Ginabaton Mo Bala ang Bulig ni Jehova?

“Si Jehova ang akon manugbulig; indi ako mahadlok.”​—⁠HEBREO 13:6.

1, 2. Ngaa importante nga batunon naton ang bulig kag pagtuytoy ni Jehova sa kabuhi?

HANDURAWA nga nagalakat ka sa bukid. Apang, wala ka nagaisahanon kay may isa ka giya nga nagboluntaryo nga mag-upod sa imo, kag sia ang pinakamaayo nga giya. Mas eksperiensiado sia kag mas madasig sangsa imo, apang mapailubon sia nga nagalakat upod sa imo. Natalupangdan niya nga kon kaisa nagakasandad ka. Bangod nabalaka sia sa imo, gintan-ay niya ang iya kamot agod buligan ka sa pag-agi sa isa ka makatalagam nga alagyan. Mangindi ka bala? Siempre indi! Para ini sa imo kaayuhan.

² Subong mga Cristiano, nagalakat kita sa isa ka mabudlay nga banas. Magalakat bala kita nga isahanon lamang sa sining makitid nga dalan? (Mateo 7:14) Indi, ginapakita sang Biblia nga ang labing maayo nga Giya, si Jehova nga Dios, nagatugot sa mga tawo sa paglakat upod sa iya. (Genesis 5:24; 6:9) Ginabuligan bala ni Jehova ang iya mga alagad samtang nagalakat sila? Nagasiling sia: “Ako, si Jehova nga imo Dios, nagauyat sang imo kamot nga tuo, ang Isa nga nagasiling sa imo, ‘Dili magkahadlok. Ako gid magabulig sa imo.’” (Isaias 41:13) Kaangay sang giya sa aton ilustrasyon, mainayuhon nga ginatan-ay ni Jehova ang iya mabuligon nga kamot kag ang iya pagpakig-abyan sa mga nagatinguha sa paglakat upod sa iya. Pat-od gid nga wala sa aton sing mangindi sa iya bulig!

3. Ano nga mga pamangkot ang binagbinagon naton sa aton paghambalanay karon?

 ³ Sa nagligad nga artikulo, ginbinagbinag naton ang apat ka paagi nga gingamit ni Jehova sa pagbulig sa iya katawhan sang dumaan nga mga tion. Amo man bala sini ang ginahimo niya sa iya katawhan karon? Kag paano naton mapat-od nga ginabaton naton ang bisan diin sini nga bulig? Binagbinagon naton ini nga mga pamangkot. Nian, makasalig kita nga si Jehova amo gid ang aton Manugbulig.​—⁠Hebreo 13:6.

Bulig Paagi sa mga Anghel

4. Ngaa makasalig karon ang mga alagad sang Dios nga ginabuligan sila sang mga anghel?

⁴ Nagabulig bala ang mga anghel sa mga alagad ni Jehova karon? Huo. Matuod, wala sila karon nagapakita agod luwason ang matuod nga mga sumilimba gikan sa katalagman. Bisan sang panahon nga ginsulat ang Biblia, talagsa lang nagpakita ang mga anghel. Ang kalabanan nga ginhimo nila anay wala makita sang tawo, subong sang sa karon. Apang, napalig-on gid ang mga alagad sang Dios sadto sang mahibaluan nila nga handa ang mga anghel sa pagbulig sa ila. (2 Hari 6:14-17) May rason gid kita nga amo man sini ang batyagon.

5. Paano ginapakita sang Biblia nga nagapakigbahin ang mga anghel sa pagbantala nga hilikuton karon?

⁵ Ang mga anghel ni Jehova ilabi na nga interesado sa isa ka pinasahi nga hilikuton nga aton ginahimo. Ano ini nga hilikuton? Makita naton ang sabat sa Bugna 14:6: “Nakita ko ang isa pa ka anghel nga nagalupad sa tunga sang langit, kag may yara sia walay katapusan nga maayong balita nga ibantala sa mga nagapuyo sa duta, kag sa tagsa ka pungsod kag tribo kag hambal kag katawhan.” Ining “walay katapusan nga maayong balita” maathag nga naangot sa “maayong balita sang ginharian,” nga, subong sang gintagna ni Jesus, “ibantala sa bug-os napuy-an nga duta subong panaksi sa tanan nga kapungsuran” antes malaglag ining sistema sang mga butang. (Mateo 24:14) Sa pagkamatuod, ang mga anghel wala nagabantala sing direkta. Ginhatag ni Jesus ining importante nga hilikuton sa mga tawo. (Mateo 28:​19, 20) Indi bala makapalig-on mahibaluan nga samtang ginatuman naton ini nga hilikuton, ginabuligan kita sang balaan nga mga anghel, ang maalam kag gamhanan nga espiritu nga mga tinuga?

6, 7. (a) Ano ang nagapakita nga nagabulig ang mga anghel sa aton pagbantala nga hilikuton? (b) Paano naton mapat-od nga buligan kita sang mga anghel ni Jehova?

⁶ Madamo ang ebidensia nga ginabuligan kita sang mga anghel sa aton hilikuton. Halimbawa, masami kita makabati nga sang nagaministeryo sila, nasumalang sang mga Saksi ni Jehova ang isa ka tawo nga antes sila magduaw, nangamuyo sa Dios nga buligan sia nga makita ang kamatuoran. Ini nga mga eksperiensia masunson gid nagakatabo amo kon ngaa indi masiling nga natabuan lamang ini. Subong resulta sini nga bulig sang mga anghel, madamo pa nga mga tawo ang nagahimo sang ginsiling sang “anghel nga nagalupad sa tunga sang langit” nga amo: “Kahadluki ninyo ang Dios kag hatagi sia sing himaya.”​—⁠Bugna 14:7.

⁷ Luyag mo bala nga buligan ka sang gamhanan nga mga anghel ni Jehova? Kon amo, himua  ang imo labing masarangan sa imo ministeryo. (1 Corinto 15:58) Samtang makugi nga ginahimo naton ining pinasahi nga hilikuton gikan kay Jehova, pat-od nga buligan gid kita sang iya mga anghel.

Bulig Gikan sa Pinuno sang mga Anghel

8. Ano ang mataas nga posisyon ni Jesus sa langit, kag ngaa makapasalig ini sa aton?

⁸ Nagaaman man si Jehova sa aton sing isa pa ka sahi sang bulig paagi sa anghel. Ginalaragway sang Bugna 10:1 ang isa ka “makusog [gid] nga anghel” nga “ang iya guya subong sang adlaw.” Mahimo gid nga ining anghel nga nakita sa palanan-awon amo ang ginhimaya nga si Jesucristo nga nagagahom sa langit. (Bugna 1:​13, 16) Isa gid bala ka anghel si Jesus? Huo, bangod isa sia ka arkanghel. (1 Tesalonica 4:16) Ano ang arkanghel? Ini nga tinaga nagakahulugan sing “panguna nga anghel,” ukon “pinuno nga anghel.” Si Jesus ang pinakagamhanan sa tanan nga espiritu nga mga anak ni Jehova. Sia ang gintangdo ni Jehova nga mangin pinuno sang Iya bug-os nga kasuldadusan sang mga anghel. Bangod arkanghel sia, gamhanan sia kag makabulig gid sia sa aton. Sa anong mga paagi?

9, 10. (a) Paano si Jesus nagapanghikot subong aton “manugbulig” kon makasala kita? (b) Ano nga bulig ang masapwan naton sa halimbawa ni Jesus?

⁹ Ang tigulang na nga si apostol Juan nagsulat: “Kon ang bisan sin-o makahimo sing sala, may manugbulig kita upod sa Amay, si Jesucristo, isa nga matarong.” (1 Juan 2:1) Ngaa nagsiling si Juan nga si Jesus aton “manugbulig” ilabi na kon ‘makahimo kita sing sala?’ Bueno, nagasala kita adlaw-adlaw, kag ang sala nagadul-ong sa kamatayon. (Manugwali 7:20; Roma 6:23) Apang, ginhalad ni Jesus ang iya kabuhi para sa aton mga sala. Kag yara sia sa tupad sang aton maluluy-on nga Amay agod magpakitluoy para sa aton. Kinahanglan naton tanan ini nga bulig. Paano naton mabaton ini? Dapat naton hinulsulan ang aton mga sala kag mangayo sing kapatawaran pasad sa halad ni Jesus. Dapat man naton likawan nga suliton ang aton mga sala.

¹⁰ Wala labot nga napatay si Jesus para sa aton, naghatag man sia sa aton sing himpit nga halimbawa. (1 Pedro 2:21) Ang iya halimbawa nagatuytoy kag nagabulig sa aton kon paano kita magkabuhi agod indi kita makahimo sing mabug-at nga sala kag mapahamut-an naton si Jehova nga Dios. Indi bala nga ginakalipay gid naton ini nga bulig? Nagsaad si Jesus nga hatagan niya ang iya mga sumulunod sing isa pa ka manugbulig.

Ang Bulig sang Balaan nga Espiritu

11, 12. Ano ang espiritu ni Jehova, daw ano ka gamhanan ini, kag ngaa kinahanglan naton ini karon?

¹¹ Nagsaad si Jesus: “Magapangabay ako sa Amay kag magahatag sia sa inyo sing isa pa ka manugbulig nga mangin kaupod ninyo sing dayon, ang espiritu sang kamatuoran, nga indi mabaton sang kalibutan.” (Juan 14:​16, 17) Ining “espiritu sang kamatuoran,” ukon balaan nga espiritu, indi isa ka persona kundi isa ka puersa​—⁠ang aktibo nga puersa ni Jehova. Wala ini sing latid. Amo ini ang puersa nga gingamit ni Jehova sa pagtuga sa uniberso, sa paghimo sing talalupangdon nga mga milagro, kag sa pag-aman sing mga palanan-awon nga nagasugid sang iya kabubut-on. Sanglit wala na karon ginagamit ni Jehova ang iya espiritu sa sining espesipiko nga mga paagi, nagakahulugan bala ini nga indi naton ini kinahanglan?

¹² Ang matuod, kinahanglan gid naton ini! Sa sining “makahalanguyos nga mga tion nga mabudlay pakigbagayan,” kinahanglan gid naton ang espiritu ni Jehova. (2 Timoteo 3:1) Nagapabakod ini sa aton agod makabatas kita sa mga pagtilaw. Nagabulig ini sa aton agod mapalambo naton ang maayo nga mga kinaiya nga nagapasuod sa aton kay Jehova kag sa aton mga kauturan. (Galacia 5:​22, 23) Paano kita, nian, makabenepisyo gikan sa sining dalayawon nga bulig gikan kay Jehova?

13, 14. (a) Ngaa mapat-od naton nga si Jehova kinabubut-on nga nagahatag sang iya balaan nga espiritu sa iya katawhan? (b) Paagi sa ano nga sahi sang buhat mahimo ginapakita naton nga indi gid naton luyag mabaton ang dulot nga balaan nga espiritu?

 ¹³ Una, dapat kita mangamuyo agod hatagan kita sing balaan nga espiritu. Nagsiling si Jesus: “Kon kamo, bisan pa malaut, makahibalo maghatag sing maayong mga dulot sa inyo mga anak, daw ano pa ka labaw nga ang Amay sa langit magahatag sing balaan nga espiritu sa mga nagapangayo sa iya!” (Lucas 11:13) Huo, si Jehova amo ang labing maayo nga Amay. Kon may pagtuo kita kag sinsero nga mangayo sa iya sing balaan nga espiritu, indi mahimo nga idingot niya sa aton ini nga dulot. Ang pamangkot karon amo, Nagapangayo bala kita sini? Dapat gid mangayo sini sa aton mga pangamuyo adlaw-adlaw.

¹⁴ Ikaduha, mabaton naton ini nga dulot paagi sa pagpanghikot nahisanto sa sini. Sa pag-ilustrar: Ibutang ta nga ang isa ka Cristiano nagapakigbato sa iya huyog nga magtan-aw sing pornograpiya. Nangamuyo sia nga buligan sia sang balaan nga espiritu sa pagpamatok sa sining mahigko nga bisyo. Nangayo sia sing laygay gikan sa Cristianong mga gulang, kag nagsiling sila nga dapat sia mangin desidido kag likawan gid ining malaw-ay nga talan-awon. (Mateo 5:29) Ano kon sikwayon niya ang ila laygay kag padayon gihapon nga magtan-aw sini nga mga talan-awon? Nagapanghikot bala sia nahisanto sa iya ginpangamuyo nga buligan sia sang balaan nga espiritu? Ukon may peligro bala nga mapasubo niya ang espiritu sang Dios kag sa amo indi niya mabaton ang dulot nga balaan nga espiritu? (Efeso 4:30) Sa pagkamatuod, dapat gid naton himuon ang aton tanan nga masarangan agod mapat-od nga padayon nga mabaton naton ining dalayawon nga bulig gikan kay Jehova.

Bulig Gikan sa Pulong sang Dios

15. Paano naton mapakita nga wala naton ginapasapayanan ang Biblia?

¹⁵ Nakabulig gid ang Biblia sa matutom nga mga alagad ni Jehova sa sulod sang madamo nga siglo. Sa baylo nga pasapayanan ang Balaan nga Kasulatan, dapat naton dumdumon nga makahatag gid ini sa aton sing daku nga bulig. Kinahanglan ang panikasog agod mabaton naton ini nga bulig. Dapat naton himuon ang pagbasa sa Biblia nga isa ka bahin sang aton regular nga rutina.

16, 17. (a) Paano ginalaragway sang Salmo 1:​2, 3 ang mga padya kon basahon naton ang kasuguan sang Dios? (b) Paano ginalaragway sang Salmo 1:3 ang isa ka danyag nga nagapakita nga dapat kita magpangabudlay sing lakas?

¹⁶ Ang Salmo 1:​2, 3 nagasiling tuhoy sa isa ka tawo nga nagapahamuot sa Dios: “Ang iya kalipay yara sa kasuguan ni Jehova, kag sa iya kasuguan nagabasa sia sing mahinay sa adlaw kag gab-i. Kag pat-od nga mangin kaangay sia sang kahoy nga natanom sa ubay sang mga kasulgan sang tubig, nga nagapamunga sa iya panag-on kag ang iya dahon indi malaya, kag ang tanan nga ginahimo niya magamadinalag-on.” Nahangpan mo bala ang punto sini nga dinalan? Mahapos basahon ining mga tinaga kag maghinakop nga ginalaragway lamang sini ang isa ka matahom kag malinong nga danyag​—⁠isa ka mahandong nga kahoy sa higad sang suba. Makapasulhay gid ang pagpiyongpiyong kon udto sa sini nga duog! Apang wala kita ginaagda sini nga salmo nga hunahunaon ang pagpahuway. Sa kabaliskaran, ginapahangop sini ang lakas nga pagpangabudlay. Ngaa?

¹⁷ Talupangda nga ang kahoy diri indi lamang isa ka mahandong nga kahoy nga natabuan nga nagtubo sa higad sang suba. Isa ini ka nagapamunga nga kahoy, nga hungod nga ‘gintanom’ sa isa ka pinili nga duog​—⁠“sa ubay sang mga kasulgan sang tubig.” Paano magtubo ang isa ka kahoy malapit sa kapin sa isa ka kasulgan? Bueno, sa isa ka talamnan sang mga hamungang kahoy, mahimo nga magkutkot ang tag-iya sing pang-irigasyon nga mga kalog agod makalab-ot ang tubig sa mga gamot sang mga kahoy. Karon, maathag na ang punto! Kon sa espirituwal nga kahulugan nagauswag kita kaangay sadto nga kahoy, ini bangod may isa nga nangabudlay sing lakas sa pagbulig sa aton. Bahin kita  sang isa ka organisasyon nga nagahatag sa aton sing putli nga mga tubig sang kamatuoran, apang dapat man kita maghulag. Dapat kita magtinguha agod makabenepisyo kita sa sining hamili nga tubig, paagi sa pagpamalandong kag pagpanalawsaw agod mapatudok naton sa aton hunahuna kag tagipusuon ang mga kamatuoran sang Pulong sang Dios. Nian, magapatubas man kita sing maayo nga mga bunga.

18. Ano ang kinahanglanon agod makita naton ang mga sabat sang Biblia sa aton mga pamangkot?

¹⁸ Indi kita makabenepisyo sa Biblia kon indi naton ini pagbasahon. Indi man ini isa ka anting-anting ukon pangalap​—⁠nga subong bala kon ipiyong naton ang aton mga mata, magabukas lang ang Biblia sa bisan ano nga pahina, kag makita naton ang sabat sa aton pamangkot sa sina gid nga pahina sang Biblia. Kon may dapat kita desisyunan, dapat naton kutkuton ang “ihibalo sang Dios” nga daw isa ini ka nalubong nga bahandi. (Hulubaton 2:1-5) Masami nga kinahanglan ang maukod kag maid-id nga pagpanalawsaw agod makita naton ang Makasulatanhon nga laygay para sa aton espesipiko nga mga kinahanglanon. Madamo kita sing napasad sa Biblia nga mga publikasyon nga makabulig sa aton pagpanalawsaw. Samtang ginagamit naton ini sa pagkutkot sing malangkagon sa mga hiyas sang kaalam nga masapwan sa Pulong sang Dios, ginagamit gid naton ang bulig nga ginahatag ni Jehova.

Bulig Paagi sa mga Masigkatumuluo

19. (a) Ngaa ang mga artikulo sa Ang Lalantawan kag Magmata! mahimo tamdon subong bulig nga ginaaman paagi sa mga masigkatumuluo? (b) Paano ka nabuligan sang isa ka partikular nga artikulo sa isa sang aton mga balasahon?

¹⁹ Ang tawhanon nga mga alagad ni Jehova pirme nagabuligay. Nagbag-o na bala si Jehova sa sini nga bahin? Wala. Walay duhaduha nga ang tagsatagsa sa aton may madumduman nga mga hitabo nga nakabaton kita sing bulig gid nga ginakinahanglan naton sa husto nga tion gikan sa aton mga masigkatumuluo. Halimbawa, may madumduman ka bala nga isa ka artikulo sa Ang Lalantawan ukon Magmata! nga naglugpay sa imo sang kinahanglan mo gid ini ukon nakabulig sa imo sa paglubad sa isa ka problema ukon sa pag-atubang sa isa ka hangkat sa imo pagtuo? Ginhatag sa imo ni Jehova ina nga bulig paagi sa “matutom kag mainandamon nga ulipon” nga gintangdo sa pag-aman sing “pagkaon sa nagakaigo nga tion.”​—⁠Mateo 24:45-47.

20. Sa anong mga paagi nga ang Cristianong mga gulang “dulot nga mga lalaki”?

²⁰ Apang, masami nga direkta nga bulig ang ginabaton naton gikan sa aton mga masigkatumuluo. Ang isa ka Cristiano nga gulang nagahatag sing pamulongpulong nga nagapahulag sa aton tagipusuon, ukon nagaduaw sia sa aton nga nakabulig sa aton sa tion nga may problema kita, ukon mainayuhon nga nagahatag sia sa aton sing laygay nga nakabulig sa aton agod matalupangdan naton kag malandas ang isa ka kaluyahon. Ang isa ka mapinasalamaton nga Cristiano nagsulat tuhoy sa ginbulig sa iya sang isa ka gulang: “Sang maggua kami sa latagon, ginpalig-on niya ako nga ipautwas ang akon ginahunahuna. Sang  gab-i antes sini, nangamuyo ako kay Jehova nga kuntani may makahambal ako nga isa ka tawo. Pagkadason nga adlaw, ini nga utod maluluy-on nga nakighambal sa akon. Ginbuligan niya ako sa paghangop kon paano ako ginabuligan ni Jehova sa malawig na nga tion. Nagapasalamat ako kay Jehova nga ginpadala niya sa akon ini nga gulang.” Sa tanan nga paagi kaangay sini, ginapakita sang Cristianong mga gulang nga sila “dulot nga mga lalaki,” nga ginaaman ni Jehova paagi kay Jesucristo agod buligan kita sa pagbatas sa dalanon padulong sa kabuhi.​—⁠Efeso 4:8.

21, 22. (a) Ano ang resulta kon ginaaplikar sang mga katapo sang kongregasyon ang laygay nga masapwan sa Filipos 2:4? (b) Ngaa importante bisan ang diutay lamang nga mga buhat sang kaayo?

²¹ Luwas sa mga gulang, dapat tinguhaan sang tagsa ka matutom nga Cristiano nga iaplikar ang inspirado nga sugo nga ‘ituon ang mata, indi sa personal nga interes sang iya kaugalingon lamang nga mga butang, kundi sa personal man nga interes sang iban.’ (Filipos 2:4) Kon iaplikar sang tanan sa Cristianong kongregasyon ini nga laygay, magaresulta ini sa makadalayaw nga mga buhat sang kaayo. Halimbawa, ang isa ka pamilya hinali lang nga nabiktima sang isa ka daku nga trahedya. Ginpaupod sang amay ang iya dalagita nga anak sang magkadto sia sa balaligyaan. Sang nagapauli sila, naaksidente ang awto nga ila ginsakyan. Napatay ang dalagita; kag grabe nga nasamad ang amay. Paggua niya sa ospital, baldado gid sia sa primero amo nga indi pa niya maatipan ang iya kaugalingon. Ang iya asawa indi man makaatipan sa iya bangod daw wala pa sia sa iya kaugalingon. Amo kon ngaa ginpaistar anay sang isa ka mag-asawa sa kongregasyon ining nagapangalisod nga mag-asawa sa ila balay kag gin-atipan sila sa sulod sang pila ka semana.

²² Sa pagkamatuod, indi tanan nga buhat sang kaayo nagadalahig sing subong sini nga trahedya kag personal nga pagsakripisyo. Ang iban nga bulig nga mabaton naton diutay lamang. Apang bisan ano man ka diutay ang kaayo nga ginapakita sa aton, ginaapresyar naton ini, indi bala? May madumduman ka bala nga ang isa ka maluluy-on nga pulong ukon madinumdumon nga buhat sang isa ka utod nga lalaki ukon babayi naghatag sa imo sang bulig gid nga ginakinahanglan mo? Si Jehova masami nga nagaatipan sa aton sa sini nga mga paagi.​—⁠Hulubaton 17:17; 18:24.

23. Paano ginatamod ni Jehova ang aton pagtinguha nga magbuligay kita?

²³ Luyag mo bala nga gamiton ka ni Jehova sa pagbulig sa iban? Ini nga pribilehiyo bukas sa imo. Sa katunayan, ginaapresyar ni Jehova ang imo panikasog sa sini. Ang iya Pulong nagasiling: “Sia nga nagapakita sing kaluoy sa imol nagapahulam kay Jehova, kag bayaran Niya sia sa iya ginabuhat.” (Hulubaton 19:17) Daku nga kalipay ang mabatyagan naton kon buligan naton ang aton mga kauturan. (Binuhatan 20:35) Ang kalipay sa paghatag sini nga bulig ukon ang makapalig-on nga epekto sang bulig nga mabaton, indi maeksperiensiahan sang mga tawo nga hungod nga nagapain sang ila kaugalingon. (Hulubaton 18:1) Busa, matutom kita nga magpadayon sa pagtipon sa Cristianong mga miting agod nga makapalig-unay kita.​—⁠Hebreo 10:​24, 25.

24. Ngaa indi naton dapat batyagon nga gindingutan kita bangod wala naton masaksihan ang talalupangdon nga mga milagro ni Jehova sang una?

²⁴ Indi bala makalilipay binagbinagon ang mga paagi nga ginagamit ni Jehova sa pagbulig sa aton? Bisan pa wala kita nagakabuhi sa tion nga si Jehova nagahimo sing talalupangdon nga mga milagro sa pagtuman sang iya mga katuyuan, wala kita ginadingutan. Ang importante gid amo nga ginahatag sa aton ni Jehova ang tanan nga bulig nga ginakinahanglan naton agod makapabilin kita nga matutom. Kag kon kita tanan magbatas nga may pagtuo, makita naton ang labing talalupangdon kag mahimayaon nga mga buhat ni Jehova sa bug-os nga maragtas! Mangin desidido kita nga batunon kag gamiton sing bug-os ang mahigugmaon nga bulig ni Jehova agod nga masiling man naton ang aton teksto para sa tuig 2005: “Ang bulig sa akon nagagikan kay Jehova.”​—⁠Salmo 121:2.

Ano sa Banta Mo?

Paano ginaaman ni Jehova ang bulig nga ginakinahanglan naton karon​—⁠

• paagi sa mga anghel?

• paagi sa iya balaan nga espiritu?

• paagi sa iya inspirado nga Pulong?

• paagi sa mga masigkatumuluo?

[Mga Pamangkot sa Pagtinuon]

[Retrato sa pahina 18]

Makapalig-on mahibaluan nga nagabulig ang mga anghel sa pagbantala nga hilikuton

[Retrato sa pahina 21]

Mahimo nga gamiton ni Jehova ang isa sa aton mga masigkatumuluo agod ihatag sa aton ang lugpay nga ginakinahanglan naton