“U Izamaele mwa Naha Ye”
“U Izamaele mwa Naha Ye”
“U izamaele mwa naha ye, mwa butelele bwa yona ni mwa bupala bwa yona.” —Genese 13:17.
1. Ki taelo mañi ye tabisa yeo Mulimu n’a file Abrahama?
KANA mwa ikolanga ku zamaya mwa mushitu, mwendi ka ku zamaya ka mota kwa mafelelezo a sunda? Ba bañwi ba tabelanga ku zamaya ka njinga kuli ba kone ku twaelisa mubili ni kuli ba kone ku buha hande lika. Niteñi, ba bañwi ba tamanga misipili ku yo tambala kuli ba kone ku tekelela hande sibaka ni ku ikola ku si buha ka ku iketa. Hañata misipili ye cwalo i tandanga fela mazazinyana. Kono mu nahane mwa n’a ikutwezi Abrahama muta Mulimu n’a mu bulelezi kuli: “Zuha, u izamaele mwa naha ye, mwa butelele bwa yona ni mwa bupala bwa yona, kakuli ni ka ku fa yona”!—Genese 13:17.
2. Ha s’a zwile mwa Egepita, Abrahama n’a libile kai?
2 Mu nyakisise taba kaufela. Abrahama ni musal’a hae ni ba bañwi, ne ba inzi nakonyana mwa Egepita. Genese kauhanyo 13 i lu bulelela kuli ne ba fundukile mwa Egepita ni ku libisa mitapi ya bona kwa “mboela wa kanana,” ili kwa Negebi. Ku zwa f’o, Abrahama a “zwelapili mwa musipili wa hae ku zwa kwa Mboela [Negebi, NW], a fita fapil’a Betele.” Ha ne ku zuhile litwano mwahal’a balisana ba mitapi ya hae ni balisana ba mitapi ya mwan’a muhabo yena Lota, ne ku bonahezi fo ku sweu kuli ne ba swanela ku kauhana kuli ba fumane mufulisezo a shutana, mi Abrahama ka bufani a taluseza Lota kuli a kale ku iketela sibaka. Lota a keta “libala kamukana la Jordani,” libala la mwengelele ‘sina simu ya Muñ’a Bupilo,’ mi hamulaho a yo yaha mwa Sodoma. Mulimu a li ku Abrahama: “U nanule meto, u talime naha ku kala m’o yemi, ku isa kwa Mutulo ni kwa Mboela ni kwa Upa ni kwa Wiko.” Mwendi ku zwelela fa sibaka se si umbukile sa Betele, Abrahama n’a kona ku bona maneku kaufela a naha. Kono n’a si ka feleza f’o. Mulimu n’a mu memile kuli ‘a izamaele mwa naha’ kuli a twaelane ni muinelo ni libaka za yona.
3. Ki kabakalañi ha ku kona ku ba t’ata ku nahana mwa n’a fitile Abrahama?
3 Ku si na taba kuli Abrahama n’a zamaile sibaka se si kuma kai pili a si ka punya kale mwa Hebroni, n’a zibile hande Naha ya Sepiso ku fita buñata bwa luna. Mu nahane ka za libaka ze pundilwe mwa taba ye—Negebi, Betele, libala kamukana la Jordani, Sodoma, ni Hebroni. Kana mu fumananga butata ku nahana ko ne li fumaneha libaka zeo? Ku ba bañata, ku ziba libaka zeo ku t’ata bakeñisa kuli ki ba sikai kwa batu ba Jehova ba ba potezi libaka ze ba balanga mwa Bibele, ili ku zamaya mwa butelele ni mwa bupala bwa naha. Niteñi, lu na ni libaka ha lu nyolelwa hahulu ku ziba ze bulezwi mwa Bibele. Ki libaka mañi leo?
4, 5. (a) Liproverbia 18:15 i ama cwañi kwa zibo ni kutwisiso ya libaka ze bulezwi mwa Bibele? (b) Zefania kauhanyo 2 i bonisa lika mañi?
4 Linzwi la Mulimu li li: “Pilu ya mutu ya na ni ngana i bata zibo, mi lizebe za ba ba butali li libelezi ze talifile.” (Liproverbia 18:15) Ku na ni litaba ze ñata za kona ku ziba hande mutu, kono zibo ya niti ka za Jehova Mulimu ni likezo za hae ki yona ya butokwa hahulu ni ku fita. Ki niti luli, ze lu bala mwa Bibele ki zona ze kona ku lu fumanisa zibo ya niti. (2 Timotea 3:16) Kono mu lemuhe kuli kutwisiso ya tokwahala. Kutwisiso ki buikoneli bwa ku tekelela hande taba, ili ku lemuha kamba ku utwisisa ka m’o likalulo za taba yeo li swalisanela ni taba mutumbi. Kutwisiso yeo i ama ni ka za ku tekelela hande libaka ze bulezwi mwa Bibele. Ka mutala, buñata bwa luna lwa ziba ko i fumaneha Egepita, kono kana lwa utwisisa hande taba y’e li, Abrahama n’a zwile mwa Egepita ku liba kwa “Negebi” mi hamulaho a liba kwa Betele, mi kihona a ya kwa Hebroni? Kana mwa ziba buhule bwa libaka zeo ku ya ku ze ñwi?
5 Mwa ku bala kwa mina Bibele kamita mwendi mu balile ni Zefania kauhanyo 2. Ku yona, mu balile ka za mabizo a minzi, batu, ni linaha. Mwa kauhanyo i liñwi fela yeo ku bulezwi za minzi ye cwale ka Gaza, Ashikeloni, Ashidodi, Ekroni, Sodoma, ni Ninive hamohocwalo ni Kanana, Moabi, Amoni, ni Asirya. Kana ne mu konile hande ku bona mwa munahano zona libaka zeo ko ne ku kile kwa pila batu luli, ili batu be ne ba amilwe mwa talelezo ya bupolofita bwa Mulimu?
6. Ki kabakalañi Bakreste ba bañwi ha ba fitile fa ku itebuha limapa? (Mu bone sikwenda.)
6 Buñata bwa baituti ba Linzwi la Mulimu ba tusizwe hahulu ka ku talimanga fa limapa za linaha ze bulezwi mwa Bibele. Ba talimanga fa limapa zeo isiñi ka libaka la ku buheha hahulu kwa limapa, kono kakuli ba lemuhile kuli ka ku eza cwalo, ba kona ku ekeza kwa zibo ya bona ya Linzwi la Mulimu. Limapa hape li kona ku ekeza kwa zibo ya bona, ha ba nze ba bona ka m’o litaba ze ba ziba li lumelelanela ni litaba ze ñwi. Ha lu nze lu nyakisisa mitala ye miñwi, mwendi ni mina mu ka ekeza kwa buitebuho bwa mina ku Jehova mi mu ka utwisisa hahulu litaba za mwa Linzwi la hae.—Mu bone sikwenda fa likepe 14.
Ku Ziba Buhule bwa Libaka ku Ekeza kwa Kutwisiso
7, 8. (a) Ki nto mañi ye komokisa yeo Samisoni n’a ezize mwa Gaza? (b) Ki taba mañi ye tisa kuli kezo ya Samisoni i fite fa ku komokisa hahulu? (c) Zibo ni kutwisiso ya likande le la Samisoni i kona ku lu tusa ka mukwa ufi?
7 Kwa Baatuli 16:2, mwa kona ku bala ka za muatuli Samisoni ha n’a bile mwa Gaza. Libizo la Gaza li bulelwanga hahulu mwa litaba za makande za cwale, kacwalo mu kana mwa akaleza kwa n’a li Samisoni, mwa muleneñi wa Mafilisita bukaufi ni likamba la Mediteranea. [11] Cwale mu bone Baatuli 16:3 y’e li: “Samisoni a lobala mane kwa ba busihu bo butuna. A zuha fahal’a busihu, a swala likwalo za munyako wa munzi, a li kumula ni misumo ya yona ye mibeli, ni lipakiso kaufela, a li shimba fa maheta a hae, mi a li isa kwa ngo ya lilundu le li talimani ni Hebroni.”
8 Ku si na kakanyo, likwalo ni misumo ya munzi o tiile inge cwalo wa Gaza ne li ze tuna ni ze bukiti. Mu nahane fela ku kaliketa ku li shimba! Samisoni n’a li shimbile fa maheta, kono ki kai kwa n’a ile ni zona, mi ne li musipili o kuma kai w’o? Gaza i fa likamba la liwate ili sibaka se si kwatasi. [15] Kono Hebroni i kwa upa fa sibaka se si fa ñambamo ya butelele bo bu eza limita ze 900—mi wo ki muñambamo luli! Ha lu koni ku ziba hande sibaka tenyene fo ne ku fumaneha “lilundu le li talimani ni Hebroni,” kono munzi wa Hebroni u bat’o ba likilomita ze 60 ku zwa kwa Gaza—mi hape ki muñambamo! Ku ziba buhule bwa musipili wa n’a zamaile Samisoni ku lu tahiseza ku komoka hahulu m’ata a hae, nji hakucwalo? Mi mu hupule libaka Samisoni ha n’a kona ku eza cwalo—n’a ezize cwalo kakuli ‘moya wa Muñ’a Bupilo ne u mu tahezi ka m’ata.’ (Baatuli 14:6, 19; 15:14) Ka ku ba Bakreste kacenu, ha lu libeleli kuli moya wa Mulimu u ka lu fa m’ata a komokisa a ku nanaula lika. Kono ona moya o m’ata hahulu wo wa kona ku ekeza kwa kutwisiso ya luna ya lika ze tungile za kwa moya ni ku lu tiisa mwa mutu wa mwahali. (1 Makorinte 2:10-16; 13:8; Maefese 3:16; Makolose 1:9, 10) Ki niti, ha lu ka utwisisa likande la Samisoni, lu ka fita fa ku kolwa kuli moya wa Mulimu wa kona ku lu tusa.
9, 10. (a) Tulo ya Gidioni fahalimw’a Mamidiani ne i kopanyelezañi? (b) Ku ziba libaka ko ne ku ezahalezi taba yeo ku kona ku lu tusa cwañi ku i utwisisa hande?
9 Tulo ya Gidioni fahalimw’a Mamidiani ki likande le liñwi hape le li bonisa butokwa bwa ku ziba buhule bwa libaka ze bulezwi mwa Bibele. Buñata bwa babali ba Bibele ba ziba kuli Muatuli Gidioni ni sitopa sa hae sa banna ba 300 ne si bitile mpi ye kopani ya batasezi b’a 135,000—ili Mamidiani, Maamaleke, ni ba bañwi cwalo ba ne ba tibelezi mwa libala la Jizireele, bukaufi ni lilundu la More. [18] Banna ba Gidioni ba liza litolombita, ba tuba lipiza kuli ba bonise mamonyi a bona, mi ba huwa ba li: ‘Lilumo la Muñ’a Bupilo ni la Gidioni!’ Seo sa lyanganisa ni ku tilimuna mpi ya lila, kuli mane mutu ni mutu a kala ku taba wahabo ka mukwale. (Baatuli 6:33; 7:1-22) Kana ao ne li ona mafelelezo a tulo kaufela, ili tulo ya ka bubebe ya busihu bu li buñwi fela? Mu zwelepili ku bala Baatuli likauhanyo 7 ni 8. Mu ka lemuha kuli Gidioni n’a zwezipili ku ba shenja. Kwa libaka ze ñata ze bulezwi, kacenu ze ñwi ha li konwi ku zibwa hande kuli ne li inzi kai luli, kacwalo li kana li sa bonahali fa limapa za Bibele. Niteñi, ku zibilwe libaka ze likani ze kona ku lu tusa ku latelela hande za n’a ezize Gidioni.
10 Gidioni n’a shenjile be ne ba bandile kwa limpi ze kopani zeo ku yo fita Beti-Shita, mi kihona a ba libisa kwa neku la mboela kwa Abele-Mehola, bukaufi ni Jordani. (Baatuli 7:22-25) Taba ye ñozwi i bulela kuli: ‘Gidioni a taha kwa Jordani, a sila ni banna ba ba mianda ye milalu ba ba ne ba zamaya ni yena, inze ba katezi; kono ba sa lelekisa Mamidiani.’ Ha se ba silile Jordani, Maisilaele ba shenjela lila kwa mboela kwa Sukoti ni Penuele, bukaufi ni Jaboki, kihona ba kambama ku liba kwa Jogobeha (bukaufi ni sibaka sa cwale sa Amman, kwa Jordan). N’a lwanisize lila ni ku ba lelekisa ka likilomita ze bat’o ba ze 80. Gidioni a swala malena ba babeli ba Mamidiani ni ku ba bulaya; kihona a kutela kwa munzi wahabo wa Ofira, bukaufi ni ko ne i kalezi ndwa. (Baatuli 8:4-12, 21-27) Kwa iponahaza hande kuli Gidioni n’a ezize ze ñata ku fita ku liza fela litolombita, ku zungisa mamonyi, ni ku huwa ka nakonyana. Mu nahane ka m’o likezo za Gidioni li ekeleza kwa buniti bwa manzwi a bulezwi ka za batu ba tumelo, a’ li: “Ni ka taelelwa ki nako ha ni ka bulela za Gidioni [ni ba bañwi ba] ba folile kwa matuku, ba ezizwe lindume mwa ndwa.” (Maheberu 11:32-34) Bakreste ni bona ba kona ku katala kwa mubili, kono kana haki kwa butokwa ku zwelapili ku eza tato ya Mulimu?—2 Makorinte 4:1, 16; Magalata 6:9.
Batu ba Nahananga ni ku Ezangañi?
11. Maisilaele ne ba zamaile musipili o kuma kai pili ni ha se ba fitile kwa Kadeshi?
11 Ba bañwi ba kona ku talima fa limapa kuli ba kone ku fumana libaka ze ñwi, kono kana mu nahana kuli limapa za kona ku lu tusa ku ziba mo ne ba nahanela batu? Sina ka mutala, mu nahane ka za Maisilaele ba ne ba zamaile ku zwa fa Lilundu la Sinai ni ku liba kwa Naha ya Sepiso. Hamulaho a ku yema-yema mwa nzila, ba y’o fita kwa Kadeshi (kamba Kadeshi-Baranea). [9] Deuteronoma 1:2 i bonisa kuli wo n’e li musipili wa mazazi a 11, ili o eza likilomita ze 270. Teñi k’o Mushe a luma matwela ba 12 kuli ba yo twela Naha ya Sepiso. (Numere 10:12, 33; 11:34, 35; 12:16; 13:1-3, 25, 26) Matwela ba liba kwa upa ili ku y’o fita kwa Negebi, mi ku bonahala kuli ne ba pululelize mwa Beeresheba, kihona ba fita mwa Hebroni, mi ba hata ku liba luli kwa mutulo wa Naha ya Sepiso. (Numere 13:21-24) Bakeñisa kuli ne ba lumezi piho ye maswe ya matwela ba 10, Maisilaele ne ba na ni ku yambaela mwa lihalaupa ka lilimo ze 40. (Numere 14:1-34) Seo si patululañi ka za tumelo ni takazo ya bona ya ku sepa Jehova?—Deuteronoma 1:19-33; Samu 78:22, 32-43; Juda 5.
12. Lu kona ku bulelañi ka za tumelo ya Maisilaele, mi ki kabakalañi ha lu swanela ku yeya za teñi?
12 Mu nahanisise taba ye ka ku ya ka mo li inezi libaka za naha yeo. Kambe Maisilaele ne ba bile ni tumelo ni ku amuhela kelezo ya Joshua ni Kalebu, kana ne ba kabe ba yambaezi cwalo kuli ba kene mwa Naha ya Sepiso? Kadeshi ne i eza likilomita ze bat’o ba ze 16 ku zwa kwa Beere-Lakai-roi, ko ne ba kile ba yaha bo Isaka ni Rebeka. [7] Ne i eza likilomita ze mwatas’a ze 95 ku zwa kwa Beeresheba, ye fa museto wa kwa mboela wa Naha ya Sepiso. (Genese 24:62; 25:11; 2 Samuele 3:10) Hamulaho wa ku zamaya ku zwa mwa Egepita ku ya kwa Lilundu la Sinai mi kihona ba hata musipili wa likilomita ze 270 ku liba Kadeshi, ne se ba fitile fa museto wa Naha ya Sepiso. Ni luna, lu fa museto wa Paradaisi ye sepisizwe ya lifasi-mubu. Ki tuto mañi ye lu kona ku ituta ku bona? Muapositola Paulusi n’a nyalanisize muinelo wa Maisilaele ni kelezo ye, y’e li: “Cwale, a lu itahanele ku kena mwa pumulo yeo, mwendi yo muñwi a ka swana a wa, ka ku hata mwa mutala o swana sina wa bona, wa ku sa lumela.”—Maheberu 3:16–4:11.
13, 14. (a) N’e li mwa muinelo mañi m’o Magibioni ne ba ngile muhato o tiile? (b) Ki nto mañi ye bonisa moya wa Magibioni, mi lu kona ku itutañi ku seo?
13 Mubonelo o shutana—wa ku sepa kuli Mulimu u ka peta tato ya hae—wa iponahaza mwa taba ya mwa Bibele ya Magibioni. Joshua ha s’a silisize Maisilaele Nuka ya Jordani ni ku ba kenya mwa naha yeo Mulimu n’a sepisize lubasi lwa Abrahama, n’e li nako cwale ya ku lundula Makanana. (Deuteronoma 7:1-3) Mi Magibioni ni bona ne ba lukelwa ku tanyelwa. Maisilaele ne ba hapile Jeriko ni Ai mi ne ba yahile mafulo a bona bukaufi ni Giligali. Magibioni ne ba sa lati ku shwa sina Makanana ba ba kutilwe, kacwalo ba luma linumwana ku Joshua kwa Giligali. Ne ba ipumisize kuli ne ba zwelela kwa naha ya kwahule, kwa buse bwa miseto ya Kanana, ilikuli ba kone ku eza tumelelano ya kozo ni Maheberu.
14 Linumwana zeo z’a li: ‘Batanga ba hao ba zwa kwa naha ye kwahulehule, lu tile kwanu kabakala Libizo la Muñ’a Bupilo Mulimu wa hao.’ (Joshua 9:3-9) Liapalo ni lico za bona ne li bonahala ku paka luli kuli ne ba zwa kwahule, kono niti kikuli Gibioni ne i eza likilomita ze bat’o ba ze 30 fela ku zwa kwa Giligali. [19] Ka ku kolwa, Joshua ni mandun’a hae ba eza tumelelano ya kozo mi ba itama bulikani ni Gibioni ni minzi ye n’e li mabapa. Kana Magibioni ne ba bulezi buhata kabakala ku saba fela ku bulaiwa? Batili, ne ba na ni takazo ya ku bata ku shemubiwa ki Mulimu wa Isilaele. Jehova n’a shemubile Magibioni mi ba beiwa ‘ba ba lwalela likota, ni ba ba ka mezi a Kopano, ni a aletare ya Muñ’a Bupilo,’ ili ku tisanga likota kwa aterare ya matabelo. (Joshua 9:11-27) Magibioni ne ba zwezipili ku tabela ku eza misebezi ya butanga mwa sebelezo ya Jehova. Mi mwendi ba bañwi ba ku bona ne ba bile mwahal’a Manetinimi be ne ba zwile mwa Babilona ni ku t’o sebeza kwa tempele ye ne i yahilwe sinca. (Ezira 2:1, 2, 43-54; 8:20) Lwa kona ku likanyisa moya wa bona ka ku lika ka t’ata ku bukeleza kozo ni Mulimu ni ka ku itatela ku eza nihaiba misebezi ye bonahala ku sa kutekeha mwa sebelezo ya hae.
Mu Be Baitomboli
15. Ki kabakalañi ha lu swanela ku ziba libaka ze bulezwi mwa Mañolo a Sigerike a Sikreste?
15 Mwa Mañolo a Sigerike a Sikreste, ku bulezwi libaka za mwa Bibele, ze cwale ka libaka za naha za n’a kutalize ku zona Jesu ni muapositola Paulusi. (Mareka 1:38; 7:24, 31; 10:1; Luka 8:1; 13:22; 2 Makorinte 11:25, 26) Mwa litaba ze latelela, mu like ku nahana za misipili ye ne i zamailwe.
16. Bakreste ba mwa Berea ne ba bonisize cwani buitebuho ku Paulusi?
16 Fa musipili wa hae wa bubeli wa bulumiwa (o bonisizwe ka mulaini wa pulipela fa mapa), Paulusi a fita mwa Filipi, ye s’e li kalulo ya Greece cwale. [33] A kutaza mwa Filipi, ba mu kenya mwa tolongo mi kihona a lukululwa, mi a tutela kwa Tesalonika. (Likezo 16:6–17:1) Majuda ha ne ba shangumuzi mifilifili, mizwale ba mwa Tesalonika ba eleza Paulusi kuli a ye kwa Berea, musipili o eza likilomita ze bat’o ba ze 65. Batu ba mwa Berea ne ba amuhezi lushango lwa Paulusi, kono Majuda ba taha ku t’o tisa mifilifili. Kabakaleo, “balumeli ba fundula Paulusi kapili, ba mu isa kwa liwate,” mi “ba ba sindeketite Paulusi, ba y’o mu fitisa kwa Atene.” (Likezo 17:5-15) Ku bonahala kuli be ne ba sa zo lumela ne ba itombozi ku zamaya likilomita ze 40 ku ya kwa liwate la Aegean, ku lifa nzila ya sisepe, ni ku zamaya mwa liwate ka likilomita ze bat’o ba ze 500. Musipili o cwalo u kona ku ba o lubeta, kono balumeli bao ne ba si ka saba mabeta ao mi kacwalo ne ba ikozi ku ina hamoho ka nako ye telele ni mutang’a Mulimu y’o wa maeto.
17. Ki nto mañi ye lu kona ku itebuha hahulu ha lu ka utwisisa buhule bwa musipili wa ku zwa Mileta ku liba Efese?
17 Fa musipili wa hae wa bulalu (o bonisizwe ka mulaini wa mubala o’ butala fa mapa), Paulusi a esha fa likamba la Mileta. Teñi f’o Paulusi a biza ba bahulu ba puteho ya mwa Efese, ye n’e eza likilomita ze bat’o ba ze 50 ku zwa Mileta. Mu nahane maeluda bao ha ba kaula misebezi ye ne ba eza ni ku ya ku Paulusi. Mwendi ne ba zamaya inze ba ikambota ka tabo ka za mukopano o ne ba ka yo ba ni ona. Hamulaho wa mukopano wa bona ni Paulusi ni ku mu utwa ha lapela, “ba swala ku lila kaufel’a bona, ba ikwiseza mwa mulala wa Paulusi, ba mu tubeta ka lilato.” Kihona “ba mu sindeketa, ku mu fitisa kwa sisepe” se ne si liba Jerusalema. (Likezo 20:14-38) Ne ba na ni ze ñata za ku nahana ni ku bulela ha ne ba nze ba kutela kwa Efese. Kana ha mu si ka susuezwa ki buitebuho bo ne ba bonisize ka ku zamaya musipilituna wo, kuli ba yo kopana ni sikombwa sa maeto ya n’a ka ba taluseza litaba ni ku ba tiisa lipilu? Kana ku na ni se mu lemuhile mwa taba ye, se mu kona ku latelela mwa bupilo ni munahanelo wa mina?
Mu Itute za Naha Yeo ni za Sepo ya Kwapili
18. Lu swanela ku ikatulela ku ezañi ka za libaka ze bonisizwe mwa Bibele?
18 Mitala ye nyakisisizwe i bonisa butokwa bwa ku tekelela hande naha yeo Mulimu n’a file Maisilaele mi naha yeo ki ya butokwa hahulu mwa litaba ze ñata za mwa Bibele. (Mi lwa kona ku ekeza kwa pono ya luna ya mwa munahano ya sibaka seo ka ku ituta ka za linaha ze ñwi ze n’e li mabapa ili ze talusizwe mwa litaba za mwa Bibele.) Ha lu nze lu ekeza kwa zibo ni kutwisiso ya luna ya Naha ya Sepiso sihulu, lu lukela ku nahana ka za taelo ya butokwa hahulu ye ne ba swanela ku mamela Maisilaele kuli ba kene ni ku luwa naha ya “mabisi ni linosi.” Taelo yeo ne li ya ku saba Jehova ni ku tokomela milao ya hae.—Deuteronoma 6:1, 2; 27:3.
19. Ki liparadaisi lifi ze peli ze lu lukela ku zwelapili ku isa pilu?
19 Ka ku swana kacenu, ni luna lu lukela ku saba Jehova ni ku kumalela linzila za hae. Ha lu ka eza cwalo, lu ka hulisa ni ku ekeza kwa bunde bwa paradaisi ya kwa moya ye fumaneha cwale mwa puteho ya Sikreste lifasi kamukana. Lu ka zwelapili ku ziba hande likalulo ni limbuyoti za paradaisi ya kwa moya. Mi lwa ziba kuli ku ka ba ni limbuyoti ze ñwi kwapili. Joshua n’a etelezi Maisilaele ku ba silisa Jordani ni ku ba kenya mwa naha ye nde, ye ne na ni siselo. Cwale se lu na ni libaka le li tiile la ku ba ni sepo ya kwapili ya Paradaisi tota, yona naha ye nde ye kwapili.
Kana Mwa Hupula?
• Ki kabakalañi ha lu swanela ku lakaza ku ekeza kwa zibo ni kutwisiso ya luna ya libaka ze bulezwi mwa Bibele?
• Ki libaka mañi ze nyakisisizwe mwa taba ye ze tungisize hahulu kutwisiso ya mina?
• Ki tuto mañi ye mu utwisisize hande ha ne mu nze mu ituta libaka ze ñata ko ne ezahalezi litaba ze ñwi?
[Lipuzo za Tuto]
[Mbokisi/Siswaniso se si fa likepe 14]
“Bona Naha ye Nde”
Kwa mikopano ye mituna mwa 2003 ni 2004, Lipaki za Jehova ne ba tabile ku amuhela broshuwa ya “Bona Naha ye Nde.” Hatiso ye nca yeo, ye fumaneha mwa lipuo ze bat’o ba ze 80, i na ni limapa ze mwa mubala o munde ze bonisa libaka ze ñata za mwa linako za litaba za mwa Bibele, sihulu za Naha ya Sepiso ka linako ze fitana-fitana.
Taba ye itutiwa i ama kwa limapa ze ñwi ka ku itusisa linombolo za likepe ze mwa muñolo o tibile, inge cwalo [15]. Haiba mu na ni broshuwa ye nca yeo, mu i bale ni ku tekelele hande likalulo za yona ze fapahana-fapahana ze kona ku ekeza kwa zibo ni kutwisiso ya mina ya Linzwi la Mulimu.
(1) Buñata bwa limapa li na ni manzwi a’ li talusa kamba kakwenda ka ka na ni litaluso za lisupo ze ipitezi kamba litaku ze fa mapa [18]. (2) Buñata bwa limapa li na ni sikala se si mwa libima kamba likilomita se si ka mi tusa ku utwisisa hande buhule bwa libaka ze taluswa [26]. (3) Hañata ku bonisizwe kasho ka ka supa kwa mutulo, ili ku mi bonisa hande ko li fumaneha libaka za fa mapa [19]. (4) Hañata limapa li basizwe ka mibala-bala ili ku bonisa ku shutana kwa liñambamo za sibaka [12]. (5) Kwa matuko a mapa ku kona ku ba ni litaku kamba linombolo ze mu kona ku itusisa ku fumana minzi kamba mabizo a lika ze ñwi ze fa mapa [23]. (6) Fa makepe a mabeli a ze bulezwi za mabizo a libaka [34-5], mu ka bona nombolo ya likepe ye mwa muñolo o’ tibile, mi hañata i ka latelelwa ki nombolo ye na ni taku, inge cwalo E2, ye mu kona ku itusisa kuli mu fumane sibaka se mu bata fa mapa. Ha mu ka itusisa zona lika zeo ka nakonyana, mu ka komoka kuli ki liitusiso za butokwa luli, ze kona ku ekeza kwa zibo ya mina ni ku tungisa kutwisiso ya mina ya Bibele.
[Chati/Mapa ye fa likepe 16, 17]
MAPA YA LIBAKA ZA KA TAHO
(Kuli mu bone mo i hatiselizwe luli, mu bone hatiso)
A. Likamba la Liwate le Lituna
B. Mabala kwa Wiko wa Jordani
1. Libala la Asere
2. Kasholondondo ka Likamba ka Doro
3. Mafulelo a Sharoni
4. Libala la Filisita
5. Musindi wa Fahali O Zwa Upa ku ya Wiko
a. Libala la Megido
b. Libala la Jizireele
C. Malundu kwa Wiko wa Jordani
1. Tulundu twa Galilea
2. Tulundu twa Karmele
3. Tulundu twa Samaria
4. Shefela (tulundu to tu kuswani)
5. Naha ya Malundu ya Juda
6. Lihalaupa la Juda
7. Negebi
8. Lihalaupa la Parani
D. Araba (Musindi O Tungile)
1. Lisa la Hula
2. Sibaka sa Liwate la Galilea
3. Musindi wa Jordani
4. Liwate la Lizwai (Dead Sea)
5. Araba (mboela ya Liwate la Lizwai)
E. Malundu/Libaka Ze Patami Fahalimu za kwa Upa wa Jordani
1. Bashani
2. Giliadi
3. Amoni ni Moabi
4. Naha ye Lumbile ya Edomo
F. Malundu a Lebanoni
[Mapa]
Lilundu la Hermoni
More
Abele-Mehola
Sukoti
Jogobeha
Betele
Giligali
Gibioni
Jerusalema
Hebroni
Gaza
Beeresheba
Sodoma
Kadeshi
[Mapa/Siswaniso se si fa likepe 15]
(Kuli mu bone mo i hatiselizwe luli, mu bone hatiso)
KANANA
Megido
GILIADI
Dotani
Sikemi
Betele (Luzi)
Ai
Jerusalema (Salema)
Betelehema (Efrata)
Mamare
Hebroni (Makapela)
Gerari
Beeresheba
Sodoma?
NEGEBI
Rehoboto?
[Malundu]
Moria
[Masa]
Liwate la Lizwai
[Nuka]
Jordani
[Siswaniso]
Abrahama n’a zamaile mwa naha kaufela
[Mapa ye fa likepe 18]
(Kuli mu bone mo i hatiselizwe luli, mu bone hatiso)
Troasi
SAMOTRASI
Neapolisi
Filipi
Amfipolisi
Tesalonika
Berea
Atene
Korinte
Efese
Mileta
RODE