Capadocia—Kun Saen an mga Tawo Nag-iistar sa mga Erokan na Inukit kan Doros Asin Tubig

NAGTARAM si apostol Pedro dapit sa Capadocia. Ipinanongod nia an enot niang ipinasabong na surat, sa sarong kabtang, sa “mga nakikiistar nin temporaryo na wararak sa . . . Capadocia.” (1 Pedro 1:1) Anong klaseng daga an Capadocia? Taano an mga nag-iistar dian ta yaon sa mga erokan na inukit sa gapo? Paano sinda nagkaigwa nin kontak sa Kristianismo?

“Bigla kaming nawara sa garo kadlagan nin darakulang gapo na korteng balisuso asin harigi,” an sabi kan Britanong biahero na si W. F. Ainsworth, na nagbisita sa Capadocia kan mga taon nin 1840. Nabibigla pa man giraray sa pambihirang tanawon na ini an mga namamasyar sa presenteng aldaw sa rehion na ini nin Turkiya. Yaon sa tahaw kan mga kababan nin Capadocia an pambihirang mga “estatuwang gapo” na taraedtaed na garo silensiong mga bantay. An nagkapira garo dakulaon na mga tsimenea na may langkaw na 30 metros o labi pa paitaas sa langit. An iba garo dakulaon na mga apa nin sorbetes, obelisko, o tubo (mushroom).

Magayonon nanggad kun naliliwanagan kan saldang an mga estatuwang ini nin laen-laen na kolor durante kan aldaw! Sa mag-aagahon an kolor kaiyan mapusaw na rosas. Sa udto an kolor kaiyan nagigin mapusaw na marfil, asin sa pagsolnop nin saldang iyan nagigin medyo de kapeng amarilyo. Ano an nagporma kan “garo kadlagan [na ini] nin darakulang gapo na korteng mga balisuso asin harigi”? Asin taano ta inistaran iyan kan mga tawo sa rehion na iyan?

Inukit kan Doros Asin Tubig

An Capadocia yaon sa sentro kan Peninsula nin Anatolia, na nagkokonektar sa Asia asin Europa. An rehion na ini saro kutanang buklod kun mayo iyan nin duwang bulkan. Kaidtong dakol nang milenyo an nakaagi, dahelan sa makosog na mga pagtuga kan bulkan kaiyan an lugar natahoban nin duwang klase nin darakulang gapo​—matagas na basalto asin malomoy na tufa, sarong maputing gapo na naporma hale sa tuminagas na abo hale sa bulkan.

Mantang luway-luway na tinutupas kan mga salog, oran, asin doros an malomoy na tufa, naporma an mga ampas. Pag-abot nin panahon, an nagkapirang kantil na minabanga sa mga ampas na ini luway-luway na natupas asin nagin kadakoldakol na harigi nin gapo na korteng balisuso, na dahel dian an lugar na iyan nagkaigwa nin mga eskulturang dai manonompongan sa arin man na lugar sa daga. An nagkapirang gapo na korteng balisuso nagin garo mga anira huli sa dakol na labot kaini. An lokal na mga nag-iistar dian nag-ukit nin mga kuarto sa malomoy na gapo asin nagdadagdag pa nin mga kuarto mantang nagdadakula an pamilya. Nanompongan man ninda na an mga erokan na ini mapresko kun tig-init asin mahimbong kun tiglipot.

Nag-iistar sa Sarong Pinagkakasangahan nin Sibilisasyon

An mga nag-eerok sa mga kueba nin Capadocia posibleng marhay  na namuhay kutana na sinda-sinda sana kun dai sinda nag-istar sa importanteng pinagkakasangahan nin sibilisasyon. An bantog na Silk Road, an 6,500 kilometros na ruta nin negosyo na nagkokonektar kan Imperyo nin Roma sa Tsina, minaagi sa Capadocia. Apuera sa mga negosyante, an mga hukbo nin Persia, Grecia, asin Roma nag-aaragi sa rutang ini. An mga biaherong ini an nagdadara nin bagong relihiosong mga ideya.

Pag-abot kan ikaduwang siglo B.C.E., an mga kolonya nin Judio yaon na sa Capadocia. Asin an mga Judio hale sa rehion na ini yaon sa Jerusalem kan taon 33 C.E. Yaon sinda duman tanganing iselebrar an Kapiestahan nin Pentecostes. Sa siring, si apostol Pedro naghulit sa mga Judiong taga Capadocia pagkatapos kan pagbubo kan banal na espiritu. (Gibo 2:1-9) Minalataw na may mga naghimate sa saiyang mensahe asin dinara pauli an saindang bago pa sanang manompongan na pagtubod. Huli kaini, pinanongdan ni Pedro an mga Kristianong taga Capadocia sa enot niang surat.

Pero sa paglihis nin mga taon, an mga Kristiano sa Capadocia nagpoon na maimpluwensiahan kan paganong mga pilosopiya. Tolong pangenot na namomoon sa iglesia na taga Capadocia kan ikaapat na siglo an marigon pa nganing idinepensa an bakong sono sa Kasuratan na doktrina kan Trinidad. Sinda iyo si Gregorio na taga Nazianzus, Basil na Dakula, asin an saiyang tugang na si Gregorio na taga Nisa.

Inenkaminar man ni Basil na Dakula an sarong estilo nin pamumuhay na garo sa monasteryo. An simple sanang mga erokan na inukit sa gapo sa Capadocia tamang-tama para sa simpleng-simpleng pamumuhay na irinerekomendar nia. Mantang nagdadakula an komunidad na garo sa monasteryo, may kompletong mga simbahan na itinogdok sa laog kan nagkapira sa mas darakulang gapo na korteng balisuso. Pag-abot kan ika-13 siglo, mga tres sientos na simbahan na an naukit sa darakulang gapo. Dakol sa mga ini an napreserbar sagkod ngonyan.

Maski ngani dai na ginagamit an mga simbahan asin mga monasteryo, an estilo nin pamumuhay kan lokal na mga tawo daing gayo nagbago sa pag-agi nin dakol na siglo. Dakol na kueba an ineerokan pa man giraray. Dakol na namamasyar sa Capadocia an napapangalas sa kun paano ginibong totoong harong kan mapamaaging mga nag-iistar dian an natural na napormang mga gapo.

[Mapa sa pahina 24, 25]

(Para sa aktuwal na format, hilingon an publikasyon)

CAPADOCIA

TSINA (Cathay)