Neke ki te tumu manako rikiriki

Neke ki te ngai o te au tumu tuatua

Akapeea a Iesu Karaiti i te Akamaaraia Anga?

Akapeea a Iesu Karaiti i te Akamaaraia Anga?

Akapeea a Iesu Karaiti i te Akamaaraia Anga?

Ko Iesu Karaiti “papu rai koia tetai tangata rongonui maata roa atu tei ora ana.”​—“The World Book Encyclopedia.”

E AKAMAARAIA ana te au tangata mamaata no ta ratou i rave. Eaa ra te manganui i akamaara ai ia Iesu no tona anau anga kare ra no tana au angaanga? I roto katoa ia Kerititome, te maata anga o te au tangata te rauka ra i te akamaara i te au tupuanga te kapiti ra ki tona anau anga. Eia i maara e tei tauta ana i te akono i tana apiianga maata rava tei kiteaia i roto i te Tuatua i runga i te Maunga ra?

E tika, e mea umere to Iesu anau anga, inara kua tuku maata tana au pipi mua i te puapinga maata ki tana i rave ana e tana i apii ana. Papu tikai kare te Atua i akakoro ana i to Karaiti anau anga kia tapoki i tona oraanga ei tangata pakari. Inara, kua autu i te Kiritimiti i te uuna anga i te tangata ra ko Karaiti ki roto i tetai ereere anga no te au tua taito e te au tua maani ua o te Anau Anga.

Ko tetai uianga manamanata tei tupu mai no runga ia i te tu o te au akonoanga Kiritimiti. Me ka oki mai a Iesu ki te enua i teia tuatau, eaa tona manako no runga i te tu okooko anga tikai o te Kiritimiti? E rua tauatini mataiti i topa, kua atoro atu a Iesu i te iero i Ierusalema. Kua riri tikai aia i te aronga oko moni e te aronga okooko tei rave i tetai oroa akonoanga ngati Iuda kia rauka mai te moni. “Apai ke atu i tena au apinga,” i karanga ai aia. “Eiaa e akariro i te are o taku Metua ra, ei are oko anga apinga.” (Ioane 2:13-16) Te taka meitaki ra, kare a Iesu i ariki ana i te kairo anga o te okooko e te akonoanga.

E manganui te au Katorika Paniora ngakau tae tei akakite mai i te manako no te tupu anga mai te tu okooko anga o te Kiritimiti. Inara, penei ka tupu mai taua tu ravenga okooko anga i te akamanako anga i te au tumu no te au ravenga Kiritimiti e manganui. Kua tou mai te tangata tata tianara ko Juan Arias e: “Ko te aronga, tei roto i te Akonoanga Kerititiano, te akaapa ra i te tu te riro anga mai te Kiritimiti ei ‘ravenga peikani’ e te akapou maata anga ki te tarekareka anga e te kaikai anga ki to te akonoanga, kare i kite ana e i roto i to te reira akamata anga kua taokotai takere mai te Anau Anga . . . ki te au tu e manganui o te oroa peikani Roma [o te ra].”​—El País, Titema 24, 2001.

I nga mea mataiti ua akenei, e manganui te aronga tata tianara e te au enetaikoropitia Paniora tei taiku mai no runga i te akamata anga peikani no te au oroa Kiritimiti peu taito, pera katoa ta ratou au akataka anga no te okooko anga. No runga i te ra no te au akono anga Kiritimiti, te akakite tika maira te Enciclopedia de la Religión Católica e: “Te tumu i iki ei te Akonoanga Roma kia tuku i teia ra ki te oroa i te akara anga e tupau anga te reira i te au oroa peikani ma te au oroa Kerititiano. . . . Kua kite tatou e i roto ia Roma i taua tuatau, kua akatapu te aronga peikani ia Titema 25 ei akono anga no te natalis invicti, te anau anga no te ‘ra autu koreia.’”

Kua akakite katoa mai te Enciclopedia Hispánica e: “Kare te ra o Titema 25 no te akono anga i te Kiritimiti i akatumu tikai ia no te akamaara anga i te papaanga inara, no te Akakerititiano anga i te au oroa i te ra o te tuatau paroro te akonoia ra i Roma.” Akapeea ra te au Roma i te akono anga i te iti anga mai o te ra i te tuatau paroro? Na te kaikai anga, te kariei, e te oronga anga i te au apinga aroa. I te mea kua emiemi te au mana ekaretia i te takore atu i taua oroa rongonui ra, kua “Akakerititiano” ratou i te reira na te kapiki anga i te reira ko te anau anga o Iesu kare ra no te anau anga o te ra.

I te akamata anga, i te a e te rima anere mataiti, te piri anga ki te akamori anga i te ra e to te reira au peu kare i ngoie i te ngaro ke atu. Kua manako te “Tainiti” Katorika ko Augustine (354-430 T.N.) i te ako atu i te au taeake irinaki e auraka e akono ia Titema 25 mei te au peikani rai e rave ra i te akangateitei anga i te ra. Pera katoa i teia tuatau, i te akara anga tei te au tamataora anga taito Roma te mana akakeu anga maata.

Te Oroa Tau Tikai no te Tamataora Anga e te Okooko Anga

Tere atu i te au anere mataiti, kua riro mai te au tumu anga e manganui ei tuanga tau i te tauru anga mai i te Kiritimiti ki roto i te akonoanga rongonui roa atu, te tamataora anga e te okooko anga a te pa enua. Pera katoa, ma te marie kua kapitiia mai te au peu no tetai au oroa i te tuatau paroro, ko tei akonoia tikai i te tua tokerau i Europa, kua kapiti marie ia mai ki roto i te akatutuanga Roma. * E i te 20 anere mataiti, kua akamaata oraora atu te aronga e okooko ra e te aronga okooko kikite i tetai ua atu peu te ka akamaata mai i te au moni.

Eaa tei tupu? Te akono anga i to Karaiti anau anga e kare oki i to te reira puapinga kua riro mai ko te mea maata ia. I roto i te au turanga e manganui, te taiku anga ia Karaiti vaitata rai e kua ngaro ke atu mei te Kiritimiti taito ra. “E oroa no teianei ao te [Kiritimiti], e akonoanga na te ngutuare, e te akono ra te katoatoa i tana e kite ra i roto i te reira,” i akakite mai ei te nuti pepa Paniora El País.

Te akakite maira teia tuatua i te manako te tupu maira i Paniora e tetai atu au enua e manganui i te ao katoa nei. Te maata ua atura te moni no te au akono anga Kiritimiti, te iti ua atura te kite no Karaiti. Ko te tika anga, e maata te au oroa Kiritimiti kua oki akaou atu ki to ratou akamata anga i te au tuatau Roma​—te kariei, te kaikai anga, e te oronga anga i te au apinga aroa.

Kua Anau Mai oki Tetai Tama na Tatou

Me kare o te Kiritimiti taito piri anga kia Karaiti, akapeea te au Kerititiano mou i te akamaara anga i te anau anga e te oraanga o Karaiti? E itu anere mataiti i mua ake i to Iesu anau anga, kua totou a Isaia no runga iaia: “Kua anau mai oki tetai tama na tatou, kua orongaia mai tetai tamaroa na tatou: ei runga i tona ra pakuivi te au vai ei.” (Isaia 9:5) Eaa ra a Isaia i akakite mai ei e ka puapinga maata to Iesu anau anga e te taoonga te aru maira? No te mea ka riro mai a Iesu ei tutara mana. Ka tapaia aia ko te Ariki no te Au, e kare e mutu te tupu anga o te au me kore i tana tutara anga ei ariki. Pera katoa, ka akamatutuia ta Iesu tutara anga e “te tuatua-tau, e te tuatua-tika.”​—Isaia 9:6.

Kua akakite akaou te angera ko Gaberiela i ta Isaia akakiteanga i tona akakite anga i to Iesu anau anga mai kia Maria. “Ka tuatuaia i te Tamaiti na Tei Teitei,” i totou ei aia. “Na te Atua e oronga mai i te terono o tona metua o Davida nona: Ei iaia te au i te kopu-tangata o Iakoba e tuatau ua atu, kare rava ïa e kore tona basileia.” (Luka 1:32, 33) Te taka meitaki ra, te aiteanga maata o to Iesu anau anga te vai ra i roto i te angaanga ta Karaiti ka akaoti ei Ariki ikiia no te Patireia o te Atua. Ka puapingaia te katoatoa e te tutara a Karaiti, te kapiti anga mai ia koe e toou aronga akaperepereia. Ko te tika, kua akakite te au angera e ka oronga mai tona anau anga i te “au ki runga i te enua nei ki te aronga [ta te Atua] e mareka ra.”​—Luka 2:14, Today’s English Version.

Koai ia kare e anoano ana kia noo i roto i tetai ao o te au e te tuatua tau? Inara kia rekareka i te au ta te tutara a Karaiti ka oronga mai, te anoanoia ra tatou kia akamareka i te Atua e kia rauka tetai pirianga meitaki kiaia. Kua karanga a Iesu e te takainga mua ki taua pirianga ra koia oki kia apii no runga i te Atua e ia Karaiti. “Teia oki te ora mutu kore,” na Iesu ei, “kia kite ratou ia koe i te Atua mou ra, e ia Iesu i te Mesia, i taau i tono maira.”​—Ioane 17:3.

Me kite meitaki tatou ia Iesu, kare tatou e anoanoia kia manakonako e akapeea aia i te inangaro anga ia tatou i te akamaara anga iaia. Na roto ainei i te kaikai anga, te inuanga, e te oronga anga i te au apinga aroa i te ra tikai o tetai oroa peikani taito ra? Kare e tau i te akara anga. Te po i mua ake i tona mate anga, kua akakite a Iesu ki tana au pipi e eaa tana e inangaro ra. “Tei iaia taku au akauenga, e kua akono aia i te reira ra, koia tei anoano mai iaku; e tei anoano mai iaku ra, ka akaperepereia mai aia e taku Metua ra; e ka akaperepere oki au iaia.”​—Ioane 14:21.

Kua rave te Au Kite o Iehova i tetai apiianga maata no te au Tuatua Tapu, tei tauturu ia ratou kia marama e eaa ta te Atua e ta Iesu au akauenga. Ka rekareka ratou i te tauturu ia koe kia rauka mai i te kite i taua au akauenga puapinga kia rauka ia koe i te akamaara ia Iesu mei tana e inangaro ra kia akamaaraia.

[Tataanga Rikiriki i Raro]

^ para. 11 Te tumu rakau Kiritimiti e te tutu o Santa Claus e nga tu akara anga takake e rua.

[Pia/Au Tutu i te kapi 6, 7]

Te Akakore ra Ainei te Pipiria i te Kaikai Anga e te Oronga Anga i te Au Apinga Aroa?

Te Oronga Anga i te Au Apinga Aroa

Te akatika ra te Pipiria i te oronga anga i te au apinga aroa, ko Iehova uaorai kua kapikiia ko Tei Oronga i te ‘au mea memeitaki e te au mea tika ravarai.’ (Iakobo 1:17) Kua akaari mai a Iesu e ka oronga nga metua meitaki i te au apinga aroa ki ta ratou tamariki. (Luka 11:11-13) Kua oake te au oa e te au mema ngutuare o Iobu i te au apinga aroa te meitaki anga mai aia. (Iobu 42:11) Inara, kare e umuumuia taua oronga anga, i tetai ra tikai no te kaikai anga. No roto mai te reira i te ngakau.​—2 Korinetia 9:7.

Au Akaputuputu Anga a te Ngutuare

E maata ta te akaputuputu anga ngutuare ka rave i te taokotai anga i te au mema ngutuare, me kare oki ratou e noo tikai ana i roto i taua are ra. Kua aere atu a Iesu e tana au pipi ki tetai kaikai anga akaipoipo i Kana, kare ekoko anga e e akaputuputu anga maata na te ngutuare e te au oa. (Ioane 2:1-10) E i roto i ta Iesu akatutuanga no te tamaiti kaimoumou, kua akono te metua tane i tetai umukai na te ngutuare te oki anga mai tana tamaiti, te kapiti maira te akatangi anga imene e te ura anga.​—Luka 15:21-25.

Rekareka Anga i Tetai Kai Meitaki

Te tuatua putuputu maira te Pipiria i te au tavini a te Atua i te rekareka anga i te kai meitaki ma te ngutuare tangata, te au oa, me kore te au taeake akamori. Te atoro anga te nga angera e toru ia Aberahama, kua teateamamao aia i tetai kai na ratou te kapiti maira i te puakatoro, te u, te pata, e te areto. (Genese 18:6-8) Kua akataka mai a Solomona i te ‘kaikai anga, inu anga, ka rekarekaʼi’ e ei mea o maiia mei te Atua.—​Koheleta 3:13; 8:15.

Te taka meitaki ra, te inangaro nei te Atua kia rekareka tatou i te kai meitaki ma te taokotai anga o te au oa e te ngutuare, e te ariki nei aia i te oronga anga i te au apinga aroa. E maata te tuatau no tatou i te rave i te reira i tetai ua atu tuatau i roto i te mataiti.