Bangindu ya Mfunu ya Mukanda ya Estere
Ndinga ya Yehowa Kele ya Moyo
Bangindu ya Mfunu ya Mukanda ya Estere
PULA yango vandaka kumonana bonso nde yo tabeba ve ata fyoti. Yo vandaka pula ya kufwa Bayuda yonso. Na kilumbu mosi mpamba yina bo ponaka, bo zolaka kufwa Bayuda yina vandaka kuzinga na kintinu yonso, banda na Inde tii na Etiopie. Yai kele mutindu vandaka kuyindula muntu ya kusalaka pula yina. Kansi, yandi vilaka na kutadila dyambu mosi ya mfunu mpenza. Nzambi ya zulu lenda gulusa bantu na yandi ya yandi ponaka na konso dyambu ya mpasi yina lenda kumina bo. Bo metubila luguluku yango na mukanda ya Estere.
Mbuta-muntu mosi ya Muyuda na zina ya Mardoke muntu kusonikaka mukanda ya Estere. Yo ketubila mambu yina kusalamaka na nsungi ya bamvula kiteso ya 18 na ntangu ya luyalu ya Asuerusi, Ntotila ya Persia, to Zeresesi I. Disolo yai ya kuyituka kemonisa mutindu Yehowa kugulusaka bantu na yandi na bapula ya mbi yina bambeni na bo kusalaka, ata nkutu bansadi na yandi vandaka ya kumwangana na kintinu mosi ya nene. Ya kyeleka, kuzaba mambu yai kekumisaka ngolo lukwikilu ya bantu ya Yehowa yina kesadilaka yandi kisalu ya santu na bansi 235 bubu yai. Dyaka, bikalulu ya bo memonisa na mukanda ya Estere kesonga beto bambandu ya beto fwete landa ti yina ya beto fwete buya. Ya kyeleka, “Ndinga ya Nzambi kele ya moyo mpi ya ngolo.”—Baebreo 4:12, NW.
MFUMU-NKENTO FWETE KOTA NA DYAMBU YAI
Na mvula ya tatu ya luyalu na yandi (493 N.T.B.), Ntotila Asuerusi kusalaka feti ya nene. Mfumu-nkento Vasti yina zabanaka mbote sambu na kitoko na yandi kusalaka mambu yina kupusaka ntotila na kubuya yandi mpenza, mpi na kukatula yandi na ndonga ya mfumu-nkento. Bo ponaka mwana-nkento mosi ya kitoko ya Muyuda na kati ya bana-bankento yina kuzabaka ntete ve babakala na zina ya Adasa sambu na kubaka kisika ya Vasti. Na lutwadisu ya kisoni na yandi Mardoke, yandi bumbaka zina na yandi ya Muyuda mpi kusadilaka zina ya Persia ya Estere.
Na nima, bakala mosi ya lulendo na zina ya Amani kumaka na kiyeka ya ministre ya ntete. Amani kuwaka makasi sambu Mardoke kubuyaka na ‘kufukimina yandi,’ yo yina Amani kusalaka pula sambu na kufwa Bayuda yonso na Kintinu ya Persia. (Estere 3:2) Amani kupusaka Zeresesi na kundima mambu yina yandi tubaka mpi yandi nungaka na kubaka mukanda ya ntotila yina vandaka kupesa nswa ya kufwa Bayuda. Mardoke “lwataka saki, yandi kuditulaka putulu ya tiya na nitu.” (Estere 4:1) Ntangu yai Estere fwete kota na dyambu yai. Yandi bingaka ntotila ti ministre na yandi ya ntete na feti mosi na nzo na yandi. Ntangu bo kwisaka na kyese yonso, Estere kulombaka bo na kukwisa dyaka na feti yankaka na kilumbu yina landaka. Amani kuvandaka na kyese mingi. Kansi, yandi vandaka na makasi sambu Mardoke vandaka kubuya na kupesa yandi lukumu. Amani kusalaka pula sambu na kufwa Mardoke na ntwala ya feti ya kilumbu yina talanda.
Bangyufula ya Masonuku Mezwa Bamvutu:
1:3-5—Keti feti yango kusalaka bilumbu 180? Masonama ketuba ve kiteso ya bilumbu yina feti yango kusalaka, kansi yo ketuba nde ntotila kusongaka bantu na yandi kimvwama mpi kitoko ya kimfumu na yandi ya lukumu na nsungi ya bilumbu 180. Ziku ntotila kusadilaka dibaku yai ya bilumbu mingi sambu na kusonga lukumu ya kimfumu na yandi na mpila nde yandi kuyitukisa bantu ya nene mpi kundimisa bo nde yandi takuka kulungisa pula na yandi. Kana mpidina, verse 3 ti 5 ketubila feti ya bilumbu 7 yina kusalamaka na nsuka ya bilumbu 180 ya lukutakanu yina.
1:8—Na kulanda nsiku yina vandaka kutadila ntangu ya kunwa, inki mutindu “kunwa vandaka na nsuka ve”? Na okazio yina, Ntotila Asuerusi kukatulaka nsiku ya kikalulu yina bantu ya Persia kuvandaka na yo ya kuzengila bantu yankaka kiteso ya malafu ya bo fwete nwa na balukutakanu ya mutindu yina. Mukanda mosi ketuba nde: “Bo lendaka kunwa na kiteso ya bo zolaka.”
1:10-12—Sambu na nki mfumu-nkento Vasti kubuyaka na kukwisa na ntwala ya ntotila? Bantu yankaka ya mayele ketubaka nde mfumu-nkento kubuyaka na kulemfuka sambu yandi zolaka ve kudikumisa kima mosi ya mpamba na ntwala ya banzenza ya ntotila yina kunwaka malafu mingi. To mbala yankaka mfumu-nkento yai ya kuvandaka kitoko mingi ya meso mpamba kuvandaka ve muntu ya bulemfu. Ata Biblia ketuba ve kikuma ya kupusaka yandi na kusala mutindu yina, babakala ya mayele ya bilumbu yina kuyindulaka nde kukonda kulemfukila bakala kuvandaka dyambu ya bo zolaka mpenza kumanisa mpi nde mbandu ya mbi ya Vasti zolaka kuvanda ti bupusi ya mbi na bankento yonso ya baprovinse ya Persia.
2:14-17—Keti Estere kusalaka mansoni ti ntotila? Mvutu kele nde ve. Disolo ketuba nde na menemene bankento yankaka yina bo vandaka kunata na ntotila bo vandaka kuvutula bo na nzo ya zole na nsi ya lutwadisu ya tongu ya ntotila, “muntu yina vandaka kutala bamakangu.” Yo yina, bankento yina vandaka kulala ti ntotila kukumaka bamakangu na yandi, to bankento ya zole. Kansi, bo nataka ve Estere na nzo ya bamakangu na nima ya kumona ntotila. Ntangu bo nataka Estere na ntwala ya Asuerusi, “ntotila zolaka Estere mingi kuluta bankento yonso yina vandaka kwisa na meso na yandi; yandi mpi kotaka na ntima ya ntotila mingi kuluta bana-bankento ya nkaka.” (Estere 2:17) Inki mutindu yandi “kotaka na ntima” ya Asuerusi? Kaka mutindu mosi yina yandi kotaka na ntima ya bantu yankaka. “Ege zolaka Estere mingi, yandi vandaka kusala Estere mpi mbote.” (Estere 2:8, 9) Ege kuzolaka yandi kaka sambu na mambu yina yandi monaka, disongidila kitoko mpi bikalulu na yandi ya mbote. Ya kyeleka, “konso muntu yina vandaka kumona Estere, yandi fweti mona yandi kitoko.” (Estere 2:15) Mutindu mosi, ntotila kuyitukaka mingi na mambu yina yandi monaka na Estere yo yina yandi zolaka yandi mingi.
3:2; 5:9—Sambu na nki Mardoke buyaka na kufukimina Amani? Yo vandaka ve mbi na bantu ya Izraele na kufukama na ntwala ya muntu mosi ya nene sambu na kundima kiyeka na yandi. Kansi, na yina metala Amani, yo lombaka mambu mingi. Amani kuvandaka muntu ya fami ya Agadi, mbala yankaka muntu ya Amaleki, mpi Yehowa kutubaka nde bo fwete fwa bantu ya Amaleki yonso. (Kulonga 25:19) Kana Mardoke kufukiminaka Amani, yo zolaka kutendula nde yandi mekonda kwikama na Yehowa. Yandi buyaka pwelele na kutuba nde yandi vandaka Muyuda.—Estere 3:3, 4.
Malongi Sambu na Beto:
2:10, 20; 4:12-16. Estere kundimaka lutwadisu mpi bandongisila ya nsambidi ya Yehowa ya kuyela. Yo kele dyambu ya mayele nde beto ‘lemfuka na bambuta na beto ya Dibundu, mpi beto wila bo.’—Baebreo 13:17.
2:11; 4:5. Beto fwete ‘sosaka mpi mambote ya bantu yankaka kansi mambote na beto mosi mpamba ve.’—Filipi 2:4.
2:15. Estere kumonisaka kikalulu ya bukatikati mpi ya kudiyala na kulombaka ve nde bo yika yandi bima ya makutu mingimingi to bilele ya kuluta mbote, katula yina Ege kupesaka. Kima kusalaka nde ntotila kundima Estere kuvandaka “kitoko yina kele na kati ya ntima, yina ke manaka ve, kitoko yina ke monikaka na bikalulu ya pima ti ya kukonda lulendo.”—1 Piere 3:4.
2:21-23. Estere ti Mardoke kuvandaka bambandu ya mbote ya ‘bulemfu na bamfumu ya leta.’—Roma 13:1.
3:4. Na bantangu yankaka yo lenda vanda mayele na kubumba kimuntu na beto, mutindu Estere kubumbaka ya yandi. Kansi, kana yo kelomba nde beto baka pozisio na mambu ya mfunu, mu mbandu mambu ya metala kimfumu ya Yehowa mpi kwikama na beto, beto fwete wa ve boma na kuzabisa bantu nde beto kele Bambangi ya Yehowa.
4:3. Ntangu beto mekutana ti bampasi, beto fwete samba Yehowa na kupesa beto kikesa ti mayele.
4:6-8. Mardoke kusosaka kuyidika mambu na kulandaka nsiku ya leta sambu na kumanisa komplo yina Amani kusalaka.—Filipi 1:7.
4:14. Mardoke kupesaka mbandu ya mbote mpenza na yina metala kutudila Yehowa ntima.
4:16. Na kutulaka ntima ya mvimba na Yehowa, Estere kundimaka kusala na kwikama mpi na kikesa yonso dyambu yina lendaka kunata yandi na lufwa. Yo kele mfunu mingi nde beto tula ntima na Yehowa kansi na bangindu na beto mosi ve.
5:6-8. Sambu Asuerusi kundima yandi, Estere kubingaka yandi na feti ya zole. Yandi salaka mambu na mayele yonso, beto mpi fwete sala mutindu mosi.—Bingana 14:15.
MAMBU LANDAKA NA KUBALUKA
Mutindu mambu vandaka kulandana, yo balukaka mpenza. Bo gondaka Amani na nti yina yandi yidikaka sambu na Mardoke, mpi muntu ya yandi zolaka kufwa kukumaka ministre ya ntete! Inki beto lenda tuba sambu na yina metala komplo ya kufwa Bayuda yonso? Na dyambu yai mpi nsoba ya nene kusalamaka.
Estere yina kuvandaka ya kwikama kutubaka dyaka. Yandi tulaka luzingu na yandi na kigonsa mpi yandi kwendaka na ntwala ya ntotila sambu na kulomba yandi na kubuyisa komplo yina Amani kusalaka sambu na kufwa Bayuda. Asuerusi kuzabaka nki dyambu yo lombaka nde bo sala. Yo yina, ntangu kilumbu ya kufwa Bayuda kulungaka, bo fwaka Bayuda ve, kansi bantu yina vandaka kusosa kusala bo mbi. Mardoke kupesaka nsiku nde bo fwete sala Nkinsi ya Purimi konso mvula sambu na kuyindula luguluku yina ya nene. Sambu yandi vandaka muntu ya ntete na nima ya Ntotila Asuerusi, Mardoke “vandaka kusala sambu na mambote ti ngemba ya bantu na yandi ti ya bana na bo.”—Estere 10:3.
Bangyufula ya Masonuku Mezwa Bamvutu:
7:4 (NW)—Inki mutindu lufwa ya Bayuda yonso zolaka “kunata mpasi na ntotila”? Ntangu yandi tubilaka dibaku ya kuteka Bayuda na kimpika, Estere bendaka dikebi na dyambu ya mpasi yina lufwa na bo zolaka kunatila ntotila. Bibende ya mbongo 10000 yina Amani silaka na kutula na sanduku ya kimvwama ya kimfumu kuvandaka ve na valere mingi kuluta kimvwama yina bo zolaka kubaka kana Amani salaka komplo ya kuteka Bayuda na kimpika. Kana Amani zolaka kununga na kusala komplo na yandi, yo zolaka kusala nde ntotila kuvidisa mfumu-nkento.
7:8—Sambu na nki batongu fikaka Amani lele na ntu? Yo lenda vanda sambu na kumonisa nsoni to lufwa yina vandaka kukinga yandi. Na kutadila bangindu ya mukanda mosi, “bantu ya ntangu ya ntama vandaka kufika ntu ya bantu yina bo zolaka kufwa.”
8:17—Na nki mutindu ‘bantu yankaka mingi kukumaka Bayuda’? Yo kemonana nde bantu mingi ya Persia kukumaka baprozelite ya Bayuda, sambu bo vandaka kuyindula nde kubaluka ya nsiku yina vandaka kidimbu ya kemonisa nde Nzambi kundimaka Bayuda. Munsiku ya mutindu mosi ke na kusalama na kulungana ya mbikudulu yina kele na mukanda ya Zakaria. Yo ketuba nde: “Banzenza kumi ya bandinga yonso ya nsi-ntoto ta kwisa kusimba nsongi ya kazaka ya Muyuda mosi ti kutuba nde: ‘Beto ke zola kwenda ti beno sambu beto me wa nde Nzambi kele ti beno.’”—Zakaria 8:23.
9:10, 15, 16—Ata nsiku vandaka kupesa nzila na kubotula bima ya bantu yina bo menunga, sambu na nki Bayuda zolaka ve kusadila yo? Mutindu bo buyaka kusadila yo kemonisa pwelele nde lukanu na bo kuvandaka ve ya kubaka kimvwama, kansi ya kutanina luzingu na bo.
Malongi Sambu na Beto:
6:6-10. “Lulendo ke bwisaka muntu, yo ke fwaka muntu.”—Bingana 16:18.
7:3, 4. Keti beto kekudimonisaka ti kikesa yonso nde beto kele Bambangi ya Yehowa, ata kusala mutindu yina lenda natila beto mbangika?
8:3-6. Beto lenda mpi beto fwete lomba bamfumu ya leta mpi bantu ya bansiku na kutanina beto na bambeni.
8:5. Na mayele yonso, Estere kutubilaka ve mukumba ya ntotila na nsiku yina bo yidikaka sambu na kufwa bantu na yandi. Mutindu mosi mpi, beto fwete tuba ti mayele ntangu beto ketaka kimbangi na bamfumu ya nene.
9:22. Beto fwete vila ve bansukami yina kele na kati na beto.—Galatia 2:10.
Yehowa Tapesa ‘Lusadisu mpi Luguluku’
Mardoke kutubilaka lukanu ya Nzambi na mutindu Estere kukumaka na kiyeka ya kimfumu. Ntangu bo vandaka kunyokula bo, Bayuda kubuyaka madya mpi kusambaka sambu Nzambi kusadisa bo. Mfumu-nkento kwendaka na ntwala ya ntotila ata ntotila kubingaka yandi ve mpi bo vandaka kuyamba yandi na konso ntangu. Na ntangu yina ya mpasi na mpimpa, ntotila kukaka ve kulala mpongi. Ya kyeleka, mukanda ya Estere ketubila mutindu Yehowa kutwadisaka mambu sambu na mambote ya bantu na yandi.
Disolo ya mukanda ya Estere kepesa kikesa mpenza na beto bantu ya kezinga na “ntangu ya nsuka.” (Daniele 12:4) ‘Na kitini ya nsuka ya bilumbu,’ (NW) to na kitini ya nsuka ya ntangu ya nsuka, Gogi ya insi ya Magogi—Satana Diabulu—tanwanisa ngolo bantu ya Yehowa. Lukanu na yandi tavanda ya kumanisa bansambidi yonso ya kyeleka. Kansi bonso na bilumbu ya Estere, Yehowa tapesa ‘lusadisu mpi luguluku’ na bansambidi na yandi.—Ezekiele 38:16-23; Estere 4:14.
[Kifwanisu ya kele na lutiti 6]
Estere ti Mardoke na ntwala ya Asuerusi