Ua Viia Ieova i Manu na Ia Faia

E ILOA le mamalu o Ieova i manu eseese na ia faia. E tausi lelei e Ieova manu, e pei ona ia tausi lelei i tagata. (Salamo 145:16) O se mea sesē le faitioina o Lē na faia mea uma lava! E ui lava o Iopu o se tagata amiotonu, ae na “taʻuamiotonuina e ia o ia, a e lē o le Atua.” Sa iai ni mea na tatau ona iloa e Iopu!—Iopu 32:2; 33:8-12; 34:5.

Na iloa e Iopu mai i faaaʻoaʻoga i manu, e leai se poto o le tagata e fesili ai fua i mea e fai e le Atua. O le manatu lenā tatou te iloa lelei pe a tilofaʻia afioga a Ieova iā Iopu!

Lē Manaʻomia le Fesoasoani a Tagata

Na lē mafai e Iopu ona tali fesili a le Atua e uiga i manu. (Iopu 38:39-41) O le mea moni, e tausia e Ieova leona ma oreva e aunoa ma le fesoasoani a tagata. O le Atua na te saunia meaʻai a oreva, e ui lava e felelei solo oreva e suʻe a latou meaʻai.—Luka 12:24.

Na iso Iopu ina ua fesili i ai le Atua e uiga i manu tataa. (Iopu 39:1-8) E lē mafai e tagata ona puipuia ʻoti o le vao ma aila. E faigatā tele ona faalatalata atu i se ʻoti o le vao!  (Salamo 104:18) E masani ona alu le aila i le vaomatua a o lata ina fanau, ona o le lagona lenā na tuu i ai e le Atua. E tausia lelei e aila a latou tama, ae pe a “malolosi” ona “ō ese atu i latou, a e lē toe foʻi mai.” Ona ola lea o aila e lē faalagolago i o latou tinā.

E taa saʻoloto le asini tositosi, ma e nofo le asini o le vao i le nuu naumati. Na lē mafai ona faaaogā e Iopu asini o le vao ina ia amo se uta mamafa. E “saʻiliʻili atu foʻi i laau iti lauolaola uma,” e alu atu i mauga e suʻe ai ana meaʻai. E sili atu i lenei manu ona taa saʻoloto, na i lo le mauagofie o ana meaʻai i aai. “Na te lē faalogo i le alaga o le taʻitaʻi asini,” ona e sola ese le asini o le vao pe a faalatalata atu se tagata i le mea o iai.

Ona fetalai lea o le Atua e uiga i le rema, po o le povi poʻa taanoa telē. (Iopu 39:9-12) Na tusi le alii poto o Austen Layard mai Peretania: “O ata ua vaneina o le rema, e aliali mai e toetoe pei o le leona lona mataʻutia ma lona malosi a o tuli o ia. E masani ona vaaia i nei ata o loo tuli e le tupu le rema, ma e tuli e fitafita i solofanua pe tamomoʻe foʻi.” (Nineveh and Its Remains, 1849, Tusi 2, itulau e 326) Ae o le tagata poto, na te lē taumafai e nonoa se rema feʻai.—Salamo 22:21.

Viiviia Ieova Ona o Manu Fai Apaʻau

Ona fesili atu lea o le Atua iā Iopu e uiga i manu fai apaʻau. (Iopu 39:13-18) E maualuga le mea e lele ai le kasita i ona apaʻau malolosi. (Ieremia 8:7) E apatā apaʻau o le renani, ae e lē mafai ona lele. E lē tuufua le renani i se faamoega i luga o laau, e pei o le kasita. (Salamo 104:17) E sua e le renani se pū i le oneone ma tuufua ai. Ae e lē tuulafoaʻi e lenei manu ona fua. E talafeagai lelei le māfanafana o le nofoaga e tuufua ai, ona e ufiufi e le oneone, ma e vaavaai ane e le renani poʻa ma le renani fafine.

E foliga mai e ‘lē poto’ le renani, ona e peiseaʻī e sola ese pe a iloa se mea o loo faamataʻu ane. Ae ua faapea mai le tusi An Encyclopedia of Bible Animals: “O se togafiti lenei mea: e apatā apaʻau o [renani] ina ia iloa atu i latou e le manu po o se tagata o faamataʻu ane, ma ō ese mai le mea o tuufua ai.”

Aiseā e ‘ata ai le renani i le solofanua ma lē o tiʻetiʻe i ai’? O loo taʻua i le tusi The World Book Encyclopedia: “E lē mafai ona lele le renani, ae e mataʻutia lona saosaoa pe a tamoʻe. E 15-futu (4.6-mita) le mamao o lana laa e tasi, i le saosaoa e 40 maila (64 kilomita) i le itula.”

 Ua Avatu e le Atua le Malosi i le Solofanua

Ona fesili lea o le Atua iā Iopu e uiga i solofanua. (Iopu 39:19-25) I aso anamua, na tau ai fitafita a o tiʻetiʻe i solofanua, ma na toso e solofanua kariota o loo tiʻetiʻe ai se ave kariota ma atonu o ni fitafita se toʻalua. E lē mataofiofia se solofanua a o sauni i le taua, ua tagi o ia ma tuʻi le palapala i ona vae. E lē mataʻu o ia ma e lē liliuese foʻi i le pelu. A ili le pū, e peiseaʻī ua ia fai ane ai, “Ue!” Ua alu faatopetope, “ua ia folo ai le eleele.” Peitaʻi, e faalogo le solofanua i le tagata tiʻetiʻe solofanua.

E tai faapena foʻi le tala a le tagata suʻesuʻe e suafa iā Layard. Na tusi o ia: “E ui lava e faigofie le solofanua e pei o le mamoe, ma e usiusitai pe a faaaogā le maea e taofi ai, ae a faalogo loa le solofanua fafine Arapi i le alaga o le taua ma vaai atu i le tao a le tagata tiʻetiʻe solofanua, ona tiotio lea o ona mata ma mānavanava loloa, ua loʻu lona ulu ma tū lona siʻusiʻu.”—Discoveries Among the Ruins of Nineveh and Babylon, 1853, itulau e 330.

Ia Manatunatu i le Nesa ma le Aeto

Ona taulaʻi atu lea o Ieova i isi manulele. (Iopu 39:26-30) E ‘fālō e nesa o latou apaʻau i le itu i toga.’ Na faapea mai le tusi The Guinness Book of Records, o le nesa e taʻua o le peregrine o le manulele pito i saosaoa lenā “e mataʻina lona saosaoa a o tifa mai lugā e lele solo i lona vaipanoa, pe a puʻeina foʻi se manu i le ʻea.” E 217 maila (349 kilomita) i le itula le saosaoa e lele ai lenei manu, e 45 tikeri e tifa mai ai!

E iai aeto ua oo lo latou saosaoa i le 80 maila (130 kilomita) i le itula. Na faatusa e Iopu le vave mavae o le olaga i le tele vave o le aeto e suʻe lana meaʻai. (Iopu 9:25, 26) E foaʻi mai e le Atua le malosi tatou te onosai ai, e peiseaʻī o loo tatou i luga o apaʻau malolosi o se aeto. (Isaia 40:31) E faalagolago tele le aeto i faaputuga ʻea māfanafana a o lele. E faapepepepe le aeto i totonu o se faaputuga ʻea māfanafana a o agaʻi i luga le ʻea. A lava loa le maualuga, ona lele atu lea o le aeto i le isi faaputuga ʻea māfanafana ma faapepepepe ai inā mo le tele o itula, ae tau lē alu ai sona malosi.

E fai e le aeto “lona ofaga i le mea maualuga” e lē au i ai se mea ma lē lamatia ai lana toloaʻi. O le lagona lenā na tuu e Ieova i le aeto. “Ua vaai mamao atu . . . mata” o le aeto lea na foaʻi i ai e le Atua. O le vave ona fetuunaʻi o lana vaai, ua mafai ai e le aeto ona iloa atu lana meaʻai po o se manu mate a o tifa mai lugā. Atonu e ʻai e le aeto tino o manu mate, auā “o le mea foʻi e i ai le fasi, o i ai lava ia.” E puʻe e le aeto manu laiti ma ave e fafaga ai lana toloaʻi.

Aʻoaʻia e Ieova Iopu

A o leʻi toe fai nisi fesili e uiga i manu, na aʻoaʻia e Ieova Iopu. O ā ni faalogona o Iopu? Na ia faamaulalo loa ma talia isi fautuaga.—Iopu 40:1-14.

E iai se manatu tāua tatou te aʻoaʻoina mai le tala a le Tusi Paia, i mea na tutupu iā Iopu. O le manatu tāua lenei: E lē tatau fua i se tagata ona suʻesuʻevale i Lē ona le malosi  uma lava. E tatau ona tatou tautatala ma fai mea e fiafia ai lo tatou Tamā o i le lagi. A o le mea e sili ona tāua iā i tatou, o le faapaiaina lea o le suafa o Ieova ma faamaonia le tonu o lana pule silisili ese.

Ua Viia Ieova Ona o Pemota

Ua toe liuliualo mai le Atua i manu na ia faia. Na fesili atu le Atua iā Iopu e uiga i le Pemota, lea ua taʻua i aso nei o le puaa sami. (Iopu 40:15-24) Atonu e 12 i le 15 futu (4 i le 5 mita) le umī o se pemota matua, ma atonu e 8,000 pauna (3,600 kilokalama) le mamafa. “Ua i ai lona malosi i lona papātua,” o maso o lona tua. Ona e pupuu ona vae, e sesee le puaa sami i luga o maa o le vai ma e lē afāina ai auā e māfiafia le paʻu o lona manava. E faatauvaa le malosi o le tagata pe a fua i le telē o le tino, gutu ma le malosi o le auvae o le puaa sami.

E alu aʻe le puaa sami mai le vai e ʻai i le “mutia.” Ua fua mai mea e ʻai ma ia i mauga! Pe tusa e 200 i le 400 pauna (90 i le 180 kilokalama) le tele o le mutia e ʻaina e le puaa sami i aso taʻitasi. A maona, ona taoto lea i lalo o laau paolo. Afai e pa le vaitafe o loo iai le puaa sami, ona faaopeopea lea o lona ulu i luga aʻe o le vai ma aau i se lolo. A fua i le telē o lona gutu ma nifo, e lē lototele Iopu e tui le isu o le puaa sami.

Ua Viia Ieova Ona o Leviatana

Ona faalogo lea o Iopu e uiga i le leviatana. (Iopu 41:1-34) E faasino atu le upu Eperu i se “manu e maanuminumi lona paʻu,” e aliali mai o le korokotaila. Pe e mafai ona tuu e Iopu se leviatana e taaalo ma tamaiti? E leai! E mataʻutia lenei manu, e pei ona faamaonia i mea ua tutupu. A taumafai se tagata e tuu lona lima i se leviatana, e mautinoa lava e na te lē toe faia lenā mea ona o se tauiviga mataʻutia!

A o ea aʻe le ulu o le leviatana i le oso aʻe o le lā, “o ona mata foʻi e pei o laumata o le taeao.” E faigatā ona ati ni pulufana, pelu po o ni tao i le paʻu o le leviatana ona o le fepiitaʻi o una o lona tino, ma e iai mea mālō i lona paʻu. Ona o le maamaʻai o una i le manava o le leviatana, ua pei ai ona tulagavae o ni “mea matuitui” i luga o le palapala. O lona toʻasā ua pupuna ai le sami e pei o se ipu uu. Ona o le telē o lona tino, malosi o lona paʻu, ma le mataʻutia o lona gutu ma lona siʻusiʻu, e lē fefe la le leviatana i se mea.

Ua Faatoese Atu Iopu

Na taʻutino Iopu ‘na tautala o ia ae e leʻi mafaufau i mea ua sili ona faigatā iā te ia.’ (Iopu 42:1-3) Na talia e Iopu le faasaʻoga a le Atua, faatoese atu ma salamō ai. Na aʻoaʻia ana aumea ae matuā tauia Iopu.—Iopu 42:4-17.

O se mea poto le manatua o le tala iā Iopu! Tatou te lē iloa tali uma o fesili a le Atua na fai iā Iopu. Ae e tatau ona tatou talisapaia le tele ma le eseese o mea na faia e Ieova, lea e viia ai o ia.

[Ata i le itulau 13]

Asini o le vao

[Ata i le itulau 13]

Oreva

[Ata i le itulau 13]

Leona fafine

[Ata i le itulau 14]

Asini tositosi

[Ata i le itulau 14]

E sola ese le renani mai ona fua, ae e lē tuulafoaʻi i ai

[Ata i le itulau 14]

Fua o le renani

[Ata i le itulau 14, 15]

O le nesa e taʻua o le peregrine

[Faamatalaga i Ata]

Nesa: © Joe McDonald/Visuals Unlimited

[Ata i le itulau 15]

Solofanua fafine Arapi

[Ata i le itulau 15]

Aeto

[Ata i le itulau 16]

Ua iai le manatu e faasino atu le pemota i le puaa sami

[Ata i le itulau 16]

Ua iai le manatu e faasino atu le leviatana i le korokotaila malosi