Kakaaro na Dios Diad “Makaaro Iran Isla”

Nen 1932 et intarok na baloton panaglayag so pigaran ankablin bini diad Tonga. Say kapitan na baloto so angiter na bokletan “Where Are the Dead?” ed si Charles Vete. Si Charles so akombinse ya aromog to la so katuaan. Linmabas so panaon et inaprobaan na hedkuarter na saray Tasi nen Jehova so kerew nen Charles ya ipatalos so bokleta ed dilin lenguahe to. Kayari ton impatalos itan, sikatoy akaawat na 1,000 a kopya na niprinta lan bokleta insan imbunog to iratan. Ontan so gapoan na inkikayat na saray bini na katuaan nipaakar ed Panarian nen Jehova diad isla na Tonga.

DIAD mapa na Abalaten a Pasipiko, naromog yo so Tonga ed bandad sagur ed pasen a nanabetan so international date line tan Tropic of Capricorn. Say sankaawangan ya isla na satan, a Tongatapu, so walad manga 2,000 a kilometro ed amianen-bukig na Auckland, New Zealand. Say Tonga so tugyopen na 171 ya isla, ya 45 ed saratan so panaayaman. Say bantog a Britanon managdiskobre nen koma-18 a siglo a si James Cook so anukoy ed sarayan niyarawin isla bilang Makaaro Iran Isla.

Say Tonga, a walaan na manga 106,000 a populasyon, so tugyopen na taloran grupo na isla​—a manuna ed saratan so Tongatapu, Ha’apai, tan Vava’u. Diad limaran kongregasyon na saray Tasi nen Jehova diman, talora so walad grupo na Tongatapu, a ditan so sankarakelan na manaayam, sakey so walad Ha’apai, tan say sananey et walad Vava’u. Pian natulongan so totoo a magmaliw a kakaaro na Dios, saray Tasi nen Jehova so walaan na ayaman na misionaryo tan sakey ya opisina parad panagpatalos ya asingger ed kabisera a Nuku’alofa.​—Isaias 41:8.

Manlapud dekada na 1930, si Charles Vete so kabkabat bilang sakey ed saray Tasi nen Jehova, anggaman agni abautismoan anggad nen 1964. Walaray akiulop ed sikato diad panagpulong a kimey, tan nen 1966 et nipaalagey so sakey a Kingdom Hall a napantitiponan na 30 a totoo. Nen 1970 et aporma diad Nuku’alofa so sakey a kongregasyon a walaan na 20 a manangipalapag na Panarian.

 Manlapud saman et sankaimano la so pakasusumpal na saray salita nen propeta Isaias diad saray isla na Tonga: “Mangiter ira komon na galang ed Jehova, tan ipaliwawa ra so galang to ed saray pulpulo.” (Isaias 42:12) Nantultuloy ya inmaligwas so kimey na Panarian, a natutulongan so dakel a totoo a makapisiglaotan ed si Jehova. Diad distriton kombension ed Nuku’alofa nen 2003, wala so pantok ya inmatendi a 407, tan 5 so abautismoan. Walay pakapatnagan na idaak ni ed arapen, ta 621 a totoo so inmatendi ed Memoryal nen 2004.

Simpli a Panagbilay

Anggaman ontan, diad arawi ed kabisera et sankaimano nin siansia so pankaukolan parad saray manangiyabawag na Panarian. Alimbawa, say 8,500 a totoo a manaayam diad 16 ya isla ed grupo na Ha’apai so kaukolan nin makarengel na dakel nipaakar ed katuaan ed Biblia. Say Ha’apai so manunan tutugyopen na saray islan niyabeba tan asakbongan na saray palma, a walaan na andurukey tan ampuputin buer a baybay. Malinlinew so danum na dayat, a mabetbet a nanengneng so anggad lampas na 30 a metro kaaralem. Nikadkaduman eksperiensya so pakapanlangoy ed kawalaan na saray coral reef tan masulok a sanlasus a klase na makolor a sirasira. Maslak a baryo et angkekelag. Anggaman simpli iray kaabungan, saratan so impaalagey ya agnaderal na maksil ya alimbusabos.

Saray kiew a mullberry tan mangga so mangitatarya na sirum tan tagano. Say panagtipon tan panangiparaan na tagano so manunan kabiangan na inagew-agew a kabibilay. Nilikud ed karnen baboy, panggagayagaan na saray taga isla so dakdakel a siran naeerel ed dayat. Saray tane-tanem ed solar na abung so mangitatarya na saray iyan a lamot tan pisipising. Saray kiew a citrus so ontutubon balang tan dakdakel so kaniyogan tan kapontian. Say pikakabat ed saray tanaman, bulobulong, ubak na kiew, tan saray lamot a nayarin pantambal so nibabangat ed mantutumbokan a kailalakan.

Siempre, say makapaliket a tuloy a naromog ed Ha’apai et saray makaaron totoo, a nipasal ed mareen a kaliberliber. Simpli labat so panagbilay ditan. Maslak a bibii so manggagawa na saray baskit, abel a tapa, tan saray ikamen. Saray bibiin taga-Tonga so mankokompog, maniistoryaan, mankakansionan, tan maneelekan legan a mankikimey diad silong na masirom a kiew, a mabetbet a kaiba ra so ananak da a manggagalaw odino nauugip ed abay da. Tan kapag no etab, kaslakan a saray bibii so manokdok na saray gilitan tan arum niran nasira ed dayat, ontan met ed saray arorosip ya ilalaok ed mananam a salad.

Uusaren na maslak a lalaki so panaon da ed pantanem na pisipising, panagsigay, panag-ukit, panaggaway baloto, tan panag-apiger na saray iket. Saray lalaki, bibii, tan ugugaw so ombabaliw ed sananey ya isla panamegley na melag tan nan-atep a baloton panagsigay pian ombisita ed kakanayon, manpatambal, tan misalatan odino manlako na produkto.

Nasasabi Met na Maong a Balita Iray Nisulinek a Lugar

Onian simplin kipapasen so asabian na duaran misionaryo tan duaran payunir a ministro legan na panaon na Memoryal nen 2002. Wala so sagpaminsan ya indalaw nensaman, tan saray totoo ed Ha’apai so akaawat na literatura ya impalapag na saray Tasi nen Jehova, tan impaiyaralan ni ingen na Biblia ed saray Tasi.

Say apatiran dinmalaw a managbangat na Biblia so walaan na taloran gagala: mangipalima na literatura na Biblia, mangigapo na saray panangiyaral ed Biblia, tan mangimbita ed saray  interesado diad panselebra ed Pangdem na Katawan. Adampot ya amin so taloran gagala. Siamaplo tan pito a totoo so angawat ed imbitasyon ya onatendi ed Memoryal na impatey nen Jesus. Arum ed sikara so nambiahe panamegley na saray baloton anggapoy tarong anggaman makmaksil so uran tan dagem. Lapud mabagyo, dakel so amalabas na labi diad pasen a nanselebraan na Memoryal insan ira sinmempet diad kaimbuasan.

Say situasyon na espiker ed Memoryal so makapaangat a tuloy. Oniay nanonotan na misionaryo a sikatoy espiker ed saman: “Talagan alay irap so mamiduan pampaliwawa ed Memoryal diad lenguahe na arum a bansa ed sakey labat a labi. Nilitrato yo’d nonot yo no panon so kapapagaan ko. Agaylan akatulong ed siak so pikakasi! Anonotan tan naalasir ko iray salitan agko inilaloan ya amtak manaya.”

Bilang resulta na impamayubo na saray manag-ebanghelyo ed interes ya aromogan diad saray isla na Ha’apai, duaran sanasawa ed satan a lugar so abautismoan. Diad samay sakey a sanasawa, say asawan laki so nainteresan ed literatura na saray Tasi legan a sikatoy ipapasal pian magmaliw a ministro ed sakey a lokal a kapilya.

Anggaman pobri ed materyal, sayan laki tan say akulaw to so mabetbet a mandodonasyon na baleg a kantidad sano natawag so ngaran da diad kapilya legan na tinaon a panagkolekta na kuarta parad pundo. Sakey a Tasi a dinmalaw la nensaman so angimbita ed asawan laki ya ibukay toy Biblia to tan basaen so 1 Timoteo 5:8. Oniay insulat nen apostol Pablo: “No wala so agmanagano ed anak to, tan lalo la ed saray kakaamong to a dili, pinaandi to la so pananisia, et sikato so lalon mauges nen say agmanisia.” Sayan prinsipyo ed Biblia so anenyeg ed puso na asawan laki. Amoria to a lapud pipapakna to ed sobra iran kerew ed kapilya et agto la nitatarya iray manunan pankaukolan na pamilya to. Diad tinmumbok a tinaon a panagkolekta, anggaman wala so kuarta to, agto nalingwanan so 1 Timoteo 5:8. Sanen atawag so ngaran to, sikatoy makpel ya angipaamta ed pari a mas prayuridad iray pankaukolan na pamilya to. Bilang resulta, say sanasawa so mapublikon nileglemew tan minudmora na saray mamasiken ed relihyon da.

Sanen asumpal laran inyaralan na saray Tasi nen Jehova ed Biblia, say sanasawa so nagmaliw a manangipalapag na maong a balita. Oniay inkuan na asawan laki: “Say katuaan ed Biblia so anguman ed siak. Aliwa ak lan maruksa tan managpairap ed pamilyak. Agak la oniinum na alablabas. Naiimano la na totoo ed baryo mi so impanguman na bilay ko lapu ed katuaan. Komon ta pablien da met so katuaan a singa siak.”

Say Quest ya Inusar ed Impanpulong

Pigaran bulan kayari na Memoryal nen 2002, intarok na sananey nin baloton panaglayag iray ankablin kargamento diad nisulinek a Ha’apai. Say 18 a metron yate a Quest a nanlapud New Zealand so nanlayag ed saray isla na Tonga. Akalugan ditan si Gary tan Hetty a kaiba ra so anak dan bii a si Katie. Sikara so inibaan na siameran agagin lalaki tan bibii a taga-Tonga tan duaran misionaryo diad amiduan impanlayag. Tinmulong iray Tasi ed lokal diad maasigtan impangigiya ed dalanen na yate, a no maminsan et diad leet na saray agkabisadon pasen a mabato. Aliwa iratan a panagpasyar. Saray akalugan ditan et linma pian ibangat so katuaan ed Biblia. Kinobrian da so maaw-awang a kadayatan diad imbisita ra ed 14 ya isla. Say maong a balita na Panarian so agnin balot nipulong ed arum ed saratan ya isla.

Panon so inkiwas na saray totoo? Kaslakan a saray manpupulong diad isla so aabrasaen tekep na inkaupapet, inkaligsa, tan inkamaparawes a sipor lan ugali ed isla. Sanen atalosan na saray taga isla so gagala na imbisita, imbalikas  da so aralem ya apresasyon da. Apaneknekan na saray binmisitan Tasi a rerespetoen na saray taga isla so Salitay Dios tan sinononot ira ed espiritual a pankaukolan da.​—Mateo 5:3.

Mabetbet a saray bisita so onyuyurong ed silong na saray kiew ya apaliberan na saray totoon walaan na dakel a tepet ed Kasulatan. Sano labi la, intutultuloy iray tongtongan nipaakar ed Biblia diad saray ayaman. Oniay inkerew na saray totoo ed sakey ya isla sanen manpatanir la iray Tasi: “Agkayo onaalis! Siopa so mangebat ed saray tepet mi no onalis kayo la?” Oniay inkuan na sakey a Tasi: “Aliwan naynay a mainomay so panaynan ed dakdakel a kinmarneron totoo a naeerasan ed katuaan. Dakdakel so nitanem a bini na katuaan.” Sanen sinmakda so Quest diad sakey ya isla, asabian na saray Tasi ya akabaliwan so amin a totoo. Kapkapatey na asawa na opisyal ed baley. Sikatoy personal ya akisalamat ed saray agagi lapud impangitarok da na makaligliwan mensahe ed Biblia.

Mairap a nasabi so arum ed saray isla. Oniay insalaysay nen Hetty: “Diad sakey ya isla et anggapo so kombenientin nasakdaan, dia labat ed saray baton akalundaw ed dayat a pigaran piye so kaatagey. Makasabi kami labat ditan panamegley na sakey a melag a goman balsa. Unona et kaukolan min ibuntok iray bag mi ed dakel a totoon akaparaan a manampat diad gilig na dayat. Insan, no ontulo so balsa ed gilig na bato, sikami so kaukolan ya onlukso antis ya iguyor lamet itan na daluyon.”

Balet, aliwan amin ya akalugan et makpel a manbiahe ed dayat. Kayari na duay simba ya impanlayag, oniay insulat na pinagka-kapitan nipaakar ed impanlayag a papawil ed mismon isla na Tongatapu: “Kaukolan mi so manlayag ed loob na 18 ya oras. Agmi nagawaan itan a dirediretso lapud walaray mieelew. Maliket kamin akasempet balet ta maer-ermen kami met lapud ataynan mi so dakdakel a totoo ya akadngel la natan ed mensahe na Panarian. Sikara la so imamatalek mi ed panangasikaso nen Jehova, panamegley na masanton espiritu to tan saray anghel to ya ontulong ed sikaran onaligwas ed espiritual.”

Napno na Ilalo Iray Isla

Ngalngalin anem bulan kayarin tinmaynan so Quest, duaran espisyal payunir a manag-ebanghelyo a si Stephen tan Malaki, so nibakin manpulong diad grupo na islan Ha’apai. Diman et inibaan dan manbangat na Biblia so duaran sanasawa ya agano nin abautismoan. Nagagawa iray maligsan pantotongtong nipaakar ed saray doktrina, tan saray manangipalapag so epektibon manguusar ed Biblia.

Nen Disyembre 1, 2003, aporma so sakey a kongregasyon ed Ha’apai, a komaliman kongregasyon ed Tonga. Dakdakel so ugugaw ya onaatendi. Naaaralan day ontalineng a maong. Marendeen ira ed yurongan tan magunaet iran mibibiang sano walay singbaten a kaiba iray dumerengel. Naimano na manangasikaso na sirkito a “say pikakabat da ed My Book of Bible Stories so mangipapatnag ya ipapapuso na atateng da so responsabilidad dan ipurek ed ananak da so katuaan ed Biblia.” Malinew a saraman ya isla so napno na ilalo parad idaak ni na saray kakaaro nen Jehova.

Masulok lan 70 a taon so apalabas sanen impatalos nen Charles Vete so bokletan Where Are the Dead? diad dilin lenguahe to a Tongan, ya agto inilaloan so kalaknab na kitatanem na bini na Panarian diad kapusoan na saray kaluyagan to. Manlapud saraman a melag a gapoan, itutultuloy nen Jehova a bebendisyonan so lawas onlalaknab a kiyaabawag na maong a balita diad satan a niyarawin parte na globo tayo. Natan et peteg a nibaga a sakey la so Tonga ed saramay niyarawin isla na dayat ya onaasingger ed si Jehova, a singa panangibaga. (Salmo 97:1; Isaias 51:5) Natan et dakel la so kakaaro nen Jehova a manaayam diad “Makaaro Iran Isla.”

[Litrato ed pahina 8]

Charles Vete, 1983

[Litrato ed pahina 9]

Panaggawa na abel a tapa

[Litrato ed pahina 10]

Say “Quest” so inusar pian ikayat so maong a balita diad Tonga

[Litrato ed pahina 11]

Ulop na managpatalos, a Nukuʹalofa

[Picture Credit Lines ed pahina 9]

Panaggawa na abel a tapa: © Jack Fields/CORBIS; saray nibeneg a litrato ed pahina 8 tan 9, tan panagsigay: © Fred J. Eckert