Heberu 6:7.

Ipfi “phaṱhutshedzo” ḽi nga dovha ḽa amba zwiṅwe arali na imanyana nahone na elekanya nga ha zwine zwa bvelela fhethu hune tshimedzi tsha ita uri hu vhe na thempheretsha dzo linganelaho, hune ḓuvha ḽa lenga u kovhela, hune ha vha na masana manzhi, na mvula yavhuḓi. Hu a bva maluvha  nahone zwikhokhonono zwi a bva he zwa vha zwo dzula hone u itela u hwala mbeu u bva kha zwiṅwe zwiliṅwa uri hu vhe na zwiṅwe zwi bveledzwa. Zwiṋoni, zwi ngaho sa blue jay tshine na khou tshi vhona hafha, zwi ḓadza ḓaka nga mivhala yazwo na u imba, nahone zwa ita uri mbonalo ya shango i vhe yavhuḓi. Hu vha na maanḓa a vhutshilo, nahone zwithu zwi tshilaho zwi bvela phanḓa na maitele azwo a vhutshilo a u dovha zwa beba, na nyaluwo. (Ngosha ya Dzingosha 2:12, 13) Zwenezwi zwi rangela phanḓa khaṋo mafheloni a tshilimo kana nga tshifhefho.—Ekisodo 23:16.

Mishumo ya Yehova i sumbedzwa nga nḓila i mangadzaho ye a vhea ngayo ḽifhasi, uri ṋea vhusiku na masiari, khalaṅwaha, tshifhinga tsha u zwala mbeu na tsha khaṋo. Ri na fulufhelo ḽa uri tshilimo tshi ḓo tevhelwa nga vhuriha. Zwi re zwone ndi uri ndi Mudzimu we a fulufhedzisa a ri: “Misi yoṱhe ya shango a hu tsha ḓo tumuwa u zwala na u kaṋa, na phepho na biko, na tshilimo na vhuriha, na masiari na vhusiku.”—Genesi 8:22.

[Ṱhaluso dzi re magumoni a siaṱari]

[Bogisi/Zwifanyiso kha siaṱari 9]

Ṅwedzi ndi wa Ndeme kha Vhutshilo

U bva kale, ṅwedzi wo ṱuṱuwedza na u mangadza vhathu. Naho zwo ralo, naa ni a zwi ḓivha uri ṅwedzi u kwama nḓila ine khalaṅwaha dza shanduka ngayo? U vha hone ha ṅwedzi zwi thusa kha u ita uri shango ḽi mone, zwine zwa vha vhuhulwane ha nḓila ine shango ḽa mona ngayo. Muṅwali wa saintsi ane a pfi Andrew Hill o amba uri zwenezwi zwi “na mushumo wa ndeme kha u bveledza zwiimo zwa Ḽifhasi zwine zwa nga tikedza vhutshilo.” Arali ho vha hu si na ṅwedzi wa mupo wa u tikedza vhutshilo kha u mona ha pulanete yashu, thempheratsha yo vha i tshi ḓo gonya nahone zwi vhonala uri zwo vha zwi tshi ḓo ita uri zwi konḓe u tshila kha ḽifhasi. Nga zwenezwo, tshigwada tsha vhagudi vha dziṋaledzi vho phetha nga uri: “Muthu a nga humbula uri Ṅwedzi u thivhela khonadzeo dza u shanduka ha mutsho kha Ḽifhasi.”—Psalme ya 104:19.

[Ṱhaluso ya Vhubvo ha Tshifanyiso]

Moon: U.S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./Bart O’Gara

[Tshifanyiso kha siaṱari 9]

Dzigamela, Afurika Devhula na Arabian Peninsula