‘Bataken Mo so Dalin’
‘Bataken Mo so Dalin’
‘Akaren mo a bataken so undoy tan benlag na satan [a dalin].’—GENESIS 13:17.
1. Anto so makapainteres ya ingganggan na Dios ed si Abraham?
PANLILIKETAN yo kasi so akalugan a manpasyar ed kaumaan, a nayarin diad sampot-simba? Arum so malabay a manbisikleta pian makapan-ehersisyo tan mas napanliketan da so pakanengneng ed saray nadalan da. Wala met iray arum a labay day manakar pian nakabisado tan napanggayagaan dan maong so lugar. Say ontan iran panagpasyar so kaslakan a nagagawa ed antikey labat a panaon. Balet isipen pa so alikna nen Abraham sanen oniay imbaga na Dios ed sikato: “Alagey ka, akaren mo a bataken so undoy tan benlag to [dalin]; ta sikato so iter ko ed sika”!—Genesis 13:17.
2. Kataynan to ed Ehipto, iner so nila nen Abraham?
2 Konsideraen met so konteksto na saratan a salita. Kaiba to so akulaw to tan arum nira, si Abraham so temporaryon nanayam diad Ehipto. Ibabaga ed sikatayo na Genesis kapitulo 13 a tinaynan da so Ehipto tan inyalis da iray pulok da diad “dapit-abalaten” odino Negeb. Insan si Abraham et “intuloy to so akar to a manlapu ed dapit-abalaten [odino Negeb] ya angga ed Betel.” Sanen linmesa so problema ed baetan na saray managpastol to tan saray managpastol nen kaanakan ton Lot tan kinaukolan lan manbiigan ira na pampastolan, si Abraham so mabunlok ya angipalugar ed si Lot no dinan so labay ton pilien. Pinili nen Lot so distrito odino “Dalin na Jordan,” sakey a mabunan lawak a “singa tanamanan nen Jehova,” tan diad kaunoran et nanayam ed Sodoma. Oniay imbaga na Dios ed si Abraham: “Itangulaw mo natan so saray matam tan ditan ed kawalaan mo a pasen onnengneng ka ed mamabaybay tan mamaabalaten, tan mamabukig tan mamasagur.” Nayarin diad niyatagey a lugar ed Betel et nabantag nen Abraham so arum niran parte na dalin. Ingen, aliwa lambengat ya onnengneng so gawaen nen Abraham. Sikato so inimbitaan na Dios a ‘bataken so dalin’ tan kabisadoen so itsura tan saray lugar na satan.
3. Akin a nayarin mairap ya ilitrato ed nonot iray binaroy nen Abraham?
3 Antokaman so kaawang na abatak nen Abraham sakbay ya onsabi ed Hebron, maseguron akabisado ton maong so Insipan a Dalin nen say maslak ed sikatayo. Isipen pa iray lugar ya asalambit ed sayan salaysay—Negeb (dapit-abalaten), Betel, say Dalin na Jordan, Sodoma, tan Hebron. Kasin naiirapan kayon mangilitrato ed isip yo no iner iratan a lugar? Parad karaklan et mairap itan lapud pigpigara ed totoo nen Jehova so akapasyar ed saray lugar a nababasa tayo ed Biblia, a binaroy da so interon dalin. Anggaman ontan, walaan itayo na rason pian magmaliw ya interesadon tuloy ed panaral ed saray lugar diad Biblia. Akin?
4, 5. (a) Panon a misiglaotan so Uliran 18:15 ed pikakabat tan pakatalos ed daldalin ya asalambit ed Biblia? (b) Anto so iyiilustra na Sofonias kapitulo 2?
4 Oniay inkuan na Salitay Dios: “Say puso na masimpit makarandan na pikakabat; et say layag na makabat anapen to so pikakabat.” (Uliran 18:15) Dakerakel iray tema a nayarin pakagamoran na pikakabat, ingen ta importantin tuloy so suston pikakabat nipaakar ed si Jehova a Dios tan ed saray impideneng to. Maseguron akasentro ed satan so nababasa tayo ed Biblia. (2 Timoteo 3:16) Balet, imanoen pa a nalalanor so pakatalos. Satan so abilidad a manebek ed sakey a pamaakaran, a natebek odino natalosan a maong iray pansisiglaotan na nanduruman kabiangan na satan ed intiraminte. Onaplika itan diad saray katuaan nipaakar ed saray lugar ya asalambit ed Biblia. Singa bilang, maslak ed sikatayo so makaamta no iner so kawalaan na Ehipto, balet panon kalaknab so pakatalos tayo ed punto a si Abraham so pinmaway ed Ehipto a linma ed ‘Negeb,’ insan diad Betel, tan diad Hebron? Kasin natatalosan yo so pansisiglaotan na saratan a pasen?
5 Odino nayarin tutumboken yo so eskedyul na panagbasa ed Biblia a mangilaktip ed Sofonias kapitulo 2. Ditan et nabasa yo iray kangaranan na saray syudad, totoo, tan daldalin. Diad satan a kapitulo et asalambit so Gaza, Ascalon, Asoto, Ecron, Sodoma, tan Ninive ontan met ed Canaan, Moab, Ammon, tan Asirya. Panon kaepektibo so panangilitrato yo ed nonot yo ed saratan a lugar a nanayaman na tuan totoo, ya alanor ed kasumpalan na propesiya a nanlapud Dios?
6. Akin ya amoria na arum a Kristiano ya importante iray mapa? (Nengnengen so kahon.)
6 Dakel a manaaral na Salitay Dios so agunggonaan a maong ed inkonsulta ra ed saray mapa na daldalin diad Biblia. Gagawaen da itan, aliwan lapud pandinayewan da labat iray mapa, noagta lapud namomoria ra a naaruman so pikakabat da ed Salitay Dios no mangusar ira na mapa. Saray mapa so mangarum met na pakatalos da, a natebek da no panon a misiglaotan iray katuaan ed arum ya impormasyon ya amta da la. Legan tayon kokonsideraen so pigaran alimbawa, maseguron onaralem met so apresasyon yo ed si Jehova tan nawalaan kayo na aragdalem a pakatalos ed saray salaysay ed Salita to. (Nengnengen so kahon ed pahina 14.)
Saray Distansia so Mangarum ed Pakatalos Tayo
7, 8. (a) Anton makapakelaw a bengatla so ginawa nen Samson diad Gaza? (b) Anton impormasyon so manggawan makapasagyat so agawaan nen Samson? (c) Panon itayon natulongan na pikakabat tan pakatalos ed sayan salaysay nipaakar ed si Samson?
7 Diad Uko-ukom 16:2, nabasa yo so nipaakar ed impanayam nen Ukom Samson diad Gaza. Say ngaran a Gaza so mabetbet a nibabalita natan, kanian nayarin walaan kayo na malaknab ya ideya ed pasen a nanayaman nen Samson, diad teritorya na Filisteo ya asingger ed Baybay na Mediteraneo. [11] Imanoen natan so Uko-ukom 16:3: “Si Samson dinmukol angga ed pegley-labi, et binmangon ed pegley-labi, tan inegnaan to so kapot na saray pinto na wangalan na syudad tan saray duara a patukok, tan sikara so binago’to, balewet tan amin, et sinakbat to ra tan inyakar to ra ed tapew na palandey a wala ed arap na Hebron.”
8 Maseguron abalbaleg tan ambelbelat iray pinto na wangalan tan saray patukok odino poste na sakey ya ilang a singa say Gaza. Isipen pa so pangalsa ed saratan! Inawit itan nen Samson, balet iner so angawitan to ed saratan, tan anto so kinaukolan ton dalanan pian nagawaan to itan? Bueno, say Gaza et walad baybay a ngalngali kapetekan na dantal na dayat. [15] Balet, say Hebron et pabukig a walaan na kaatagey a 900 metros—talagan patatdang! Agtayo naseguro so eksakton pasen na “palandey a wala ed arap na Hebron,” balet say syudad et ngalngali 60 kilometro manlapud Gaza—a patatdang! Natan ta naamtaan tayo so la kaarawi na satan, agta makapakelaw so agawaan nen Samson? Tan nodnonoten pa no akin ya asarag itan nen Samson—“say espiritu nen Jehova linma a sankamakapanyarian ed sikato.” (Uko-ukom 14:6, 19; 15:14) Bilang Kristiano natan, agtayo iilaloan a say espiritu na Dios et mangiter ed sikatayo na nikaduman kabiskegan ed pisikal. Ingen, nayarian na satan met a makapanyarin espiritu a padaaken so pakatalos tayo ed saray aralem ya espiritual a bengatla tan mamabiskeg ed sikatayo unong ed akindalem ya inkatoo tayo. (1 Corinto 2:10-16; 13:8; Efeso 3:16; Colosas 1:9, 10) On, say pakatalos ed salaysay nipaakar ed si Samson so mangidadanet ed katuaan a makatulong ed sikatayo so espiritu na Dios.
9, 10. (a) Anto so sasaglawien ni na impanbiktorya nen Gideon ed saray Madianita? (b) Panon a say pikakabat tayo ed saray lugar so lalon mamalinew ed sayan salaysay?
9 Say impanbiktorya nen Gideon ed saray Midianita so sakey nin salaysay a mangipapabitar ed kaimportantian na pikabat ed distansia. Amta na maslak a manbabasa na Biblia a tinalo nen Ukom a Gideon tan say 300 a sundalo to so nanmumuyong a puersa na 135,000 a managlubak—saray Midianita, Amalekita, tan arum niran nankampamento ed patar na Jezreel, ya asingger ed pukdol na Moret. [gl 18] Saray sundalo nen Gideon so amaknol ed saray tambuyog da, binetag da iray buyog da pian ipaway iray banuot da, tan inmeyag ira na: “Say kampilan nen Jehova tan si Gideon!” Saya so nanwetwet tan anaktakot ed kakabusol, kanian nampapateyan ira. (Uko-ukom 6:33; 7:1-22) Kasin satan labat so interon agawa, a sakey a maples ya inkiwas ed kabilungetan na labi? Basaen so Uko-ukom kapitulo 7 tan 8. Namoria yo a nantultuloy ya inmataki si Gideon. Diad dakel a pasen ya asalambit, walaray agnaseguro natan no iner iratan diad saray kabkabat lan lugar, kanian nayarin ag-iratan nanengneng ed saray mapa na Biblia. Anggaman kuan, magenap la iray naamtaan tayon lugar pian natumbok iray ginawa nen Gideon.
10 Inusilan nen Gideon so nakekeraan ed nanmumuyong iran puersa anggad lampas na Beth-shittah insan nampaabalaten ira diad Abel-mohola, ya asingger ed Jordan. (Uko-ukom 7:22-25) Oniay inkuan na salaysay: “Si Gideon linma ed Jordan, tan binmaliw, sikato, tan saray talonlasus a lalaki a wala ed sikato, a naksawan ira, anggan ontan onuusil ira.” Kabaliw da ed Jordan, inusilan na saray Israelita iray kakabusol a nampaabalaten ira ed Sucot tan Penuel, ya asingger ed Jabboc, insan tinmatdang ira ed saray pukdol diad Jogbea (asingger ed modernon Amman, Jordan). Satan so ngalngali 80 kilometro ya usilan tan panlalaban. Inerel tan pinatey nen Gideon so duaran Midianitan ari; insan sikatoy pinmawil ed syudad to, diad Ofra, ya asingger ed pasen a ginapoan na pambabakal. (Uko-ukom 8:4-12, 21-27) Malinew, say intalona nen Gideon et aliwa lambengat a pigaran minuto na impamaknol ed saray tambuyog, impangiwasiwas ed saray banuot, tan impaneyag. Isipen pa met so puersa na satan dia ed sayan komento nipaakar ed lalakin walaan na pananisia: “Onkulang ak naani na panaon pian salitaen ko so nipaakar ed Gideon [tan arum nira ya] akala ra na biskeg ed kakapuyan da, nagmaliw iran makapanyari ed bakal.” (Hebreos 11:32-34) Saray Kristiano met so nakesawan ed pisikal, balet agta importante so pantultuloy tayon panggawa ed linawa na Dios?—2 Corinto 4:1, 16; Galacia 6:9.
Anto so Panag-isip tan Kakikiwas na Totoo?
11. Anton panagbaroy so agawa antis tan kayari na impakasabi na saray Israelita diad Cades?
11 Arum so nayarin onnengneng ed saray mapa na Biblia pian anapen iray lugar, balet kasin makapangitarya na aralem a pakatalos iray mapa nipaakar ed panag-isip na totoo? Bilang alimbawa, saray Israelita ya inmalis manlapud Palandey Sinai tan amaarap ed Insipan a Dalin. Diad sagpaminsan ya intunda ra ed dalan, sikaran siansia so akasabi diad Cades (odino Cades-barnea). [gl 9] Ipapabitar na Deuteronomio 1:2 a satan et 11-agew ya impanbaroy, a ngalngali 270 kilometro ed kaarawi. Manlapu ditan et imbaki nen Moises so 12 espiya diad Insipan a Dalin. (Numeros 10:12, 33; 11:34, 35; 12:16; 13:1-3, 25, 26) Nampaamianen iray espiya a dinmalan ira diad Negeb, tan nayarin dinmalan met ira ed Ber-seba, insan diad Hebron, tan akasabi ira ed mamaamianen iran ketegan na Insipan a Dalin. (Numeros 13:21-24) Lapud anisiaan da so negatibon report na samploran espiya, kinaukolan a manteyengteyeng iray Israelita ed kalawakan diad loob na 40 a taon. (Numeros 14:1-34) Anto so ipaparungtal na saya nipaakar ed pananisia ra tan ed inkamabulos dan manmatalek ed si Jehova?—Deuteronomio 1:19-33; Salmo 78:22, 32-43; Judas 5.
12. Anto so nibaga tayo nipaakar ed pananisia na saray Israelita, tan akin a nepeg tayon panumamengan itan?
12 Umamengen pa iya unong ed kawalaan ton lugar. No inagamil na saray Israelita so pananisia tan tinumbok da so bilin nen Josue tan Caleb, kasin manbaroy ni ira na arawdawi pian makasabi ed Insipan a Dalin? Say Cades so manga 16 a kilometro manlapud Beer-lahai-roi, a nanayaman di Isaac tan Rebeca. [gl 7] Kulang itan a 95 a kilometro anggad Ber-seba, ya atukoy ya abalaten a ketegan na Insipan a Dalin. (Genesis 24:62; 25:11; 2 Samuel 3:10) Lapud nambiahe ira manlapud Ehipto anggad Palandey Sinai insan 270 a kilometro anggad Cades, singano akasabi la ra’d wangalan na Insipan a Dalin. Diad kipapasen tayo, sikatayo so wala la’d tambib na insipan a Paraiso diad dalin. Anto so naaralan tayo ed saya? Insiglaot nen apostol Pablo so kipapasen na saray Israelita ed sayan simbawa: “Pansesegan tayo sirin so onloob ed saman a panagpainawaan, pian anggapo so napelag unong ed saman lanlamang ya alimbawa na ag-itulok.”—Hebreos 3:16–4:11.
13, 14. (a) Diad anton kipapasen a nanggawa na mapekder a desisyon iray Gabaonita? (b) Anto so ipaparungtal na awawey na saray Gabaonita, tan anton leksion so naaralan tayo ed saya?
13 Diad salaysay na Biblia nipaakar ed saray Gabaonita et mapatnag so sakey a nikaduman awawey—say panmatalek a sumpalen na Dios so linawa to. Sanen indaulo nen Josue iray Israelita ya ombaliw ed Ilog Jordan a paarap ed dalin ya insipan na Dios ed pamilya nen Abraham, panaon la’d saman pian patakyasen iray Canaanita. (Deuteronomio 7:1-3) Kalaktip ed saratan iray Gabaonita. Tinalo na saray Israelita so Jerico tan Ai tan nankampamento ira ed asingger ed Gilgal. Aglabay na saray Gabaonita so ompatey bilang naayew a Canaanita, kanian angibaki ira na saray manangilaman ed si Josue diad Gilgal. Nankunkunwari ira a nanlapud paway na teritorya na Canaan ta pian makapikareenan ira ed saray Hebreo.
14 Oniay inkuan na saratan a manangilaman: “Nanlapu ed sankaarawian a dalin saray ariripen mo linma ra dia lapu ed ngaran nen Jehova a Dios mo.” (Josue 9:3-9) Say kawekawes da tan binalon dan tagano so angipatnag a sikara so nanlapud arawin pasen, ingen ta say kaarawi labat na Gabaon et ngalngali 30 kilometro manlapud Gilgal. [gl 19] Lapud akombinse ira, si Josue tan saray papangulo to so akikareenan ed Gabaon tan ed saray syudad a kabangibang na satan. Kasin sayan taktika na saray Gabaonita so ginawa ra labat pian napaliisan da so ipatey? Andi, angipatnag itan na pilalek dan nagamoran so panangabobon na Dios na Israel. Inabobonan nen Jehova iray Gabaonita tan nagmaliw ira a “bumebelang na kiew tan umaasol na danum ya onkana ed muyong, tan onkana ed altar nen Jehova,” a mangitatarya ira na itutungo ed altar na panangibagat. (Josue 9:11-27) Nantultuloy iray Gabaonita ya angipatnag na inkamabulos a manggawa ed saray abeban kimey diad serbisyo ed si Jehova. Maseguron arum ed sikara so kabiangan ed saray Netineo a pinmawil manlapud Babilonia tan nanserbi ira ed nipaalagey lamet a templo. (Esdras 2:1, 2, 43-54; 8:20) Naalig tayo met so awawey da diad pamasiansia tayo ed pikakareenan ed Dios tan ed pagmaliw a mabulos a manggawa ed anggan saray abeban asainmin diad panserbi ed sikato.
Magmaliw a Masakripisyo
15. Akin ya interesado itayo ed heograpiya nipaakar ed Kristianon Griegon Kasulatan?
15 Say heograpiya na saray daldalin ed Biblia so nipabitar met diad saray salaysay na Kristianon Griegon Kasulatan, a singa say impanbiahe tan ministeryo nen Jesus tan si apostol Pablo. (Marcos 1:38; 7:24, 31; 10:1; Lucas 8:1; 13:22; 2 Corinto 11:25, 26) Diad onggendan iran salaysay, salien yo pan ilitrato ed kanonotan yo iray lugar a binaroy da.
16. Panon ya impatnag na saray Kristiano ed Berea so panamabli ra ed si Pablo?
16 Diad komaduan impanbaroy nen Pablo bilang misionaryo (nanengneng ed purpuran gulis ed mapa), sikato so sinmabi ed Filipos, a kabiangan natan na Gresya. [gl 33] Sikato so nampulong ditan, nipangaw insan nibulos, tan amaarap ed Tesalonica. (Gawa 16:6–17:1) Sanen inggaulo na saray Judio so gulo, si Pablo so pinaseseg na saray agagi ed Tesalonica ya onla ed Berea, manga 65 a kilometro ed kaarawi. Matalona so ministeryo nen Pablo diad Berea, balet sinmabi iray Judio tan sinagyat da iray totoo. Kanian, “tampol a saray agagi imbaki ra si Pablo ya onla angga ed dayat,” tan “saray angulop ed Pablo sikato so inawit da angga ed Atenas.” (Gawa 17:5-15) Mapatnag ya arum ed saray balon akomberti so mabulos a nanakar na 40 kilometro anggad Aegean Sea, nampiliti ed barko, tan nambaroy na ngalngali 500 kilometro. Mapeligro itan ya impanbaroy, balet ta nanrisga iratan ya agagi tan inusar da so dakel a panaon a kaiba iyan manbiabiahen manangilaman na Dios.
17. Anto so nagkalalon naapresya tayo sano naamtaan tayo so distansia ed baetan na Mileto tan Efeso?
17 Diad mikatlon impanbaroy to (nanengneng ed birdin gulis ed mapa), sinmabi si Pablo ed daongan na Mileto. Sikato so nibaki ed saray mamasiken diad kongregasyon na Efeso, manga 50 kilometro ed kaarawi. Isipen pa iramay mamasiken a tinmunda ed arum a kimey da pian abeten si Pablo. Sikara so nayarin maliket a nantotongtong nipaakar ed pakapituyaw da ed si Pablo legan iran manaakar. Kayari na impilimog da ed si Pablo tan ed impakadngel da ed sikaton nampikasi, “sikara ya amin nannangis ira na baleg, et nilakap da ed beklew si Pablo, tan sikato so inangoban da.” Insan “sikato so inulop da ya angga ed sakayan” pian ontuloy diad Jerusalem. (Gawa 20:14-38) Talagan dakel so nodnonoten tan pantongtongan da diad pambaroy da a papawil ed Efeso. Agyo kasi pandinayewan so panamabli ya impatnag da diad impanakar da ed satan a distansia pian nakaiba ra so sakey a manbiabiahen ministro a nayarin mangipasabi ed sikara na impormasyon tan mamaseseg ed sikara? Wala kasi so natebek yo ed sayan salaysay a niyaplika yo ed bilay tan ed panag-isip yo?
Aralen so Nipaakar ed Satan a Dalin tan No Anton Ilalo so Walad Arapen
18. Anto so determinado tayon gawaen nipaakar ed saray lugar ya asalambit ed Biblia?
18 Ipapabitar na saray akadkaunan alimbawa so kablian na pikabisado ed dalin ya inter na Dios ed saray Israelita tan importante itan ed dakel iran salaysay na Biblia. (Tan napalaknab tayo ni so panmoria tayo diad panaral met ed akapaliber iran daldalin a nipabitar ed saray salaysay na Biblia.) Legan tayon aaruman so pikakabat tan pakatalos tayo ed Insipan a Dalin, nepeg tayon nodnonoten so manunan kakaukolanen parad saray Israelita pian makaloob tan napanggayagaan da so dalin na “gatas tan dilo.” Satan a kakaukolanen et say itakot ed si Jehova tan say panumpal ed saray ganggan to.—Deuteronomio 6:1, 2; 27:3.
19. Anton duaran klase na paraiso so makanepegan na tuloytuloy a panangimano tayo?
19 Mipadpara met natan, nakaukolan tayon gawaen so betang tayo, a takotan si Jehova tan tumboken iray dalan to. No gawaen tayo itan, makatulong tayo ed pamaaligwas tan pamarakep ed espiritual a paraiso a panggagayagaan la natan ed sankamundoan a Kristianon kongregasyon. Ombulaslas tayo ed pikakabat nipaakar ed saray lalanoren na satan tan saray bendisyon ditan. Tan amta tayo a wala so dakel nin bendisyon ya onsabi. Indaulo nen Josue iray Israelita diad imbeltang da ed Jordan a paarap ed mabuna tan marakdakep a dalin. Natan et walaan itayo la na makatunongan a rason pian manilalo tekep na kompiyansa ed literal a Paraiso, say maong a dalin a walad arapen tayo.
Kasin Natandaan Yo?
• Akin a nepeg tayon pilaleken a padaaken so pikakabat tan pakatalos tayo nipaakar ed saray daldalin ya asalambit ed Biblia?
• Dinan a heograpikon detalye a kinonsidera ed sayan artikulo so nagkalautlan makaibangat ed sikayo?
• Anton leksion so nipabitar a maong ed sikayo diad lalon impakaaral yo nipaakar ed saray lugar a nalalanor ed sakey ya agawa?
[Tepetepet Parad Panagaral]
[Kahon/Litrato ed pahina 14]
“See the Good Land”
Diad saray kombension ed 2003 tan 2004, maliket ya inawat na saray Tasi nen Jehova so brosyur a “See the Good Land.” Sayan balon publikasyon, a wala la natan ed ngalngali 80 a lenguahe, so napno na de-kolor iran mapa tan tsart a mangiyiilustra ed nanduruman lugar ed Biblia, nagkalautla ed Insipan a Dalin legan na nanduruman panat na panaon.
Sayan nilaktip ya artikulo so manutukoy ed pigaran mapa diad panamegley na saray mabalkat a numero na pahina, a singa say [15]. No wala la’d sikayo iyan balon brosyur, ipanaon so pangabisado ed nikabiig iran kabiangan na satan a makatulong ed sikayo pian napadaak so pikakabat tan pakatalos yo ed Salitay Dios.
(1) Akalaktip ed dakel a mapa so sakey a kapsion odino kahon a mangipaliwawa ed saray nikaduman simbolo odino marka ed mapa [18]. (2) Nilaktip ed maslak iran mapa iray sukat na milya tan kilometro a makatulong ed sikayon makatalos ed kaawang odino kaarawi [26]. (3) Kaslakan et walay simbolo ya utok ya akaturo ed amianen, pian nakabisado yo no iner so direksion [gl 19]. (4) Mabetbet et akoloran iray mapa pian napabitar so inkalapagan a kaatagey na saratan [12]. (5) Diad gilig-gilig na sakey a mapa et nayarin walaray letra/numero ta pian nilitrato yo ed nonot yo so sukat a pinagkagiya, a nausar yo ed pananap ed saray syudad odino kangaranan [gl 23]. (6) Diad duaran-pahinan indese na saray ngaran na lugar [34-5], nanengneng yo so mabalkat a numero na pahina, a mabetbet a tumbokan na sukat a mangituro ed lugar, a singa say E2. No aminpiga yo lan nausar irayan katulongan, nayarin pandinayewan yo so pakatulong a maong na saratan diad pamalaknab yo ed pikakabat yo tan pamaaralem ed pakatalos yo ed Biblia.
[Tsart/Mapa ed pahina 16, 17]
TSART NA NATURAL IRAN REHYON
(Parad aktual a format, nengnengen so publikasyon)
A. Baybay na Baleg a Dayat
B. Saray Patar ed Sagur na Jordan
1. Patar na Aser
2. Andukey a Baybay na Dor
3. Saray Panagpastolan ed Saron
4. Patar na Filistia
5. Sentro na Bukig-Sagur a Lawak
a. Patar na Megiddo
b. Abeban Patar na Jezreel
C. Kapalandeyan ed Sagur na Jordan
1. Saray Pukdol na Galilea
2. Saray Pukdol na Carmelo
3. Saray Pukdol na Samaria
4. Shephelah (abeban pukpukdol)
5. Nipukdol a Kapugaroan na Juda
6. Kalawakan na Juda
7. Negeb
8. Kalawakan na Paran
D. Arabah (Rift Valley)
1. Hula Basin
2. Rehyon ed Dayat na Galilea
3. Lawak na Jordan
4. Inatey a Dayat (Salt Sea)
5. Arabah (abalaten na Salt Sea)
E. Kapalandeyan/Niyatagey a Patag ed Bukig na Jordan
1. Basan
2. Galaad
3. Ammon tan Moab
4. Niyatagey a Palatas na Edom
F. Kapalandeyan na Libano
[Mapa]
Palandey Hermon
Moret
Abel-mohola
Sucot
Jogbea
Betel
Gilgal
Gabaon
Jerusalem
Hebron
Gaza
Ber-seba
Sodoma?
Cades
[Mapa/Litrato ed pahina 15]
(Parad aktual a format, nengnengen so publikasyon)
CANAAN
Megiddo
GALAAD
Dotain
Siquem
Betel (Luz)
Ai
Jerusalem (Salem)
Betlehem (Efrata)
Mamre
Hebron (Macpela)
Gerar
Ber-seba
Sodoma?
NEGEB
Rehobot?
[Saray palandey]
Moria
[Saray dayat]
Salt Sea
[Saray ilog]
Jordan
[Litrato]
Binatak nen Abraham so dalin
[Mapa ed pahina 18]
(Parad aktual a format, nengnengen so publikasyon)
Troas
SAMOTRACIA
Neapolis
Filipos
Amfipolis
Tesalonica
Berea
Atenas
Corinto
Efeso
Mileto
RODAS