Te Ariki ra Ainei Koe i Ta Iehova Tauturu?
Te Ariki ra Ainei Koe i Ta Iehova Tauturu?
“Ko Iehova toku tauturu, kare au e mataku.”—EBERA 13:6.
1, 2. Eaa i puapinga ai kia ariki tatou i ta Iehova tauturu e te aratakianga i roto i te oraanga?
E AKAMANAKO ana e te ori aere ra koe na tetai ara maunga. Inara, kare ko koe anake ua, no te mea kua oronga mai tetai arataki kia aru ia koe, e koia te arataki meitaki roa atu e vai ra. E maata roa atu tona kite e te maroiroi i toou, inara te aaere marie ua ra aia i te pae ia koe. Te kite maira aia e te inga ra koe i tetai au atianga. No te manako oonu maira i toou turanga meitaki, kua oronga mai aia i tona rima i te tauturu ia koe i tetai au ngai kino. Ka patoi ainei koe i tana tauturu? Kare! Ka takinoia toou turanga meitaki.
2 Ei au Kerititiano, e arataa ngata ta tatou e aru nei. Ko tatou anake ua ainei te ka aaere na taua ara piri ra? (Mataio 7:14) Kare, te akaari maira te Pipiria e ka akatika te Arataki meitaki roa atu ta tatou i kite, ko te Atua ko Iehova, i te tangata kia aaere ma ia. (Genese 5:24; 6:9) Te tauturu ra ainei a Iehova i tona au tavini ia ratou e aaere ra? Te karanga ra aia: “Ko au oki to Atua ra, ko Iehova, ko tei akamaroiroi i to rima katau ra; ko tei tuatua [atu] ia koe e, Auraka e mataku, naku koe e tauturu.” (Isaia 41:13) Mei te arataki rai i roto i ta tatou akatutuanga, te oronga aroa maira a Iehova i tona rima tauturu e tona pirianga oa ki te aronga e kimi ra i te aaere ma ia. E mea papu e kare tetai ia tatou e inangaro i te patoi i tana tauturu!
3. Ka akamanako tatou i teea au uianga i roto i teia uriurianga?
3 I roto i te atikara i mua akenei, kua uriuri tatou e a mataara e tauturu ana a Iehova i tona iti tangata i te au tuatau taito. Te tauturu maira ainei aia i tona iti tangata na taua au mataara rai i teia tuatau? E akapeea tatou i te akapapu anga e kia ariki tatou i tetai ua atu o taua tu tauturu ra? Ka akamanako ana tatou i taua au uianga ra. Na te rave anga i te reira, ka maata atu to tatou irinakianga e ko Iehova tikai to tatou Tauturu.—Ebera 13:6.
Tauturu a te Au Angera
4. Eaa ra te au tavini o te Atua i teia tuatau ka irinaki ei i te turuturu a te au angera?
4 Te tauturu maira ainei te au angera i te au tavini o Iehova i teia tuatau? Ae, te rave nei ratou. E tika, i teia tuatau kare ratou e mama mai ana i te akaora i te aronga akamori mou mei te kino. I te au tuatau Pipiria katoa, e taime ua ake kua aere mai te au angera na taua tu mataara ra. Ko te maataanga i ta ratou i rave kare e kitea ana e te mata tangata, mei koia rai i teia tuatau. Noatu rai, i te kite anga te au tavini o te Atua e kua aere mai te au angera i te turuturu ia ratou kua riro taua kite anga ra ei akamaroiroianga tikai. (2 Ariki 6:14-17) E tumu anga tau to tatou kia manako akapera.
5. Akapeea te Pipiria i te akaari mai anga e te o maira te au angera ki te angaanga tutu anga i teia tuatau?
5 Te inangaro tikai ra te au angera a Iehova i te angaanga takake e rave nei tatou. Eaa taua angaanga ra? Ka kite tatou i te pauanga ia Apokalupo 14:6: “E kua kite atura au tetai akaou angera i te rereanga na rotopu i te rangi ra, e tei iaia te tuatua meitaki mutu kore no te akakite ei i te au nuti mataora ki te aronga te noo ra i te enua nei, e ki te au pa enua ravarai e te au kopu e te au reo e te au iti tangata.” (NW) Te piri meitaki atura teia “tuatua meitaki mutu kore” ki te “tuatua meitaki o te patireia,” mei ta Iesu i totou e, ‘kia tutu aereia ki te au enua tei tangataia ei kite ki te au pa enua ravarai; i reira e tae mai ei te openga.’ (Mataio 24:14, NW) E tika e, kare te au angera e tutu tika atura. Kua oake a Iesu i teia angaanga puapinga nei na te tangata. (Mataio 28:19, 20) Kare ainei i te mea meitaki i te kite e ia tatou e akatupu ra i taua angaanga ra, ka rauka to tatou tauturu mei te au angera tapu, te au mea vaerua ririnui e te pakari?
6, 7. (a) Eaa te akakite maira e te turuturu maira te au angera i ta tatou angaanga tutuanga? (e) Akapeea e papu ei ia tatou te rauka anga mai te turuturu a te au angera a Iehova?
6 E maata te au akapapuanga no te turuturu a te au angera i ta tatou angaanga. Ei akaraanga, e akarongo putuputu ana tatou e i roto i ta ratou angaanga orometua, e aravei ana te Au Kite o Iehova i te tangata ko tei pure ua akera ki te Atua no te tauturu i te kimi anga i te tuatua mou. E putuputu roa taua au tu ra i te tupu no te reira kia karangaia e e mea tupu ua mai. Tei tupu no taua tauturu a te angera ra, e maata ua atu rai te tangata e apiiia ra i te rave i ta “tetai akaou angera i te rereanga na rotopu i te rangi ra” i akakite e: “E mataku i te Atua e oronga kiaia te kaka.”—Apokalupo 14:7, NW.
7 Te inangaro ra ainei koe i te turuturu a te au angera ririnui a Iehova? I na e rave pouroa i taau ka rauka kia maroiroi i roto i taau angaanga orometua. (1 Korinetia 15:58) Ia tatou e oronga ua ra ia tatou uaorai i roto i teia tukuanga angaanga takake mei ko ia Iehova, e mea papu e ka rauka ia tatou te tauturu a tana au angera.
Tauturu mei ko i te Pu o te Au Angera
8. Eaa te taoonga teitei roa ta Iesu e mou ra i te rangi, e eaa te reira i riro ei ei akapumaana anga kia tatou?
8 Te oronga katoa maira a Iehova kia tatou i tetai tu tauturu ke atu a te au angera. Te akataka maira a Apokalupo 10:1 i “tetai angela maroiroi maata” tona “mata mei te rā ra ïa.” Te papu ra e ko teia angera i roto i te orama te akatutu maira ia Iesu Karaiti tei akakakaia ki te mana o te rangi. (Apokalupo 1:13, 16) E angera tika tikai ainei a Iesu? I tetai tu, ae, no te mea koia te angera maata. (1 Tesalonia 4:16) Eaa ra te angera maata? Te aiteanga o taua tuatua ra e “angera tumu,” me kore “angera puapinga rava atu.” Ko Iesu te mea ririnui rava atu i te au tamariki vaerua katoatoa a Iehova. Na Iehova aia i tuku ei akatere i Tana au nuku angera katoatoa. Ko teia angera maata nei e tumu ririnui tikai aia no te tauturu. Na roto ra i teea au mataara?
9, 10. (a) Akapeea a Iesu i te riro anga ei “tauturu” no tatou me ara tatou? (e) Eaa te tauturu ka kite tatou i roto i ta Iesu akaraanga?
9 Kua tata te apotetoro tangata metua ko Ioane: “Kia rokoia atura tetai tangata i te ara, e [“tauturu,” NW] to tatou tei ko i te Metua ra, ko Iesu Mesia tuatua-tika ra.” (1 Ioane 2:1) Eaa a Ioane i karanga ai e ko Iesu to tatou “tauturu” me “rave [tikai tatou] i te ara”? Mei tera te tu, te ara nei tatou i te au ra, e te arataki ra te ara ki te mate. (Koheleta 7:20; Roma 6:23) Inara, kua tuku a Iesu i tona oraanga ei atinga no ta tatou ara. E tei te pae aia i to tatou Metua aroa i te pati akatenga no tatou. Ka anoano tatou ravarai i taua tauturu ra. Akapeea tatou me ariki i te reira? Ka anoano tatou kia tataraara i ta tatou ara e kia kimi kia akakoreia mai te ara kia tau ki ta Iesu atinga. Ka anoano katoa tatou i te kopae i te rave akaou anga i ta tatou ara.
10 Kapiti katoa mai ki te mate anga no tatou, kua akanoo a Iesu i te akaraanga apa kore no tatou. (1 Petero 2:21) Te arataki nei tana akaraanga ia tatou, te tauturu ia tatou i te akapapa i to tatou aerenga kia rauka ia tatou i te kopae i te ara kino e kia rauka i te akarekareka i te Atua ko Iehova. Kare ainei tatou e mataora ana i taua tauturu ra? Kua taputou a Iesu ki tana au pipi e ka orongaia mai tetai tauturu ke mai.
Te Tauturu a te Vaerua Tapu
11, 12. Eaa ra te vaerua o Iehova, mei teaa ra to te reira ririnui maata, e eaa ra tatou i anoano ei i te reira i teia tuatau?
11 Kua taputou a Iesu: ‘Naku oki e pati atu i te Metua ra, e nana e oronga mai i tetai [“tauturu,” NW] ia kotou, kia noo tikai ki o kotou nei e tuatau ua atu; ko te vaerua tuatua-mou ra, ko tei kore e ārikiia mai e to te ao nei.’ (Ioane 14:16, 17) Ko teia ‘vaerua tuatua-mou ra,’ me kore te vaerua tapu, kare ia i te tangata mari ra e mana—to Iehova uaorai mana rave angaanga. E ririnui maata to te reira kare e kotinga. Te mana ia ta Iehova i taangaanga i te anga mai anga i te ao katoa e pini ua ake, i te rave anga i te au temeio umere roa, e te oronga mai anga i te au akakiteanga na roto i te totou no tona anoano. I te mea kare a Iehova e taangaanga ana i tona vaerua na taua au mataara tikai i teia tuatau, ko te aiteanga ainei i reira e kare tatou e anoano i te reira?
12 Kare rava! I teia “tuatau kikino tei ngata no te akono atu,” ka anoano maata atu tatou i te vaerua o Iehova. (2 Timoteo 3:1, NW) Ka akaketaketa te reira ia tatou kia akakoromaki i te au timataanga. Ka tauturu te reira ia tatou i te tatanu i te au tu manea te ka akapiri vaitata atu ia tatou kia Iehova e ki to tatou au taeake e te au tuaine pae vaerua. (Galatia 5:22, 23) Akapeea, i reira, tatou e puapingaia ai mei ta Iehova tauturu umere ra?
13, 14. (a) Eaa tatou ka papu ei e te oronga ua maira a Iehova i tona vaerua tapu ei tauturu i tona iti tangata? (e) Penei na teea au tu raveanga e akaari ei tatou e kare tikai tatou e ariki ana i te apinga aroa o te vaerua tapu?
13 Te mea mua, ka anoano tatou kia pure no te vaerua tapu. Kua tuatua a Iesu: ‘E te tika na ia kotou, kino ua rai, kia oronga i te mea meitaki no ta kotou tamariki, ka tangaʼi oki i to kotou Metua i te ao ra, i te oronga i te vaerua tapu i te aronga e pati atu aia ra.’ (Luka 11:13) Ae, ko Iehova te Metua meitaki roa atu kia manakoia. Me pati akaaka tatou kiaia no te vaerua tapu ma te akarongo, kare e tau kia irinakiia e ka patoi mai aia ia tatou i teia apinga aroa. Ko te uianga, i reira, koia oki, Te pati ra ainei tatou i te reira? E tumu tau ta tatou i te pati na roto i ta tatou au pure i te au ra ravarai.
14 Te rua, ka ariki tatou i taua apinga aroa ra na te angaanga rotai anga ki te reira. Ei akatutu: Penei te putakaiti ra tetai Kerititiano ki te tu paruparu o te akarakara i te ravenga ainga viivii. Kua pure aia no te vaerua tapu kia tauturu iaia i te patoi i teia tu viivii. Kua kimi aia i te akoanga mei ko i te aronga pakari Kerititiano, e kua akakite ratou kiaia kia rave i tetai ikianga papu, kia akaatea mai mei taua au apinga tau kore ra. (Mataio 5:29) Peea me kopae aia i ta ratou akoanga e te akatuera iaia uaorai ki te timataanga maata atu? Te angaanga rotai ra ainei aia ki tana pure no te vaerua tapu kia tauturu iaia? Me kore ra, penei, tei te turanga kino roa aia o te akariri anga atu i te vaerua o te Atua e te ngere anga i teia apinga aroa nei? (Ephesia 4:30) E tikai e, ka anoano tatou katoatoa i te rave i ta tatou ka rauka i te akapapu e kia rauka ua atu rai ia tatou teia tauturu umere mei ko ia Iehova.
Tauturu mei te Tuatua a te Atua
15. Akapeea tatou i te akaari anga e kare tatou e akariro ana i te Pipiria mei tetai mea noa ua nei?
15 Kua riro ana te Pipiria ei tumu tauturu ki to Iehova au tavini tiratiratu no te au anere mataiti e manganui. Kare e akariro i te au Tuatua Tapu mei te mea noa ua nei, inara, ka anoano tatou kia akamaara e e tumu tauturu puapinga tikai te reira. I te ariki anga i taua tauturu ra ka o mai te tautaanga. Ka anoano tatou i te akariro i te tatau anga Pipiria ei tuanga matau na tatou i te rave.
16, 17. (a) Akapeea te Salamo 1:2, 3 i te akataka mai anga i te au tutaki no te tatau anga i te ture a te Atua? (e) Akapeea te Salamo 1:3 i te akataka mai anga i te tutu o te angaanga pakari?
16 Te karanga ra te Salamo 1:2, 3 no runga i te tangata akono Atua e: “Ko tei inangaro ra i te ture a Iehova; e tei tana ture tona manako anga i te po e te ao. E tau aia ki te rakau i tanumia ki te pae kauvai ra, ko tei ua i tona ra tuatau tikai, e ko tei kore roa i mae tona rau; ko tana katoa e rave ra, te meitaki ra ïa.” Te kite ra ainei koe i te puapinga o tera irava? E ngoie ua i te tatau i taua au tuatua ra e te taopenga e te akataka ua maira tera i tetai tutu manea o tetai ngai au ua—o tetai rakau marumaru e tupu ra i te pae kauvai. Mei teaa ra te reka kia moe poto ua i te avatea i taua ngai ra! Inara kare teia taramo e pati maira ia tatou kia akamanako no runga i te akaangaroi. E tutu tuke takiri ta te reira e akataka maira, koia oki ko tetai te tuatua ra no runga i te angaanga pakari. Akapeea ra?
17 Ka akara ana e kare taua rakau ra i te rakau maru tei tupu ua mai i te pae kauvai. E rakau uua te reira, tei “tanumia” ma te akakoro tikai ki roto i tetai ngai tei ikiia—“ki te pae kauvai ra.” Akapeea ake tetai rakau okotai i te tupu anga ki te pae i tei maata atu i te okotai ua kauvai? I na, i roto i te kainga ua rakau, penei ka ko te pu kainga i te au ara akataeanga vai ei apai i te vai ki te au aka o tana au rakau puapinga. Ae, te taka meitaki maira te puapinga i teianei! Mei te mea e tupu ruperupe tatou i te pae vaerua mei taua rakau ra, kua tupu te reira no te mea e maata tikai te angaanga tei raveia no tatou. Te taokotai nei tatou ki tetai akaaerenga e apai tika maira i te vai mapia o te tuatua mou kia tatou, inara ka anoanoia tatou kia rave i ta tatou tuanga. Ka anoano tatou i te tuku ia tatou uaorai kia inu i teia vai akaperepereia, te rave anga i te manakonakoanga e te kimikimianga tei anoanoia i te apai mai i te tuatua mou a te Tuatua a te Atua ki roto i to tatou manako e te ngakau. Na taua mataara ra, ka rauka katoa ia tatou i te akatupu i te ua memeitaki.
18. Eaa te ka anoanoia kia rauka mai ei te au pauanga a te Pipiria ki ta tatou au uianga?
18 Kare o te Pipiria puapinga kia tatou me ka vai ua te reira ki runga i te paata kare e taangaangaia. Kare te reira i te apinga ei-kura, me kore i te toka-kura—mei te mea e ka topiri ua tatou i to tatou mata, vaoo i ta tatou Pipiria kia tuera mai ki te ngai ua atu, e oti ka tiaki ei te pauanga i ta tatou uianga kia kitea mai i roto i te kapi i mua ia tatou. Me aro atu tatou i te au ikianga, ka anoano tatou i te ko no te “kite i te Atua” mei te apinga uunaia ra. (Maseli 2:1-5) Ka anoano putuputuia te makitoro marie e te kimikimi meitaki kia kitea te akoanga Tuatua Tapu tei tau no to tatou au anoano tikai. E maata ta tatou au puka tei akanooia ki runga i te Pipiria ei tauturu ia tatou i roto i ta tatou kimianga. Ia tatou e taangaanga ra i teia i te ko maroiroi anga no te poe oko maata o te pakari i roto i te Tuatua a te Atua, te taangaanga tika tikai ra tatou i ta Iehova tauturu.
Tauturu na Roto i te Au Taeake Akarongo
19. (a) Eaa te au atikara i roto i Te Punanga Tiaki e te Awake! ka manakoia ai ei tauturu tei orongaia mai na roto i te au taeake akarongo? (e) Akapeea koe i te tauturu angaia e tetai atikara i roto i tetai o ta tatou nga tianara?
19 Kua riro ua ana to Iehova au tavini tangata ei tumu tauturu ki tetai e tetai. Kua taui ainei a Iehova? Kare roa. Kare e ekoko anga ka rauka ia tatou taki tai i te akamanako i tetai au atianga i rauka mai ei ia tatou te tauturu tikai tei anoanoia e tatou i te tuatau tau mei to tatou au taeake akarongo. Ei akatauanga, te maara ra ia koe etai au atikara i roto i Te Punanga Tiaki me kore i te Awake! tei akapumaana ia koe me kore tei tauturu ia koe i te akono i tetai manamanata me kore i te aro atu i tetai akaaoanga ki toou akarongo? Na Iehova taua tauturu ra i apai mai na roto i “te tavini akono meitaki e te pakari” tei akamanaia ei tua i te “kai na ratou i te ora mou ra.”—Mataio 24:45-47.
20. I roto i teea au mataara i kitea ai te aronga pakari Kerititiano ei ‘au mea meitaki i te tangata nei’?
20 Inara, e putuputu, te tauturu e rauka maira ia tatou i te aere tika ua mai mei ko i te au taeake akarongo. Ka oronga tetai tangata pakari Kerititiano i tetai tuatua te ka akakeu i to tatou ngakau, me kore ka rave aia i te angaanga tiaki te ka tauturu ia tatou i te tuatau ngata, me kore ka oronga mai aia i te akoanga takinga meitaki te ka tauturu ia tatou kia kite e kia autu atu i tetai tu paruparu. Kua tata tetai Kerititiano tei akameitaki tikai no runga i te tauturu a tetai tangata pakari i oronga kiaia: “I te tavini anga koro, kua akapou aia i tetai taime i te akamaroiroi mai iaku. I te po i mua ua ake, kua pure au kia Iehova, i te pati i tetai tangata ka rauka iaku i te tuatua atu. Tera mai ra, kua tuatua mai teia tungane kiaku ma te tu aroa tikai. Kua tauturu mai aia iaku kia kite e akapeea a Iehova i te tauturu mai anga iaku i te au mataiti. Akameitaki tikai au ia Iehova no tei tono mai i teia tangata pakari kiaku.” Te akaari ra te aronga pakari Kerititiano na roto i taua au mataara e, e ko ratou e ‘au mea meitaki i te tangata nei’ tei orongaia mai e Iehova na roto ia Iesu Karaiti ei tauturu ia tatou kia akakoromaki i te mataara ki te ora.—Ephesia 4:8.
21, 22. (a) Eaa te tupu ana me taangaanga te aronga i roto i te putuputuanga i te akoanga tei kiteaia ia Philipi 2:4? (e) Eaa i puapinga ai te au angaanga takinga meitaki noatu te meangiti?
21 Kapiti mai ki te aronga pakari, te inangaro ra te au Kerititiano tiratiratu ravarai i te taangaanga i te akauenga akauruia kia akono ‘auraka i tona anake uaorai au mea, e akono katoa ra i to etai ke ra au mea.’ (Philipi 2:4) Me taangaanga te aronga i roto i te putuputuanga Kerititiano i taua akoanga ra, ka tupu mai te au angaanga takinga meitaki manea tikai. Ei akaraanga, kua rokona poitirere uaia tetai ngutuare tangata, e te au tumatetenga maata. Kua apai te papa i tana tamaine ou ua kia aru iaia ki ko i te toa. I te okianga ki te kainga, kua rokoia raua e te tumatetenga tei u i te motoka. Kua mate te tamaine; te papa, e pakari tikai te kino. Te tukuna anga mai aia mei te aremaki, kua apikepike tikai aia i te akamataanga e kare i rauka i te rave i tetai apinga nona uaorai. Kua taitaia roa te ngakau o tana vaine kare e rauka i te akono iaia koia anake rai. No reira kua apai tetai nga tokorua i roto te putuputuanga i teia nga tokorua e mii ra e kua akono ia raua no tetai au epetoma.
22 E tika e, kare te au angaanga takinga meitaki pouroa e kapiti mai ana i taua tu tumatetenga e te akaatinga anga uaorai. E meangiti roa mai tetai au tauturu e rauka mai ana ia tatou. Inara noatu eaa te meangiti o te takinga meitaki, e ariki rekareka roa ana tatou i te reira, me kare ainei? Ka maara ainei ia koe te au taime i riro ei te tuatua takinga meitaki me kore te angaanga akono meitaki a tetai taeake me kore a tetai tuaine i te oronga atu i te tauturu tei anoanoia tikai e koe? Te manako putuputu maira a Iehova ia tatou na roto i taua au mataara ra.—Maseli 17:17; 18:24.
23. Mei teaa ra to Iehova manako me tauta tatou i te tauturu i tetai e tetai?
23 Ka inangaro ainei koe ia Iehova kia taangaanga ia koe ei mataara no te tauturu anga i etai ke? Te tuera ua atu nei taua akameitaki anga ra kia koe. Ko te tika, te ariki rekareka maira a Iehova i taua tautaanga ra naau. Te karanga ra tana Tuatua: “Ko tei aroa i te ao ra, kua oronga aia i te apinga na Iehova; e nana rai e tutaki mai iaia i taua mea ra.” (Maseli 19:17) E rekareka maata roa te ka rauka mai mei te oronga anga ia tatou uaorai ki to tatou au taeake e te au tuaine. (Angaanga 20:35) Kare te rekareka o te oronga anga e kare katoa te akamaroiroianga o te raukaanga mai te reira e rauka i te aronga tei akakoro i te akatakake ia ratou uaorai. (Maseli 18:1) No reira, kia tiratiratu tatou i te uipa kapiti anga i ko i te au akaputuputu anga Kerititiano kia rauka ia tatou i te akamaroiroi i tetai e tetai.—Ebera 10:24, 25.
24. No teaa tatou kare ei e manako e kua akangereia tatou no te kore e kite ana i ta Iehova au temeio umere roa i te tuatau i topa?
24 Kare ainei i te mea mataora kia akamaara i ta Iehova au mataara e tauturu ana ia tatou? Noatu kare tatou e noo ra i te tuatau i rave ana a Iehova i te au angaanga temeio umere roa i te akatupu i tona au akakoroanga, auraka ra tatou e manako e kua akangereia tatou. Ko te mea puapinga tikai koia oki te oake maira a Iehova i te tauturu e anoano ra tatou kia rauka ia tatou i te vai tiratiratu ua. E me akakoromaki kapiti tatou i roto i te akarongo, ka ora atu tatou kia kite i ta Iehova au angaanga umere roa atu e te kaka i roto i te tuatua enua katoa! Kia akatika tatou i te ariki e te taangaanga maata i ta Iehova tauturu aroa kia rauka ia tatou i te tuatua i te au tuatua o ta tatou irava no te mataiti 2005: “No ko ia Iehova ra te tauturu iaku.”—Salamo 121:2.
Eaa Toou Manako?
Akapeea a Iehova i te oronga mai anga i te tauturu e anoano nei tatou i teia tuatau—
• na roto ainei i te au angera?
• na roto ainei i tona vaerua tapu?
• na tana Tuatua akauruia ainei?
• na roto ainei i te au taeake akarongo?
[Au Uianga Apii]
[Tutu i te kapi 18]
E mea meitaki i te kite e te turuturu maira te au angera i te angaanga tutu anga
[Tutu i te kapi 21]
Penei ka taangaanga a Iehova i tetai o to tatou au taeake akarongo ei apai mai i te akapumaanaanga ta tatou e anoano ra