Swiharhi Swi Vangamisa Yehovha

VUKULU bya Yehovha bya vonaka ni le ka swiharhi. Xikwembu xi swi khathalela kahle swiharhi, hilaha xi khathalelaka vanhu hakona. (Pisalema 145:16) Ku nga va ku ri xihoxo lexikulu loko munhu o xopaxopa Muvumbi wa swona, loyi na hina hi vumbiweke hi yena! Hambileswi Yobo a a ri wanuna wo lulama, u tshame a vula leswaku “moya-xiviri wakwe wu lulamile ematshan’weni ya Xikwembu.” Hikwalaho Yobo a a ha fanele a dyondza swo karhi!—Yobo 32:2; 33:8-12; 34:5.

Swikombiso leswi endliweke hi ku tirhisa swiharhi swi kombise Yobo leswaku vanhu a va na mfanelo ya ku sola tindlela ta Xikwembu. Sweswo hi swi vona kahle loko hi kambisisa marito ya Yehovha lawa a ma byeleke nandza wa yena Yobo!

A Swi Lavi Ku Pfuniwa Hi Vanhu

Yobo u tsandzekile ku hlamula swivutiso leswi Xikwembu xi n’wi vutiseke swona malunghana ni swiharhi. (Yobo 38:39-41) Swi le rivaleni leswaku Yehovha a nga pfuniwi hi munhu ku khathalela nghala ni wukuwuku. Hambileswi mawukuwuku ma hahaka ma lava swakudya, kahle-kahle ma kuma swakudya swa wona eka Xikwembu.—Luka 12:24.

Yobo u tsandzeke ku hlamula loko Xikwembu xi n’wi vutisa hi swiharhi swa nhova. (Yobo  39:1-8) Ku hava munhu loyi a nga sirhelelaka timbavala ta le tintshaveni ni timhunti, kumbe mhofu ya xisati. Phela, swa tika hambi ku tshinela ekusuhi ni mbavala ya le tintshaveni! (Pisalema 104:18) Xikwembu xi endle leswaku mhunti yi tihambanisa ni tin’wana ekhwatini loko yi ri kusuhi ni ku tswala. Yi va khathalela kahle vana va yona, kambe loko va “tiyela,” va “famba va nga ha vuy[i].” Kutani va fanele va tikhathalela.

Mangwa yi titsutsumela hi ku ntshunxeka, kasi timbala ta le kwandzasini i kaya ra mbhongolo ya nhova. Yobo a a nga ta yi tirhisa mbhongolo ya nhova ku rhwala mindzhwalo ha yona. Yi lava “ximilana xin’wana ni xin’wana xa rihlaza,” yi rhendzeleka etintshaveni yi lava swakudya. Xiharhi lexi a xi nge wu tshiki ntshunxeko wa xona kutani xi ya emadorobeni laha swakudya swi kumekaka hi ku olova. “A yi yi twi huwa ya muhloti,” hikuva mbhongolo ya nhova yi hatla yi baleka loko munhu a ta laha yi tshamaka kona.

Endzhaku ka sweswo Xikwembu xi vulavule hi nkunzi yo leva. (Yobo 39:9-12) Austen Layard, mutivi wa vuyimburi wa Munghezi u tsarile malunghana na yona: “Nkunzi yo leva, hilaha yi talaka ku kombisiwa hakona eka swifaniso, yi vonaka yi ri ni matimba swinene naswona vahloti va yi chava ku fana ni nghala. Nghala yi tala ku voniwa yi ri karhi yi lwa na yona, naswona tinhenha ti yi hlongorisa ti gade tihanci ti tlhela ti yi hlongorisa hi milenge.” (Nineveh and Its Remains, 1849, Vholumo 2, tluka 326) Kambe, ku hava munhu wo tlhariha loyi a ringetaka ku lawula nkunzi leyi yo leva leyi nga lawulekiki.—Pisalema 22:21.

Swivumbiwa Leswi Hahaka Swi Kombisa Vukulu Bya Yehovha

Xikwembu xi vuye xi vutisa Yobo hi swivumbiwa leswi hahaka. (Yobo 39:13-18) Ntavila yi hahela ehenhla hi timpapa ta yona ta matimba. (Yeremiya 8:7) Hambileswi yinca yi kavataka timpapa ta yona, a yi swi koti ku haha. Ku hambana ni ntavila, yinca a yi tshikeli mandza ya yona exisakeni lexi akiweke emurhini. (Pisalema 104:17) Yi cela mugodi esaveni kutani yi tshikela mandza ya yona kwalaho. Kambe xinyenyana lexi a xi ma sukeli mandza ya xona. Leswi ma funengetiweke hi sava, mandza lawa ma tshama ma ri eka mahiselo lama faneleke loko hi hala tlhelo yinca ya xinuna ni ya xisati ti ri karhi ti ma khathalela.

Swi nga ha tikomba onge yinca yi ‘rivale vutlhari’ loko yi vonaka onge ya baleka loko yi vona khombo. Hambiswiritano, An Encyclopedia of Bible Animals yi ri: “Leyi i ndlela yo kavanyeta: [tinca] ti yima laha ti nga voniwaka kona hi ku olova kutani ti kavata timpapa ta tona leswaku ti koka nyingiso wa xiharhi kumbe munhu un’wana ni un’wana loyi a nga vangaka khombo, xisweswo ti endla leswaku a fambela ekule ni mandza ya tona.”

Xana yinca yi “hleka hanci ni mugadi wa yona” hi ndlela yihi? The World Book Encyclopedia yi ri: “Yinca a yi hahi, kambe yi tiveriwa rivilo ra yona. Milenge ya yona yo leha yi kota ku ba goza ro leha 15 wa tifiti [4,6 wa timitara] yi ri karhi yi tsutsuma rivilo ra 40 wa timayili [64 wa tikhilomitara] hi awara.”

Xikwembu Xi Nyika Hanci Matimba

Xikwembu xi tlhele xi vutisa Yobo hi hanci. (Yobo 39:19-25)  Eminkarhini ya khale, tinhenha a ti lwa ti gade tihanci, naswona tihanci a ti koka makalichi lawa a ma ri na muchayeri kumbexana ni masocha mambirhi. Loko yi navela ku ya enyimpini, hanci ya nyimpi ya kolola yi tlhela yi handza ehansi hi milenge ya yona. A yi chavi nchumu naswona a yi nge tlheli hambi loko yi vona banga. Loko yi twa nanga, hanci ya nyimpi ya tsaka lerova yi endla mpfumawulo wo karhi onge hiloko yi ku, “Aha!” Yi tlula-tlula yi ya emahlweni, “yi handza misava.” Hambiswiritano, hanci ya nyimpi yi yingisa mugadi wa yona.

Loko a nyikela nhlamuselo leyi yelanaka na leyi, mutivi wa vuyimburi Layard u tsarile a ku: “Hambileswi yi rhuleke naswona yi lawulekaka ku fana ni nyimpfu, naswona yi kongomisiwaka hi tomu ntsena, loko hanci ya ntswele ya le Arabu yi twa vanhu va ndhawu va ba hungwe, naswona yi vona fumu leri rhurhumelaka ra mugadi wa yona, mahlo ya yona ma hatima onge hiloko ma pfurha ndzilo, tinhompfu ta yona leti tshwukeke bya ngati ti pfuleka swinene, nhlana wa yona wa vambeka ivi ncila wa yona ni ntshiva wa yona swi yima swi biwa hi moya.”—Discoveries Among the Ruins of Nineveh and Babylon, 1853, tluka 330.

Anakanya Hi Xikhozana Ni Gama

Endzhaku ka sweswo Yehovha u kokele nyingiso wa Yobo eka swinyenyana swin’wana. (Yobo 39:26-30) Swikhozana ‘swa haha swi tharamula timpapa ta swona hi tlhelo ra mheho.’ Loko yi vulavula hi xikhozana tanihi xinyenyana lexi hahaka hi rivilo lerikulu ku tlula tinyenyana tin’wana, The Guinness Book of Records yi vula leswaku xi “va ni rivilo lerikulu loko xi jitama xi suka ehenhla swinene hi nkarhi lowu xi valangaka ndhawu ya xona, kumbe loko xi lava ku khoma nchumu lowu nga emoyeni.” Xinyenyana lexi xi fikelele rivilo ra 349 wa tikhilomitara hi awara loko xi haha xi suka ehenhla xi ya ehansi!

Magama ma kota ku haha hi rivilo leri tlulaka 130 wa tikhilomitara hi awara. Yobo u fanise ku hundza ka vutomi hi xihatla, ni rivilo ra gama loko ri haha ri lava swakudya. (Yobo 9:25, 26) Xikwembu xi hi nyika matimba ya ku tiyisela, onge hiloko hi haha hi timpapa ta gama leti vonakaka onge a ti karhali. (Esaya 40:31) Loko ma haha, magama ma tirhisa nkahelo wa moya wo kufumela lowu yaka ehenhla. Xinyenyana lexi xi tlakula hi moya lowu kutani xi haha xi ya ehenhla. Loko gama ri fika eka mpfhuka wo karhi ri hahela eka nkahelo wun’wana wa moya lowu endlaka ri kota ku haha nkarhi wo leha ri nga kavati ngopfu.

Gama ri “ak[a] xisaka xa rona ehenhla swinene” laha swi tikaka ku ku fikelela, leswi swi endla leswaku swivondlwana swa rona swi hlayiseka. I Yehovha la endleke leswaku gama ri kota ku endla leswi hi ntumbuluko. Hi ku tirhisa mahlo lawa ri ma nyikiweke hi Xikwembu ‘gama ri kota ku vona ekule.’ Leswi mahlo ya rona ma kotaka ku hundzuluka hi xihatla, gama ri kota ku tshama ri langutisise lexi ri lavaka ku xi bvanganyeta loko ri ri karhi ri jitama. Gama ri dya mintsumbu ya swiharhi, lerova ku kala ku vuriwa leswaku “laha ku nga ni nchumu lowu dlayiweke, ri tshama ri ri kona.” Xinyenyana lexi xi khoma swihadyana leswitsongo kutani xi swi yisa eka mavondlo ya xona.

Yehovha A Tshinya Yobo

Loko Xikwembu xi nga si vutisa swivutiso leswi engetelekeke malunghana ni swiharhi, xi tshinye Yobo. Xana Yobo u angurise ku yini? U titsongahatile kutani hi ku swi rhandza a amukela ndzayo leyi engetelekeke.—Yobo 40:1-14.

Ku ta fika sweswi eka rhekhodo leyi huhuteriweke ya leswi Yobo a langutaneke na swona, hi dyondza dyondzo ya nkoka swinene. Dyondzo ya kona hi leyi: A ku na munhu la nga ni xivangelo lexi twalaka  xo sola Lowa Matimba Hinkwawo. Hi fanele ku vulavula ni ku endla swilo hi ndlela leyi tsakisaka Tata wa hina wa le tilweni. Ku tlula kwalaho, leswi hi faneleke ku karhateka ha swona ngopfu ku fanele ku va ku kwetsimisiwa ka vito ra Yehovha leri kwetsimaka, ni ku lweriwa ka vuhosi bya yena.

Behemoto Yi Vangamisa Xikwembu

Loko xi vulavula hi swiharhi nakambe, Xikwembu xi vutise Yobo hi Behemoto, leyi ku anakanyiwaka leswaku i mpfuvu. (Yobo 40:15-24) Mpfuvu leyi kuleke yi helela yi nga leha 4 ku ya eka 5 wa timitara naswona yi nga ha tika 3 600 wa tikhilogiramu. “Matimba ya [Behemoto] ma le masengeni ya yona”—misiha leyi nga le nhlaneni wa yona. Leswi yi nga ni xikhumba xo tsindziyela ekhwirini, swa yi pfuna Behemoto leyi leyi nga ni milenge yo koma loko yi ri karhi yi koka-koka miri wa yona emaribyeni lama nga le nkoveni. Hakunene, munhu a hi nchumu loko a ringanisiwa na Behemoto, leyi nga ni miri lowukulu, nomu lowukulu ni tinhlaya ta yona to tiya swinene.

Behemoto yi huma ematini leswaku yi ya dya “byanyi.” Phela, ku laveka yi dya byanyi byo tala leswaku yi ta xurha! Siku ni siku yi dya kwalomu ka 90 ku ya ka 180 wa tikhilogiramu ta byanyi. Loko Behemoto yi xurhile, yi etlela ehansi ka mirhi ya lothasi kumbe ehansi ka ndzhuti wa phopla. Loko nambu lowu yi tshamaka eka wona wo khapakhapa, mpfuvu ya swi kota ku humesela nhloko ya yona ehenhla ka mati yi tlhela yi khida yi hlangaveta mati. Loko a langutane ni dyinomu dya Behemoto ni meno ya dyona lamakulu, Yobo a a nga ta va na xona xivindzi xo tlhava nhompfu ya yona hi njovo.

Levhiyathani Yi Dzunisa Xikwembu

Endzhaku Yobo u byeriwe hi Levhiyathani. (Yobo 41:1-34) Rito leri ra Xiheveru ri vula “xiharhi lexi nga ni mahakatimba”—lexi ku nga ha vaka ku ri ngwenya. Xana Yobo a ta ringeta a veka vana emahlweni ka Levhiyathani leswaku va tlanga na yona? Nikatsongo! Lava tshameke va hlangana ni xikokovi lexi va swi tiva leswaku xi ni khombo. Entiyisweni, loko munhu o ringeta ku khoma Levhiyathani, nyimpi ya kona yi nga va yikulu lerova a nge he engeti a swi endla sweswo!

Loko Levhiyathani yi humesela nhloko ya yona ehenhla ka mati nimixo, mahlo ya yona ma hatima ku “kotisa ku vangama ka vurhonga.” Mahakatimba ya Levhiyathani ma namarhelane khwatsi kasi eka xikhumba xa yona yi ni marhambu lawa swi tikaka ku ma balesela hi maqulu, a ha ha vuli masavula ni matlhari. Mahakatimba lawa ma nga le khwirini ra ngwenya ma siya nkoka wa “xileyi” endzhopeni. Loko yi nyangatsekile yi ri ematini yi tlhutlha khuvi leri fanaka ni ra switolwa. Naswona hikwalaho ka vukulu bya yona ni swihlomo swa yona—nomu wo chavisa ni ncila lowu nga ni matimba—Levhiyathani a yi chavi nchumu.

Yobo A Tisola

Yobo u swi xiyile leswaku u ‘vulavurile kambe a a nga swi twisisi swilo leswi swi n’wi hlamarisaka.’ (Yobo 42:1-3) U pfumele ku tshinyiwa hi Xikwembu, a tisola kutani a hundzuka. Vanghana va yena va tshinyiwile, kambe yena u katekisiwile swinene.—Yobo 42:4-17.

Hi ta va hi endla kahle loko hi xi tekela enhlokweni xikombiso xa Yobo! A hi nge swi koti ku hlamula swivutiso hinkwaswo leswi Xikwembu xi n’wi vutiseke swona. Hambiswiritano, hi nga swi kota ku tlangela swilo hinkwaswo swo hlamarisa leswi Yehovha a swi vumbeke leswi n’wi vangamisaka naswona hi fanele hi endla tano.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 13]

Mbavala ya le tintshaveni

[Xifaniso lexi nga eka tluka 13]

Wukuwuku

[Xifaniso lexi nga eka tluka 13]

Nghala ya xisati

[Xifaniso lexi nga eka tluka 14]

Mangwa

[Xifaniso lexi nga eka tluka 14]

Yinca ya suka ematandzeni ya yona kambe a yi ma rivali

[Xifaniso lexi nga eka tluka 14]

Mandza ya yinca

[Xifaniso lexi nga eka tluka 14, 15]

Xikhozana

[Xihlovo Xa Kona]

Falcon: © Joe McDonald/Visuals Unlimited

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Hanci ya ntswele ya le Arabiya

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Gama

[Xifaniso lexi nga eka tluka 16]

Behemoto ku anakanyiwa leswaku i mpfuvu

[Xifaniso lexi nga eka tluka 16]

Levhiyathani ku anakanyiwa leswaku i ngwenya ya matimba