Kapadosia—Diin an mga Tawo Hadto Nag-uukoy ha mga Lugar nga Inukit han Hangin Ngan Tubig

HI APOSTOL Pedro naghisgot mahitungod han Kapadosia. Iya iginpahinungod an bahin han iya siyahan nga giniyahan nga surat ngadto ha “mga dumuruong nga nagsasarang didto ha . . . Kapadosia.” (1 Pedro 1:1) Ano nga klase hin lugar an Kapadosia? Kay ano nga an mga tawo didto nag-uukoy ha mga urukyan nga inukit ha bato? Paonan-o hira nahibaro mahitungod han Kristianidad?

“Ha diri linalaoman nawara kami ha diri pamilyar nga palibot nga may-ada damu nga bato nga an mga porma sugad hin mga kasing ngan mga harigi,” siring han biyahero nga taga-Britanya nga hi W. F. Ainsworth, nga binisita ha Kapadosia ha dekada han 1840. Diri pa gihapon makatoo hinin naiiba nga palibot an mga nabisita yana hini nga rehiyon han Turkey. An urusahon nga mga “estatwa” nga bato naggrupo sugad hin ngula nga mga guwardya ha mga walog han Kapadosia. An iba pariho hin dagku hinduro nga mga tsiminiyo nga naabot hin 30 metros o sobra pa an kahitaas. An iba pariho hin dagku hinduro nga mga apa hin ice-cream, mga obelisko, o mga ulaping.

Ha bug-os nga adlaw maopay gud pagkit-on ini nga mga estatwa, tungod han iba-iba nga kolor nga resulta han sirak han adlaw ngada hito! Ha kaagahon, pus-aw nga rosas an kolor hito. Ha kaudtuhon, an kolor hito nagigin sugad hin pus-aw nga marpil, ngan nagigin maranggat nga kolor-panit ito samtang natutunod an adlaw. Tikang ha ano naporma ini nga “damu nga bato nga an mga porma sugad hin mga kasing ngan mga harigi”? Ngan kay ano nga dida naukoy an mga tawo hito nga rehiyon?

Gin-ukit han Hangin Ngan Tubig

An Kapadosia nahimumutang ha sentro han Anatolian Peninsula, nga nagdudugtong han Asia ngan Europa. Nagin halapad nga bungtod unta ini nga lugar kon waray an duha nga bulkan hito. Mga milenyo na an naglabay, an dagku nga mga pagbuto han mga bulkan hito nagtabon han lugar hin duha nga klase han bato—matig-a nga basalto ngan mahumok nga apog, usa nga busag nga bato nga naporma tikang ha nabug-os nga abo han bulkan.

Samtang an mga salog, uran, ngan hangin nagtitikang ha pagtimpag han mahumok nga apog, naporma an mga umpas. Inabot an panahon, an pipira han mga bakilid nga aada ha giutan hini nga mga umpas hinay-hinay nga natimpag ngan nagin damu nga mga harigi han sugad-kasing nga mga bato, nga tungod hito an lugar nagkaada mga inukit nga diri gud mabibilngan ha iba nga dapit han tuna. An pipira han sugad-kasing nga mga bato puno hin mga buho salit pariho na ito hin mga balay han putyukan pagkit-on. An mga umurukoy dida hito nga lugar nag-ukit hin mga kuwarto ha mahumok nga bato ngan nag-uukit hin dugang nga mga kuwarto samtang nagtitikadaku an pamilya. Naobserbahan liwat nira nga ini nga mga urukyan matugnaw ha katpaso ngan mapaso ha panahon han kahagkot.

 Pag-ukoy ha Aragian han Sibilisasyon

An mga umurukoy ha mga lungib han Kapadosia posible nga magkakaada gutiay la nga komunikasyon ha iba nga mga tawo kon waray hira mag-ukoy ha usa nga importante nga aragian han sibilisasyon. An bantogan nga Silk Road, an 6,500 kilometros nga inaagian han mga negosyante nga nagdudugtong han Imperyo han Roma ha Tsina, naagi ha Kapadosia. Gawas pa han mga negosyante, an mga Persiano, Griego, ngan Romano nga mga sundalo nagbiyahe dida hini nga ruta. Ini nga mga biyahero nagdara hin bag-o nga relihiyoso nga mga ideya.

Han ikaduha ka siglo A.K.P., may-ada na Judio nga mga komunidad ha Kapadosia. Ngan an mga Judio tikang hini nga lugar nakadto ha Jerusalem han tuig 33 K.P. Nakadto hira ha pagsaurog han Piyesta han Pentekostes. Salit, hi apostol Pedro nagsangyaw ha mga Judio nga taga-Kapadosia katapos ibubo an baraan nga espiritu. (Buhat 2:1-9) Matin-aw nga an pipira kinarawat ha iya mensahe ngan pag-uli nira, ira gindara an ira bag-o nga relihiyon ha ira lugar. Salit, iginlakip ni Pedro an mga Kristiano ha Kapadosia ha iya siyahan nga surat.

Kondi, inabot an panahon nga an mga Kristiano ha Kapadosia nagtikang maimpluwensyahan han pagano nga mga pilosopiya. Tulo han maimpluwensya nga mga lider han iglesia ha Kapadosia han ikaupat ka siglo an marig-on nga nagdepensa pa ngani han diri-Kasuratanhon nga doktrina han Trinidad. Hira amo hi Gregory han Nazianzus, hi Basil nga Bantogan, ngan an iya manghod nga lalaki nga hi Gregory han Nyssa.

Igindasig liwat ni Basil nga Bantogan an asetiko nga pagkinabuhi. An simple nga mga urukyan ha Kapadosia nga inukit ha bato angayan gud para ha nagpipenitensya nga pagkinabuhi nga iya iginrekomenda. Samtang nagtikadaku an asetiko nga komunidad, gintukod an kompleto nga mga singbahan ha sulod han pipira han mas dagku nga bato. Han ika-13 ka siglo, mga tulo ka gatos nga singbahan na an naukit ha mga bato. Damu hini an napreserba tubtob yana.

Bisan kon an mga singbahan ngan mga monasteryo diri na ginagamit yana, gutiay la an pagbag-o ha estilo-han-pagkinabuhi han mga tawo hito nga lugar ha paglabay han mga siglo. Damu nga mga lungib an ginagamit pa gihapon sugad nga mga urukyan. Damu han nabisita ha Kapadosia an nahipapausa ha pagin mataktika han mga umurukoy ha paghimo hin praktikal nga mga urukyan dida ha mga bato nga naporma han hangin ngan tubig.

[Mapa ha pahina 24, 25]

(Para ha aktuwal nga format, kitaa an publikasyon)

KAPADOSIA

TSINA (Cathay)