Skip to content

Skip to table of contents

‘Koya Bweendeenda Munyika’

‘Koya Bweendeenda Munyika’

‘Koya Bweendeenda Munyika’

“Koya bweendeenda mubulamfu boonse bwanyika akubwaamba bwayo boonse.”—Matalikilo 13:17.

1. Ino nkulailila nzi kukkomanisya Leza nkwaakapa Abrahamu?

SENA mulakkomana kuunka kumasena aali kule adolopo, ambweni kweendeenda amootokala kumamanino aansondo? Ibambi bayanda kweenda ancinga kuti boolole maulu akuti baabone kabotu masena cakuliiba. Kuli bambi ibayanda kweendeenda amaulu kutegwa baabone kabotu masena cakutabindaana. Nyendo zili boobo bunji bwaziindi zicitwa buyo muciindi cisyoonto. Pele amweezyeezye buyo mbwaakalimvwa Abrahamu ciindi Leza naakamwaambila kuti: “Buka, koya bweendeenda mubulamfwu boonse bwanyika akubwaamba bwayo boonse, nkaambo njooipa nduwe”!—Matalikilo 13:17.

2. Naakazwa ku Egepita, ino nkuukuli Abrahamu nkwaakaunka?

2 Amulange-lange twaambo tuzingulukide majwi aayo. Abrahamu amukaintu wakwe alimwi abantu bamwi bakakkala-kkala mu Egepita. Ibbuku lya Matalikilo caandaano 13 litwaambila kuti bakazwa ku Egepita akutola matanga aabo “ku-Negebi.” Kuzwa waawo Abrahamu “wakali kweendeenda kuzwa ku-Negebi mane wakasika ku-Beteli.” Nokwakabuka mazwanga akati kabeembezi bakwe aba Loti mwana wamunyina alimwi nocakalibonya antangalala kuti aumwi wakeelede kulangaula masena aakucezyezya, calubomba Abrahamu wakapa Loti coolwe cakusaanguna kusala. Loti wakasala cooko ca “Jordano,” kkuti lijisi mbolezi lili “mbubonya mbuli muunda wa-Jehova,” alimwi mukuya kwaciindi wakakkala mu Sodoma. Leza wakaambila Abrahamu kuti: “Tambya meso aako, ubone koonse koonse kuzwa mpobede, kunyika akumusanza, kujwe akumbo.” Kulibonya kuti Abrahamu kali abusena bwakali atala bwa Beteli, wakali kukonzya kubona masena aambi aanyika. Pele nzinji nzyaakeelede kucita kunze lyakubona buyo nyika. Leza wakamwaambila ‘kuya bweendeenda munyika’ akwiizyiba kabotu mboiyalidwe alimwi azyooko zyanjiyo.

3. Nkaambo nzi ncocikonzya kuyuma kweezyeezya masena ngaakeendeenda Abrahamu?

3 Tacikwe makani akukomena kwabusena mbwaakeendeenda Abrahamu katanasika ku Hebroni, masimpe weelede kuti wakaliizyi kabotu Nyika Yakasyomezyegwa kutwiinda tobanabunji. Amuyeeye buyo masena aambidwe mucibalo eeci—Negebi, Beteli, cooko ca Jordano, Sodoma alimwi a Hebroni. Sena cilamukatazya kweezyeezya nkwaakabede masena aaya? Kubantu banji eeci nciyumu akaambo kakuti mbasyoonto akati ka Bakamboni ba Jehova ibakasika kale kumasena ngobabala mu Bbaibbele akweenda munyika yoonse. Nokuba boobo, kuli kaambo ncotweelede kuyandisisya kwaazyiba masena aambwa mu Bbaibbele. Ino nkaambo nzi?

4, 5. (a) Ino mbuti bbuku lya Tusimpi 18:15 mboliswaangene aluzibo alimwi akumvwisya masena aambwa mu Bbaibbele? (b) Ino ncinzi bbuku lya Zefaniya caandaano 2 ncolyaamba?

4 Ijwi lya Leza lyaamba kuti: “Moyo uucenjede ulalijanina luzibo, akutwi kwamusongo kulayandaula luzibo.” (Tusimpi 18:15) Kuli makani manji muntu mwakonzya kujana luzibo, pele luzibo lwini-lwini iluswaangene a Jehova Leza alimwi amilimo yakwe ndoluyandika kapati. Masimpe, nzyotubala mu Bbaibbele zilayandika kapati mukuba aluzibo oolo. (2 Timoteo 3:16) Pele amubone kuti ikumvwisya kulayandika. Ikumvwisya cijatikizya ikuba aluzibo mukaambo, ikubona antela kuteelelesya kweendelana kuliko akati kazibeela zyakaambo alimwi akaambo koonse kukagama. Eeci cilabeleka kutwaambo tujatikizya masena aambidwe mu Bbaibbele. Mucikozyanyo, tobanabunji tulizyi nkoibede Egepita, pele ino ndunji buti luzibo ndotujisi kujatikizya kaambo kakuti Abrahamu wakazwa ku Egepita “wasika ku-Negebi,” kuzwa waawo wakaunka ku Beteli mpoonya aku Hebroni? Sena mulizyi mbwaaswaangene masena aaya?

5 Ambweni mulakonzya mwakatobelezya mulongo wakubala Bbaibbele iwakabikkilizya Zefaniya caandaano 2. Ooko mwakabala mazina aaminzi, bantu alimwi amanyika. Gaza, Asikeloni, Asidodi, Ekroni, Sodoma, Nineve, Kanana, Moabu, Amoni alimwi a Asuri oonse alabandaukwa mucaandaano eeco. Sena mwakacikonzya kuyeeyela mpaakabede masena aaya ooko kwakali kukkala bantu beni-beni, aabo ibajatikizyidwe mukuzuzikizyigwa kwabusinsimi buzwa kuli Leza?

6. Ino nkaambo nzi Banakristo bamwi ncobaabona kuti alayandika kapati mamaapu? (Amubone kabbokesi.)

6 Basikwiiya Jwi lya Leza banji bagwasyigwa kapati kwiinda mukulanga mamaapu aamasena aambwa mu Bbaibbele. Balacita oobo ikutali buyo akaambo kakubotelwa amamaapu, pele nkaambo kakuti balizyi kuti kwiinda mukubelesya mamaapu, balakonzya kuyungizya luzibo lwabo lwamu Jwi lya Leza. Alimwi mamaapu alakonzya kubagwasya kuyungizya kumvwisya kwabo, kubona mbuli twaambo ntobazyi kale mbotweendelana amakani aambi. Mbotuya bulanga-langa zikozyanyo zimwi, ambweni andinywe mulayungizya luyando lwanu kuli Jehova alimwi akuba aluzibo lunji lwamakani aali mu Jwi lyakwe.—Amubone kabbokesi apeeji 14.

Kulampa Kwamusinzo Uujatikizyidwe Kuyungizya Luzibo

7, 8. (a) Ino ncintu nzi cikankamanisya cijatikizya Gaza ncaakacita Samsoni? (b) Ino mmakani nzi aapa kuti ncaakacita Samsoni cibe cintu cikondelezya kapati? (c) Ino mbuti luzibo alimwi akuteelelesya cibalo eeci cijatikizya Samsoni mbokunga kwatugwasya?

7 Ku Babetesi 16:2, mulakonzya kubala makani aamba zya Mubetesi uutegwa Samsoni kali mu Gaza. Izina lyakuti Gaza lilaambwa kapati mumakani aaluulwa muli sikapepele, aboobo mulakonzya kuyeeyela nkwaakabede Samsoni, icilawo caba Filisti afwaafwi a Nkomwe yalwizi lwa Mediterranean. [11] Lino amubone caambwa ku Babetesi 16:3: “Samsoni wakalala mane kusikila akati kabusiku, elyo wakabuka akati kabusiku, wakajata zitendele zyamunzi aminsende yobile, wakazibweza amunku[lwa] woonse aziwezo zyakwe, wakaakutanta azyo atala acilundu cilangana a-Hebroni.”

8 Cakutadooneka, izitendele alimwi aminsende yamunzi wakufwutukila mbuli wa Gaza zyakali zipati alimwi zilema. Amweezyeezye buyo ikuzinyamuna! Samsoni wakazinyamuna, pele ino nkuukuli nkwaakazyitola, alimwi ino lweendo lwakwe lwakali buti? Gaza uli kunkomwe munsi aalwizi. [15] Pele, Hebroni uli kwini kujwe atala ikulampa mamita aali 900—akali amalundu ncobeni kutanta! Tatubuzyi busena bwini aakali “cilundu cilangana a-Hebroni,” pele imunzi ooyo uulampa musinzo wamakkilomita aatandila ku 60 kuzwa ku Gaza alimwi kunze lyaboobo uli amulundu! Ikuzyiba kulampa kwamusinzo uujatikizyidwe kuyungizya luzibo kuli ceeco ncaakacita Samsoni, tee kayi? Alimwi amuyeeye kuti Samsoni wakakonzya kucita mulimo uuli boobo nkaambo “Muuya wa-Jehova wakamuselukila canguzu.” (Babetesi 14:6, 19; 15:14) Tobanakristo bamazubaano tatulangili muuya wa Leza kutupa nguzu zilibedelede. Pele nguwenya muuya uulaanguzu ulakonzya kutugwasya kumvwisya makani mapati aakumuuya alimwi akutupa kuyumizyigwa mumoyo. (1 Ba-Korinto 2:10-16; 13:8; Ba-Efeso 3:16; Ba-Kolose 1:9, 10) Masimpe, ikuteelelesya cibalo ca Samsoni kutupa lusyomo lwakuti muuya wa Leza ulakonzya kutugwasya.

9, 10. (a) Ino ncinzi cakabikkilizyidwe mukuzunda bana Midyani nkwaakacita Gideoni? (b) Ino mbuti luzibo lwesu lwabuyale bwamasena aajatikizyidwe mbolutugwasya kucita cibalo eeci kuba ampindu kapati kulindiswe?

9 Acimbi cikozyanyo citondezya mbociyandika kapati kuzyiba kulampa kwamisinzo iijatikizyidwe ncibalo cijatikizya mbwaakazunda bana Midyani Gideoni. Babali ba Bbaibbele banji balizyi kuti Gideoni abantu bakwe ibali 300 bakazunda basikusaala bakavwelengene ibali 135,000, nkokuti nkamu yabana Midyani, Amaleki alimwi abamwi bakayaka zilabba mucibanda ca Jezreeli afwaafwi acilundu ca More. [18] Baalumi ba Gideoni bakalizya myeembo, bakapwayaula nkomeki zyabulongo kutegwa bayubunune malampi aabo alimwi bakoongolola kuti: “Ipanga lya-Jehova alya-Gideoni”! Eeci cakanyonganya akuyoosya basinkondonyina cakuti bakatalika kuyasana lwabo balikke-likke. (Babetesi 6:33; 7:1-22) Sena mpaamanina makani oonse aawo? Sena ncintu cakacitika cakufwambaana mubusiku bomwe buyo? Amuzumanane kubala ku Babetesi caandaano 7 alimwi a 8. Mulabona kuti Gideoni wakazumanana kulwana. Imasena manji aambidwe, amwi taakonzyi kuzyibwa mazubaano kuti ngamasena aali akati kayaayo aazyibidwe, aboobo taakonzyi kujanika amamaapu aali mu Bbaibbele. Nokuba boobo, masena manji alizyibidwe aakonzya kutugwasya kutobela nkwaakacitila milimo yakwe Gideoni.

10 Basinkondonyina Gideoni bakasyaala wakabatandila ku Betesita mpoonya akumusanza ku Abelimehola afwaafwi a Mulonga wa Jordano. (Babetesi 7:22-25) Icibalo caamba kuti: “Gideoni wakasika ku-Jordano, wakazubuka, walo abantu bali myaanda yotatwe mbaakali abo. Bakati wizuke, nekubaboobo bakacili kuya butanda.Nobakazabuka Mulonga wa Jordano, ibana Israyeli bakatandila basinkondonyina kumusanza ku Sukoti alimwi a Penueli afwaafwi amunzi wa Jaboki, mpoonya akutanta malundu aa Jogibea (munsi-munsi a Amman wamazubaano ku Jordan). Bakabatandila kwamakkilomita aatandila ku 80 kabaya bulwana. Gideoni wakajata alimwi akujaya bami bana Midyani bobile; mpoonya wakajokela kumunzi wakwe ku Ofira afwaafwi abusena mpobakatalikila kulwana. (Babetesi 8:4-12, 21-27) Cilisalede kuti mulimo ngwaakacita Gideoni tiiwakatola buyo maminiti masyoonto akulizya myeembo, kunyamuna malampi alimwi akoongolola. Alimwi amubone cibalo mbocikakankaizya kapati kaambo kajatikizya baalumi balusyomo kakuti: “Ciindi cilandimanina kuti nkencaamba aa-Gideoni [alimwi abamwi aabo] mukulengauka bakapegwa inguzu, bakaba basinguzu munkondo.” (Ba-Hebrayo 11:32-34) Ibanakristo abalo balakonzya kukatala kumubili, pele tweelede kuzumanana kucita kuyanda kwa Leza.—2 Ba-Korinto 4:1, 16; Ba-Galatiya 6:9.

Mbuti Bantu Mbobayeeya Alimwi Akucita?

11. Ino ndweendo nzi lwakajatikizyidwe ibana Israyeli kabatanasika alimwi anobakasika ku Kadesi?

11 Bamwi balakonzya kulanga mamaapu aali mu Bbaibbele kutegwa bajane masena, pele sena muyeeya kuti mamaapu alakonzya kupa luzibo kujatikizya mbobayeeya bantu? Atubone cikozyano cabana Israyeli ibakeenda kuzwa ku Cilundu ca Sinai kuya ku Nyika Yakasyomezyegwa. Bakali kwiima-ima munzila nobakali kweenda, kumamanino bakasika ku Kadesi (naa Kadesi-Barinea). [9] Ibbuku lya Deuteronomo 1:2 litondezya kuti oolu lwakali lweendo lwamazuba aali kkumi abumwi, imusinzo wamakkilomita aatandila ku 270. Kuzwa kubusena oobo, Musa wakatuma basikutwela ibali kkumi ababili kuya mu Nyika Yakasyomezyegwa. (Myeelwe 10:12, 33; 11:34, 35; 12:16; 13:1-3, 25, 26) Basikutwela bakaunka kunyika kwiinda ku Negebi, kulangilwa kuti bakainda ku Beeriseba, mpoona ku Hebroni akusika kuminyinza yakunyika kwa Nyika Yakasyomezyegwa. (Myeelwe 13:21-24) Akaambo kakuti bakatobela makani aatyompya aabasikutwela ibali kkumi, bana Israyeli bakaingaila munkanda kwamyaka iili 40. (Myeelwe 14:1-34) Ino eeci ciyubununa nzi kujatikizya lusyomo lwabo alimwi ambobakalisungude kusyoma Jehova?—Deuteronomo 1:19-33; Intembauzyo 78:22, 32-43; Juda 5.

12. Ino ncinzi ncotukonzya kwaamba kujatikizya lusyomo lwabana Israyeli, alimwi ino nkaambo nzi aaya ncaali makani ngotweelede kuzinzibala kuyeeya?

12 Amwaalange-lange makani aaya kamubikkide maano kubuyale bwamasena. Ikuti bana Israyeli nobakasyomeka akutobela lulayo lwa Joshua alimwi a Kalebi, sena nobakeenda musinzo mulamfwu boobo kutegwa basike ku Nyika Yakasyomezyegwa? Kadesi yakajisi musinzo wamakkilomita aatandila ku 16 kuzwa ku Lahai-roi ooko nkubakakkede ba Izaka a Rabeka. [gl 7] Kwakali kulampa makkilomita aatasiki ku 95 kuzwa ku Beereseba, eeyo yaambidwe kuti yakali kumusanza kwini kwa Nyika Yakasyomezyegwa. (Matalikilo 24:62; 25:11; 2 Samuele 3:10) Mbwaanga bakeenda kuzwa ku Egepita kuya ku Cilundu ca Sinai alimwi akweenda makkilomita aali 270 kuya ku Kadesi, cili mbuli kuti bakali amulyango buya wa Nyika Yakasyomezyegwa. Caboola kulindiswe, tuli amunyinza wanyika iisyomezyedwe ya Paradaiso. Ino nciiyo nzi ncotukonzya kwiiya? Imwaapostolo Paulo wakaswaanganya bukkale bwabana Israyeli kululayo oolu lwakuti: “Nkaambo kaako, atusungwaale kunjila mukulyokezya oko, kuti kutabi uucilila ciyanza nciconya eco cakuunduluzya.”—Ba-Hebrayo 3:16–4:11.

13, 14. (a) Ino muubukkale buli buti bana Gibeoni mobakabweza ntaamu yeelede? (b) Ino ncinzi ciyubununa bube bwabana Gibeoni, alimwi nciiyo nzi ncotweelede kwiiya kuli ceeci?

13 Muuya wiindene, nkokuti ooyo wakusyoma muli Leza kuzuzikizya kuyanda kwakwe ulalibonya mumakani aambi aamu Bbaibbele aajatikizya bana Gibeoni. Joshua naakasololela bana Israyeli kuzabuka Mulonga wa Jordano kunjila munyika Leza njaakasyomezya kumukwasyi wa Abrahamu, cakali ciindi cakubatanda bana Kanana. (Deuteronomo 7:1-3) Eeco cakali kubikkilizya abana Gibeoni. Ibana Israyeli bakazunda Jeriko amunzi wa Ai alimwi bakabungana afwaafwi ku Giligala. Ibana Gibeoni tiibakali kuyanda kujaigwa kabali bana Kanana basinganizyidwe, aboobo bakatuma baiminizi kuli Joshua ku Giligala. Bakalicengeezya kuti bazwa kucilawo cili kunze a Kanana kutegwa bapangane cizuminano caluumuno abana Hebrayo.

14 Baiminizi aabo bakati: “Iswe tubalanda bako twazwa kucisi cili kule loko, nkaambo kazina lya-Jehova Leza wanu.” (Joshua 9:3-9) Zyakusama zyabo alimwi azyakulya zyakalibonya kusinizya kuti bakazwide kule loko, pele mubwini munzi wa Gibeoni wakali buyo makkilomita aatandila ku 30 kuzwa ku Giligala. [gl 19] Kakunyina akudooneka, Joshua alimwi abasilutwe bakwe bakabamba cipangano caluumuno a Gibeoni alimwi aminzi yakeengelede a Gibeoni. Sena bucenjezu bwabana Gibeoni yakali nzila buyo yakuti batajaigwi? Peepe, yakatondezya kulombozya kwabo kwakuti bayandwe a Leza wabana Israyeli. Jehova wakabazumizya bana Gibeoni kuba “basikutebba inkuni abasikuteka maanzi, babeleke milimo yambungano ayacipaililo ca-Jehova.” Bakali kuleta nkuni zyakali kuyandika kucipaililo cazipaizyo. (Joshua 9:11-27) Ibana Gibeoni bakazumanana kutondezya kuti balilisungude kucita milimo yaansi kapati mumulimo wa Jehova. Cakutadooneka, bamwi bakali akati kabaabo ba Netinimu ibakapiluka kuzwa ku Babuloni alimwi akubelekela atempele lyakayakululwa. (Ezara 2:1, 2, 43-54; 8:20) Tulakonzya kwiiya bube bwabo kwiinda mukusolekesya kubamba luumuno a Leza alimwi akuba bantu balisungude kucita noiba milimo yaansi kapati mumulimo wakwe.

Amube Amuuya Wakulyaaba

15. Ino nkaambo nzi ncotweelede kubikkila maano kubuyale bwamasena aali mu Magwalo aa Bunakristo aa Chigiliki?

15 Imakani aabuyale bwamasena aamu Bbaibbele alijatikizyidwe muzibalo zili mu Magwalo aa Bunakristo aa Chigiliki mbuli nyendo amulimo wa Jesu alimwi amwaapostolo Paulo. (Marko 1:38; 7:24, 31; 10:1; Luka 8:1; 13:22; 2 Ba-Korinto 11:25, 26) Muzibalo zitobela, amusoleke kweezyeezya nyendo zijatikizyidwe.

16. Ino mbuti Banakristo ku Bereya mbobakatondezya kuti bakali kumuyanda akumubikkila maano Paulo?

16 Mulweendo lwakwe lwabili lwabumisyinali (keengo kasubila-subila amaapu), Paulo wakasika kumunzi wa Filipi walo lino uuli ncibeela ca Gilisi. [gl 33] Wakakambauka ooko, wakabikkwa muntolongo alimwi akwaangununwa, amane wakaya ku Tesalonika. (Incito 16:6–17:1) Ba Juda nobakatalisya mazwanga, bakwesu bana Tesalonika bakakulwaizya Paulo kuunka ku Bereya, imusinzo wamakkilomita aatandila ku 65. Paulo wakazwidilila mumulimo wakwe ku Bereya, pele ba Juda bakaboola alimwi akuyunga makamu aabantu. Aboobo, “ndilyonya babunyina bakatuma Paulo kuti ainke mane kusikila kulwizi,” alimwi “abo abakasindikila Paulo bakamusisya ku-Atene.” (Incito 17:5-15) Kulibonya kuti basikusanduka bapya bamwi bakalilisungude kweenda makkilomita aali 40 kuya ku Lwizi lwa Aegean, ikubbadala mali mubwato alimwi akweenda lweendo lwamulwizi lwamakkilomita aatandila ku 500. Kuli ntenda zyakaliko mulweendo luli boobo, pele bakwesu bakalisungula alimwi bakajana ciindi cinji cakuba antoomwe amwiiminizi wa Leza ooyu weendeenda.

17. Ino ncinzi ncotukonzya kumvwisya kabotu notuzyiba musinzo uliko akati ka Melito alimwi a Efeso?

17 Mulweendo lwakwe lwatatu (keengo kamusyobo wanyanzabili amaapu), Paulo wakasika kubusena bwiimina mato ibwa Melito. Wakatuma mulomo kuti baalu bamumbungano ya Efeso yakali kubusena bulampa makkilomita aatandila ku 50 kuti baboole nkwaakabede. Amweezyeezye buyo kuti ibaalu aabo bakaleka zyoonse nzyobakali kucita kuti baunke kuli Paulo. Beelede kuti bakali kubandika calukkomano nobakali kweenda kujatikizya muswaangano ngobakali kuyooba anguwo. Nobakaswaangana a Paulo alimwi akumumvwa kapaila, “bakalilisya boonse, bawida ansingo ya-Paulo, bamumyonta.” Mpoonya “bakamusindikila kuya kubwaato” kuti azumanane mulweendo lwakwe lwakuya ku Jerusalemu. (Incito 20:14-38) Beelede kuti bakalijisi makani manji aakuyeeya alimwi akubandika mulweendo nobakali kujoka ku Efeso. Sena tamukkomani kuluyando akubikkila maano nkobakatondezya mukweenda musinzo mulamfwu ooyo kuti bakaswaangane amubelesi weendeenda iwakali kuyoobazyibya makani alimwi akubakulwaizya? Sena kuli ncomwabona mucibalo eeci ncomukonzya kubelesya mubuumi bwanu alimwi akuyeeya?

Amwiiye Nyika Eeyo Abulangizi Buli Kumbele

18. Ino ncinzi ncotweelede kukanza kucita kujatikizya masena aamu Bbaibbele?

18 Zikozyanyo zyalangwa-langwa zitondezya bubotu buliko mukwiizyiba kabotu nyika eeyo Leza njaakapa bana Israyeli alimwi nyika eeyo ilijatikizyidwe kapati mumakani manji aali mu Bbaibbele. (Alimwi tulakonzya kuyaambele mbotuzilanga zintu ikuba kooko kubikkilizya kwiiya masena aazingulukide aambwa muzibalo zyamu Bbaibbele.) Mbotuya buzumanana kuyungizya luzibo lwesu alimwi alumvwisyo lwa Nyika Yakasyomezyegwa kwiigama, tweelede kuyeeya cintu cakali kuyandika kapati kubana Israyeli kuti banjile alimwi akukkomana munyika “iikunka malili abuci.” Icintu eeco nkuyoowa Jehova alimwi akubamba milawo yakwe.—Deuteronomo 6:1, 2; 27:3.

19. Ino misyobo yaparadaiso iili yobile njotweelede kubikkila maano?

19 Ncimwi buyo amazubaano, tweelede kucita lubazu lwesu kuyoowa Jehova alimwi akukakatila kunzila zyakwe. Kwiinda mukucita boobo, tulazumanana kubotezya paradaiso yakumuuya iiliko lino mumbungano yanyika yoonse ya Bunakristo. Tuyooyaambele kuba aluzibo lunji lwazibeela alimwi azilongezyo zyaparadaiso yakumuuya. Alimwi tulizyi kuti kuli zilongezyo zimbi zinji. Joshua wakasololela bana Israyeli mutala lya Jordano, munyika iizyala micelo alimwi imbotu. Lino tulijisi twaambo tubotu ncotweelede kulanga kumbele calusyomo ku Paradaiso yini, nyika imbotu njotulangila.

Sena Muciyeeyede?

• Ino nkaambo nzi ncotweelede kuyandisya kuyungizya luzibo akuteelelesya kwesu kwamasena aalembedwe mu Bbaibbele?

• Ino ngaali makani aajatikizya buyale bwabusena bwalangwa-langwa mucibalo eeci ngomwakkomanina kapati nywebo kumugama?

• Ino nciiyo nzi casalazyigwa kapati nomwali kwiiya kujatikizya buyale bwamasena amwi aajatikizyidwe muzibalo zimwi?

[Mibuzyo yaciiyo]

Kabbokesi/[Cifwanikiso icili apeeji 14]

‘Atubone Nyika Mbotu’

Kumiswaangano yacooko yamu 2003 alimwi a 2004, Bakamboni ba Jehova calukkomano bakatambula broshuwa yakuti, ‘Atubone Nyika Mbotu.’ Ibbuku eeli lipya ilijanika mumyaambo iisika ku 80, lizwide mamaapu aayebeka alimwi amaccaati aatondezya masena aayindene-indene aanyika yaambidwe mu Bbaibbele ikapati Nyika Yakasyomezyegwa muziindi ziindene-indene.

Cibalo eeci caamba mamaapu aagaminide kwiinda mukutondezya manamba aamapeeji mumabala aasiya mbuli [15]. Ikuti kamuijisi broshuwa mpya eeyi, amujane ciindi cakwiiya zibeela zilibonya kapati izikonzya kumugwasya kuyungizya luzibo lwanu alimwi alumvwisyo lwa Jwi lya Leza.

(1) Mamaapu manji alijisi mabala aalembedwe munsi-munsi naa kabbokesi kajisi bupanduluzi bwazitondezyo zimwi zilibedelede antela zintu zilembedwe amaapu [gl 18]. (2) Mamaapu manji abikkilizya kabeela kalembedwe mumamaile alimwi amakkilomita ikakumugwasya kumvwisya bupati naa kulampa kwamisinzo iijatikizyidwe [gl 26]. (3) Ikanji-kanji katondezyo katondezya kunyika, ikumugwasya kuzyiba mbazu ikuli masena aambi [gl 19]. (4) Muzibeela zinji, mamaapu ali mumisyobo-misyobo kutondezya buyale bwanyika [gl 12]. (5) Mumabali, maapu ilakonzya kaijisi mabala antela manamba kutegwa mujane muzila ooyo ngomukonzya kubelesya kujana madolopo naa mazina [gl 23]. (6) Amapeeji obile aamulongo wamazina aamasena ankwaajanwa [gl 34-35], mulakonzya kubona namba yapeeji mumusyobo usiya kapati, kanji-kanji atobelwa aamabala aamba mizila mpobujanwa busena mbuli E2. Mwamana kubelesya zibeela eezyi kwaziindi zili mbozibede, mulakonzya kugambwa mbozyigwasya kapati mukuyungizya luzibo lwanu alimwi alumvwisyo lwamu Bbaibbele.

Ccaati/Maapu iili apeeji 16, 17]

MAAPU YAZYOOKO

(Kutegwa mubone bwini mbwaakkede mabala, amubone bbuku lini)

A. Nkomwe ya Lwizi Lupati

B. Izibanda Zili Kumbo kwa Jordano

1. Cibanda ca Aseri

2. Ibusena Bwakunkomwe ya Doro

3. Imasena Aamacezezyo aa Sarani

4. Cibanda ca Filisitiya

5. Aakati-Kati ka Mumpata wa Kujwe a Kumbo

a. Cibanda ca Megido

b. Mumpata wa Jezreeli

C. Zilundu zya Kujwe kwa Jordano

1. Malundu aa Galilaya

2. Malundu aa Karimeli

3. Malundu aa Samariya

4. Shephelah (cisi Catulundu-lundu)

5. Cisi Catulundu-lundu ca Judaya

6. Inkanda ya Judaya

7. Negebi

8. Inkanda ya Parani

D. (Mumpata Wajeleele) lya Araba

1. Cizyiba ca Hula

2. Busena bwa Lwizi lwa Galilaya

3. Mumpata wa Jordano

4. Lwizi Lwamunyo (Lwizi Lutakwe Zilenge Zyuumi)

5. Araba (kumusanza kwa Lwizi Lwamunyo)

E. Zilundu/Zibanda Ziselebete Zili Kujwe kwa Jordano

1. Basana

2. Gileadi

3. Amoni a Moabu

4. Cilundu Ciselebete ca Edomu

F. Zilundu zya Lebano

Maapu

Cilundu ca Herimoni

More

Abeli-mehola

Sukoti

Jogebeha

Beteli

Giligala

Gibeoni

Jerusalemu

Hebroni

Gaza

Beereseba

Sodoma?

Kadesi

Maapu/[Cifwanikiso icili apeeji 15]

(Kutegwa mubone bwini mbwaakkede mabala, amubone bbuku lini)

KANANA

Megido

GILEADI

Dotani

Sekemu

Beteli (Luzi)

Ai

Jerusalemu (Salemu)

Betelehemu (Efrata)

Mamre

Hebroni (Makipela)

Gerari

Beereseba

Sodoma?

NEGEBI

Rehoboti?

[Milundu]

Moriya

[Mazyiiba aamaanzi]

Lwizi Lwamunyo

[Milonga]

Jordano

Cifwanikiso

Abrahamu wakeendeenda munyika eeyi

Maapu iili apeeji 18]

(Kutegwa mubone bwini mbwaakkede mabala, amubone bbuku lini)

Trowa

SAMOTRAKE

Niapoli

Filipi

Amfipoli

Tesalonika

Bereya

Atene

Korinto

Efeso

Melito

RODE