‘Fhungo Ḽa Yehova’ Ḽi Ḓo Ḓadzea
‘Fhungo Ḽa Yehova’ Ḽi Ḓo Ḓadzea
“Ndi bula fhungo ḽe Yehova a mbudza: U Murwa wanga, . . . Nkhumbele, ndi U ṋee Vhannḓa, vha vhe ifa ḽau.”—PSALME YA 2:7, 8.
1. Ndi phambano ifhio i re hone vhukati ha ndivho ya Mudzimu na ya vhannḓa?
YEHOVA MUDZIMU u na ndivho nga ha vhathu na ḽifhasi. Na vhannḓa vha na ndivho. Fhedzi dzenedzi ndivho dzo fhambana! Ri fanela u lavhelela zwenezwi, nga uri Mudzimu u ri: “Vhunga lutombo lú ngei ṱaḓulu kule na ḽifhasi, na dzinḓila dzanga dzi ṱaḓulu kule na dzaṋu dzinḓila, na ngelekanyo dzanga dzi ṱaḓulu, kule na dzingelekanyo dzaṋu.” Ndivho ya Mudzimu i ḓo ḓadzea zwa vhukuma, nga ṅwambo wa uri o dovha a ri: “Vhunga mvula na ṅwando zwi tshi bva ṱaḓulu zwi si tsha humela hone, tshazwo ha vha u ṋukadza shango, u ḽi aṋwisa na u medza zwaḽo, ha ṋekedzwa mbeu muzwali, muḽi a wana vhuswa, na ipfi ḽanga ḽi bvaho mulomoni wanga ḽi ḓo nga zwenezwo; a ḽi nga vhuyi fhedzi ngeno hanga; tshaḽo, ḽi ḓo shuma zwi ntakadzaho, ḽi ḓo vuledza zwe nda ḽi rumela zwone.”—Yesaya 55:9-11.
2, 3. Ndi mini zwine zwa bviselwa khagala kha psalme ya vhuvhili, fhedzi ndi mbudziso dzifhio dzine dza vhudziswa?
2 Zwa uri ndivho ya Mudzimu malugana na Khosi yawe ya Vhumessia i ḓo ḓadzea zwi bviselwa khagala kha psalme ya vhuvhili. Muṅwali wayo, Khosi Davida wa Isiraele ḽa kale, o vha o hevhedzwa nga Mudzimu uri a dzule o amba uri hu ḓo vha na tshifhinga tsha ndeme musi vhannḓa vha tshi ḓo ita khakhathi. Vhavhusi vhavho vha ḓo lwa na Yehova Mudzimu na Muḓodzwa wawe. Naho zwo ralo, mupsalme o dovha a imba a ri: “Ndi bula fhungo ḽe Yehova a mbudza: U Murwa wanga . . . Nkhumbele, ndi U ṋee Vhannḓa, vha vhe ifa ḽau, na migumo ya ḽifhasi, i vhe shango ḽau.”—Psalme ya 2:7, 8.
3 ‘Fhungo ḽa Yehova’ ḽi amba mini kha vhannḓa? Ḽi kwama hani vhathu nga u angaredza? Nahone zwenezwo zwiitea zwi amba mini kha vhavhali vhoṱhe vha ofhaho Mudzimu vha psalme ya vhuvhili?
Vhannḓa vha Khou Zhamba
4. Ni nga pfufhifhadza hani mbuno khulwane dzi re kha Psalme ya 2:1, 2?
4 A tshi ambela kha zwiito zwa vhannḓa na vhavhusi vhavho, mupsalme o sima luimbo lwawe a ri: “Vha-nnḓa vha zhambela’ni! Dzitshakha dzi vhambela’ni maano a sá ḓivhalei! Mahosi a ḽifhasi a a langana; vhavhusi vho rambana u ḓa u lwa na Yehova na Muḓodzwa wawe.”—Psalme ya 2:1, 2. *
5, 6. Dzitshakha dzo ‘vhamba maano’ afhio “a sá ḓivhalei”?
5 Ndi zwithu zwifhio zwi “sá ḓivhalei” zwine dzitshakha dza musalauno ‘dza vhamba maano’ khazwo? Nṱhani ha u ṱanganedza Muḓodzwa wa Mudzimu—Messia, kana Kristo—vhannḓa vho ‘vhamba maano,’ kana u elekanya nga ha u tsireledza maanḓa avho. Enea maipfi a psalme ya vhuvhili o dovha a ḓadzea kha ḓana ḽa u thoma ḽa miṅwaha C.E. musi vhavhusi vha Vhayuda na Vharoma vha tshi shumisana u itela u vhulaha Khosi yo Nangwaho nga Mudzimu, Yesu Kristo. Naho zwo ralo, u ḓadzea huhulwane ho thoma nga 1914 musi Yesu a tshi vhewa uri a vhe Khosi ya ṱaḓulu. U bva tsheetsho, a ho ngo vha na dzangano ḽa politiki ḽe ḽa ṱanganedza Khosi yo vhewaho khuluṋonini nga Mudzimu.
6 O vha a tshi khou amba mini musi mupsalme a tshi vhudzisa uri “dzitshakha dzi vhambela’ni maano a sá ḓivhalei”? Ndi ndivho yavho i sa ḓivhalei; ndi mahandana nahone a i nga ḓadzei. Vha nga si ḓise mulalo na vhuthihi kha ḽino ḽifhasi. Ngauralo, vha pikisa vhuvhusi ha Mudzimu. Zwi re zwone ndi uri vho langana na u rambana u itela u lwa na wa Ṱaḓulu-ṱaḓulu na Muḓodzwa wawe. Ndi vhutsilu lungafhani!
Khosi ya Yehova i Kundaho
7. Vhatevheli vha Yesu vha u thoma vho shumisa hani Psalme ya 2:1, 2 thabeloni yavho?
7 Vhatevheli vha Yesu vha shumisela khae maipfi a re kha Psalme ya 2:1, 2. Musi vha tshi khou tovholelwa lutendo lwavho, vho rabela vha ri: “Murena [Yehova], ndi iwe Mudzimu wo sikaho ḽiṱaḓulu na ḽifhasi na malwanzhe na zwoṱhe zwi re khao’; Ndi iwe wo ambaho nga mulomo wa Davida muḓinḓa wau, wa ri: Dzitshakha dzi zhambela’ni, vhathu vha vhambela’ni maano a fhedzi? Mahosi a shango a a langana, vhavhusi vho rambana u ḓa u lwa na Muḓodzwa wawe. Nangoho khevha, vho kuvhangana, vha lwa na Murwa mukhethwa wau Yesu, we wa mu ḓolisa, vho-Herode na Pontio Pilato na vha-nnḓa na dzitshakha dza Vha-Isiraele.” (Mishumo 4:24-27; Luka 23:1-12) * Ee, ho vha hu na tshimbevha tsha u lwa na Yesu mushumeli wa Mudzimu o ḓodzwaho kha ḓana ḽa u thoma ḽa miṅwaha. Naho zwo ralo, yeneyi psalme yo vha i tshi ḓo vha na huṅwe u ḓadzea kha maḓana a miṅwaha e a tevhela.
8. Psalme ya 2:3 i shuma hani kha tshakha dza musalauno?
8 Musi Isiraele ḽa kale ḽi na khosi, i ngaho sa Davida, dzitshaka dza vhahedeni na vhavhusi vho rambana u itela u lwa na Mudzimu na muḓodzwa wawe o vhewaho khuluṋonini. Fhedzi hu pfi mini misini yashu? Tshaka dza musalauno a dzi ṱoḓi u tendelana na ṱhoḓea dza Yehova na dza Messia. Nga zwenezwo, vha ṱaluswa vha tshi khou ri: “Kha ri ṱhukhukanye mbofho dzavho! Kha ri laṱe kule tha̗mbo dzavho!” (Psalme ya 2:3) Milayo naho i ifhio ine ya ḓo vhewa nga Mudzimu na Muḓodzwa wawe i ḓo pikiswa nga vhavhusi na dzitshaka. Vhukuma, vhuḓidini naho vhu vhufhio ha u ṱhukhukanya mbofho na u dzi laṱa kule hu ḓo vha mahandana.
Yehova u a vha Nyadza
9, 10. Ndi ngani Yehova a tshi nyadza dzitshaka?
9 Yehova ha kwamei nga vhuḓidini ha vhavhusi vha dzitshaka ha u ṱoḓa u ḓivhusa vhone vhaṋe. Psalme ya vhuvhili i a bvela phanḓa: “Hone, Ene o dzulaho ngei ṱaḓulu u a vha sea; Muhulu-hulu u a vha nyadza.” (Psalme ya 2:4) Mudzimu u bvela phanḓa na ndivho yawe zwi tshi tou nga vhenevha vhavhusi a vha tshithu. U a sea lunyadzo lwavho nahone u a vha nyadza. U a vha litsha vha ḓirwa khana nga zwine vha khou ṱoḓou ita. Zwi ita uri Yehova a vha see. U sea u pikisa havho ha mahandana.
10 Huṅwe fhethu kha psalme yawe, Davida o amba nga maswina na dzitshaka nahone a imba a ri: “Iwe Yehova, Mudzimu wa Mavhuthu, Mudzimu wa Isiraele, takuwa U vhone zwiné Vha-nnḓa vhoṱhe vha ita; U songo vha litsha ngauri vha ita nga khole. (Sela.) Vha lala vha tshi huvha vhunga dzimmbwa vha tshi mona na muḓi. Vhonani milomo yavho i bva bulo; zwiné vha amba ndi mafumo a ṱhavhaho; vha ri: a huna ané a zwi pfa. Hone Iwe Yehova U a vha sea, Vha-nnḓa vhoṱhe U a vha nyadza.” (Psalme ya 59:5-8) Yehova u sea u ḓikukumusa na u hanganea ha dzitshaka kha matshilele avho a vhutsilu.
11. Hu bvelela mini musi dzitshaka dzi tshi lingedza u lwa na ndivho ya Mudzimu?
11 Maipfi a Psalme 2 a khwaṱhisa lutendo lwashu lwa uri Mudzimu a nga piringulula vhuleme hashu hoṱhe. Ri nga vha na vhuṱanzi ha uri tshifhinga tshoṱhe u a ḓadzisa zwine a zwi funa na uri ha vhuyi a laṱa vhashumeli vhawe vha fulufhedzeaho. (Psalme ya 94:14) Nga zwenezwo, hu bvelela mini musi dzitshakha dzi tshi ita vhuḓidini ha u lwa na ndivho ya Yehova? U ya nga yeneyi psalme, Mudzimu “u ḓo amba navho’ ó sinyuwa,” zwi tshi tou nga mubvumo wa muthathabo muhulu. Zwiṅwe hafhu, “ó halifha”, zwi tshi tou nga lupenyo, “u ḓo vha shusha.”—Psalme ya 2:5.
Mudzimu u Vhea Khosi
12. Psalme ya 2:6 i ambela kha u vhewa khuluṋonini ifhio?
12 A zwi timatimisi uri zwe Yehova a zwi amba nga murahu a tshi shumisa mupsalme zwo sinyusa dzitshakha. Mudzimu o ri: “Nṋe-ha Khosi yanga ndi i vhea thavhani khethwa yanga ya Tsioni!” (Psalme ya 2:6) Thavha ya Tsioni yo vha i tshikwara ngei Yerusalema, he Davida a vhewa hone uri a vhe khosi ya Isiraele. Fhedzi Khosi ya Vhumessia i nga si dzule khuluṋonini kha wonoyo muḓi kana huṅwe fhethu ḽifhasini. Zwi re zwone ndi zwa uri Yehova o no vhea Yesu Kristo sa khosi yawe ya Vhumessia yo khethwaho kha Thavha ya ṱaḓulu ya Tsioni.—Ndzumbululo 14:1.
13. Ndi mulanga ufhio we Yehova a u vhofha na Murwa wawe?
13 Khosi ya Vhumessia zwino i a amba. I ri: “Ndi bula fhungo ḽe Yehova [we a vhofha mulanga na Murwa wawe wa Muvhuso] a [Yehova Mudzimu] mbudza: U Murwa wanga, ndo U beba ṋamusi!” (Psalme ya 2:7) Kristo o amba nga mulanga wa Muvhuso musi a tshi vhudza vhaapostola vhawe: “Vho konḓelelaho na nṋe milingoni ndi vho-inwi. Huno nṋe ndi ḓo ni kumedza muvhuso vhunga Khotsi-anga ó u kumedza nṋe.”—Luka 22:28, 29.
14. Ndi ngani hu tshi nga ambiwa uri Yesu o tewa nga vhuhosi?
14 Samusi zwo dzula zwo ambiwa kha Psalme ya 2:7, Yehova o sumbedza uri Yesu ndi Murwa Wawe musi a tshi khou lovhedzwa na nga u mu vusela vhutshiloni ha muya. (Marko 1:9-11; Vha-Roma 1:4; Vha-Heberu 1:5; 5:5) Ee, Khosi ya Muvhuso wa ṱaḓulu ndi Murwa mubebwa e eṱhe wa Mudzimu. (Yohane 3:16) Samusi e muḓuhulu wa vhuhosini wa Khosi Davida, Yesu o tewa nga vhuhosi. (2 Samuele 7:4-17; Mateo 1:6, 16) U ya nga yeneyi psalme, Mudzimu o vhudza Murwa wawe a ri: “Nkhumbele, ndi U ṋee Vhannḓa, vha vhe ifa ḽau, na migumo ya ḽifhasi, i vhe shango ḽau.”—Psalme ya 2:8.
15. Ndi ngani Yesu o humbela vhannḓa uri vha vhe ifa ḽawe?
15 Khosi—ine ya vha Murwa wa Mudzimu—ndi yone ine ya tevhela Yehova kha u vha na maanḓa. Yehova o vhona Yesu o luga nahone a tshi fulufhedzea. Zwiṅwe hafhu, Yesu u na ifa samusi e Tanzhe ḽa Mudzimu. I ngoho, Yesu Kristo “ndi ene tshifanyiso tsha Mudzimu a sa vhoniwi, tanzhe ḽa zwivhumbwa zwoṱhe.” (Vha-Kolosa 1:15) Zwine a fanela u zwi ita ndi u humbela nahone Mudzimu ‘u mu ṋea vhannḓa uri vha vhe ifa ḽawe na migumo ya ḽifhasi.’ Yesu o humbela zwenezwi sa ane a ‘takalela zwithu zwi tshimbidzanaho na vhana vhathu’ na nga ṅwambo wa u vha hawe na dzangalelo ḽihulwane ḽa u ḓadzisa zwine Khotsi awe wa ṱaḓulu a zwi funa nga ha ḽifhasi na vhathu.—Mirero 8:30, 31.
Fhungo ḽa Yehova ḽa u Lwa na Dzitshaka
16, 17. U ya nga Psalme ya 2:9, hu ḓo bvelela mini kha vhannḓa?
16 Samusi psalme ya vhuvhili i tshi khou ḓadzea zwino, tshifhingani tsha u vha hone ha Yesu Kristo hu sa vhonali, hu ḓo bvelela mini kha vhannḓa? Hu si kale Khosi i ḓo ḓadzisa zwe Mudzimu a amba: “U ḓo vha zhaka [dzitshaka] nga thonga ya tsimbi; U ḓo vha pwashakanya sa khali dza vumba.”—Psalme ya 2:9.
17 Thonga dza mahosi a zwifhingani zwa kale dzo vha dzi zwiga zwa maanḓa a vhuhosini. Dziṅwe thongo dzo vha dzi tshi itwa nga tsimbi, u fana na ye ya ambiwa ngayo kha yeneyi psalme. Luambo lwa pfanyisedzo lwo shumiswaho hafha lu sumbedza nḓila ine Kristo ane a vha Khosi a ḓo pwashekanya ngayo vhannḓa nga hu leluwaho. U vhundula nga maanḓa nga thonga ya tsimbi hu ḓo pwashakanya khali dza vumba, lune dzi si tsha ḓo vhumbea.
18, 19. U itela u takalelwa nga Mudzimu, ndi mini zwine mahosi a ḽifhasi a fanela u zwi ita?
18 Naa vhavhusi vha dzitshakha vha a kombetshedzwa u vhona yeneyo ndozwo ya u pwasha? Hai, nga ṅwambo wa uri mupsalme o vha humbela nga haya maipfi: “Zwino-ha, inwi Mahosi, thetshelesani! Inwi Vhahaṱuli vha mashango, ṱalifhani!” (Psalme ya 2:10) Mahosi a humbelwa uri a thetshelese nga vhuronwane enea mafhungo. Vha fanela u humbula nga mahandana a maano avho, o fhambanaho na zwine Muvhuso wa Mudzimu wa ḓo zwi ita u itela u vhuyedza vhathu.
19 U itela u takalelwa nga Mudzimu, mahosi a ḽifhasi a fanela u shandula zwiito zwao. Vha ṱuṱuwedzelwa u ‘luvha Yehova nga nyofho na u mu huwelela vha tshi tetemela.’ (Psalme ya 2:11) Hu ḓo bvelela mini arali vha dzhia honoho vhukando? Nṱhani ha u zhamba, vha ḓo takalela tshilavhelelwa tsha uri Khosi ya Vhumessia yo vhewa phanḓa havho. Zwi ḓo ṱoḓea uri vhavhusi vha ḽifhasi vha litshe u ḓihudza na u ḓikukumusa hune vha hu sumbedza kha vhuvhusi havho. Zwiṅwe hafhu, vha fanela u shanduka nga u bonya ha iṱo nahone vha dzhie Yehova e muvhusahoṱhe a re na maanḓa na u sa lwisana na maanḓa a Mudzimu na Khosi yawe ya Vhumessia.
“Kuvhatedzani Murwa”
20, 21. Zwi amba mini u ‘kuvhatedza Murwa’?
20 Psalme ya 2 zwino i khou ramba nga tshilidzi vhavhusi vha dzitshaka. Nṱhani ha uri vha kuvhangane u itela u pikisa, vha khou eletshedzwa nga maipfi ane a ri: “Kuvhatedzani Murwa, [Yehova Mudzimu] a sa ḓo halifha na vhó lovha nḓilani; ngauri vhuhali hawe vhu vhó duga.” (Psalme ya 2:12a, vhambedzani NW.) Murena Muvhusahoṱhe Yehova u fanela u thetsheleswa musi a tshi ṋea ndaela. Musi Mudzimu a tshi vhea Murwa wawe khuluṋoni, vhavhusi vha ḽifhasi vha fanela u litsha ‘u vhamba maano a sa ḓivhalei.’ Vha fanela u ṱanganedza Khosi nga u ṱavhanya nahone vha i thetshelese nga vhuḓalo.
21 Ndi ngani vha tshi fanela u ‘kuvhatedza Murwa’? Musi yeneyi psalme i tshi ṅwaliwa, u kuvhatedza ho vha hu musumbedzo wa vhukonani nahone ho vha hu tshi shumiselwa kha u ṱanganedza vhaeni muḓini, u itela uri vha ḓipfe vhe hayani. U kuvhatedza hu nga dovha ha vha nyito ya u fulufhedzea. (1 Samuele 10:1) Kha yeneyi ndimana ya psalme ya vhuvhili, Mudzimu u khou vhudza dzitshaka uri dzi kuvhatedze, kana u ṱanganedza, Murwa wawe samusi e Khosi yo ḓodzwaho.
22. Vhavhusi vha dzitshaka vha khou fanela u thetshelesa tsevho ifhio?
22 Vhane vha hana u ṱanganedza vhuvhusi ha Khosi yo nangiwaho nga Mudzimu vha sinyusa Yehova. Vha landula vhuvhusahoṱhe ha Yehova Mudzimu na maanḓa na vhukoni hawe ha u khetha Khosi ine ya vha muvhusi wa khwine kha vhathu. Vhavhusi vha dzitshaka vha ḓo ṱhogomela uri mbiti dza Mudzimu dzi ḓo vha ḓela nga u ṱavhanya, musi vha tshi kha ḓi lingedza u ṱhaphudza maano avho. “Vhuhali hawe vhu vhó duga,” kana u nzhangama nga u ṱavhanya nahone a vhu thivhelei. Vhavhusi vha dzitshaka vha khou fanela u ṱanganedza yeneyi tsevho vho takala nahone vha tshile u tendelana nayo. U ita nga u ralo zwi amba vhutshilo.
23. Vhathu vha kha ḓi vha na tshifhinga tsha u ita mini?
23 Ḽeneḽi ḽitambwa ḽi re kha psalme ḽi a fhela: “Vho takalaho ndi vhane vha khuda nga Ene [Yehova].” (Psalme ya 2:12b, NW) Hu kha ḓi vha na tshifhinga kha vhathu uri vha wane tsireledzo. Zwo tou ralo na kha vhavhusi, vhe vha vha vha tshi khou tikedza eneo maano a dzitshaka. Vha nga shavhela kha Yehova, ane a ṋea vhukhudo nga fhasi ha vhuvhusi ha Muvhuso. Fhedzi vha fanela u dzhia vhukando musi Muvhuso wa Vhumessia u sa athu pwashekanya tshaka dzine dza pikisa.
24. Ri nga tshila hani vhutshilo vhu fushaho kha ḽino shango ḽi re na khakhathi?
24 Arali ri tshi guda Maṅwalo nga mafulufulu na u shumisa nyeletshedzo yao vhutshiloni, ri nga tshila vhutshilo vhu fushaho vhukuma zwino kha ḽino shango ḽi re na khakhathi. U shumisa nyeletshedzo ya Maṅwalo zwi ita uri hu vhe na vhushaka havhuḓi muṱani na u vhofholowa kha mbilaelo nnzhi na nyofho dzine dza bvelela kha ḽino shango. U tevhela vhulivhisi vhu re Bivhilini zwi ri ṋea fulufhelo ḽa uri ri khou takadza Musiki. A huna muṅwe muthu nga nnḓa ha Muvhusahoṱhe ane a nga ṋea fulufhedziso kha “vhuno vhutshilo na kha vhu ḓaho,” musi o no fhelisa ḽifhasi ḽa vhane vha pikisa zwo lugaho nga u landula vhuvhusi ha Muvhuso.—1 Timotheo 4:8.
25. Samusi ‘fhungo ḽa Yehova’ ḽi tshi ḓo ḓadzea, ndi mini zwine ra nga zwi lavhelela uri zwi bvelele misini yashu?
25 ‘Fhungo ḽa Yehova’ ḽi ḓo ḓadzea. Samusi e Musiki washu, Mudzimu u a ḓivha zwine zwa vha zwa khwine kha vhathu nahone u ḓo ḓadzisa ndivho yawe ya u fhaṱutshedza vhathu vha thetshelesaho nga mulalo, u fushea, na tsireledzo i sa fheli nga fhasi ha Muvhuso wa Murwa wawe ane a mu funa. Malugana na tshifhinga tshashu, muporofita Daniele o ṅwala a ri: “Hone, misi ya eneo mahosi, ndi hone Mudzimu wa ṱaḓulu a tshi ḓo vusa muvhuso une wa sa ḓo tshinyala lini na lini. . . . Wonoyo u ḓo pwashakanya mivhuso yoṱhe wa i lozwa; wone uṋe wa ima lini na lini.” (Daniele 2:44) Vhukuma, nga zwenezwo, zwino ndi tshifhinga tsha uri hu dzhiiwe vhukando nga u ṱavhanya ha u ‘kuvhatedza Murwa’ na u shumela Yehova Murena, Muvhusahoṱhe!
[Ṱhaluso dzi re magumoni a siaṱari]
^ phar. 4 Mathomoni, Khosi Davida o vha e “muḓodzwa,” nahone “Mahosi a ḽifhasi” ho vha hu vhavhusi vha Vhafilista vhe vha kuvhanganya mmbi dzavho u itela u lwa nae.
^ phar. 7 Dziṅwe ndima dza Maṅwalo a Lugerika a Tshikriste dzi dovha dza sumbedza uri Yesu ndi Muḓodzwa wa Mudzimu ane a ambiwa ngae kha psalme ya vhuvhili. Zwenezwi zwi vhonala musi hu tshi vhambedzwa Psalme ya 2:7 na Mishumo 13:32, 33 na Vha-Heberu 1:5; 5:5. Dovhani ni sedze Psalme ya 2:9 na Ndzumbululo 2:27.
Ni ḓo Fhindula Hani?
• Dzitshakha dzo ‘vhamba maano’ afhio “a sá ḓivhalei”?
• Ndi ngani Yehova a tshi nyadza dzitshaka?
• Ndi fhungo ḽifhio ḽa Mudzimu ḽi yaho kha dzitshaka?
• Zwi amba mini u ‘kuvhatedza Murwa’?
[Mbudziso Dza Pfunzo]
[Tshifanyiso kha siaṱari 16]
Davida o imba nga ha u kunda ha Khosi ya Vhumessia
[Tshifanyiso kha siaṱari 17]
Vhavhusi na vhathu Vhaisiraele vho itela tshimbevha Yesu Kristo
[Tshifanyiso kha siaṱari 18]
Kristo o vhewa uri a vhe Khosi Thavhani ya Tsioni ya ṱaḓulu