Ôr Mkaanem Ma Aôndo Vangertiôr

“Za za ôr kwaghôron u profeti sha ior Av.”—AMOSHI 7:15.

1, 2. Or u í yilan ér Amoshi la lu an jimi, man Bibilo ôr kwagh na kaa ér nyi?

 OR U civir Yehova ugen lu zenden sha pasen kwaghaôndo, tsô za ya gaduga a pristi ugen. Pristi la maa nánde wener: ‘De kwaghpasen wou ne! Yem heen kera!’ Tsô orshiada la gema er di nena? Yange cia hide ijime shinii, shin za hemen u ôron mkaanem ma Aôndo vangertiôrô? Ú fatyô u fan kwagh u orshiada la er yô, gadia or shon nger akaa a yange er la ken takerada, mba yer ú sha iti na jim. Mba yer takerada shon u ken Bibilo la ér Amoshi. Kpa cii man se seer ôron kwagh u Amoshi za tagher ishigh a pristi ve, za hemen la yô, de se time se fa kwagh u Amoshi iyol na.

² Or u i yilan ér Amoshi la lu an jimi? I mar un hana? Lu shin tar ne hanma shighe nahana? Se zua a mbamlumun sha mbampin mban ken Amoshi 1:1. Í kaa her ér: “Akaaôron a Amoshi, u a lu u môm ken mbakuraniyôngo mba ken Tekoa . . . sha ayange á Ushia tor u Yuda man sha ayange a Yerobiam wan u Yoashi, tor u Iserael” la. Amoshi tsaan ken Yuda. Kpa gema due ken gar u Tekoa, man ijiir la gba ica a Yerusalem kuma er ukilomita 16 nahan, vegher u ken imbusutariyan la. Lu sha won tiôn u mbee u derianyom u sha utaankarunyiin C.S W. la nahan, shighe u Ushia lu Tor ken Yuda, Yerobiam u sha Uhar la di gema lu Tor sha ikwe pue i Iserael la. Amoshi lu orkuraniyôngo. Jim je yô, Amoshi 7:14 kaa ér un lu “orkuranilev” tseegh ga, kpa shi lu “orsôron ikon i tur” kpaa. Nahan a̱ kuma sha shighe u sunda yô, á eren tom sunda ken atev. Shi sôron ikon i tur kpaa. Yange i eren kwagh ne sha u a nôngo tur a̱ via fefa yô. Lu tom ú kiriki ga cii.

“Za Za Ôr Kwaghôron u Profeti”

3. Aluer ka se inja er se yina u pasen kwaghaôndo yô, se zua a iwasen sha u henen kwagh u Amoshi la nena?

³ Amoshi ôr sha mimi nahan wener: “Mo yô, m lu profeti ga, shin wan u profeti kpaa ga.” (Amoshi 7:14) Í mar un lu wan u profeti ga, shi í na un ityesen i profeti kpaa ga. Nahan cii kpa, ken ior mba ve lu ken Yuda cii, lu Amoshi Yehova tsua ér a̱ er Un tom ye. Lu ma tor u lun a tahav Aôndo tsua ga, shin ma pristi u fankwagh tsema tsema kpaa ga, shin ma shagbaor kpaa je ga. Kwagh ne tese se kwagh u taver se ishima kpen kpen. Inja na yô, se kpa alaghga se gba ma kwagh sha gbaa u lun sha ma zegetom ga, shi makeranta kpa se fa zan yum ga. Kpa ka u akaa ne aa na se tôô ser se kuma u pasen mkaanem ma Aôndo ga shinii? Mayange ga cii! Yehova una fatyô u wan se ago iyol ér se yôô loho na, je se kua ken uharegh mba kwagh a taver her je kpaa yô. Er i lu kwagh u Yehova yange er a Amoshi vough je ne yô, mba i sar ve pe pasen ior mkaanem ma Aôndo vangertiôr cii, a lu ve a inja u kpen iyol timen sha ikyav i profeti u taver ishima ne yange ver ne vighe vighe.

4. Er nan ve yange lu Amoshi kwagh u ican u ôron kwaghôron u profeti ken Iserael yumu?

 ⁴ Yehova kaa a Amoshi ér: “Za za ôr kwaghôron u profeti sha ior Av Iserael.” (Amoshi 7:15) Tom ne lu u kiriki ga cii. Shighe la ikwe pue i tar u Iserael la lu ken bem man mkpeyol. Ior lu zuan a mzehemen kpishi. Ior kpishi lu a ‘ayou a teman ker sha shighe u wuhegh’ kua ‘ayou a teman ker shighe u iceenyolough’ kpaa, man i maa ayou ne lu sha akam a inyaagh ga, kpa lu sha “awen a kuan” a taver ishe tsung je i maa á ye. Mbagenev lu a ikyav ken ayou a ve, í er mbi hwe sha anyianor je, shi ve maan wain u i sunda ken “ishule i ikon i wain i dedoo” yô. (Amoshi 3:15; 5:11) Sha ityôkyaa ne yô, ior kpishi haa iyol inya, kwagh je kpa gba ve ga. Sha mimi yô, haregh u i na Amoshi ér a̱ pase kwagh her la fa kahan a ajiir a se kpishi se pasen kwagh her nyian la ga cii.

5. Ka aferakaa a nyi nahan Mbaiserael mbagenev lu erene?

⁵ Ú ngu wer inyaregh ki Mbaiserael lu a mi kua uyôughyôughmbaakaav la tseegh yô, lu kwaghbo ga. Kpa, Mbaiserael mbagenev lu ombon inyaregh vev sha igbenda i mimi ga. Mbainyarev lu “kighir atsanaior” shi “heren mbaibanave” kpaa. (Amoshi 4:1) Shi mbakpengav mba lun aa tahav kua mbaajiriv man upristi kpaa cii, ve zua zwa sha u nyighen atsanaior. De se hide ase ken ijime daalaa, se nenge akaa a ior mban lu eren la.

Í Per Tindi u Aôndo

6. Ngise mbakpengav mba ken Iserael nyighen mbagenev nena?

⁶ Se hii zan sha tembe kasua. Heen ne mbakpengav “hide a efa ijime,” gema lu “kehen shekel a kehe.” (Amoshi 8:5, 6) Mbakpengav lu nyighen mba yamen akaa a ve la sha u haan sam côhiin, geman wan ishe ngôgh, shi teen akoo tseegh, geman nyumen ve samuyia jim la. Shi, mbakpengav mban vea nyighen atsanaior aa kungun pung cii yô, i gba u atsanaior ne aa tee ayol a ve, aa hingir ikpan ve. A̱ been heela kera yô, mbakpengav mban ve yam ve “sha kweakôvough môm.” (Amoshi 8:6) Ungwa imba kwagh la sha wono! Mbakpengav mba wan huwa mbara nenge anmgbianev vev ér mba er akôv a shin angahar nahan! Nenge imba iheen i heen mba ibanave la sha wono, shi nenge er ieren ne i̱ per Tindi u Aôndo wanger wanger sha wono! Nahan kpa shi mbakpengav mban kuran “iyange i memen” her. (Amoshi 8:5) Mimi je, kwaghaôndo u ve lu eren la cii nyôr ve ken asema ga.

7. Kanyi yange i̱ na ve kera taver mbakpengav mba ken Iserael u peren Tindi u Aôndo ga?

⁷ Nahan kpa, mbakpengav mban yem iyol ishô sha Tindi u Aôndo u ve lu peren ne nena? Gadia tindi la kaa ér: “Or u nan we ndor a we nana̱ doo u ishima er we iyol you nahan.” (Levitiku 19:18) Ve kôr cio u eren afer ne zan zan za kuren doo doo sha ci u, mbaajiriv mba ma ve nengen ér ior kura Tindi la kpa, lu ave ken ifer i eren cou cou. Sha hundagar ape i teman í ôron ajir la, mbaajiriv ve ‘ngohol inyaregh ki yamen ishô, ve mgbegha mbaibanave hen hundagar kera.’ Mbaajiriv mban de kuran atsanaior, gema lu ngohol a ngohol ingyatu hen a ve. (Amoshi 5:10, 12) Nahan mbaajiriv mban kpa lu peren Tindi u Aôndo.

8. Ka nyi akaa upristi mbaaferev mbara ungwa ato í lu erene?

⁸ Gema upristi mba ken Iserael di yô, ve lu eren nyi? Saa se kar se yem ijiir igen keng ve, se za fa kwagh u ve lu eren la ye. Ver ishima tsô ú nenge asorabo a upristi mban de í lu eren “ken iyou i aôndo ve” la! Aôndo ôr kwagh sha ikyev i Amoshi, kaa ér: “Wan man ter u nan ka ve zua hen wankwase môm, sha u hôngor a icighanti Wam.” (Amoshi 2:7, 8) Ungwa imba kwagh la sha wono! Ter man wan u nan ve kohol ve yaven a gbaga môm ken Iserael. Kpa upristi mban ungwa ato í lu eren idya i kpilighyol ne!—Levitiku 19:29; Duteronomi 5:18; 23:17.

9, 10. Ngise Mbaiserael per nyi Tindi u Aôndo ve, ve ya ibo, man á fatyô u tôôn kwagh ve la karen sha unô sha shighe wase nee?

⁹ Yehova shi ôr kwagh u asorabo agen a ve lu eren la kpaa, á kaa wener: “Ka ve yav sha akondo a ityungugh hen kpe u hanma atse a nanden nagh sha mi; ken iyou i aôndo ve, mba me wain u ior mba i ye ve zwajirigh la.” (Amoshi 2:8) Kape upristi kua ior cii kpa hungur a tindi u i nger ken Ekesodu 22:26, 27, ve hure un kera la, gadia tindi la kaa ér aluer ú ngohol orgen riga sha ityungu yô, u̱ hide nan a mi cii man iyange ia mire ye. Kpa ve yô, ve gema imba ikyondo la i̱ hingir ve bologo u  taren memen sha mi, shighe u vea eren iniongo vea ember mbaaôndo vev mbaaiev mbara yô. Shi ve tôô inyaregh ki ve ngohol kpandegh hen atsanaior la, ve yam wain a mi ve maan sha uiniongo mba ukwaghaôndo mbaaiev. Nahan ve undu gbenda u mcivir u wang la ve yem ca je gande ôron!

¹⁰ Mbaiserael cia kunya ga lu peren Atindi a ahar a hemban cii la—ve per tindi u a kaa ér Yehova a̱ doo ve ishima la, man u a kaa ér orwan ndor a ve kpa nana̱ doo ve ishima la. Nahan Aôndo gema tindi Amoshi ér a̱ za pase ve tindi u peren ve la. Nyian kpa, akuraior a ken Mbakristu Mbaaiev kua ior mbagenev sha tar kpaa mba eren hôngor di vough er Iserael u sha ayange a tsuaa la kpa eren nahan. Mbagenev mba ombon inyaregh seer a seer, kpa mbagenev kpishi gba kpenga shi asema nga vihin ve sha idya kua afer a ior mba hemen ikyômpeni man mbahemenev mba pativ man mbahemenev mba kwaghaôndo u aiegh ve eren la. Kpa, Yehova yô kwagh gba un sha mba ican i̱ lu eren ve, ve ishima i̱ mgbegha ve ker ve lu keren un ityô la. Sha nahan yô, a wa mbatomov nav mba sha ayange ne inja tom shon i̱ Amoshi kpa yange wa un la—ér ve̱ pase mkaanem Nam vangertiôr.

11. Kwagh u Amoshi la tese se nyi?

¹¹ Er tom wase ne ú bee ú ngise Amoshi eren la sha igbenda kpishi yô, se zua a mtsera kpishi aluer se time sha ikyav i tesen na la yô. Sha kpôô yô, Amoshi tese se (1) imba loho i̱ í gbe u se lu pasen la, man (2) er se lu pasen loho shon la kpaa, kua (3) ityôkyaa i í ne ve ma or môm shin tar ne kpa nana kôr cio u yangen tom wase u pasen kwagh ne ga yô. De se time ase sha akaa ne asange asange.

Gbenda u Se Kpa Se Kav Amoshi Yô

12, 13. Yehova yange tese wener ieren i Mbaiserael la i̱ doo un ga nena, man ve di yô ve gema ve er nyi?

¹² Se Mbashiada mba Yehova yô, tomshiren wase u ken Kristu la cii har sha u pasen kwagh u Tartor shi geman ior sha u ve̱ hingir mbahenen. (Mateu 28:19, 20; Marku 13:10) Nahan kpa, shi se mba pasen ior acin a tan a Aôndo, di er Amoshi kpa ngise pase ér Yehova una ôr mbaaferev ijir, una tsaha ve nahan. U tesen ikyav yô, Amoshi 4:6–11 tese ér Yehova zer ôron kwa imôngo ér aeren a Iserael la doo un ishima ga. A na ior mbara “mban u kwaghyan,” shi a ‘nyume ve ura,’ shi a tsaha ve sha “mhie u iyiav man yien,” shi a haa ve “bouange” kpaa. Akaa ne shí ngirigh Iserael iyol u geman inja je kpa? Aôndo kaa ér: “Ne hide her a Mo ga.” Nahan Mbaiserael venda Yehova kwa imôngo imôngo.

¹³ Yehova de ga tsaha Mbaiserael mba mayange ve gema asema ga ne. Kpa hiihii yô, a vande tan ve icin sha kwaghôron u profeti. Aôndo ôr kwagh ne kaa nahan ér: “TER Una gba eren ma kwagh môm ga saa Una vande pasen kwaghmyer Na la hen mbatomov Nav, uprofeti ve.” (Amoshi 3:7) Ngise Aôndo pase Noa ér Mngerem ma Deemee ma van, shi ôr un kpaa ér a̱ ta ior icin. Kape shi Yehova kaa a Amoshi ér a̱ mase tan ior icin kwa u masetyô je la. Kpa kwagh ngu a er i vihi yô, Iserael hule loho u Aôndo la sha, venda u eren kwagh u ma lu ve a inja la.

14. Shighe wase ne zua sha ayange a Amoshi la sha nyi igbenda nahana?

¹⁴ Sha mimi yô, we kpa ú lumun wer shighe u Amoshi la bee u̱ wase ne je zua ga. Yesu Kristu tsengapasen wener akaatseren kpishi aa er sha ayange a masejime ne. Shi tsengapasen kpaa wener a pase kwaghaôndo a tser tar cii. (Mateu 24:3–14) Nahan kpa, er sha ayange a Amoshi la kpa ior hule icintan na la kera nahan, kape nyian kpa ior kpishi ve lu huren akav a á lu tesen shighe u se lu ker ne kera, kua loho u Tartor la kpaa je ne. Nahan ka kwagh u yange tser Mbaiserael mba ve venda u geman ishima sha ayange a tsuaa la tsô shi una tser ambaaior ne kpaa ye. Yehova ta ve icin kaa ér: “Wa ago iyol sha u va kohol Aôndo wou.” (Amoshi 4:12) Yange ve va kohol Aôndo sha u zuan a ijirôron i mtsaha zum u akumautya a Ashiria va ta num sha ave, hemba ve la. Nyian kpa, botar ne una ‘kohol Aôndo’ sha Armagedon kpee. (Mpase 16:14, 16) Kpa, er Yehova a lu wan ishima her ne di tsô yô, se mba zamber a ior mba se ker cio u zuan a ve cii ser: “Ker nen TER, nahan né lu uma.”—Amoshi 5:6.

U Tagher a Ahendan Er Amoshi Nahan

15–17. (a) Amashia lu an oro, man Amoshi yee loho na kera yô, un gema er nyi? (b) Amashia wa Amoshi kwagh iyol ér ngula er nyi man nyi?

¹⁵ Se kav Amoshi sha kwagh u se pase la tseegh ga, kpa shi kua sha gbenda u se pase kwagh shon  la kpaa. Í ôr kwagh ne due tseer tseer ken ityough ki sha 7 kira, hen ijiir la i ôr se kwagh u pristi ugen u se vande ôron kwagh teren un ken mhii u kwaghôron wase la. Pristi ne lu “Amashia pristi u ken Betel.” (Amoshi 7:10) Betel lu ityôugh ki mcivir u aiegh ken Iserael, man mcivir shon ne wa wanbua u civir kpa ker. Nahan Amashia lu pristi u kwaghaôndo u Tar la jimin cii. Tsô Amoshi pase mkaanem nam a mciem shio nahan, un di gema er nena?

¹⁶ Amashia kaa a Amoshi ér: “We ornengen ne, yem za yer ken tar u Yuda, ka keregh ú za ya kwaghyan shi ú ôr kwaghôron u profeti kpaa ye, kpa de kera shi er kwaghôron u profeti ken Betel ga, gadia ka icighanjiir u tor, man ka ya u tor kpaa.” (Amoshi 7:12, 13) Inja na yô, Amashia lu kaan jighilii nahan ér: ‘Mough yem ken ya wou! Se mba a kwaghaôndo wase.’ Shi nôngo ér una tuur gomoti u sha shighe la ken ijime, a̱ yange tom u Amoshi lu eren la. Á kaa a Tor Yerobiam u sha Uhar la ér: “Amoshi ngu zuan zwa sha a we ken atô ya u Iserael.” (Amoshi 7:10) Amashia wa Amoshi kwagh iyol ér á per tindi u vesen je, a kuma ku jim! A kaa a tor ér: “Amoshi ngu kaan nahan er: Á wua Yerobiam sha sanker je, man Iserael kpaa á kura un ken tar na kera, á yem a na uikangen je.”—Amoshi 7:11.

¹⁷ Ken mkaanem man, Amashia kohol akaa a tsumen a or atar jimin ôr icin i môm. A kaa ér: “Amoshi ngu kaan nahan er.” Kpa mayange Amoshi senge wener ka un iyol na un due a kwaghôron u profeti la ga. Kpa, hanma shighe cii, lu kaan ér: “TER ngu kaan nahan er.” (Amoshi 1:3) Shi a wa Amoshi kwagh iyol ér ngula kaa ér: “Á wua Yerobiam sha sanker je.” Nahan kpa, er í nger ken Amoshi 7:9 nahan, Amoshi ti ôr kwaghôron u profeti kaa ér: “[Mo Yehova] Me mough Me ta num sha ya u Yerobiam sha sanker.” Aôndo tsengaôron ér kwagh una tser “ya” u Yerobiam, tsombor na ua ya ican. Heela tseegh ga, Amashia shi wa Amoshi kwagh iyol, wener ngula kaa kpaa ér: “Iserael kpaa á kura un ken tar na kera.” Kpa Amoshi shi ôr kwaghôron u profeti kaa ér, nyityô or ken Iserael u nan hidi hen Aôndo cii yô, nana zua a iveren. Nahan wanger, Amashia kôr asember a mimi nzughul a mi shi  nungwa mbaaie kpa sha mi sha u una nôngo yô, i̱ wa tindi i̱ cir tom u Amoshi u kwaghpasen la.

18. Igbenda i ngise Amashia kar sha mi la í zua sha í mbahemen mbaadua ve karen sha mi nyian la nena?

¹⁸ Ú ver ishima ú nenge er igbenda i Amashia yange kar sha mi la í lu kwagh môm a í mbahendan a ior mba Yehova ve karen sha í nyian la kpa? Er ngise Amashia nôngo ér una cir Amoshi zwa nahan, kape nyian kpa upristi man ubishôp mba vesen kua uter mbatamen mba ukwaghaôndo kpa ka ve nôngo ér vea cir tom u kwaghpasen ú mbatomov mba Yehova ve eren je la. Ngise Amashia wa Amoshi kwagh iyol ér ngula per tindi u vesen je, á kuma ku. Nyian kpa, kape mbahemenev mbaaduav ka ve wa Mbashiada mba Yehova kwagh iyol ér mba anger bem u taregh je la. Shi, er sha ayange la Amashia gema hen tor ér a̱ wase un una sôugh kwagh a Amoshi nahan, kape mbahemenev mbaadua kpa ka ve gema hen ahuraior ve a eren pati ér a̱ wase ve, vea tôv Mbashiada mba Yehova a ican je la.

Mbaahendanev Vea Fatyô u Yangen Tom Wase u Pasen Kwagh la Ga

19, 20. Amoshi yange er nyi sha ahendan a Amashia laa?

¹⁹ Amoshi gema er sha ahendan a Amashia la nena? Hiihii yô, Amoshi pine pristi la wener: “U ngu kaan wer: De kera er kwaghôron u profeti sha Iserael ga” shinii? Maa profeti u Aôndo u cighir ishima ne kera kpera a kpera ikyer ga je, shi za hemen ôr mkaanem ma mayange Amashia soo u ungwan ga la. (Amoshi 7:16, 17) Mayange mciem ta Amoshi iyol ga cii. Nenge kwagh ne a ver se ikyav i injaa sha wono! Hide sha ikyaa i pasen mkaanem ma Aôndo di tsô yô, mayange je se cia kwagh se hemba Aôndo wase ato ga, shin a̱ lu ken ityar i Mbaamashia mba ainge ve lu tôvon se a ican kpoghuloo je kpaa. Se za hemen u yôôn er Amoshi kpa ngise yôôn nahan, ser: “TER ngu kaan nahan er.” Shi mayange mbaahendanev vea kôr cio u cirin tom wase u pasen kwaghaôndo la ga, gadia “uwegh ku Ter” ku a vese.—Aerenakaa 11:21.

²⁰ Amashia yange ma fa je wener mba m-anger mba un lu anger la cii vea lu gbilin tseegh. Gadia Amoshi vande pasen er i hii ve ma or môm sha tar je kpa nana fatyô u yangen un kwaghôron ga yô—man ka ishember i sha utar i̱ se time sha mi hegen je ne. Sha kwagh u i er ken Amoshi 3:3–7 la yô, Amoshi pine mbampin cirigh cirigh shi na akav kpaa sha u tesen ér kwagh môm je kpa gbe eren a ityôkyaa shio ga. Maa a mase nan mpase sha kwagh shon, wener: “Begha ta kume, yô, ka an je nana de ciana? Ter AÔNDO ôr kwagh, yô, ka an je nana de pasenaa?” Inja na yô, Amoshi lu kaan a mba ve lu ungwan a na la wener: ‘Er begha ka una ta kume ve, wea soo shin wea soo ga kpa ú cia nahan, kape mo kpa er Yehova a kaa ér m̱ pase mkaanem ma Aôndo yô, mayange me de pasen ma ga je la.’ Nahan lu mcieaôndo, shin icivir i civir Yehova a iyol sulen la yange í na ve, Amoshi lu pasen kwagh vangertiôr ye.

21. Se er nyi sha tindi u Aôndo a we ér se̱ pase loho u dedoo laa?

²¹ Se kpa se ungwa iniezwa i̱ Yehova a ne ér se̱ pase kwaghaôndo la. Nahan se er nena? Se za hemen se pase mkaanem ma Yehova vangertiôr sha iwasen i Yehova, vough er Amoshi kua mbadondon mba Yesu mba sha ayange a tsuaa la kpa ve er nahan. (Aerenakaa 4:23–31) Mayange je tôvacan u mbaahendanev ve ve a mi la una fatyô u cirin se zwa ga, shin ieren i mba se pasen ve kwagh, i̱ ka ve tese ér kwagh je kpa gba ve sha mi ga la kpaa ia cir se zwa mayange ga. Mbashiada mba Yehova tar sha won cii mba a ishimatseen er Amoshi ngise lu a mi nahan, nahan kwagh la mgbegha ve, mba yôôn loho u dedoo vangertiôr. Se kav ser gba u se ta ior icin sha mve u ijirôron i Yehova í lu van la. Ijirôron shon wa nyi man nyi kere? Ka mpin ne se na mlumun sha mi ken kwaghngeren u una dondo la ye.

Ú Na Mlumun Wer Nyi?

• Iaven i Amoshi er tom u Aôndo na un, kure ú kpaa la, kwagh lu nena?

• Ka nyi loho i gbe u se pasen er Amoshi kpa ngise pasen nahana?

• Er se eren tom u pasen kwaghaôndo la nahan, doo u se nengen ú nena?

• Er nan ve mbaahendanev ve fetyô u yangen tom wase u pasen kwagh ne ga?

[Study Questions]

[Picture on page 8]

Ngise Aôndo yila Amoshi or u sôron ikyon i tur, ér a̱ er Un tom

[Pictures on page 11]

Ú ngu yôôn loho u Yehova vangertiôr er Amoshi lu er nahan kpa?