Skip to content

Skip to table of contents

Ikuzyalwa Kweelede Kuyeeyegwa

Ikuzyalwa Kweelede Kuyeeyegwa

Ikuzyalwa Kweelede Kuyeeyegwa

“Nkaambo sunu mwazyalilwa Mufutuli mumunzi wa-Davida, ngu-Kristo Mwami.”—Luka 2:11.

KWAZYUULU zyamyaka yobile yainda, mukaintu mumunzi wa Betelehemu wakatumbuka mwana musankwa. Mbantu buyo basyoonto bamumunzi bakazyiba ncokwakali kuyandika kuzyalwa ooku. Pele beembezi bakali kweembela butanga bwabo masiku musyokwe, bakabona inkamu yabangelo alimwi bakabamvwa kabaimba kuti: “Akube bulemu kuli-Leza kujulu lyamajulu, aalo ansi akube luumuno kubantu mbakondwa.”—Luka 2:8-14.

Mpoonya beembezi bakamujana Mariya amulumi wakwe Josefa muluba lwaŋombe mbubonya bangelo mbobakalailila kuti nkobayoomujana. Mariya wakamuulika mwana zina kuti ngu Jesu, wakamulazyika mucilido caŋombe muluba. (Luka 1:31; 2:12) Lino nikwakainda zyuulu zyamyaka yobile, bantu banabunji bakalyaamba kuti mbaasikutobela Jesu Kristo. Alimwi azyakacitika kujatikizya zyakuzyalwa kwakwe, nkokwakatalikila makani ali mukwaambwa ikwiinda makani aali woonse akabandikwa mubuumi bwabantu munyika.

Spain ncisi cijisi zilengwa zinji zyaba Katolika alimwi balijisi luzibo lunji mbokusekelelwa, aboobo eeci cakatalisya nzila zinji zyakuyeeya busiku bulibedelede ku Betelehemu.

Mbubasekelela Kkilisimasi ku Spain

Kuzwa mumwaanda wamyaka wa 13, zilengwa zyakuzyalwa kwa Jesu zili akati kazintu zizyibidwe kapati kumapobwe aasekelelwa ku Spain. Mikwasyi minji balapanga zikozyanyo zyacilido caŋombe aawo Jesu mpobakamulazyikide. Zibumbwa-bumbwa zyabulongo zitondezya beembezi alimwi abasongo banyenyezi (naa “bami botatwe”) antoomwe a Josefa, Mariya alimwi a Jesu. Zibumbwa-bumbwa zipati zisika kumuntu kukomena, bunji bwaziindi zilabikkwa afwaafwi amaofesi mapati aamfwulumende lya Kkilisimasi. Francis waku Assisi nguwakatalisya cilengwa eeci ku Italy kutegwa agwasye bantu kuti babikkile maano ku Mulumbe wakuzyalwa kwa Jesu. Bantu baliimya kukwata naa kukwatwa baku France mukuya kwaciindi bakaumwaya mulumbe mu Spain alimwi amuzisi zimwi.

Icisobano cacikozyanyo ca Basongo banyenyezi wakali ngomulimo mupati mubuzuba bwa Kkilisimasi ku Spain, mbubonya mbuli Santa Claus [naa Father Christmas] muzisi zimwi. Makani ngakuti mu 6 January, Día de Reyes (Buzuba bwa Bami) bana baku Spain balapegwa zipego ku Basongo banyenyezi bamucikozyanyo, mbubonya mbuli basongo banyenyezi bakuciindi ca Jesu kweelana akusyoma kwabo kudumide kwakuti bakamuletela zipego muvwanda Jesu. Mbasyoonto bazyi kuti Makani Mabotu aamu Bbaibbele taapandululi kuti bali bongaye basongo banyenyezi bakaunka kukubona Jesu. Muciindi cakuba bami, balapandululwa kabotu-kabotu kuti mbaasikwiiya banyenyezi. * Ikuyungizya waawo, nobakamana kuswaya Basongo banyenyezi, Heroda wakajaya bana basankwa boonse mu Betelehemu “basimyaaka yobile abali munsi” mukusola kuti ajaye Jesu. Eeci citondezya kuti kwakaindide ciindi cilamfwu kuzwa Jesu naakazyalwa.—Matayo 2:11, 16.

Kuzwa mumwaanda wamyaka wa 12, minzi iimwi yaku Spain yakabikka zikozyanyo zyakuzyalwa kwa Jesu, ikubikkilizya akusika kwabeembezi ku Betelehemu alimwi akwa Basongo banyenyezi kumbele. Mazubaano, bunji bwabantu bamu madolopo aaku Spain balasekelela lyoonse mu 5 January, lyalo “bami botatwe” nobeenzyegwa mumootokala waasamukide naa muŋola mubikkidwe maluba-luba alimwi nobainda mukati kadolopo, balapa cakulya kuli basikweebelela. Maluba-luba aabikkwa lya Kkilisimasi alimwi anyimbo ziimbwa ziyungizya bubotu bwapobwe kutegwa bantu boonse bakkomane.

Mikwasyi minji yaku Spain balalya cakulya cilibedelede imangolezya mubuzuba bwa (December 24), ibuzuba bwa Kkilisimasi kabutanasika. Zyakulya Zyaku Spain zilajatikizya azilweela zibambwa aalumondi alimwi abuci, marzipan, micelo yakayuma, nyama yambelele iiyokedwe alimwi azyamulwizi nzyobaita kuti seafood. Bamumukwasyi, nibaba baabo bakkala kule, balakonzya kuboola kuti balide antoomwe. Muciindi acimwi nikuligwa cakulya mu 6 January, mikwasyi ilalya roscón de reyes, nkokuti tunkwa twamisena akati twa “Bami” tujisi sorpresa (tukozyanyo tusyoonto) tusisidwe mutunkwa. Cilengwa cikozyene muciindi cabana Roma cakali kuzumizya muzike kuti walya cibeela cijisi cikozyanyo cisisidwe camuntu naa camunyama mucilyo eeco wakali kulemekwa mbuli “mwami” kwabuzuba bomwe.

“Ciindi Cakukondwa Kapati Alimwi Acakujata Bubi Mumwaka”

Kufwumbwa zilegwa nzyomucita, Kkilisimasi lino lyaba pobwe liyandika kapati lyanyika yoonse. The World Book Encyclopedia lyaamba Kkilisimasi kuba “ciindi cakukondwa kapati alimwi acakujata bubi mumwaka kutuulunzuma twa Banakristo abatali Banakristo kuzinguluka nyika yoonse.” Sena kusekelela ooku kuli kabotu?

Ncamasimpe kuti kuzyalwa kwa Jesu Kristo cakali cintu ciyandika. Akaambo kakuti bangelo bakaambilizya citondezyo eeci ca “luumuno kubantu mbakondwa,” mubwini bakali kutondezya mbociyandika.

Nekuba boobo, simubweza twaambo Juan Arias waku Spain wakaamba kuti: “Kumazuba aakusaanguna aa Bunakristo, Kuzyalwa teekwakali kubambilwa pobwe lyakusekelela.” Ikuti naa mbocibede oobo, ino kusekelela Kkilisimasi kwakazwa kuli? Ino ninzila nzi iili kabotu yakuyeeya kuzyalwa kwa Jesu abuumi bwakwe? Icibalo citobela cilapa bwiinguzu kumibuzyo eeyi.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 8 La Sagrada Escritura—Textoy comentario por profesores de la Compañía de Jesús (Cibalo Alimwi Abupanduluzi bwa Magwalo Aasalala Bwakacitwa a Haazibwene wa Kkampani ya Jesu) wakati, “akati kaba Persia aba Medi alimwi aba Kasidi, Basongo banyenyezi bakatalisya cikolo cabupaizi eeco cakatola ambele sayaansi yamasalamuzi, kupandulula mbweende bwanyenyezi alimwi azyakusilika.” Nekuba boobo, mu Ciindi Cansiku bunji bwa Basongo banyenyezi aabo bakaunka kuyoobona muvwanda Jesu, bakalemekwa akupegwa mazina aakuti Melchior, Gaspar a Balthasar. Zintu nzyobakali kubelesya zyakayobolwa muŋanda ku Cathedral of Cologne ku Germany.