Go Tsoma Baetapele ba Babotse

“Ke re sepela, ga re sa go nyaka. Ka leina la Modimo, sepela!”—Oliver Cromwell; o ile a tsopolwa ke Leopold Amery, setho sa Palamente ya Brithania.

Ntwa ya II ya Lefase e be e dutše e senya ka dikgwedi tše seswai, gomme dilo di be di sa sepele gabotse go Brithania le badirišani-gotee le yona. Go ya ka Leopold Amery le ba bangwe mmušong, go be go nyakega moetapele yo mofsa. Ka gona, ka May 7, 1940, ge ba le kua House of Commons, Mna. Amery o ile a tsopola mantšu a a lego ka mo godimo a a botša Tona-kgolo Neville Chamberlain. Matšatši a mararo ka morago, Mna. Chamberlain o ile a tlogela modiro, gomme Winston Churchill a tšea legato la gagwe.

BOETAPELE ke senyakwa sa motheo sa batho, eupša ga se moetapele le ge e le ofe yo e ka bago yo botse. Gaešita le ka lapeng, tate o swanetše go kgona go etelela pele e le gore mosadi wa gagwe le bana ba thabe. Ka gona, nagana ka seo se nyakegago go moetapele wa setšhaba goba wa lefase! Ga go makatše ge go ile gwa bonagala go le thata kudu go hwetša baetapele ba babotse.

Ka baka leo, diphetogo tše dintši tša go bewa ga dikgoši, borabele, bofetogedi, go kgethelwa maemo a itšego, dikgetho, dipolao le mebušo, di ile tša ba gona ka nywaga e dikete. Dikgoši, ditona-kgolo, dikgošana, bapresidente, bangwaledi-pharephare le babuša-noši ba ile ba buša gomme ka morago ba thenkgollwa. Diphetogo tše di sa letelwago di ile tša dira gore gaešita le babuši ba matla ba thenkgollwe. (Bona lepokisi le le rego “Go se go ye Kae, ba Ikhwetša ba Thenkgolotšwe Setulong,” go letlakala 5.) Lega go le bjalo, boetapele bjo bo swanelegago le bjo bo swarelelago bo ipontšhitše bo sa hwetšagale gabonolo.

“Na re Swanetše go Amogela Boemo—Goba na go na le Tharollo?

Ka gona, ga go makatše ge batho ba bantši ba ile ba lahlegelwa ke kholofelo ge go tliwa tabeng ya go hwetša baetapele ba babotse. Dinageng tše dingwe, maikwelo a batho a go se šetše le go se be le kholofelo a bonagala kudu nakong ya dikgetho. Geoff Hill, yo e lego raditaba wa Afrika o boletše gore: “Go se šetše goba go se be gona [dikgethong] go ata kudu ge batho ba ikwa ba se na matla a go fetoša manyami a maphelo a bona. . . . Go se ye dikgethong ga batho mo Afrika ga go nape go bolela gore ba kgotsofetše. Gantši kudu, ke mokgwa wo bao ba naganago gore ga go na motho  yo a ba theeditšego ba o dirišetšago go hwetša thušo.” Ka mo go swanago, mongwadi wa kuranta kua United States o ngwadile mabapi le dikgetho tše di tlago gore: “Ke duma eka motho yo a phethagetšego o be a ka tsenela dikgetho.” O okeditše ka gore: “Ga go na motho yo bjalo. Ga a gona le gatee. Re swanetše go amogela boemo.”

Na ka kgonthe batho ga ba na kgetho ge e se go fo “amogela boemo” mabapi le baetapele ba ba sa phethagalago? Na taba ya gore baetapele ba batho ba ile ba se kgone go kgotsofatša dinyakwa tša balata ba bona e bontšha gore re ka se tsoge re bile le boetapele bjo bobotse? Aowa. Go na le boetapele bja maemo a phagamego kudu. Sehlogo se se latelago se tla bolela ka yo e lego moetapele yo kaone kudu wa batho le kamoo boetapele bja gagwe bo ka thušago batho ba ditlogo ka moka ba dimilione tše dintši—go akaretša le wena.

[Caption on page 3]

Godimo ka go le letshadi: Neville Chamberlain

Godimo ka go le letona: Leopold Amery

Ka tlase: Winston Churchill

[Caption on page 3]

Chamberlain: Photo by Jimmy Sime/Central Press/Getty Images; Amery: Photo by Kurt Hutton/Picture Post/Getty Images; Churchill: The Trustees of the Imperial War Museum (MH 26392)