Cappadocia—Ebiet Emi Mme Owo Ẹdụn̄ọde ke Mme Ufọk Oro Ofụm ye Mmọn̄ Ẹtụn̄de

APOSTLE PETER ama etịn̄ ikọ aban̄a Cappadocia. Ke ẹsiode mbon eken ẹfep, Peter ekewet akpa leta esie ọnọ ẹsọk “mmọ emi ẹsuanade ẹdụn̄ọ ke . . . Cappadocia.” (1 Peter 1:1) Nso orụk obio ke Cappadocia ekedi? Ntak emi mbio obio oro ẹkedụn̄de ke mme ufọk oro ẹtụn̄de ke abaitiat? Mmọ ẹkesan̄a didie ẹdifiọk Ido Ukpono Christ?

Asan̄a-isan̄ eyen Britain oro, W. F. Ainsworth, emi akakade Cappadocia ke mme iduọk isua 1840 ọkọdọhọ ete: “Ke mbuari, nnyịn ima idikụt idem nnyịn ke mme abaitiat.” N̄wọrọnda n̄kann̄kụk emi esisụk ananam idem akpa isenowo oro ẹkade ikpehe Turkey emi mfịn. Ikpọ nnyan esen esen itiat ẹyọyọhọ mme ebeden̄ Cappadocia. Ndusụk mmọ ẹbiet nnyan ekwa nsụn̄ikan̄ emi ẹniọn̄de mita 30 m̀mê akande oro. Mbon eken ẹbiet ikpọ nnyan iko ice-cream, nnyan itiat editi, m̀mê mme udịp.

Nnyan itiat emi ẹsiye didie ntem ke ini utịn anamde mmọ ẹnyene nsio nsio uduot! Mmọ ẹsitie pin̄k pin̄k ke n̄kpọusen. Edi ke ufọt uwemeyo, uduot mmọ esitie nte uduot nnụkenen, ndien ke ini utịn osopde, uduot mmọ ẹsikabade ẹtie nte eke gold. Didie ke ikpọ adaha itiat oro ẹbietde akai mi ẹkesan̄a ẹdidu? Ndien ntak emi mbio obio emi ẹketụn̄de mme ufọk mmọ ke mme abaitiat emi?

Ofụm ye Mmọn̄ Ẹtụn̄

Cappadocia odu ke esịt Isuo Anatolia, emi odude ke ufọt Asia ye Europe. Ikpehe emi ekpedi unaisọn̄ enyọn̄ obot mîkpedịghe obot nsụn̄ikan̄ okobomode do ikaba. Ke ediwak tọsịn isua emi ẹkebede, ntọn̄ emi ẹkewọn̄ọde ke ini ikpọ obot nsụn̄ikan̄ ẹkebomode do ẹma ẹboho ẹkabade orụk itiat iba—kiet ekedi ata edisọn̄ itiat oro ẹtiede ntọn̄ntọn̄, enye eken ekedi mmemmem itiat oro ẹtiede mfia mfia.

Ebeden̄ ama ọtọn̄ọ ndidu ke ini mme akpa, edịm, ye ofụm ẹketọn̄ọde ndiyet mfia itiat emi. Nte ini akakade, ndusụk ikpehe ke mben ebeden̄ emi ẹma ẹtọn̄ọ ndibahade n̄kabade ndi udịm udịm adaha itiat, anamde n̄kann̄kụk oro enyene ndiye itiat oro owo mîkwe ke ebiet ndomokiet efen ke isọn̄. Ndusụk abaitiat emi ẹtie ndudu ndudu nte obukpa ọkwọk. Mme andidụn̄ ebiet emi ẹma ẹtụn̄ mme ubet ke mme mmemmem itiat emi ẹnyụn̄ ẹtụn̄ mme ubet efen efen nte ubon ọkọkọride. Mmọ ẹma ẹdikụt n̄ko ke ufọk emi ẹsibịt ke ndaeyo ẹnyụn̄ ẹfiop ke ini etuep.

Ndidu Uwem ke Akpan Ini Ntatenyịn

Mbio obio Cappadocia oro ẹdụn̄de ke abaitiat mi ikpenyeneke ebuana ndomokiet ye mbon eken ke ererimbot edieke mmọ mîkpokodụhe uwem  ke akpan ini ntatenyịn. Ọwọrọetop Usụn̄ Sịrik, kpa usụn̄ unyamurua emi ọniọn̄de kilomita 6,500, otode Obio Ukara Rome ekesịm China, ebe ke Cappadocia. Ke ẹsiode mme anyamurua ẹfep, mbon Persia, Greece, ọkọrọ ye mbon Rome ẹma ẹsisan̄a ke usụn̄ emi n̄ko. Mme akaisan̄ emi ẹma ẹsida ekikere mbufa ido ukpono ẹdi.

Ke ọyọhọ isua ikie iba M.E.N., mme Jew ẹma ẹtọn̄ọ ndidụn̄ ke Cappadocia. Ndien mme Jew oro ẹketode obio emi ẹma ẹdi Jerusalem ke isua 33 E.N. Mmọ ẹkedi ndinịm Usọrọ Pentecost. Ntem, ke ẹma ẹken̄wan̄a edisana spirit ẹduọk mme mbet ke idem, apostle Peter ama ọkwọrọ ikọ ọnọ mme Jew oro ẹkedụn̄ọde ke Cappadocia. (Utom 2:1-9) Ndusụk mmọ ẹma ẹnyịme etop Peter ẹnyụn̄ ẹda obufa n̄kpọ oro mmọ ẹkekpepde mi ẹnyọn̄ ufọk. Eyịghe idụhe Peter akasiakde mme Christian ke Cappadocia ke akpa leta esie.

Edi nte ini akakade, mme Christian ke Cappadocia ẹma ẹtọn̄ọ ndisịn idem ke ukpepn̄kpọ akwaifiọk mme okpono ndem. Ikpọ ọwọrọetop mme adaiso ufọkabasi ita ke Cappadocia ke ọyọhọ isua ikie inan̄ ẹma ẹsọn̄ọ ẹyịre ke ukpepn̄kpọ Abasi-Ita-ke-Kiet oro mîdụhe ke N̄wed Abasi. Mmọ ẹkedi Gregory eke Nazianzus, Akwa Basil, ye eyeneka esie, Gregory eke Nyssa.

Akwa Basil okoyom mme owo ẹdu uwem nte mme mọn̄k, emi mîyomke inem uwem. Ukeuke ufọk Cappadocia oro ẹketụn̄de ke mme abaitiat mi ẹma ẹnen̄ede ẹdot ye utọ usụn̄ uwem oro. Nte n̄ka mme mọn̄k emi ẹkekọride, ẹma ẹtụn̄ mme ufọkabasi ke esịt ndusụk ikpọ abaitiat. Ndien etisịm ọyọhọ isua ikie 13, ẹma ẹtụn̄ n̄kpọ nte ufọkabasi 300 ke mme abaitiat emi. Ediwak mmọ ẹsụk ẹdodu tutu esịm mfịn emi.

Okposụkedi owo mîkaha mme ufọkabasi emi aba, owo mînyụn̄ idụn̄ke aba ke mme ufọkidụn̄ n̄ka mọn̄k, usụn̄ uwem mme owo mi inen̄ekede ikpụhọde ikpọn̄ nte eketiede ke ediwak isua ikie emi ẹkebede. Mme owo ke ẹdodụn̄ ke ediwak abaitiat do. Iwakke mbon oro ẹkade Cappadocia emi idem mîsikpaha iban̄a nte mme andidụn̄ obio emi ẹnamde mme n̄kpọ-obot ẹkabade ẹdi ata ebietidụn̄.

[Ndise obio ke page 24, 25]

(Ama oyom ndikụt nte enye enen̄erede etie, se n̄wed)

CAPPADOCIA

CHINA (Cathay)