Mme Akpan N̄kpọ Ẹtode N̄wed Esther
Ikọ Jehovah Enyene Uwem
Mme Akpan N̄kpọ Ẹtode N̄wed Esther
ANA in̄wan̄-in̄wan̄ ke uduak mmọ ikemeke ndikpu. Ẹyewot mme Jew fapfap. Ama ekem usen oro ẹkebierede ẹnịm, ẹyesobo kpukpru mme Jew ke obio ukara oro—ọtọn̄ọde ke India tutu esịm Ethiopia. Ekikere odụk idiọk odu oro edi oro. Nte ededi, enye efre akpan n̄kpọ kiet. Abasi enyọn̄ ekeme ndinyan̄a ndimek ikọt esie nsio ke idiọk idaha ekededi. Ẹwet nte ẹnyan̄ade mmọ ke n̄wed Esther ke Bible.
N̄wed Esther emi akanieren Jew kiet emi ekerede Mordecai ekewetde, obụk se iketịbede ke n̄kpọ nte isua 18 ke ini ukara Edidem Ahasuerus, m̀mê Xerxes eke Persia. N̄wọrọnda mbụk emi owụt nte Jehovah anyan̄ade ikọt esie osio ke idiọk odu mme asua mmọ, idem okposụkedi mme asan̄autom esie ẹdude ke nsio nsio ebiet ke ofụri akwa obio ukara emi. Mfịn, ndifiọk se iketịbede ekeme ndinen̄ede nsọn̄ọ mbuọtidem ikọt Jehovah emi ẹnamde utom esie ke idụt 235. Akan oro, mme owo emi ẹbụkde ẹban̄a ke n̄wed Esther ẹnịm uwụtn̄kpọ oro nnyịn ikpekpebede ye enye oro nnyịn mîkpekpebeke. Ke akpanikọ, “ikọ Abasi enyene uwem onyụn̄ enyene odudu.”—Mme Hebrew 4:12.
ANA ỌBỌN̄ AN̄WAN ANAM N̄KPEUBỌK
Edidem Ahasuerus anam akamba udia ke ọyọhọ isua ubọn̄ esie ita (493 M.E.N.). Edidem imaha aba Ọbọn̄ An̄wan Vashti, emi ọkọwọrọde etop uyai, ntre Vashti idịghe aba ọbọn̄ an̄wan. Ẹmek Hadassah, emi edide n̄wan Jew ke otu kpukpru ndiye iban ke idụt oro ada itie esie. Enye iyakke ẹdiọn̄ọ ke imọ idi n̄wan Jew nte Mordecai eyen eyeneka ete esie etemede enye, onyụn̄ ọdọhọ ke ikere Esther, kpa enyịn̄ Persia.
Nte ini akade, ẹmenede owo ntan̄idem kiet emi ekerede Haman ẹdori nte akpan isụn̄utom ukara. Esịt ayat Haman sia Mordecai mîtieneke ‘inụhọ, inyụn̄ ituak ibuot inọ Haman,’ ntre enye odiomi ndisobo kpukpru mme Jew mfep ke Obio Ukara Persia. (Esther 3:2) Haman ekpek Ahasuerus enyịme ye imọ, onyụn̄ anam edidem ọnọ ewụhọ ete ẹwot kpukpru mme Jew. Mordecai esịne “ọfọn̄ikpo ye ntọn̄.” (Esther 4:1) Ana Esther anam n̄kpọ usọp usọp. Enye okot edidem ye akpan isụn̄utom ukara esie udia. Ke ini mmọ ẹdiade udia ye idatesịt, Esther eben̄e mmọ ete ẹfiak ẹdi udia efen ke ndan̄nsiere. Haman etie idara idara. Nte ededi, esịt inemke enye sia Mordecai esịnde ndinụhọ nnọ enye. Haman odụk odu ndiwot Mordecai mbemiso udia oro ẹdidiade ke ndan̄nsiere.
Mme Mbụme N̄wed Abasi Oro Ẹbọrọde:
1:3-5—Ndi akwa udia oro ekebịghi ke usen 180? Itien̄wed oro idọhọke ke akwa udia oro ama ebịghi ntre, edi ọdọhọ ke edidem okowụt ikpọ mbon ukara mme inyene ye uyai ubọn̄ itie edidem esie ke usen 180. Eyedi edidem akada edinam emi ekebịghide ntre obụre mbụre aban̄a uyai ubọn̄ itie edidem esie man enem ikpọ owo esịt onyụn̄ anam mmọ ẹnịm ke imọ imekeme ndinam se imọ iduakde. Edieke edide ntre, etie nte ufan̄ikọ 3 ye 5 ẹtịn̄ ẹban̄a udia usen 7 emi akadade itie ke mboho usen 180 ama akasuana.
1:8—Ke nso usụn̄ ke mmọ ‘ẹken̄wọn̄ nte ewụhọ asan̄ade: kiet inyịkke kiet’? Etie nte ekedi ido mbon Persia ndinyịk mme owo ẹn̄wọn̄ ekese mmịn ke itie usọrọ, edi Edidem Ahasuerus ikanamke ntre ke usọrọ esie. N̄wed ndụn̄ọde kiet ọdọhọ ete: “Mmọ ẹken̄wọn̄ nte owo amade.”
1:10-12—Ntak emi Ọbọn̄ An̄wan Vashti ekesịnde ndidi iso edidem? Ndusụk nditọ ukpepn̄kpọ ẹdọhọ ke ọbọn̄ an̄wan emi ikoyomke ndisuene idem ke iso isenowo edidem emi ẹma ẹkekpa mmịn, ntak edi oro enye ekesịnde ndiyere ikot ebe esie. Mîdịghe, eyedi ediye ọbọn̄ an̄wan emi ikosụhọkede idem. Okposụkedi Bible mîtịn̄ke ntak emi enye ekesịnde ndidi iso edidem, mme enyene-ibuot owo ke eyo oro ẹkekere ke enye ndisịn ndikop uyo ebe esie ekedi akpan n̄kpọ oro anade ẹse ẹban̄a ye nte ke kpukpru ibanndọ emi ẹdude ke mme mbahade obio ukara Persia ẹyekpebe idiọk uwụtn̄kpọ Vashti.
2:14-17—Ndi Esther ama enyene oburobụt ebuana idan̄ ye edidem? Ibọrọ edi baba. Mbụk oro ọdọhọ ke iban eken oro ẹkemende ẹsọk edidem ẹma ẹfiak ẹnyọn̄ọ ke usenubọk ẹka ufọk iban oro eunuch edidem “emi ekpemede ibanesa” ekesede aban̄a. Ke ntre, iban oro ẹkedude ye edidem ke okoneyo ẹma ẹkabade ẹdi ibanesa esie. Nte ededi, owo ikemenke Esther ika ufọk ibanesa ke enye ama okokụt edidem. Ke ini ẹkemende Esther ẹdi ke iso Ahasuerus, “edidem ama Esther akan kpukpru iban eken, Esther onyụn̄ okụt mfọn ye ima ke iso esie, akan kpukpru nditọ iban eken.” (Esther 2:17) Didie ke enye okokụt “mfọn ye ima” ke iso Ahasuerus? Ke ukem usụn̄ oro mbon en̄wen ẹkemade enye. “Eyen oro eye [Hegai] ke enyịn, ndien enye ọfọn ido ye eyen oro.” (Esther 2:8, 9) Uyai ye nti edu oro Hegai okokụtde ke idem eyenan̄wan emi akanam enye enen̄ede ama enye. Ke akpanikọ, ‘kpukpru owo eke ẹkụtde Esther, ẹma ẹma enye.’ (Esther 2:15) Kpasụk ntre, nti edu oro Esther ekenyenede akanam edidem enen̄ede ama enye.
3:2; 5:9—Ntak emi Mordecai ekesịnde ndinụhọ nnọ Haman? Ibet Jehovah ikakpanke nditọ Israel ndinụhọ nnọ owo oro odude ke n̄kokon̄ idaha. Nte ededi, eke Haman ama abuana se ikande oro. Haman ekedi eyen Agag, iso-ọfọn eyen Amalek, ndien Jehovah ọkọdọhọ ẹsọhi mbon Amalek ẹfep fapfap. (Deuteronomy 25:19) Mordecai akada edinụhọ nnọ Haman nte unana edinam akpanikọ nnọ Jehovah. Enye ama enen̄ede esịn ndinụhọ nnọ enye, ọdọhọde ke imọ idi eyen Jew.—Esther 3:3, 4.
Se Nnyịn Ikpepde:
2:10, 20; 4:12-16. Esther ama enyịme ndausụn̄ ye item otode andituak ibuot nnọ Jehovah oro ama ọkọkọri esịm ọyọhọ idaha. Oyowụt eti ibuot ‘ndikop uyo nnọ mbon oro ẹdade usụn̄ ke otu nnyịn nnyụn̄ nsụk ibuot.’—Mme Hebrew 13:17.
2:11; 4:5. Nnyịn ikpenyeneke ‘ndise mban̄a ọkpọkpọ mbubehe nnyịn kpọt, edi ikpenyene ndise mban̄a mbubehe mbon en̄wen n̄ko.’—Philippi 2:4.
2:15. Esther ama owụt nsụhọdeidem ye mfara ke idem sia enye mîkọdọhọke ẹnọ imọ n̄kpọmbana m̀mê ndiye ọfọn̄idem ke mîbọhọke se Hegai ọkọnọde enye. Se ikanamde Esther okụt mfọn ke iso edidem ekedi “ndedịbe owo eke esịt eke odude ke edisịnen̄kpọ emi mîkemeke ndibiara emi edide sụn̄sụn̄ ye ifụre ifụre edu.”—1 Peter 3:4.
2:21-23. Esther ye Mordecai ẹma ẹnịm nti uwụtn̄kpọ ke ‘ndisụk ibuot nnọ mme odudu eke ẹkponde ẹkan.’—Rome 13:1.
3:4. Ekeme ndiwụt eti ibuot ke ndusụk idaha nditre ndinam mme owo ẹdiọn̄ọ owo emi nnyịn idide, kpa nte Esther akanamde. Nte ededi, amaedi n̄kpọ aban̄ade idaha nnyịn ke mme utọ akpan n̄kpọ nte itie edikara Jehovah ye nsọn̄ọnda nnyịn, inaha ikop ndịk ndinam mme owo ẹdiọn̄ọ ke nnyịn idi Mme Ntiense Jehovah.
4:3. Ke ini isobode mme idomo, nnyịn ikpenyene ndibọn̄ akam nnọ Jehovah mben̄e enye ọnọ nnyịn odudu ye ọniọn̄.
4:6-8. Mordecai akada ibet an̄wana aban̄a idiọk odu Haman.—Philippi 1:7.
4:14. Nnyịn ikpenyene ndikpebe mbuọtidem oro Mordecai ekenyenede ke Jehovah.
4:16. Sia Esther ekeberide edem ke Jehovah ọyọhọ ọyọhọ, enye ama ọsọn̄ọ ada uko uko ese aban̄a n̄kpọ emi ekpekekemede ndisụn̄ọ ke n̄kpa esie. Enen̄ede oyom nnyịn ikpep ndiberi edem ke Jehovah utu ke ndiberi ke idem nnyịn.
5:6-8. Man Esther okụt mfọn ke iso Ahasuerus, enye ama afiak okot Ahasuerus udia. Enye akanam n̄kpọ ye eti ibuot, ndien nnyịn ikpenyene ndinam kpasụk ntre.—Mme N̄ke 14:15.
MME N̄KPỌ ẸKPỤHỌREDE
Nte mme n̄kpọntịbe ẹdade itie, mme n̄kpọ ẹkpụhọrede. Ẹyịri Haman ke eto oro enye okoyomde ndida nyịri Mordecai, Mordecai onyụn̄ akabade edi akpan isụn̄utom! Nso kaban̄a odu oro ẹkenamde man ẹwot mme Jew fapfap? Emi ekenyene ndinen̄ede n̄kpụhọde n̄ko.
Anam-akpanikọ an̄wan oro Esther afiak etịn̄ ikọ. Okposụkedi ọfiọkde ke imekeme ndikpa, enye ada ke iso edidem ekpe ubọk ete abiat idiọk odu Haman. Ahasuerus ọfiọk se ẹkpenamde. Ntre, ke ini esịmde usen emi ẹkedoride ndiwot mme Jew, utu ke ndiwot mme Jew, ẹkabade ẹwot mme asua mmọ. Mordecai owụk ete ẹsinịm usọrọ Purim kpukpru isua ndida nti akwa edinyan̄a emi. Nte udiana Edidem Ahasuerus, Mordecai “oyom ufọn orụk esie, onyụn̄ etịn̄ ikọ emem ọnọ ofụri ubon esie.”—Esther 10:3.
Mme Mbụme N̄wed Abasi Oro Ẹbọrọde:
7:4, NW—Didie ke edisobo mme Jew mfep akpanam n̄kpọ ‘atak edidem’? Esther ama ada mbufiọk owụt edidem ke edieke ẹkpekam ẹnyamde mmimọ, ke n̄kpọ ikpatakke edidem nte editakde enye edieke ẹwotde mmimọ. Mbak silver 10,000 emi Haman ọkọn̄wọn̄ọde ndinọ edidem ikọwọrọke n̄kpọ ndomokiet ke ẹmende ẹdomo ye inyene oro edidem ekpenyenede edieke Haman okpokodụkde odu man anyam kpukpru mme Jew nte ifịn. Edieke ẹkpekenamde uduak Haman, edidem akpakataba ọbọn̄ an̄wan esie n̄ko.
7:8—Ntak emi mme isụn̄utom ẹkefụkde iso Haman? Eyedi ẹkenam emi ndiwụt esuene m̀mê ubiomikpe oro akanade ebet enye. N̄wed ndụn̄ọde kiet ọdọhọ “ke ndusụk ini mbon eset ẹma ẹsifụk ibuot mbon oro ẹkeyomde ndiwot.”
8:17—Ke nso usụn̄ ke “ediwak owo ke otu mme idụt ke edem oro [ẹkekabarede] ẹdi Jew”? Etie nte ediwak mbon Persia ẹkekabade ẹdi mme okpono Abasi ke ido mme Jew sia mmọ ẹkekerede ke obufa ewụhọ oro ẹkenamde man abiat akpa oro ekedi idiọn̄ọ mfọn oro Abasi ọkọfọnde ye mme Jew. Ukem edumbet emi osu ntịn̄nnịm ikọ oro ẹkụtde ke n̄wed Zechariah. Itien̄wed oro ọdọhọ ete: “Owo duop eke ẹtode ke kpukpru usem mme idụt ẹdimụm, kpa mmọ ẹdimụm eyen Judah kiet utọn̄ ọfọn̄idem, ẹte, Ẹyak nnyịn ika ye mbufo: koro nnyịn imokop ite ke Abasi odu ye mbufo.”—Zechariah 8:23.
9:10, 15, 16—Ntak emi mme Jew ẹkesịnde nditan̄ mbụme idem okposụkedi ewụhọ ọkọnọde mmọ odudu ndinam ntre? Mmọ ẹkenam ntre man owụt in̄wan̄-in̄wan̄ ke uduak mmimọ ekedi ndinyan̄a idem, ikedịghe ndibụme inyene.
Se Nnyịn Ikpepde:
6:6-10. “Iseri ebem nsobo iso: n̄kpon-esịt onyụn̄ ebem iduọ iso.”—Mme N̄ke 16:18.
7:3, 4. Ndi nnyịn imesitịn̄ inọ mbon efen uko uko ke idi Mme Ntiense Jehovah, idem edieke oro ekemede ndida ukọbọ ndi?
8:3-6. Nnyịn imekeme, ikponyụn̄ inyene ndidọhọ ukara ye esopikpe ẹkpeme nnyịn ẹbiọn̄ọ mme asua.
8:5. Esther ama ada mbufiọk efep ndidọhọ ke edidem ama enyene ubọk ke ewụhọ oro ẹkenamde ndisobo mme Jew mfep. Kpasụk ntre, akpana iwụt mbufiọk ke ini inọde ikpọ owo ukara ikọ ntiense.
9:22. Nnyịn ikpefreke mme ubuene emi ẹdude ke otu nnyịn.—Galatia 2:10.
Jehovah Ọyọnọ ‘Ubọhọ ye Edinyan̄a’
Mordecai ọdọhọ ke anaedi Abasi akanam Esther akabade edi ọbọn̄ an̄wan. Ke ini ẹdịghede mmọ uwem, mme Jew ẹtre udia ẹnyụn̄ ẹbọn̄ akam ẹyom un̄wam. Ọbọn̄ an̄wan ada ke iso edidem ke ini owo mîkotke enye, ndien edidem osụk adadara enye ini ekededi oro enye adade ke iso esie. Edidem ikemeke ndide idap okoneyo oro. Ke akpanikọ, n̄wed Esther obụk nte Jehovah okpụhọrede mme n̄kpọ ke ufọn ikọt esie.
Mbụk Esther emi aduaide owo idem mi enen̄ede edi n̄kpọ nsịnudọn̄ ọnọ nnyịn emi idude uwem ke “utịt ini” emi. (Daniel 12:4) “Ke ini iso,” m̀mê ke mme akpatre ikpehe utịt eyo emi, Gog eke Magog—Satan kpa Devil—ayan̄wana ọkpọsọn̄ en̄wan ye ikọt Jehovah. Uduak esie edidi ndisọhi ata mme andituak ibuot mfep ofụri ofụri. Edi kpa nte ekedide ke eyo Esther, Jehovah ọyọnọ mme andituak ibuot nnọ enye ‘ubọhọ ye edinyan̄a.’—Ezekiel 38:16-23; Esther 4:14.
[Ndise ke page 10]
Esther ye Mordecai ke iso Ahasuerus