A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

‘Ram Fang Chhuak Rawh’

‘Ram Fang Chhuak Rawh’

‘Ram Fang Chhuak Rawh’

“Ram hi a dung a vâng fang chhuak rawh.”​—⁠GENESIS 13:17.

1. Pathianin Abrahama hnênah eng kawhhmuhna ngaihvên tlâk tak nge a pêk?

CHAWLHKAR tâwpa khaw pâwn vêl motora han fan kual chu nuam i ti em? Mi dangte chuan insâwizawi ni pah fâwmin hmanhmawh lova hmunte an thlîr kual theih nâna thîrsakawra zin chu an thlang zâwk mai thei a. Mi dang lehte erawh chuan a hmun nawmna an tem theih nân kea zin chu an thlang zâwk a ni. Chutianga zin chu a tlângpui thuin hun engemawti chhûng atân chauh a ni ṭhîn. Mahse, Pathianin Abrahama hnêna: “Tho la, ram hi a dung a vâng fang chhuak rawh; ka pe dâwn che a ni,” a tih laia a rilru tûr chu han ngaihtuah chhin teh.​—⁠Genesis 13:17.

2. Abrahama’n Aigupta a chhuahsan hnu khân, khawi lam nge a pan?

2 Chûng ṭawngkam a bulvêla thu awmte chu han ngaihtuah teh. A nupui leh mi dangte nên, Abrahama chu Aiguptaah rei lo te chhûng an khawsa a. Genesis bung 13-na chuan Aigupta chhuahsanin, “chhim ramah” an berâm rualte an sawn tih min hrilh a ni. A hnuah Abrahama chu “chhim ram aṭang chuan Bethel thleng zakin a kal zêl a.” A ranrual vêngtute leh a tupa Lota ranrual vêngtute inkâra buaina a chhuah a, ran tlatna hmun hrang zawn a ngaih khân, Abrahama chuan phal takin Lota chu a thlan hmasaktîr a ni. Lota chuan “Jordan Phai zâwl” hmun ṭha tak “LALPA huan ang” awmna chu thlangin, a hnuah Sodom khuaah awm hmun a khuar a. Pathianin Abrahama hnênah: “Dâk la, i awmna aṭang khân hmâr lam te, chhim lam te, chhak lam te, thlang lam te en rawh,” tiin a hrilh a. Bethel kiang hmun sâng aṭang chuan, Abrahama chuan ram chhûng hmun dangte pawh a hmuh theih a rinawm hle. Mahse, thil tih tûr dang a nei a ni. Pathian chuan a hmunte leh a ram chhûng awm dânte hre chiang tûra ‘ram fang chhuak’ tûrin a sâwm a ni.

3. Engvângin nge Abrahama zin kawngte mitthla chu a harsat mai theih?

3 Hebron a thlen hmain Ram Tiam chu eng ang pawhin lo fang ta se, Ram chu kan zînga mi tam tak aiin a hre chiang zâwk ngei ang. He mi chanchina târ lan hmun hming​—⁠chhim ram, Bethel, Jordan Phai Zâwl, Sodom, leh Hebron tihte hi ngaihtuah rawh. Chûng hmun awmna laite mitthla harsa i ti em? Chu chu mi tam takte tân thil harsa tak a ni, a chhan chu Jehova mite zîngah Bible-a an chhiar hmunte tlawh a, ram dung leh vâng fang chhuak an tlêm vâng a ni. Mahse, Bible-a hmunawmte chanchin hriat kan châk chhan tûr a awm tlat mai. Engvângin nge?

4, 5. (a) Engtin nge Thufingte 18:​15 hian hriatna leh Bible ramte hriat thiamna chu a thlunzawm? (b) Zephania bung 2-na hian eng nge a târ lan?

4 Pathian Thu chuan heti hian a ti: “Remhre thinlung chuan hriatna a dawng ṭhîn a, mi fing beng chuan hriatna a zawng ṭhîn,” tiin. (Thufingte 18:15) Hriatna dawn tûr chi hrang hrang tam tak a awm a; mahse, Pathian Jehova leh a thiltih dân chungchâng hriatna dik hi a pawimawh ber a ni. Dik takin, Bible-a kan thu chhiarte chu, chu hriatna dik atân a pawimawh hle. (2 Timothea 3:16) Mahse, remhriatna, a nih loh leh hriatthiamna a tel tih chhinchhiah rawh. Chu chu thil awm dân hmuh thiamna leh a pêngte leh a pum pui inzawmkhâwm dân ngaihtuahna emaw, man thiamna emaw hi a ni. Chu chu Bible-a hmun târ lante chungchângah pawh hman a ni a. Entîr nân, kan zînga a tam zâwk chuan Aigupta ram awmna chu kan hria a; mahse, Abrahama’n Aigupta chhuahsanin “chhim ram” lam te, a hnuah Bethel te, leh Hebron-ah te a kal tia sawi chu eng chenin nge kan hriat thiam? Hêng hmunte inkûngkaih dân chu i hre thiam em?

5 A nih loh leh Bible i chhiarnaah Zephania bung 2-na i chhiar pawh a ni thei a. Chutah chuan khaw hmingte, mihring hmingte, leh ram hmingte i chhiar a ni. Gaza te, Askelon te, Asdod te, Ekron te, Sodom te, leh Ninevi te, Kanaan te, Moab te, Amon te, leh Assuria tihte chu chu mi bung chhûnga târ lan vek a ni. Chûng Pathian hrilh lâwkna thlen famkimna nêna inkûngkaih mite awmna hmunte chu mitthlain i hmu thei em?

6. Engvângin nge Kristian ṭhenkhatte chuan ramlemte pawimawhna an hriat? (Bâwm en rawh.)

6 Pathian Thu zir mi tam takte chuan Bible-a ramlemte râwn chu an ṭangkaipui hle a. Ramlem an lawm avâng maia ti an ni lo va, remlemte hmannain Pathian Thu an hriatna a belhchhah thei tih an hriat vâng zâwka hmang an ni. Ramlemte chuan thilthleng an hriat tawh sate chu thu dang nêna thlun zawmin, an hriatthiamna tipung tûrin a ṭanpui thei bawk a ni. Entîrna ṭhenkhat kan ngaihtuah hian, nang pawhin Jehova i hmangaihna i tipung ang a, a Thu-a chhinchhiahte chu i hre thiam lehzual ang.​—⁠Phêk 14-na bâwm en rawh.

A Hlatzâwng Hriatna Chuan Hriatthiamna A Tipung

7, 8. (a) Gaza-ah eng thil mak tak nge Samsona’n a tih? (b) Samsona thiltih ropuina chu eng thuin nge belhchhah? (c) Samsona chanchin hriatna leh hriatthiamna hian engtin nge min ṭanpui theih?

7 Rorêltute 16:​2-ah chuan rorêltu Samsona chu Gaza khuaa a awm thu i chhiar thei a. Tûn lai chanchin tharah Gaza tih hming hi a lang fo va, chuvângin Philistia ram Mediterranean Tuipui Kam bula Samsona awmna lai chu i ngaih ruat thei mai ang a. [11] Tûnah Rorêltute 16:3 hi lo chhinchhiah rawh: “Samsona chu zan lai thlengin a mu a, tin, zan laiah chuan a tho va, khawpui kulh kawngkârte leh a ban pahnih chu a chelh a, a kalhnate nên lam chuan a phawi chhuak vek a, a kovah a pu a, Hebron zâwn tlâng chhîpah a pu chho ta luah mai a.”

8 Rinhlelh rual lovin, Gaza khua ang hmun nghet kulh kawngkhârte leh a bante chu a lianin, a rit ngei ang. I mitthlain put han tum chin teh! Samsona chuan a pu a; mahse, khawi lam nge a panpui a, kalkawng chu eng ang chiah nge a nih? Aw le, Gaza chu tuipui kam tuifinriat zâwlpui vêla awm a ni a. [15] Amaherawhchu, Hebron chu a zâwn chhak lam feet 3,000-a sânga awm a ni a​—⁠lâwn chhoh fê a ngai a ni! ‘Hebron zâwn tlâng chhip’ awmna chiah chu kan sawi thei lo va; mahse, khawpui chu Gaza aṭanga mêl 37 vêla hlaah a awm a​—⁠kawng chho hlîr a ni lehnghâl! A hlatzâwng hriatna chuan Samsona thiltih chu a tiropui zual a ni lâwm ni? Tin, Samsona’n chutiang thil a tih theih chhan chu han ngaihtuah teh​—⁠“LALPA thlarau chu a chungah nasa takin a lo thleng,” tih hi. (Rorêltute 14:6, 19; 15:14) Tûn laia Kristiante kan nih angin, Pathian thlarauvin chakna mak tak mai min pêk chu kan beisei lo va. Mahse, chu thlarau thiltithei tak chuan thlarau lam thu rilte hriat thiamna min neihtîr theiin, mihring chhûngnung lamah chuan thiltithei tak min nihtîr thei a ni. (1 Korinth 2:​10-16; 13:8; Ephesi 3:​14-19; Kolossa 1:​9-12) Ni e, Samsona chanchinte hriatthiamna chuan Pathian thlarauvin min ṭanpui thei tih rin tlatna min neihtîr a ni.

9, 10. (a) Midian-ho chunga Gideona hnehnaah eng nge tel? (b) Engtin nge ram awm dân kan hriatna chuan he chanchin hi awmzia a neihtîr lehzual?

9 Midian-ho chunga Gideona hnehna chu a hlatzâwng hriat a hlutzia târ lanna dang leh a ni a. Bible chhiartu tam tak chuan Rorêltu Gideona leh a mi hruai 300-te’n anmahni rûn tum ṭangrual pâwl​—⁠Midian-ho te, Amalek-ho te, leh More tlâng bul Jezreel phaizâwla pungkhâwmho​—⁠mi 135,000 chu an hneh tih an hria a ni. [18] Gideona mite chuan tawtawrâwt chu an hâm a, an meichher kente a lan theih nân an bêlte tikehin: “LALPA leh Gideona ngûnhnâm,” tiin an au dur dur a! Chu chuan sipaite chu tibuaiin, a tihlau va; tichuan anmahni leh anmahni an inthat tawn rem rum ta mai a ni. (Rorêltute 6:33; 7:​1-22) Chu thilthleng zawng zawng chu, zan khat thil thua thleng mai a ni em? Rorêltute bung 7 leh 8 chhiar zawm rawh. Gideona chuan râl a bei zawm zêl tih i hmu ang. Chuta hmun tam tak târ lante zîngah chuan ṭhenkhat chu tûn laiah a awmna chiah hriat theih a nih loh avângin, Bible ramlemah a lang lo mai thei a. Amaherawhchu, Gideona thiltihna hmunte kan hriat theih nân hmun tam tak chu târ lan a ni.

10 Gideona chuan ṭangrual pâwl zînga a la bângte chu Jordan bul, Beth-sita leh chim lamah Abel-mehola thleng rakin a ûm a ni. (Rorêltute 7:​22-25) Thuziak chuan: “Gideona leh a hnêna mi zathum awmte chuan Jordan lui chu an zuk thleng a, an kân a, chau chung chungin an ûm zêl a,” a ti. Jordan an kân hnu chuan, Israelte chuan an hmêlmate chu chhim lam Jabok lui bul, Sukoth leh Penuel thleng an ûm a; tichuan, a hnuah Jogbeha tlâng ram (tûn laia Jordan khawpui, Amman bul) thleng an ûm chho va. Chu an ûmna leh an beihna hlatzâwng chu mêl 50 vêl a ni. Gideona chuan Midian-ho lal pahnihte chu manin, a that a; indo ṭanna hmun bul, a khua Ophra-ah a lo kîr leh a ni. (Rorêltute 8:​4-12, 21-27) Chiang takin, Gideona thiltih chu rei lo te chhûng tawtawrâwtte hâm a, meichherte vai a, au dur dur mai a ni lo. Rinna nei mite chanchin sawina a nghawng dân hi han ngaihtuah teh: “Gideona [leh mi dangte] . . . thu te hril ila, hunin mi daih dâwn si lo va; . . . chak lohna ata chak taka siamin an awm a, indonaah chuan mi hrât khawkhêng an lo ni a,” tih hi. (Hebrai 11:​32-34) Kristiante pawh tisa lamah an chau mai thei a; mahse, Pathian duhzâwng kan tih reng chu a pawimawh hle a ni lâwm ni?​—⁠2 Korinth 4:​1, 16; Galatia 6:⁠9.

Engtin Nge Mite’n An Ngaihtuah A, An Chhân Lêt?

11. Israelte Kades an thlen hma leh an thlen hnuah eng angin nge an zin?

11 Ṭhenkhat chuan hmun awmnate zawng tûrin Bible ramlemte chu an keu mai thei a; mahse, chu ramlemte chuan mite ngaihtuahna min hriattîr theih i ring em? Sinai Tlâng aṭanga Ram Tiam lam pan Israelte chu entîrna atân han hmang ta ila. Kawng laka châwl zeuh zeuhvin, a tâwpah Kades (a nih loh leh, Kades-barnea) chu an thleng a. [9] Deuteronomy 1:2 chuan he zin kawng hi ni 11 kal, mêl 170 vêla hla a ni tih a târ lang a. Chuta ṭang chuan Ram Tiam enthla tûrin Mosia’n mi 12 a tîr a ni. (Number 10:​12, 33; 11:​34, 35; 12:16; 13:​1-3, 25, 26) Enthlatute chuan chhim ram lam kal tlangin hmâr lamah an kal a, Beer-seba te, Hebron te an kal tlang a nih hmêl hle a, hmâr lama awm Ram Tiam ramri chu an va thleng ta a. (Number 13:​21-24) Enthlatu sâwmte thu thlen duhawm lo tak an pawm avângin, Israelte chuan thlalêrah kum 40 an vahvaih phah a ni. (Number 14:​1-34) Hei hian an rinna leh Jehova an rinchhan duhna chungchângah eng nge a târ lan?​—⁠Deuteronomy 1:​19-33; Sâm 78:​22, 32-43; Juda 5.

12. Israelte rinna chungchângah eng thutâwp nge kan siam theih a, engvângin nge chu chu kan tân ngaihtuah tûr thil a nih?

12 He mi chungchâng hi leilung pian hmang lam aṭangin lo thlîr ta ila. Israelte khân Josua leh Kaleba thurâwn chu ringin, zui ta se chuan, Ram Tiam thlen nân hla taka zin a ngai ang em? Kedes chu Isaaka leh Rebeki te awmna Beer-lahai-roi aṭangin mêl sâwm vêl leka hla a ni a. [7] Ram Tiam chhim lam ramri, Beer-seba chu mêl 60 aiin a tlêm a ni. (Genesis 24:62; 25:11; 2 Samuela 3: 9, 10) Aigupta aṭanga Sinai Tlâng an thlen leh chuta ṭanga mêl 170-a hla Kades thleng an lo kal tawh avângin, Ram Tiam kawtkai an thleng tawh a tih theih hial a. Keiniah chuan, thutiam lei lam Paradis kawtkai maiah kan awm tawh a ni. Eng nge kan zir theih? Tirhkoh Paula chuan Israelte dinhmun leh he zilhna hi a thlun zawm a ni: “Chutichuan tumah chu mi âwih loh entîrna anga awma an tlûk loh nân chu chawlhnaa lût tûr chuan ṭhahnem i ngai ang u,” tiin.​—⁠Hebrai 3:​16–4:11.

13, 14. (a) Eng dinhmunah nge Gibeon mite chuan hma lâkna pawimawh tak an siam? (b) Engin nge Gibeon mite rilru put hmang chu târ lang a, chuta ṭangin eng nge kan zir ang?

13 Rilru put hmang danglam tak​—⁠Pathian duhzâwng hlen chhuak tûra amah rinchhanna⁠—⁠chu Gibeon khaw mite chungchâng Bible thilthlengah hian a lang a. Josua’n Israel mite Jordan Lui kânpuia Abrahama chhûngte hnêna Pathian ram tiama a luhpui khân, Kanaan rama mite hnawh chhuah hun chu a lo thleng ta a. (Deuteronomy 7:​1-3) Chutah chuan Gibeon khaw mite pawh an tel a ni. Israelte chuan Jeriko leh Ai khua chu hnehin, Gilgal bulah chuan riahhmun an khuar a. Gibeon khaw mite chuan Kanaan mi ânchhe dawng anga thih chu an duh lo va; chuvângin, Gilgal-a Josua hnênah palai an tîr a. Hebrai mite nêna inremna thuthlung an thlun theih nân Kanaan ram pâwn lama mi angin an insawi a ni.

14 Chûng palaite chuan: “LALPA i Pathian hming avângin i chhiahhlawhte hi ram hla tak aṭanga lo kal kan ni e,” an ti a. (Josua 9:​3-9) An thawmhnawte leh ei tûr an kente chuan hmun hla tak aṭanga lo kal an nih a nemnghet a, mahse a dik a dik chuan Gibeon chu Gilgal aṭanga mêl 20 vêla hla chauh a ni. [19] An thusawi an rin avângin Josua leh mi liante chuan Gibeon khua leh a bul hnai khuate nên chuan remna thuthlung an siam ta a ni. Gibeon mite chuan tihhlum an nih loh nâna bumna thil hmang mai an ni em? Chutih ahnêkin, Israelte Pathian duhsakna neih an duhzia a lang zâwk a ni. Jehova chuan Gibeon mite chu “pungkhâwmhote leh LALPA maichâm atân thing fawmtu-ah leh tui chawitu-ah,” a ṭantîr ta a ni. (Josua 9:​11-27) Gibeon mite chuan Jehova rawngbâwlnaa an hna tlâwm tak chu thawh duhna an lantîr chhun zawm zêl a. Ṭhenkhat phei chu biak in sa thar leh tûra Babulon aṭanga kîr leh Nethin-ho zîngah an tel ve ngei a rinawm. (Ezra 2:​1, 2, 43-54; 8:20) Pathian nêna kan inremna vawn tlatna hmangin leh a rawngbâwlnaa chanvo tlâwm tak pawh thawh duhna hmangin an rilru put hmang chu kan entawn thei a ni.

Inpe Rawh

15. Engvângin nge Kristian Grik Pathian Lehkha Thua leilung awm dân chu kan ngaihven ang?

15 Bible ram awm dân chu Kristian Grik Pathian Lehkha Thu chanchina Isua leh tirhkoh Paula zin kawng leh an rawngbâwlnaahte a lang bawk a ni. (Marka 1:38; 7:​24, 31; 10:​1; Luka 8:1; 13:22; 2 Korinth 11:​25, 26) A hnuaia thuziakte aṭang hian, an zin dân ngaih ruat tum rawh.

16. Engtin nge Beroia khuaa Kristiante chuan Paula an hmangaihna leh an ngaihsânzia an lantîr?

16 A missionary zin kawng ṭum hnihnaah (ramlema rawng sen duka inrîn), Paula chu Philippi khua, tûn lai Greece ram chhûnga awmah a va thleng a. [33] Chutah chuan, thu a hril a, tân ina khung a ni a; tichuan chhuah leh a niin, Thessalonika khuaah a insawn ta a ni. (Tirhkohte 16:​6–17:⁠1) Judate’n buaina an chawh chhuah avângin, Thessalonika khuaa awm unaute chuan Paula chu mêl 40 vêla hla Beroia khuaah an kaltîr a. Beroia khuaa Paula rawngbâwlna chu a hlawhtling hle a; mahse, Judate chu lo kalin mipuite chu an rawn fuih pawrh a. Chuvângin, “unauten tuifinriat thlenga kal tûrin Paula chu an tîr chhuak ta nghâl a,” tin, “Paula hruaitute chuan Atheni khaw thlengin an hruai a.” (Tirhkohte 17:​5-15) Inlet thar ṭhenkhatte chuan mêl 25-a hla Aegean Tuipui chu kea kalin, mêl 300-a hla Atheni thleng tûra lawng chuan man pêk chu an inhuam a nih hmêl hle. Chutiang zin kawng chu a hlauhawm ngei ang; mahse, unaute chuan chûng hlauhawmte chu tawrh inhuamin, he Pathian aiawha zintu nên hian hun tam zâwk an hmang a ni.

17. Meliti leh Ephesi khua inhlatzâwng kan hriat thiam hnu chuan eng nge kan hriatfiah lehzual theih?

17 A zin ṭum thumnaah (milema rawng hringa inrîn), Paula chu Meliti khua lawng chawlhhmun a thleng a. Mêl 30 vêla hla Ephesi khua kohhrana upate chu a hnêna lo kal tûrin a chah a ni. Chûng upate chuan Paula hnêna kal tûrin an thiltih dangte chu an dah ṭha tih ngaihtuah ang che. Kal kawnga an kal pah chuan an inhmuh dân tûr chungchângte phûr takin an sawi ngei ang. Paula an va hmuh a, a ṭawngṭaina an ngaihthlâk hnu chuan “an za chuan an ṭap zawih zawih a, Paula chu pawmin an fâwp ngawih ngawih a.” Tichuan, Jerusalem a kalna tûr “lawng thleng chuan amah an thlah ta a.” (Tirhkohte 20:​14-38) Ephesi khuaa an kîr lehna kawngah chuan ngaihtuah tûr leh sawi tûr an ngah hle ngei ang le. Anmahni thu hriattîr thei leh fuihna pe thei rawngbâwltu hmu tûra ram hla tak kea kala an ngaihhlutna leh hmangaihna an lantîr chu mak i ti hle lo maw? Heta ṭang hian i nunah leh i ngaihtuahnaa i hman theih tûr thil engemaw i hmu em?

Chu Ram Chanchin leh Nakina Lo Thleng Tûr Beiseina Chanchin Zir Rawh

18. Bible-a hmunte awmna chungchângah eng tih nge kan tum tlat theih?

18 Entîrna kan hmuh tâkte chuan Pathianin Israelte hnêna a pêk ram hriat bel a hlutzia a târ lang a, chu ram chu Bible thuziak tam tak atân a pawimawh hle a ni. (Bible-a târ lan hmun leh a chhehvêl ram chungchângte zirin kan rilrua thlîrna chu kan tizau thei a ni.) A bîk taka Ram Tiam kan hriatna leh hriatthiamna kan tihpun rual rualin, Israelte tân “hnutetui leh khawizu luanna ram” an luh theihna tûr leh chuta an chên theihna tûra thil phût bul ber chu kan rilruah kan dah tûr a ni. Chu chu Jehova ṭih leh a thupêkte zawm a ni.​—⁠Deuteronomy 6:​1, 2; 27:⁠3.

19. Eng paradis pahnihin nge kan ngaihtuah reng phu?

19 Chutiang bawkin tûn laiah pawh, kan tih tûr, Jehova chu ṭih a, a kawngte kan zawh tlat chu a ngai a. Chutianga kan tih chuan, tûna khawvêl pum Kristian kohhrana awm thlarau lam paradis chu kan tiphuisuiin, kan cheimawi tihna a ni ang. Chu paradis hmêlhmang leh malsâwmnate chu kan hrechiang deuh deuh dâwn a ni. Tin, malsâwmna lo awm belh tûrte pawh kan hria a. Josua chuan Israelte chu Jordan Lui kânin ram ṭha leh lungawithlâk takah a hruai a. Tûnah chuan kan hmaa awm ram ṭha tak, lei Paradis tak tak chu ringngam taka nghah chhan tûr kan nei a ni. (w04 10/15)

I La Hria Em?

• Engvângin nge Bible ram chungchâng hriatna leh hriat thiamna tihpun chu kan duh ang?

• He thuziaka kan ngaihtuah eng leilung awm dân chipchiar tak hi nge bengvârthlâk i tih?

• Thilthleng ṭhenkhata tel leilung awm dân i zir belhna chuan eng thil nge nasa taka a tihfiah?

[Zirlai Atâna Zawhnate]

[Phêk 14-naa bâwm/milem]

“Ram Ṭha Chu En Rawh”

Kum 2003 leh 2004 inkhâwmpuiah, Jehova Thuhretute chuan “Ram Ṭha Chu En Rawh” tih brochure chu lâwm takin an dawng a. He thu chhuah thar hi ṭawng hrang 80 vêla hmuh theih a ni a, ramlem leh chart rawng chi hrang hranga chhutin a khat a, Bible hun laia khawvêl ramlem, a bîk takin hun hrang hrang chhûnga Ram Tiam awm dân chu a târ lang a ni.

He mi ruala lang thuziak hian hawrawp dum lian bîka ziah phêk number, [15] tih ang chi hmang hian ramlem awmna chu a kawh hmuh a. He brochure thar hi i neih chuan, Pathian thu i hriatna leh i hriatthiamna tipung thei hmêlhmang danglam bîk takte hi hre bel lehzual tûrin hun insiam rawh.

(1) Ramlem tam takah hian a hrilhfiahna thuziak emaw, bâwm emaw chu a tel a, chu chuan ramlema chhinchhiahna pêkte awmzia chu a hrilhfiah a ni [18]. (2) Ramlem tam zâwkah chuan a mêl leh kilometer tehnate telh a ni a, chu chuan a hlatzâwng a hriat thiamtîr ang che [26]. (3) A tlângpui thuin fei lem hian hmâr lam a kâwk a, a hawizâwng i hriat theih nân a ni [19]. (4) Ramlemte chu hmun sân lam târ lan nân rawnga chei danglam bîk a ni ṭhîn [12]. (5) Ramlem chuan a hualvêlah hawrawp/number-te a nei a, chu chu inrîn anga i ngaihruata khuate emaw, hmun hmingte emaw zawn chhuah nân i hmang thei a ni [23]. (6) Phêk pahnih [34-5]-ah chuan a zawnawlna a awm a, phêk number-te chu hawrawp dum lian bîka ziah a ni a, hmun awmna târ lanna E2 tih angte chuan a zui ṭhîn. Hêngte hi rei lo tê i hman hnuah chuan i hriatna leh Bible i hriat thiamna tihthûk nâna an ṭangkaizia chu i hmu chhuak anga mak i ti hle ang.

[Phêk 16, 17-naa chart/map]

RAM LEILUNG PIANHMANGTE

(A lan dân tûr dik tak hriat nân, a lehkhabu en rawh)

A. Tuipui Kam

B. Jordan Thlang Lama Phaizâwlte

1. Aser Phaizâwl

2. Dor Khaw Tuipui Kam Ram Zîm Sei

3. Saron Ran Tlatna Hmun

4. Philistia Phaizâwl

5. Central East-West Ruam

a. Megido Phaizâwl

b. Jezreel Ruam

C. Jordan Thlang Lama Tlângte

1. Galili Tlângte

2. Karmel Tlângte

3. Samari Tlângte

4. Phai Ram (tlâng hniamte)

5. Judai Tlâng Ram

6. Judai Ram Thlalêr

7. Chhim Ram

8. Paran Thlalêr

D. Araba (Lei Khi Chat Ruam)

1. Hula Ruam

2. Galili Tuipui Hmun

3. Jordan Ruam

4. Tuifinriat Al (Tuipui Thi)

5. Araba (Tuifinriat Al chhim lam)

E. Jordan Chhak Lama Tlângte/Tlâng Chung Zâwlte

1. Basan

2. Gilead

3. Ammon leh Moab

4. Edom Tlâng Chung Zâwl

F. Lebanon Tlângte

[Map]

Hermon Tlâng

More

Abel-mehola

Sukoth

Jogbeha

Bethel

Gilgal

Gibeon

Jerusalem

Hebron

Gaza

Beer-seba

Sodom?

Kades

[Phêk 15-naa map/milem]

(A lan dân tûr dik tak hriat nân, a lehkhabu en rawh)

KANAAN

Megido

GILEAD

Dothan

Sekem

Bethel (Luz)

Ai

Jerusalem (Salem)

Bethlehem (Ephrath)

Mamre

Hebron (Makpela)

Gerar

Beer-seba

Sodom?

CHHIM RAM

Rehoboth?

[Tlângte]

Moria

[Tui awmna]

Tuifinriat Al

[Luite]

Jordan

[Milem]

Abrahama zinna ram

[Phêk 18-naa map]

(A lan dân tûr dik tak hriat nân, a lehkhabu en rawh)

Troas

SAMOTHRAKI

Neapoli

Philippi

Amphipoli

Thessalonika

Beroia

Atheni

Korinth

Ephesi

Meliti

RODI