Skip to content

Skip to table of contents

Twaambo Tupati-Pati Kuzwa Mubbuku lya Esita

Twaambo Tupati-Pati Kuzwa Mubbuku lya Esita

Ijwi lya Jehova Lili Abuumi

Twaambo Tupati-Pati Kuzwa Mubbuku lya Esita

IMUZEEZO ulibonya kuti ulabeleka kabotu. Muzeezo oyu ngwakuyanda kuti ba Juda boonse bajaigwe cakumaniina. Mubuzuba bubikkidwe, bama Juda boonse bakkala mubwami buzwa ku India kusika ku Etiopiya, bayoojaigwa. Obu mbombubo mbwayeeya syikutalisya muzeezo ooyu. Pele kuli kaambo kamwi kayandika kapati nkaaluba. Leza wakujulu ulakonzya kufwutula bantu bakwe basale kubukkale buli boonse buyoosya. Oolu lufwutuko lulilembedwe mu Bbaibbele mubbuku lya Esita.

Ibbuku lya Esita lyakalembwa amudaala mu Juda wazina lya Moodekai, lilaamba makani aakacitika mumyaka iili 18 yabulelo bwa Mwami waku Persia wazina lya Ahasuera, naa Zekisesi Mutaanzi. Cakuluula eeci citondezya Jehova mbwafwutula bantu bakwe kuzwa kumuzeezo mubyaabi wabasinkondonyina, nokuba kuti babelesi bakwe bali mulamfwu-lamfwu mubulelo boonse bujisi cilawo cipati. Makani aaya alayumya lusyomo lwabantu ba Jehova bamazuba aano, balo bamubelekela mumasi aasika ku 235. Alimwi bantu baambwa mubbuku lya Esita, batupa zikozyanyo nzyotweelede kuccilila anzyotuteelede kweeleba. Masimpe, “ijwi lya-Leza lili abuumi, lili anguzu.”—Ba-Hebrayo 4:12.

MWAMI MUKAITU WEELEDE KUVWUNININA

(Esita 1:1–5:14)

Mumwaka wakwe wakulela watatu (493 B.C.E.), Mwami Ahasuera wabamba pobwe. Mwami Mukaintu Vasiti, uuzyibidwe kapati akaambo kakweebeka kwakwe, taakkomaninwa amwami alimwi wanyangwa cuuno cakwe cabulelo. Musimbi mu Juda wazina lya Hadasa wasalwa akati kabasimbi beebelwa nzoka mubwina bamucisi, kutegwa abweze busena bwakwe. Kwiinda mukulaililwa amunyina Moodekai, wasisa zina lyakwe lyaba Juda akubelesya zina lyaba Persia lyakuti Esita.

Mukuya kwaciindi, mwaalumi uulisumpula wazina lya Hamani waba wabili mubulelo. Hamani wanyema akaambo kakukaka kwa Moodekai ‘kumukotamina naa kumuvundamina Hamani,’ aboobo waba amuzeezo wakujaya ba Juda boonse mu Bulelo bwa Persia. (Esita 3:2) Hamani wamoongelezya Ahasuera kuti azumine kumuzeezo ooyu alimwi wazwidilila mukupa kuti mwami abikke mulawo uutizuzikizye makanze aakwe. Moodekai wasama “masaka akulibikka twe.” (Esita 4:1, BT) Lino Esita weelede kugwasya. Wabamba pobwe, kumane watamba buyo bobilo luzutu mwami aumutobela mubulelo. Mbwaanga lyabakonda pobwe eeli, Esita wabalomba kuti alimwi bakaboole kupobwe limbi buzuba butobela. Hamani ulikkomene. Nokuba boobo, ulinyemede nkaambo Moodekai wakaka kumulemeka. Hamani waba amuzeezo wakujaya Moodekai, ipobwe liccilila kalitanatalika.

Mibuzyo Yamu Magwalo lingulwa:

1:3-5—Sena pobwe lyakatola mazuba aali 180? Icibalo tacaambi kuti pobwe lyakatola bulamfwu buli boobo, pele caamba kuti mwami wakatondezya beendelezi lubono abubotu bwabwami bwakwe kwamazuba aali 180. Ambweni mwami wakabelesya kubungana ooku kwakatola ciindi cilamfwu ikutondezya bulemu bwabwami bwakwe kutegwa akkomanisye bapati-pati alimwi akubatondezya kuti wakali kukonzya kuzuzikizya makanze aakwe. Nkokuti, tupango 3 a 5 tulakonzya kwaamba pobwe lyamazuba aali ciloba lyakacitika kumamanino aamuswaangano wakatola mazuba aali 180.

1:8—Muunzila nzi ‘mbokwakanyina wakali kusungilizya kunywa kweelana amulawo’? Akubungana ooku, Mwami Ahasuera tanaakatobela cilengwa cabana Persia cakukulwaizyanya kunywa kulaambokubede akubungana kwamusyobo ooyu. Ibbuku limwi lyakuvwuntauzizya lyaamba kuti: “Bakali kukonzya kunywa kufwumbwa mbobayanda.”

1:10-12—Nkaambo nzi Mwami Mukaintu Vasiti ncaakali kukaka kuboola kumwami? Basikwiiya bamwi baamba kuti mwami mukaintu wakaka kuboola kumwami akaambo kakuti tanaakali kuyanda kulimanya bulemu nkaambo beenzu bamwami bakali koledwe. Ambweni mwami mukaintu weebeka ooyu tanaakali kumvwida. Nokuba kuti Bbaibbele talyaambi kaambo ncaakacitila boobo, baalumi basongo bamumazuba aayo bakali kuyeeya kuti kutalemeka mulumi kakali kaambo kayandika kulanganya alimwi akuti cikozyanyo cibi ca Vasiti cakali kuyoopa kuti cibanyonganye bamakaintu boonse muzyooko zyamu Persia.

2:14-17—Sena Esita wakacita bwaamu amwami? Bwiinguzi mbwakuti peepe. Icibalo caamba kuti mafwumofwumo bamakaintu bamwi bakaletedwe kumwami bakajosyegwa kuŋanda yabili yakali kweendelezyegwa amuzibe wamwami, iwakali “mulangi wabasimamambe.” Aboobo bamakaintu bakoona amwami bakaba basimamambi bakwe naa bamakaintu baambali. Pele, Esita naakamana kubonana amwami tanaakatolwa kuŋanda yabasimamambi. Ciindi Esita naakaletwa kuli Ahasuera, “mwami wakayanda Esita kwiinda bakaintu bakwe boonse, alimwi walo wakajana luse azipo zyakwe kwiinda basimbi boonse.” (Esita 2:17) Ino muunzila nzi mwaakajana “luse azipo” zya Ahasuera? Munzila njimunya njaakapa kuti bamwi bamukkomanine. “Lino, musimbi wakamukonda [Hege]; wakaba nakufunwa, elyo wakamupa kufumbwa zinunkilizyo.” (Esita 2:8, 9) Hege wakamukkomanina akaambo kakweebeka abube bwakwe bubotu. Alimwi “Esita wakeza kumyoyo yabo boonse bakamubona.” (Esita 2:15) Awalo mwami wakabotelwa abuumi bwa Esita, aboobo wakamuyanda.

3:2; 5:9—Nkaambo nzi Moodekai ncaakakaka kukotamina Hamani? Tiikwakali kulubizya kubana Israyeli kutondezya bulemu kumuntu uuli acuuno caatala kwiinda mukumukotamina. Pele kuli Hamani, kwakali twaambo tunji twakapa kuti atakotami. Hamani wakali muna Agagi uulibonya kuti wakali waluzubo lwa Amaleki, alimwi Jehova wakakanzide kubajaya bana Amaleki boonse. (Deuteronomo 25:19) Pele kuli Moodekai, kukotamina Hamani kwakali kutondezya kuti tanaakali kusyomeka kuli Jehova. Cakutainda amumbali wakaka, kaamba kuti wakali mu Juda.—Esita 3:3, 4.

Ziiyo Kulindiswe:

2:10, 20; 4:12-16. Esita wakazumina busolozi alulayo kuzwa kumukombi wa Jehova uusimide. Ncamaano kuti ‘katubaswiilila baalu akulibombya kulimbabo.’—Ba-Hebrayo 13:17.

2:11; 4:5. “Tatweelede kuyeeya kuligwasya [to]beni luzutu, pe, umwi aumwi uleelede kwiingasila kugwasya mweenzinyina.”—Ba-Filipi 2:4.

2:15. Esita wakatondezya kulibombya akulyeendelezya kwiinda mukutalomba ngale azisani zimwi zyeebeka kuyungizya ali zyeezyo Hege nzyaakamupede. Lwakali “lulisakatizyo lwamoyo mubombe mutontozi” lwakapa kuti Esita akkomaninwe amwami.—1 Petro 3:4.

2:21-23. Esita a Moodekai bakali zikozyanyo zibotu ‘zyakulibombya kumami aacisi.’—Ba-Roma 13:1.

3:4. Cimwi ciindi, cilakonzya kuba camaano kutalyaamba mbuli Esita mbwaakacita. Pele caboola kumakani mapati aajatikizya kusala lubazu nkotubede kujatikizya twaambo tupati, mbuli bulelo bwa Jehova akusyomeka kwesu, tatweelede kuyoowa kulyaamba kuti tuli Bakamboni ba Jehova.

4:3. Notuli mumasunko, tweelede kupaila kuli Jehova kulomba nguzu abusongo.

4:6-8. Moodekai wakayandaula lugwasyo kubeendelezi bacisi kutegwa bamuvwune kumuzeezo mubi ngwaakajisi Hamani wakuyanda kubajaya.—Ba-Filipi 1:7.

4:14. Lusyomo Moodekai ndwaakajisi muli Jehova lwakali cikozyanyo cibotu.

4:16. Kasyomede muli Jehova, Esita cakusyomeka acabusicamba wakagwasya mubukkale bwakali kukonzya kupa kuti ajaigwe. Cilayandika kuti katusyoma Jehova kutali kulisyoma tobeni.

5:6-8. Kutegwa ajane luse lwa Ahasuera, Esita wakamutamba kupobwe lyabili. Wakacita cabucenjezu, oobo aswebo mbotweelede kucita.—Tusimpi 14:15.

KUCINCA KWAZINTU

(Esita 6:1–10:3)

Mukuya kwaciindi, zintu zyakatalika kucinca. Hamani wabikkwa acisamu ncaakabambilide Moodekai kuti ajailwe, pele Moodekai iwakali kuyandwa kujaigwa wakaba mweendelezi wabili. Ino mbuti kujatikizya muzeezo wakujaya ba Juda? Akwalo ooko kweelede kucinca.

Esita uusyomeka tanaaumuna buyo. Kabikka buumi bwakwe muntenda, wainka kumwami kuya kulomba kuti kutabi kujayigwa kwaba Juda ooko Hamani nkwaakaamba. Ahasuera ulizyi ceelede kucitwa. Aboobo buzuba bwakujaya nobwasika, aabo bali kuyanda kujaya ba Juda mbabajayigwa. Moodekai wabikka mulawo wakuti Pobwe lya Puri kalicitwa amwaka kuyeeya kufwutulwa ooku kupati. Akaambo kakuti mweendelezi wabili kuzwa kumwami Ahasuera, Moodekai “[u]yandaula bubotu bwabantu bakwe akulondola kukupuka kwamukowa wakwe woonse.”—Esita 10:3.

Mibuzyo Yamu Magwalo Iingulwa:

7:4—Ino muunzila nzi kujayigwa kwaba Juda boonse mbokwakali ‘kunoobisizya mwami?’ Kwiinda mukwaamba cakucenjela zyakuuzya ba Juda kuba bazike, Esita waamba kubija kukonzya kucitika kumwami. Mali ansiliva aali 10,000 ngaakasyomezya Hamani tanaakajisi mpindu kumwami kwiinda lubono ndobakeelede kujana ikuti Hamani naakabauzya ba Juda kuba bazike. Ikuti makanze aa Hamani naakazwidilila, awalo mwami mukaintu naakaluza.

7:8—Nkaambo nzi basikulindila ncobakavwumba busyu bwa Hamani? Eeci cikali kutondezya nsoni naa lunyonyooko lwakali kuboola. Kweelana abbuku limwi, “bakaindi ziindi zimwi bakali kuvwumba mitwe yabaabo bayanda kujaigwa.”

8:17—Muunzila nzi ‘banji babamasi mbobakalyaamba kuba ba Juda’? Banji bana Persia bakaba ba Juda bakasanduka, kabayeeya kuti kusanduka ooku citondezyo cakuti Leza wabafwida luzyalo ba Juda. Njiisyo njeena ilabeleka kuzuzikizya businsimi bujanika mubbuku lya Zekariya. Lyaamba kuti: “Mumazuba ayo bantu bali ikumi bazwa kumisyobo yoonse akumyaambo yoonse bayoojata cikobela camuntu mu-Juda, bayooti, Atweende anywebo, nkaambo twamvwa kuti Leza mpali akati kanu.”—Zekariya 8:23.

9:10, 15, 16—Nokuba kuti mulawo wakazuminizya kusaala lubono, nkaambo nzi ba Juda ncobatakacita oobo? Ikukaka kwabo cakutadooneka kutondezya kuti makanze aabo akali aakufwutula bantu babo ikutali kujana lubono.

Ziiyo Kulindiswe:

6:6-10. “Kulisumpula kusolweda kulunyonyooko, kami-kami kalasolweda kukuwa.”—Tusimpi 16:18; BT.

7:3, 4. Sena cakutayoowa tulalaamba kuti tuli Bakamboni ba Jehova nokuba kuti kucita boobu inga caleta mapenzi aakupenzyegwa?

8:3-6. Tulakonzya alimwi tweelede kulomba beendelezi bamfwulumende abasinkuta kutukwabilila kuli basinkondoma.

8:5. Esita camaano tanaakaamba mukuli wamwami wakuzumizya kuti bantu bakwe Esita bajayigwe. Andiswe, tweelede kubelesya maano notukambauka kubalupati-pati.

9:22. Tatweelede kubaluba bapengede akati kesu.—Ba-Galatiya 2:10.

Jehova Uyoopa “Lugwasyo Aluvuno”

Moodekai waamba makanze aa Leza Esita naakajana bulemu bwamwami. Ba Juda nobakayoosyegwa, bakacileka kulya akutalika kupaila kutegwa bagwasyigwe. Mwami mukaintu wali kuboola kumwami kakunyina kutambwa alimwi wakali kutambulwa kabotu lyoonse. Mwami tanaacikonzya koona aciindi eeci cikatazya. Masimpe, ibbuku lya Esita lyaamba Jehova mbwaakacita zintu kutegwa bantu bakwe bagwasyigwe.

Icibalo cikkomanisya ca Esita cilatukulwaizya iswe notukkala “kumamanino aaciindi.” (Daniele 12:4) “Kumamanino aaciindi,” naa kumamanino kwini kwaciindi, Gogo waku Magogo Saatani Diabolosi uyoobalwana bantu ba Jehova. Makanze aakwe ngakujaila limwi bakombi boonse bakasimpe. Pele mbubonya mbocakabede mumazuba aa Esita, Jehova uyoopa “lugwasyo aluvuno” kubakombi bakwe.—Ezekieli 38:16-23; Esita 4:14.

[Cifwanikiso icili apeeji 6]

Esita a Moodekai bali munkuta kababetekwa a Ahasuera