Capadocia​—Lugar na Totoon Manaabung ed Pinorma na Dagem tan Danum

SINAGLAWI nen apostol Pedro so Capadocia. Kabiangan ‘iray sankaili a nikayat ed . . . Capadocia’ ed saray tinukoy to ed inmunan impuyan a sulat to. (1 Pedro 1:1) Anton klasen lugar so Capadocia? Akin et manaabung ed saray binungaw a bato iray totoo ditan? Panon a nipasabi ed sikara so Inkakristiano?

Oniay inkuan na Britanon managbaroy a si W. F. Ainsworth, a linma ed Capadocia nen dekaday 1840: “Agmi alik-likas ya abalang kami la’d kawalaan na amayamay a mautok tan singara lusek a bato.” Sayan nikadkaduman nenengnengen ed rehyon na Turkey so siansia nin pankelawan na saray modernon-panaon ya ombibisita. Sarayan nidumaduman “estatua” so nanaapitan a singara ag-oneseesel a guardia ed kalawakan na Capadocia. Say arum et singa abalbaleg a pasngaway asewek a 30 metro odino onlampas ni so kaatagey na saratan. Arum so mipadpara ed abalbaleg iran apa na sorbetes, pandayusok iran tori, odino oong.

Marakdakep irayan estatua a mansasalat so kolor da ed loob na sanagew lapud sinag na banwa! No palbangon et mapusisaw a de-rosa iratan. Sano kaogtuan et magmaliw a mapusisaw a garing so kolor da, insan no kaseselek lay agew et magmaliw iratan a kolor-gansa. Anto so amorma ed sarayan “amayamay a mautok tan singara lusek a bato”? Tan akin et panaabungan iratan na saray totoo ed satan a rehyon?

Pinorma na Dagem tan Danum

Say Capadocia et walad sentro na Peninsula na Anatolia, diad nanketegan na Asia tan Europa. Palatas komon iyan lugar no anggapo so duaran bolkan a wadtan. Nilibon taon lay apalabas, lapud maksil ya insabog na saratan a bolkan, sayan pasen so atabonan na duaran klase na bato​—say anawet a basalt tan anlemek a tufa, sakey ya amputin bato ya atibukel manlapud inmawet a dapol na bolkan.

Sanen tinmetebag irayan anlemek a tufa lapud ilog, uran, tan dagem, niwala iray kelas. Diad saginonor, arum ed saray tambib na sarayan kelas so kalkalnan ginmeray kanian aporma so amayamay a lusek na saray mautok a bato, ya amawala ed dalin na saray eskultura a ditan labat so pakaromogan. Amaratal na abot so arum ed saray mautok a bato kanian nagmaliw iratan a singa ubong na bayaong. Binubungaw na saray manaayam ditan so baton anlemek pian makagawa na saray kuarto tan aaruman da ni diad ibabaleg na pamilya. Nalmoan da met ya ambetel irayan ayaman no tiagew tan maimeng no panaoy ambetel.

Wala Ra ed Nansangaan na Sibilisasyon

Nayarin agmakapilimog ed arum a totoo iray manaayam  ed ungib na Capadocia no aliwan diad makanakanan nansangaan na sibilisasyon so kawalaan da. Say bantog a Dalan a Silk, a 6,500 a kilometron rota na negosyo a mangisusuldong ed Empiryo na Roma ed Tsina, so binmeltang ed Capadocia. Nilikud ed saray negosyante, ondadalan iray Persiano, Griego, tan Romanon armada diad sayan rota. Sarayan managbaroy so angawit na balon relihyoson ideya.

Nen manga komaduan siglo K.K.P., wala la ray manaayam a Judio ed Capadocia. Tan saray Judion nanlapud sayan rehyon et wala ed Jerusalem nen taon 33 K.P. Wadman ira pian selebraan so Piesta na Pentecostes. Kanian, pinulongan nen apostol Pedro iray Judion nanlapud Capadocia kayari na inkiyibung na masanton espiritu. (Gawa 2:1-9) Mapatnag a walaray angawat ed mensahe to tan inawit da itan a balon pananisia diad insempet da. Kanian, tinukoy nen Pedro iray Kristianon taga-Capadocia ed inmunan sulat to.

Balet, diad inlabas na panaon, saray Kristiano ed Capadocia so naimpluensyaan na saray paganon pilosopiya. Say taloran manuna a lider na iglesia ed Capadocia nen komapat a siglo so mapekder ni ingen ya angidepensa ed agmakasulatan a doktrina a Trinidad. Sikaraya di Gregory a taga-Nazianzus, Basil a Baleg, tan say agi ton si Gregory a taga-Nyssa.

Impaseseg met nen Basil a Baleg so singa monghe a kabibilay. Saray simplin ayaman a bato na saray taga-Capadocia so matukotukoy parad mapeget a panagbilay ya impaseseg to. Lapud imbaleg na monastikon komunidad, nanggawa ra na saray kompleton simbaan diad dalem na pigaran angkabaleg a mautok a bato. Kasabi na koma-13 a siglo, manga talon lasus lan simbaan so aporma ed saray bato. Dakel ed saraya so nipreserba anggad natan.

Anggaman agla nanausar iray simbaan tan monasteryo, say panagbilay na saray totoo ditan so agtanto nauman diad inlabas na saray siglo. Panaabungan nin siansia so dakel ya ungib. Mataltalag so ombisita ed Capadocia ya agmankelaw ed no panon a sarayan natural a paalagey so pinagmaliw a napan-abungan na saray totoo ditan.

[Mapa ed pahina 24, 25]

(Parad aktual a format, nengnengen so publikasyon)

CAPADOCIA

TSINA (Cathay)