Bai na kontenido

Bai na kontenido

“Pasa dor di e Tera”

“Pasa dor di e Tera”

“Pasa dor di e Tera”

“Pasa dor di e tera den su largura i hanchura.”—GÉNESIS 13:17.

1. Ki instrukshon interesante Dios a duna Abraham?

BO TA gusta kore keiru den outo wak paisahe, kisas den un fin di siman? Tin hende ta preferá di bai ku baiskel, ya nan ta probechá hasi poko ehersisio i nan por disfrutá mas di e panorama. Otronan ta opta pa kana pa di e manera ei nan konosé i disfrutá mas tantu di sierto áreanan. Por lo general, e ekskurshonnan ei no ta dura largu. Pero imaginá bo kon Abraham mester a sintié despues ku Dios a bis’é: “Lanta, pasa dor di e tera den su largura i hanchura, pasobra lo mi duna bo e tera”!—Génesis 13:17.

2. Despues ku Abraham a bandoná Egipto, unda el a bai?

2 Konsiderá e konteksto di e palabranan ei. Abraham, huntu ku su kasá i otro hende, a pasa algun tempu den Egipto. Génesis kapítulo 13 ta bisa nos ku nan a bandoná Egipto i a muda nan tou di bestia pa “Negèv.” Despues Abraham “a sigui su biahenan for di Negèv te na Bèt-èl.” Ora a surgi un problema entre su wardadónan di bestia i esnan di su subrino Lòt, i a bira bisto ku kada grupo mester a buska su mes terenonan di yerba, Abraham a duna Lòt e promé chèns di skohe. Lòt a skohe e “vaye di Hordan,” un vaye bèrdè “manera e hòfi di Señor,” i ku tempu a bai biba na Sodoma. Dios a bisa Abraham: “Hisa bo kara i, for di e lugá kaminda bo ta, mira panort, pasùit, pariba i pabou.” Probablemente for di un sitio haltu banda di Bèt-èl, Abraham por a mira otro partinan di e tera. Pero no ta esei so e mester a hasi. Dios a invit’é pa “pasa dor di e tera” i konosé su naturalesa i regionnan.

3. Pakiko kisas no ta fásil pa visualisá e biahenan di Abraham?

3 Nos no sa kon leu Abraham a pasa dor di e tera promé ku el a alkansá Hebròn. Pero un kos ta sigur: E tabata konosé e Tera primintí mihó ku mayoria di nos. Pensa riba e lugánan menshoná den e relato aki, esta, Negèv, Bèt-èl, e vaye di Hordan, Sodoma i Hebròn. Bo tin problema pa visualisá unda e áreanan ei tabata? Pa hopi sirbidó di Yehova esaki no ta fásil pasobra ta masha poko di nan a yega di bishitá e lugánan ku nan ta lesa tokante dje den Beibel, pa no papia mes di pasa dor di e tera den su largura i hanchura. Tòg, nos tin motibu pa ta sumamente interesá pa siña konosé sitionan di Beibel. Pakiko?

4, 5. (a) Kon Proverbionan 18:15 ta relashoná ku konosementu i komprondementu di teranan bíbliko? (b) Kiko Sofonias kapítulo 2 ta ilustrá?

4 E Palabra di Dios ta bisa: “Kurason di e hende prudente [“ku komprondementu,” NW] ta atkerí konosementu, i orea di e hende sabí ta buska konosementu.” (Proverbionan 18:15) Tin hopi tópiko riba kua nos por haña konosementu, pero konosementu eksakto relashoná ku Yehova Dios i su trato ku hende ta di vital importansia. Algu ku por yuda nos sigur den esei ta loke nos ta lesa den Beibel. (2 Timoteo 3:16) Sin embargo, ripará ku esei tin di haber ku komprondementu. Komprondementu ta e kapasidat pa analisá un asuntu, diserní òf mira ki relashon e diferente partinan tin ku otro i ku e totalidat. Esaki ta konta tambe pa loke ta e lugánan menshoná den Beibel. Por ehèmpel, mayoria di nos sa unda Egipto ta, pero nos tin un idea di e ruta ku Abraham a rekoré, saliendo for di Egipto, “bai Negèv,” despues Bèt-èl, anto sigui pa Hebròn? Bo ta komprondé ki relashon e lugánan ei tin ku otro?

5 Òf kisas den bo lesamentu regular di Beibel, bo a yega di lesa Sofonias kapítulo 2. Ei bo a topa nòmber di stat, di hende i di teranan. E solo kapítulo ei ta menshoná Gaza, Askelon, Asdod, Ekron, Sodoma i Nínive, i tambe Kánaan, Moab, Amon i Asiria. Bo a logra visualisá e lugánan ei kaminda hende di bida real a biba, hende ku tabata enbolbí den e kumplimentu di profesia di Dios?

6. Pakiko algun kristian a bin mira e importansia di mapanan bíbliko. (Mira e kuadro.)

6 Mapanan di teranan bíbliko tabata un gran yudansa pa hopi studiante di e Palabra di Dios. Nan ta konsultá ku esakinan no djis pasobra nan ta fasiná ku mapa, sino pasobra nan ta realisá ku dor di usa mapa, esei por oumentá nan konosementu di e Palabra di Dios. Tambe mapa por yuda nan komprondé kosnan mihó, i mira ki relashon sierto detayenan ku nan sa kaba tin ku otro informashon. Segun ku nos ta konsiderá algun ehèmpel, probablemente lo bo haña tambe un gratitut mas profundo pa Yehova i mas komprondementu di e relatonan den su Palabra.—Mira e kuadro na página 14.

Distansia Ta Hasi un Diferensia

7, 8. (a) Ki kos asombroso ku tabatin di haber ku Gaza Samsòn a hasi? (b) Ki informashon por hasi e hazaña di Samsòn asta mas impreshonante? (c) Kon konosementu i komprondementu di e relato aki ku tin di haber ku Samsòn por yuda nos?

7 Na Huesnan 16:2, bo por lesa tokante Hues Samsòn na Gaza. Awendia bo ta tende hopi bes di e nòmber Gaza den notisia, pues kisas bo tin un idea general unda Samsòn tabata, den e teritorio filisteo pegá ku Kosta Mediteráneo. [11] Awor wak Huesnan 16:3: “Samsòn a drumi te mei anochi, i mei anochi el a lanta i a kohe e portanan di stat i e dos balkinan tene, i a ranka nan saka nan ku tranka ku tur; anto el a pone nan riba su skouder i a karga nan hiba riba kabes di e seru ku ta keda enfrente di Hebròn.”

8 Sin duda, e portanan i balkinan den banda di un lugá fortifiká manera Gaza tabata grandi i pisá. Imaginá bo ta purba karga nan! Samsòn sí a karga nan, pero na unda el a bai ku nan, i ki sorto di biahe e tabatin ku hasi? Wèl, Gaza ta keda kant’i kosta na mas o ménos nivel di laman. [15] Sin embargo, Hebròn ta keda den direkshon ost na un haltura di 900 meter riba nivel di laman; pues un subida formal! Nos no sa eksaktamente unda “e seru ku ta keda enfrente di Hebròn” tabata, pero e stat ei ta rònt di 60 kilometer leu for di Gaza, anto pa kolmo, na haltu! Ora nos haña sa e distansia ku Samsòn a kubri, su hazaña ta haña un dimenshon nobo, no ta bèrdat? I kòrda pakiko Samsòn por a hasi e obranan ei—“e spiritu di SEÑOR a bin riba dje.” (Huesnan 14:6, 19; 15:14) Komo kristian awe, nos no ta ferwagt ku e spiritu di Dios ta bai duna nos forsa físiko eksepshonal. Pero, e mesun spiritu poderoso ei por yuda nos komprondé asuntunan spiritual profundo mas mihó i hasi nos poderoso segun e hende ku nos ta di paden. (1 Korintionan 2:10-16; 13:8; Efesionan 3:16; Kolosensenan 1:9, 10) Sí, ora nos komprondé e relato tokante Samsòn, e ta konvensé nos ku e spiritu di Dios por yuda nos.

9, 10. (a) Kiko e viktoria di Gideon riba e madianitanan a enserá? (b) Kon nos konosementu di e área en kuestion ta yuda hasi e relato aki mas signifikativo?

9 E viktoria di Gideon riba e madianitanan ta un otro relato ku ta ilustrá balor di konosé e distansianan enbolbí. Mayoria lektor di Beibel sa ku Hues Gideon i su trupa di 300 hòmber a derotá e koalishon di 135.000 invasor, esta, e madianitanan, amalekitanan i otronan ku tabata kamper den e vaye di Jezreel, banda di e seru di More. [18] E hòmbernan di Gideon a supla kachu, i a kibra nan kanikanan pa revelá nan flambeunan i despues a grita: “E spada di Yehova i di Gideon!” [NW] Esaki a konfundí i spanta e enemigunan, di manera ku nan mes a kuminsá mata otro. (Huesnan 6:33; 7:1-22) Esei ta tur loke a sosodé, un akshon rápido parti anochi? Sigui lesa den Huesnan kapítulo 7 i 8. Lo bo mira ku Gideon a persistí ku e atake. Di e hopi lugánan menshoná, tin algun ku nos no por identifiká awe ku sitionan konosí, pues kisas nan no ta aparesé riba e mapanan di Beibel. Di otro banda, tin sufisiente ku sí a ser identifiká, di manera ku nos por sigui Gideon su akshonnan.

10 Gideon a persiguí e restu di e forsanan di koalishon te na Bèt-sita i despues den direkshon sur te Abel-mehola, banda di Hordan. (Huesnan 7:22-25) E relato ta bisa: “Gideon i e tres shen hòmbernan ku tabata huntu kuné a yega na Hordan i a krusa bai na e otro banda, kansá i tòg persiguiendo ainda.” Ora e israelitanan a krusa e riu, nan a persiguí e enemigunan direkshon sur te na Sukot i Penuel, banda di Jabòk, pa despues subi seru i yega Jogbeha (banda di loke awe ta Amman, Hordan). E persekushon i bataya ei a kubri un distansia di mas o ménos 80 kilometer. Gideon a kapturá i mata dos rei madianita; despues el a bolbe na su stat Ofra, banda di e lugá kaminda e bringamentu a kuminsá. (Huesnan 8:4-12, 21-27) Klaramente, Gideon su hazaña tabata mas ku djis supla kachu pa un par di minüt, zuai flambeu i grita. I pensa riba e gran impakto ku tur esaki ta hasi riba e komentario tokante hòmbernan di fe: “Lo mi no tin basta tempu pa mi konta di Gideon, [i otronan ku] for di den debilidat a wòrdu hasí fuerte, a bira poderoso den guera.” (Hebreonan 11:32-34) Kristiannan tambe por kansa físikamente, pero ta masha importante pa nos sigui hasi e boluntat di Dios!—2 Korintionan 4:1, 16; Galationan 6:9.

Kon Hende Ta Pensa i Reakshoná?

11. Kon e israelitanan mester a biaha promé i despues ku nan a yega Kades?

11 Kisas algun persona ta studia mapanan di Beibel pa haña e lugánan, pero bo no ta kere ku mapanan lo por yuda nos komprondé kon e hendenan di antigwedat tabata pensa? Tuma por ehèmpel e israelitanan ku a muda for di Seru Sinaí bai e Tera Primintí. Na kaminda nan a para algun biaha, i finalmente nan a yega Kades (òf, Kades-barnea). [9] Deuteronomio 1:2 ta bisa ku esaki tabata un biahe di 11 dia, un distansia di mas o ménos 270 kilometer. For di einan Moisés a manda 12 spion den e Tera Primintí. (Numbernan 10:12, 33; 11:34, 35; 12:16; 13:1-3, 25, 26) E spionnan a bai nort, krusa dor di Negèv, probablemente a pasa Beerseba, despues Hebròn i a alkansá e frontera nort di e Tera Primintí. (Numbernan 13:21-24) Dor ku e israelitanan a aseptá e informenan negativo di e dies spionnan, nan a haña nan ta dual 40 aña largu den desierto. (Numbernan 14:1-34) Kiko esaki ta revelá tokante nan fe i e echo ku nan tabata dispuesto pa konfia den Yehova?—Deuteronomio 1:19-33; Salmo 78:22, 32-43; Hudas 5.

12. Kiko nos por konkluí tokante e fe di e israelitanan, i pakiko esei ta algu pa nos pensa ariba?

12 Meditá riba esaki for di un punto di bista geográfiko. Si e israelitanan tabatin fe i a sigui e konseho di Josué i Kalèb, nan lo tabatin ku bai hopi leu pa alkansá e Tera Primintí? Kades tabata mas o ménos 16 kilometer for di Beer-lahai-roi, kaminda Isaak ku Rebeka tabata biba. [7] Esei tabata ménos ku 95 kilometer for di Beerseba, i segun Beibel esei tabata e parti sur di e Tera Primintí. (Génesis 24:62; 25:11; 2 Samuel 3:10) Despues ku nan a biaha for di Egipto pa Seru Sinaí i despues 270 kilometer pa Kades, ta komo si fuera nan tabata riba stupi di e Tera Primintí. Den nos kaso, nos ta na drèmpel di e Paradeis riba tera ku a ser primintí. Ki lès nos por siña? Apòstel Pablo a konektá e situashon di e israelitanan ku e konseho: “P’esei, laga nos ta diligente pa drenta den e sosiegu ei, pa ningun hende no kai dor di sigui e mesun ehèmpel di desobedensia.”—Hebreonan 3:16–4:11.

13, 14. (a) Den ki situashon e gabaonitanan a dal un paso desisivo? (b) Ki insidente ta revelá e aktitut di e gabaonitanan, i ki lès nos mester siña for di esaki?

13 E episodio bíbliko ku a enbolbé e gabaonitanan sí ta revelá un aktitut distinto: unu di konfia ku Dios lo kumpli ku su boluntat. Despues ku Josué a guia e israelitanan pa krusa Riu Hordan pa drenta e tera ku Dios a primintí Abraham su famia, tabata tempu pa saka e kananeonan afó. (Deuteronomio 7:1-3) Esei a inkluí e gabaonitanan. E israelitanan a konkistá Jeriko i Ai i tabata kamper banda di Gilgal. E gabaonitanan no kier a muri komo kananeonan maldishoná. P’esei nan a manda representantenan serka Josué na Gilgal. Nan a pretendé di a bini di un teritorio pafó di Kánaan pa asina nan por a sera un tratado di pas ku e hebreonan.

14 E representantenan di Gabaon a bisa: “Bo sirbidónan a bin di un tera masha leu mes, pa motibu di e nòmber di SEÑOR bo Dios.” (Josué 9:3-9) Nan pañanan i kosnan di kome en bèrdat a duna e impreshon ku nan a bini di un tera leu, pero en realidat Gabaon tabata apénas 30 kilometer for di Gilgal. [19] Konvensí, Josué i su hòmbernan prinsipal a sera un tratado di pas ku Gabaon i e statnan den serkania ku tabatin konekshon ku Gabaon. E triki di e gabaonitanan tabata djis un medio pa evitá ehekushon? Al kontrario, el a reflehá un deseo pa haña e fabor di e Dios di Israel. Yehova a aprobá p’e gabaonitanan bira “kapdó di palu i kargadó di awa pa e kongregashon i pa e altar di SEÑOR,” suministrando palu pa traha kandela p’e altar di sakrifisio. (Josué 9:11-27) E gabaonitanan a sigui manifestá nan disponibilidat pa efektuá tareanan humilde den Yehova su sirbishi. Probablemente, algun di nan tabata entre e netineonan ku a regresá for di Babilonia i a sirbi n’e tèmpel rekonstruí. (Esdras 2:1, 2, 43-54; 8:20) Nos por imitá nan aktitut dor di hasi esfuerso pa mantené pas ku Dios i ser dispuesto pa atendé asta tareanan humilde den su sirbishi.

Un Spiritu di Sakrifisio Propio

15. Pakiko nos mester ta interesá den geografia relashoná ku e Skritura Griego Kristian?

15 E relatonan di e Skritura Griego Kristian, manera e biahanan i e ministerio di Hesus i apòstel Pablo, tambe ta duna nos un idea di e geografia di teranan bíbliko. (Marko 1:38; 7:24, 31; 10:1; Lukas 8:1; 13:22; 2 Korintionan 11:25, 26) Purba imaginá bo e biahenan ku nan a hasi, a base di e siguiente relatonan.

16. Kon e kristiannan na Berea a demostrá nan apresio pa Pablo?

16 Riba su di dos biahe komo misionero (liña püs riba e mapa), Pablo a yega na Filipos, ku awor ta parti di Gresia. [33] El a duna testimonio einan, el a ser enkarselá, despues el a ser lagá liber, i a sigui rumbo pa Tesalónika. (Echonan 16:6–17:1) Ora e hudiunan a instigá un motin, e rumannan tesalonisense a urgi Pablo p’e bai Berea, rònt di 65 kilometer leu. E ministerio di Pablo na Berea tabata eksitoso, pero e hudiunan a bini i a lanta e pueblo kontra dje. P’esei, “mesora e rumannan a manda Pablo bai den direkshon di laman,” i “esnan ku a kompañá Pablo a hib’é Atenas.” (Echonan 17:5-15) Aparentemente, algun persona ku a kaba di kombertí tabata dispuesto pa kana 40 kilometer te na Laman Egeo, paga pa un pasashi riba boto, i nabegá rònt di 500 kilometer. E biahe ei por tabatin hopi riesgo kuné, pero e rumannan a aseptá e riesgonan ei i asina nan a ekstendé nan kontakto ku e representante biahero aki di Dios.

17. Ora nos haña un idea di e distansia entre Mileto i Efeso, kiko nos lo por komprondé mihó?

17 Riba su di tres biahe (liña bèrdè riba e mapa), Pablo a yega n’e haf di Mileto. El a manda yama e ansianonan di e kongregashon di Efeso, rònt di 50 kilometer leu. Pa e ansianonan por a bai serka Pablo, nan lo mester a laga tur nan kosnan di hasi un banda. Probablemente nan tabata kana i papia hopi entusiasmá tokante e reunion ku nan lo a bai tene ku Pablo. Despues ku nan a reuní ku Pablo i a tend’é hasi orashon, “nan a kuminsá yora duru i a brasa Pablo i a sunch’é bes tras bes.” Despues “nan a kompañ’é bai na e barku” pa e por a sigui bai Yerusalèm. (Echonan 20:14-38) Nan lo tabatin hopi kos di pensa i papia ariba durante nan biahe di regreso pa Efeso. E apresio ku nan a demostrá kanando e distansia ei pa ta huntu ku un minister biahero kende por a siña nan i animá nan no ta impreshoná bo? Bo no ta mira den esaki algu ku bo por apliká den bo bida i den bo manera di pensa?

Siña di e Tera Ei i Loke Tin den Futuro

18. Kiko nos por ta determiná pa hasi enkuanto e lugánan ku Beibel ta menshoná?

18 E ehèmpelnan anterior ta mustra nos e importansia di konosé e tera ku Dios a duna e israelitanan, rònt di kua hopi relato di Beibel ta drei. (I nos por amplia nos kuadro mental dor di siña tambe tokante e teranan den bisindario ku ta ser menshoná den e relatonan di Beibel.) Segun ku nos ta siña i komprondé mas di partikularmente e Tera Primintí, nos por kòrda un rekisito fundamental p’e israelitanan por a drenta i disfrutá di e tera di “lechi i miel” aki. E rekisito ei ta ku nan mester a teme Yehova i warda su mandamentunan.—Deuteronomio 6:1, 2; 27:3.

19. Kua dos paradeis ta meresé nos atenshon kontinuo?

19 Awe nos tambe tin ku kumpli ku nos parti, esta, teme Yehova i sigui su kamindanan. Dor di hasi esei, nos lo kontribuí pa mehorá i embeyesé e paradeis spiritual ku ta eksistí awor den e kongregashon kristian rònt mundu. Nos lo sigui siña hopi mas tokante su karakterístikanan i bendishonnan. I nos sa ku lo tin hopi mas pa bini. Josué a guia e israelitanan pa krusa Riu Hordan i drenta un tera produktivo i satisfasiente. Awe nos tin bon motibu pa anhelá ku konfiansa e Paradeis literal, e bunita tera ku ta den futuro serkano.

Bo Ta Kòrda?

• Pakiko nos tin ku deseá pa oumentá nos konosementu i komprondementu relashoná ku teranan bíbliko?

• Ki detaye geográfiko ku nos a konsiderá den e artíkulo aki tabata spesialmente informativo pa bo?

• Ki lès a bira hopi mas kla pa bo ora bo a siña mas tokante e detayenan geográfiko di un ke otro insidente?

[Preguntanan di Estudio]

[Kuadro/Plachi na página 14]

“Mira e Tera Bunita”

N’e kongresonan di 2003 i 2004, Testigunan di Yehova a risibí ku hopi alegria e foyeto “Mira e Tera Bunita.” E publikashon nobo aki, disponibel den mas o ménos 80 idioma, ta yen di mapa kolorido i grafik ku ta ilustrá diferente área di e mundu bíbliko, spesialmente di e Tera Primintí durante vários periodo.

E artíkulo di studio aki ta referí na mapanan spesífiko pa medio di number di página ku lèter diki, manera [15]. Si bo tin e foyeto nobo aki, dediká un poko tempu pa konosé su karakterístikanan úniko ku por yuda bo oumentá bo konosementu i komprondementu di e Palabra di Dios.

(1) Hopi mapa ta inkluí un deskripshon òf kuadro ku ta splika kiko sierto símbolo òf marka spesial riba e mapa ta nifiká [18]. (2) Mayoria mapa ta inkluí un eskala den miya i kilometer ku lo yuda bo haña un idea di e tamaño òf distansia enbolbí [26]. (3) Por lo general nan tin un kabes di flecha direkshon nort pa yuda bo orientá bo mes [19]. (4) Hopi bes e mapanan tin koló pa indiká e elevashonnan general [12]. (5) Rònt di e rantnan di e mapanan bo por haña lèter i number mediante kua bo por visualisá liñanan ku por yuda bo lokalisá stat òf otro nòmbernan. [23]. (6) Riba e indèks di dos página di nòmber di lugá [34-5], bo por mira e number di página ku lèter diki, hopi bes siguí pa un kombinashon di lèter ku number, manera E2, lokual ta yuda bo lokalisá e nòmbernan. Despues ku bo usa e karakterístikanan aki un par di biaha, bo por keda sorprendí kuantu nan ta yuda bo amplia bo konosementu i profundisá bo komprondementu di Beibel.

[Tabèl/Mapa na página 16, 17]

(Pa e teksto den su formato kompleto, wak e publikashon)

MAPA DI REGIONNAN NATURAL

A. Kosta di Laman Grandi

B. Sabana Wèst di Hordan

1. Sabana di Aser

2. Repi Kantu di Kosta di Dor

3. Yerba Bèrdè di Saron

4. Sabana di Filistea

5. Vaye Sentral di Ost pa Wèst

a. Sabana di Meguido

b. Vaye di Jezreel

C. Serunan Wèst di Hordan

1. Serunan di Galilea

2. Serunan di Karmelo

3. Serunan di Samaria

4. Shefela (seritunan)

5. Serunan di Huda

6. Desierto di Huda

7. Negèv

8. Desierto di Paran

D. Arabá (Vaye di Rift)

1. Kuenka di Hula

2. Área di Laman di Galilea

3. Vaye di Hordan

4. Laman Salu (Laman Morto)

5. Arabá (zùit di Laman Salu)

E. Serunan/Plateau Ost di Hordan

1. Basan

2. Galaad

3. Amon i Moab

4. Plateau di Edòm

F. Serunan di Líbano

[Mapa]

Seru Hermon

More

Abel-mehola

Sukot

Jogbeha

Bèt-èl

Gilgal

Gabaon

Yerusalèm

Hebròn

Gaza

Beerseba

Sodoma?

Kades

[Mapa/Plachi na página 15]

(Pa e teksto den su formato kompleto, wak e publikashon)

KÁNAAN

Meguido

GALAAD

Dotan

Sikem

Bèt-èl (Luz)

Ai

Yerusalèm (Salèm)

Bètlehèm (Efrata)

Mamre

Hebròn (Makpela)

Gerar

Beerseba

Sodoma?

NEGÈV

Rehobot?

[Serunan]

Moria

[Awanan]

Laman Salu

[Riunan]

Hordan

[Plachi]

Abraham a pasa dor di e tera

[Mapa na página 18]

(Pa e teksto den su formato kompleto, wak e publikashon)

Troas

SAMOTRASIA

Neápolis

Filipos

Amfipolis

Tesalónika

Berea

Atenas

Korinto

Efeso

Mileto

RODAS