Ze Zwile Mubano mwa Buka ya Numere
Linzwi la Jehova Ki Le Li Pila
Ze Zwile Mubano mwa Buka ya Numere
HA SE ba zwile mwa Egepita, Maisilaele ba onga-ongiwa ni ku ba sicaba. Hamulahonyana wa f’o, ne ba ka be ba keni mwa Naha ya Sepiso, kono ne ba si ka eza cwalo. Ne ba na ni ku yambaela ka lilimo ze bat’o ba ze 40 mwa “lihalaupa le lituna, le li sabisa.” (Deuteronoma 8:15) Kabakalañi? Likande le li mwa buka ya Numere ya mwa Bibele li lu taluseza ze n’e ezahezi. Li swanela ku lu bonisa butokwa bwa ku utwa Jehova Mulimu ni ku kuteka bayemeli ba hae.
Buka ya Numere ye n’e ñozwi ki Mushe mwa lihalaupa ni mwa Mabala a Moabi i biha litaba ze ne ezahezi mwa lilimo ze 38 ni likweli ze 9—ku zwa 1512 B.C.E. ku isa 1473 B.C.E. (Numere 1:1; Deuteronoma 1:3) Likande leo li beilwe mwa likalulo ze talu. Kalulo ya pili i bulela za lika ze n’e ezahezi kwa Lilundu la Sinai. Ya bubeli i bulela ze n’e ezahezi ka nako yeo Maisilaele ne ba yambaela mwa lihalaupa. Mi kalulo ya mafelelezo i bulela ze n’e ezahezi mwa Mabala a Moabi. Ha mu nze mu bala taba ye, mu kana mwa bata ku ipuza kuli, ‘Likezahalo ze, li ni lutañi? Kana mwa buka mo ku na ni likuka ze kona ku ni tusa kacenu?’
KWA LILUNDU LA SINAI
Sipalo sa pili ku ze peli si eziwa ka nako yeo Maisilaele ba sa li kwa lisina la Lilundu la Sinai. Ku zwisa kwateñi Malivi, banna ba lilimo ze 20 ni ku fitelela, ki b’a 603,550. Ku bonahala kuli sipalo seo si eziwa ka ku itukiseza ndwa. Mafulo kaufela, ku kopanyeleza basali, banana, ni Malivi, i kana ya ba batu ba ba fitelela 3 milioni.
Hamulaho wa sipalo, Maisilaele ba fiwa litaelo za mo ba ka zamaela, litaba ze ama misebezi ya Malivi ni sebelezo ya tabernakele, litaelo ka za ku zwisiwa mwa mafulo kwa ba ba silafezi, ni milao ye ama litaba za lifufa, ni buitamo bo ba eza Manazareni. Mwa kauhanyo 7 ku inzi litaba ka za limpo ze ba fa litoho za masika fo i kakulelwa aletare, mi kauhanyo 9 i bulela za ku eziwa kwa Paseka. Kopano hape i fiwa litaelo za mwa ku tomela mafulo, ni ku a lutulula.
Lipuzo Za mwa Mañolo Za Alabiwa:
2:1, 2—“Lindembela” fo ne a swanela masika ku tomela litende za ona mwa mafulo mwa lihalaupa ne li lika mañi? Bibele ha i talusi kuli lindembela zeo ne li lika mañi. Kono ne li sa ngiwi ku ba lika ze kenile kamba ku ngiwa ku ba za bulapeli. Lindembela zeo ne li peta mulelo wa butokwa, ili wa ku tusa mutu ku fumana sibaka sa hae se si swanela mwa mafulo.
5:27—Ku ‘omelela malupi’ kwa musali ya ezize bubuki ku talusañi? Linzwi la “malupi” li itusiswa fa kwa ku talusa lilama za lupepo. Ku ‘omelela’ kwa ona ku bonisa ku tuhela ku sebeza kwa zona lilama zeo, ili ku kwala lupepo.
Ze Lu Ituta:
6:1-7. Manazareni ne ba sa lukeli ku nwa veine ni lino kaufela ze kola, ili nto ye n’e talusa ku itima lika zeo. Ne ba sa lukeli ku kuta milili—ili sisupo sa buipeyo ku Jehova, sina basali mo ne ba lukela ku ipeela kwa banna ba bona kamba bondat’a bona. Manazareni ne ba lukela ku ba ba ba kenile ka ku sa sutelela kwa situpu, nihaiba sa wahabo bona luli. Ba ba sebeleza Jehova ka nako ye tezi ba bonisa ku ba ni moya wa buitomboli ha ku taha ku za ku itima lika ze ñwi ni ku ipeya ku Jehova ni kwa tukiso ya hae. Misebezi ye miñwi i kana ya ama ku ya kwa linaha za kwahule, ili nto ye kona ku tatafaza kamba mane ku sa konahalisa ku kutela habo bona ha ku timezi wahabo bona.
8:25, 26. Kuli sebelezo ya Malivi i eziwe hande, ni ka ku iyakatwa busupali bwa bona, banna-bahulu ne ba laelwa ku zwa mwa tamo ya sebelezo. Kono ne ba kona ku ifana ku tusa Malivi ba bañwi. Kacenu mutu nih’a sa tuheli ku ba mushaeli wa Mubuso, sikuka sa mulao w’o si lu luta tuto ya butokwa. Haiba kabakala busupali Mukreste h’a koni ku peta litamo ze ñwi, w’a kona ku eza sebelezo yeo a kona ka ku ya ka m’ata a hae.
KU ZWA SIBAKA SE SIÑWI KU YA KU SE SIÑWI MWA LIHALAUPA
Lilu le li fahalimw’a tabernakele ha li yo nanuha, Maisilaele ba kala musipili o ka to ba fitisa mwa lihalaupa la mabala a Moabi hamulaho wa lilimo ze 38 ni kweli i liñwi kamba ze peli. Mu kana mwa tusiwa ki ku bona mo ne ba zamaezi fa mapa ye fa likepe 9 la broshuwa ya “Bona Naha ye Nde,” ye hatisizwe ki Lipaki za Jehova.
Mwa nzila ya ku ya kwa Kadeshi, mwa Lihalaupa la Parani, ku ba ni linonge ze talu. Ya pili i fela muta Jehova a tahisa mulilo o cisa ba bañwi kwa sicaba. Ku tuha f’o Maisilaele ba liloka nama, mi Jehova u tahisa makwali. Nonge ya Miriame ni Aruni ya ku lwanisa Mushe i tahisa kuli Miriame nakonyana a tahelwe ki mbingwa.
Ha ba nze ba tibelezi mwa Kadeshi, Mushe u luma banna b’a 12 ku yo twela Naha ya Sepiso. Ba yo kuta hamulaho wa mazazi a’ 40. Ka ku kolwa piho ye maswe ya matwela b’a 10, batu ba bata ku pobaula Mushe, Aruni, ni matwela ba babeli ba ba sepahala, bo Joshua ni Kalebu. Jehova u akaleza ku tahiseza batu lifu la supamweto, kono Mushe wa ba lapelela, mi Mulimu u zibahaza kuli ba ka yambaela mwa lihalaupa ka lilimo ze 40—ku fitela be ne ba balilwe mwa sipalo ba shwa.
Jehova u fa litaelo ze ñwi hape. Kora ni ba bañwi ba fetuhela Mushe ni Aruni, kono bakwenuheli ba bulaiwa ki mulilo ni ka ku miziwa ki lifasi. Lizazi le li tatama, kopano kaufela i tongoka Mushe ni Aruni. Kabakaleo, b’a 14,700 ba bulaiwa ki butuku bo bu tahiswa ki Jehova. Ka ku zibahaza muprisita yo muhulu y’a ketile, Mulimu u tahisa kuli tupa ya Aruni i tubule lipalisa. Mi cwale Jehova u fa milao ye miñwi hape ye ama litamo za Malivi ni ku keniswa kwa batu. Ku itusiswa kwa mulola wa komu ye kunwana ku yemela ku keniswa ka sitabelo sa Jesu.—Maheberu 9:13, 14.
Bana ba Isilaele ba kutela kwa Kadeshi, kw’a yo shwela Miriame. Kopano i tongoka hape ka za Mushe ni Aruni. Libaka? Ku sa ba ni mezi. Kakuli Mushe ni Aruni ba palelwa ku bonisa ku kena kwa libizo la Jehova ha ba tahisa mezi ka makazo, ba latehelwa ki tohonolo ya ku kena mwa Naha ya Sepiso. Maisilaele ba zwa mwa Kadeshi mi Aruni u to shwela kwa Lilundu la Hori. Ha ba kekuluha Edomo, Maisilaele ba katala mi ba bulela maswe Mulimu ni Mushe. Jehova u ba ota ka ku ba lumela linoha ze cisa. Mushe hape wa ba lapelela, mi Mulimu u mu laela ku panga noha ya kopa ilikuli ba ba lumilwe ba foliswe ka ku i talima. Noha i yemela ku kokotelwa kwa Jesu Kreste fa kota ili ku lu fa limbuyoti za ku ya ku ile. (Joani 3:14, 15) Isilaele i tula malena ba Maamori bo Sihoni ni Ogo ni ku hapa linaha za bona.
Lipuzo Za mwa Mañolo Za Alabiwa:
12:1—Ki kabakalañi Miriame ni Aruni ha ne ba bilaezi ka za Mushe? Libaka luli la pilaelo ya bona ku bonahala kuli ne li la kuli Miriame n’a lakaza ku ba ni m’ata a matuna. Zipora musal’a Mushe ha n’a tile ku yena mwa lihalaupa, ku kana kwa ba kuli Miriame n’a ikalezwi kuli n’a ka tuhela ku ba yena mueteleli wa basali mwa mafulo.—Exoda 18:1-5.
12:9-11—Ki kabakalañi ha ne i bile fela Miriame ya n’a tahezwi ki mbingwa? Mwendi luli ki yena ya n’a shangumuzi pilaelo ni ku hapeleza Aruni ku swalisana ni yena. Aruni n’a bonisize ku ba ni moya o swanela ka ku itumelela bufosi.
21:14, 15—Buka ye bulezwi fa ne li nto mañi? Mañolo a bulela za libuka ze shutana-shutana ze ne ba ngile litaba ku zona bañoli ba Bibele. (Joshua 10:12, 13; 1 Malena 11:41; 14:19, 29) “Buka ya Lindwa za [Muñ’a] Bupilo” ne li ye ñwi ya libuka ze cwalo. Ku yona ne ku na ni litaba za kwakale za lindwa za batu ba Jehova.
Ze Lu Ituta:
11:27-29. Mushe u lu fa mutala o munde wa mwa ku ezeza ba bañwi ha ba fiwa matohonolo mwa sebelezo ya Jehova. Ku fita ku bata ku ikanyisa ka muna, Mushe n’a tabile muta Elidadi ni Medadi ne ba kalile ku polofita.
12:2, 9, 10; 16:1-3, 12-14, 31-35, 41, 46-50. Jehova u libelela balapeli ba hae ku kuteka tamaiso ya Mulimu.
14:24. Nto ye tusa mwa ku tiyela sineneketo ya silifasi ya ku fosa ki ku ba ni “moya” kamba mubonelo o shutana. U lukela ku ba o sa swani ni wa lifasi.
15:37-41. Munganja o ipitezi o ne u li kwa liapalo za Maisilaele ne u ba tusa ku hupula kuli ne ba li batu ba ba ketezwi ku lapela Mulimu ni ku utwa litaelo za hae. Kana ni luna ha lu lukeli ku pila ka ku latelela lipimo za Mulimu ni ku sa swana ni lifasi?
MWA MABALA A MOABI
Bana ba Isilaele ha ba to tibelela mwa mabala a Moabi, Mamoabi ba ikalelwa ni ku saba kabakala bona. Kacwalo, Mulena Balaki wa Moabi u kupa Balaami kuli a kute Maisilaele. Kono Jehova u hapeleza Balaami ku ba fuyaula. Ku tuha f’o ku itusiswa basali ba Mamoabi ni Mamidiani ku kenya banna ba Isilaele mwa ku eza buhule ni ku lapela maswaniso. Kacwalo, Jehova u bulaya lifosi z’e 24,000. Pulao yeo i to fela muta Finihasi a bonisa kuli u fufaba bakeñisa Jehova.
Sipalo sa bubeli si bonisa kuli ku be ne ba balilwe pili ha ku na ba ba sa pila kwand’a Joshua ni Kalebu. Joshua u ketiwa ku shwana Mushe. Maisilaele ba fiwa litaelo ka za matabelo a shutana-shutana ni litaelo ka za ku eza buitamo. Hape batu ba Isilaele ba lombota Mamidiani. Rubeni, Gadi, ni Manase ba yo yaha kwa upa wa Nuka ya Jordani. Maisilaele ba fiwa litaelo ka za ku sila Jordani ni ku luwa naha. Milulwani luli ya naha y’a tomiwa. Naha i abiwa ka ku supezwa ka loto. Malivi ba fiwa minzi ye 48, mi y’e 6 ku yona i ka ba minzi ya masabelo.
Lipuzo Za mwa Mañolo Za Alabiwa:
22:20-22—Ki kabakalañi buhali bwa Jehova ha ne bu tukezi Balaami? Jehova n’a bulelezi mupolofita Balaami kuli a si ke a kuta Maisilaele. (Numere 22:12) Kono mupolofita y’o a ya ni batu ba Balaki ka mulelo luli wa ku yo kuta Isilaele. Balaami n’a bata ku tabisa mulena wa Moabi ni ku fiwa mupuzo ki yena. (2 Pitrosi 2:15, 16; Juda 11) Balaami niha n’a hapelelizwe ku fuyaula ku fita ku kuta Isilaele, n’a bata ku tabelwa ki mulena ka ku akaleza kuli basali be ne ba lapela Baale ba itusiswe kwa ku yaulula banna ba Isilaele. (Numere 31:15, 16) Kacwalo Mulimu n’a halifezi Balaami kabakala mukwañuli wa hae.
30:6-8—Kana munna wa Sikreste w’a kona ku bisa buitamo bwa musal’a hae bwa mbango? Ka za buitamo, Jehova cwale u sebelisana ni balapeli ba hae ka buñwi. Ka mutala, buineelo ku Jehova ki buitamo bwa ka butu. (Magalata 6:5) Munna h’a na m’ata a ku felisa buitamo bo bu cwalo. Kono musali u lukela ku ambuka ku eza buitamo bo bu lwanisana ni Linzwi la Mulimu kamba z’a lukela ku ezeza munn’a hae.
Ze Lu Ituta:
25:11. Finehasi u lu tomezi mutala o munde luli wa cisehelo mwa bulapeli bwa Jehova! Kana takazo ya ku bukeleza bukeni bwa puteho ha i swaneli ku lu susumeza ku biha kwa maeluda ba Sikreste litaba za buhule?
35:9-29. Sisupo sa kuli mutu ya n’a si ka lela ku bulaya yo muñwi n’a na ni ku zwa habo yena ni ku balehela kwa munzi wa masabelo ku yo pila nako ye ñwi kwateñi si lu luta kuli bupilo ki bwa butokwa mi lu lukela ku bu kuteka.
35:33. Naha ye silafalizwe ki mali a ba ba si na mulatu i kona fela ku lifelwa ki mali a ya a suluzi. Kwa swanela luli kuli Jehova u ka bulaya ba ba maswe pili lifasi li si ka fetulwa kale ku ba paradaisi!—Liproverbia 2:21, 22; Daniele 2:44.
Linzwi la Mulimu Li Na ni M’ata
Lu lukela ku kuteka Jehova ni ba ba ketilwe ku ba ni buikalabelo mwahal’a batu ba hae. Buka ya Numere i bonisa hande taba yeo. Yeo ki tuto ya butokwa hakalo ya ku bukeleza kozo ni swalisano mwa puteho kacenu!
Likezahalo ze kandekilwe mwa Numere li bonisa mo ku kona ku bela bunolo ku ba ba sa isi pilu ku za kwa moya ku fosa, inge cwalo ku tongoka, ku eza buhule, ni ku lapela maswaniso. Mitala ni lituto ze ñwi ze mwa buka ya mwa Bibele ya Numere li kona ku itusiswa mwa lingambolo za butokwi bwa fa sibaka kwa Mukopano wa Sebelezo mwa liputeho za Lipaki za Jehova. Kaniti, “Linzwi la Mulimu ki le li pila, mi li na ni mata” mwa bupilo bwa luna.—Maheberu 4:12.
[Siswaniso se si fa likepe 24, 25]
Ka lilu la ka makazo fahalimw’a tabernakele, Jehova n’a bonisa fa ku toma ni ku lutulula mafulo a Maisilaele
[Maswaniso a fa likepe 26]
Lwa swanela ku utwa Jehova mi u libelela kuli lu kuteke bayemeli ba hae