Thin Rok Jehovah e Ba Fas

Tin Baga’ Fan ko fare Babyor ni Esther

TIN ni kan ta’ ni ngan rin’ e be m’ug ni dabiyog ni ngan taleg. Fare n’en ni kan ta’ ni ngan rin’ e bay ni thang piyu Jew ni polo’. Reb e rran ni kan turguy, ma piyu Jew ni gubin u lan e pi nam ni immoy u tan fare am, ni aram e pi am ni tabab u India nge mada’ nga Ethiopia, e bay ni thang owcherad. Ireray e n’en ni i lemnag be’ ni nge rin’. Machane, taare n’en ni baga’ fan ni de yib ngan’. Fare Got u tharmiy e rayog ni nge ayuweg e girdi’ rok ni yad be par u fithik’ e riya’. Re chep ney e kan yoloy ko fare babyor ni Esther u Bible.

Mordecai ni be’ ni Jew ni ke pilibthir e ir e ke yoloy fare babyor ni Esther ni thin ni bay riy e murung’agen e pi n‘en ni buch u lan 18 e duw u nap’an ni Ahasuerus, ara Xerxes ni Pilung nu Persia e be gagiyeg. Re chep ney e be dag ko uw rogon ni ke ayuweg Jehovah e girdi’ rok ko tin nib kireb ni i rin’ e pi toogor rorad, ni yugu aram rogon ni pi tapigpig rok e boor e binaw ni yad ba wer riy u tan reb e am. Riyul’, ni re tamilangan’ ney e ma gelnag e michan’ rok e girdi’ rok Jehovah e ngiyal’ ney, ni yad be pigpig ngak u 235 e nam. Maku, girdi’ ni fare babyor ni Esther e be weliy murung’agrad e kar daged e ngongol nib fel’ ni ngad folwokgad riy nge ngongol ni gad baadag ni ngad pilo’gad riy. Riyul’, ni “thin rok Got e ba fas ma ba’ gelngin ni ma maruwel.”​—Hebrews 4:12.

FAEN LEENGIN E PILUNG E THINGARI AYUWEGEY

(Esther 1:1–5:14)

U nap’an e bin dalip e duw (493 B.C.E.) ko gagiyeg rok Ahasuerus ni Pilung me fal’eg e m’ur. Vashti ni Leengin e Pilung, e yima nang nrib pidorang me dabuy fare pilung daken min chuweg ko liw rok. Be’ ni Jew ni Hadassah e kan mel’eg u fithik’ urngin e ppin nib pidorang ni dawori nang e pumoon u lan fare binaw ni nge yan nga lon. I fol Esther ko thin ni yog Mordecai ni fak be’ ni walagen reb e gallabthir rok, ma de yog ni ir be’ ni Jew me fanay fithingan nu Persia ni Esther.

Ma munmun, ma be’ nib tolangan’ ni Haman e kan pi’ ngak e liw nib tolang ni ka nog e prime minister ngay. Kari damumuw Haman ya bochan ni Mordecai e ‘de lumel nga but’ nge siro’ ngak,’ ere i t’ar liben ni nge thang owchen urngin e Jew ni ma par u tan fare Am nu Persia. (Esther 3:2) I k’aring Haman Ahasuerus ni nge fal’eg e motochiyel ni nge riyul’ e n’en ni be lemnag me yib angin ngak. I chuw Mordecai ko ‘mad ni tutuw me thiy ko awat.’ (Esther 4:1) Chiney e thingari ayuwegey Esther. I pining fare pilung nge fare prime minister rok ngar unew nga reb e m’ur ni goo yad. Nap’an ni guy Esther ni kar unew ko re m’ur nem u fithik’ e felfelan’, me wenig ngorow ni nga kur bow ngar unew biyay nga ku yugu reb e m’ur ko bin migid e rran. Ke felfelan’ Haman. Machane, kari damumuw ngak Mordecai ya dabun ni nge lumel nga but’ nge siro’ ngak. I lemnag Haman ni nge li’ Mordecai u m’on ko fare m’ur ko bin migid e rran.

Fulweg ko Boch e Deer ko Bible:

1:10-12​—Mang fan ni Vashti ni Leengin e Pilung e yigi i siyeg ni ngeb i guy fare pilung? Boch e girdi’ ni llowan’ ara scholars e ka rogned ni de fol faen leengin e pilung ya ke mel’eg ni nge dab ni “dariyfannag ir u p’eowchen e piin ni ke piningrad fare pilung ni yad ba chingnag.” Ara en  leengin fare pilung nib pidorang e ba gelan’. Yugu aram rogon ni de yog e Bible fan ni ke yodor, ma piin nib llowan’ e ngiyal’ nem e yad ma lemnag ni ra dabi fol reb e ppin ko pumoon rok ma rib t’uf ni ngan rin’ ban’en ngay ya ra danga’ ma ngongol nib kireb rok Vashti e ra af ngak e piin ni leengiy u lan e pi binaw nu Persia.

2:14-17​—Gur, Esther nge fare pilung e kar parew ara kar unew ko ngongol ni darngal fa? Fulweg riy e danga’. Fare chep e be yog ni nap’an ni ra kadbul ma yugu boch e ppin ni kan fekrad ngak fare pilung e yira sulwegrad ko fa bin l’agruw e naun ni fare eunuch rok fare pilung e be ayuwegrad, ni “ir e en matanag ko piin ni ppin ni concubine.” Piin ni pin ni kar uned ko fare pilung u reb e nep’ e kar manged e pi concubine, ara gathi tin riyul’ i leengin. Machane, Esther e dan fek nga naun ko pi concubine u tomren ni ke yan i guy fare pilung. U nap’an ni kan fek Esther i yib ngak Ahasuerus, “me t’uf Esther rok fare pilung ni kab gel ko urngin e ppin, ma arfan ni ke dag ngak e runguy nge t’ufeg nib yul’yul’ ni kab gel ko urngin e pi ppin nem ni dawora nanged e pumoon.” (Esther 2:17, NW) Uw rogon ni ke k’aring Esther Ahasuerus ni nge dag e “runguy nge t’ufeg nib yul’yul’” ngak? Yaan nib fel’ nge pi felngin nib fel’ e ir e ke k’aring fare pilung, maku ireray e n’en ni ke k’aring boch e girdi’ ngar daged e runguy ngak.

3:2; 5:9​—Mang fan ni de lumel Mordecai nga but’ nge siro’ ngak Haman? Dariy e kireb riy ni girdi’ nu Israel e nga ra lumelgad nga but’ ngar siro’gad ngak e girdi’ nib tolang e liw rok. Machane, murung’agen Haman, e gathi kemus ni aram rogon e magawon. Haman e ir be’ ni Agagite, ni sana be’ ni Amalekite, ma ke tay Jehovah e pow nga daken Amalek ni nge thang owchen. (Deuteronomy 25:19) Rogon ni i lemnag Mordecai, e faanra nge lumel’ nga but’ nge siro’ ngak Haman ma ra magawonnag e yul’yul’ rok ngak Jehovah. Kari dugliy laniyan’ ni dabi rin’ e re n’em, me yog ni ir be’ ni Jew.​—Esther 3:3, 4.

Tin Gad Ra Fil Riy:

2:10, 20; 4:12-16. I fol Esther ko fonow rok reb e tapigpig rok Jehovah ni ke ilal ko tirok Got. Gad ba gonop ni ngad “folgad ko thin rok e piin ni yad be yog e thin [rodad].”​—Hebrews 13:17.

2:11;4:5. Thingar da ‘tedan’dad ko tin nib t’uf rok yugu boch e girdi’, ma gathi kemus ni fan ko tin nib t’uf rodad.’​—Filippi 2:4.

2:15. I dag Esther ni manang e tin dabiyog rok ma ma t’ar laniyan’ ma aram de ning e chugum ni bod e talbuch nge lowow nge mad nrib fel’ ni kab boor ko tin ni ke pi’ Hegai ngak. Ni bod rogon Sarah nib m’on rok, ma “pidorang ndabi m’ay ni aram e lem nib sumunguy ma ba gapas” e aram e n’en ni ke k’aring fare pilung ni nge adag Esther.​—1 Peter 3:4.

2:21-23. Esther nge Mordecai e rib fel’ ni ngan fol rorow u rogon ni kar tew fan e “am” ko girdi’.”​—Roma 13:1.

3:4. Yu ngiyal’, e ba fel’ ni dab dogned murung’agdad, nrogon ni rin’ Esther. Machane, faanra ba muun ngay fare deer u murung’agen e gagiyeg rok Jehovah ni th’abi tolang nge yul’yul’ rodad, ma thingar dab da rusgad ni nga dogned ni gadad e Pi Mich Rok Jehovah.

4:3. U nap’an ni keb e skeng ngodad, ma thingar da ninged e ayuw ngak Jehovah ni nge pi’ gelngidad nge gonop u daken e meybil.

4:6-8. I fol Mordecai ko motochiyel u rogon ni i pithig e magawon ni aram fare makath rok Haman.​—Filippi 1:7.

4:14. Rib fel’ ni ngan fol ko pagan’ ni dag Mordecai ngak Jehovah.

4:16. Kari pagan’ Esther ngak Jehovah, ma fithik’ e yul’yul’ nge der rus me mada’nag reb e magawon ni rayog ni nge yim’ riy u fithik’ e pagan’. Ri baga’ fan ni ngada nanged rogon ni ngauda pagedan’dad ngak Jehovah ma gathi ngodad.

RA THIL REB NGE MU’ MIKI THIL REB

(Esther 6:1–10:3)

U nap’an ni kan nang e pi n’en ni kan rin’, ma kari thiliyeg urngin ban’en. Kan tining Haman nga baley e gek’iy ni ke fal’eg ni fan ngak Mordecai, ma Mordecai e ke mang prime minister! Ma uw rogon fare n’en ni ngan thang owchen piyu Jew? Ku arrogon ni ke thil e re n’em.

Esther ni be’ nib yul’yul’ e ku ke non biyay. I ta ir nga fithik’ e riya’, me yan ngak fare pilung me wenig ngak ni ngan thiliyeg e n’en ni ke m’ay  i lemnag rok Haman. Manang Ahasuerus e n’en ni thingar ni rin’. Ere nap’an ni taw ko fare rran ni kan tay ni ngan thang owchen piyu Jew riy, ma dan thang owcherad, ya piin ni kar guyed rogon ni ngar lied piyu Jew ngar m’ad e ni thang owcherad. Me motochiyelnag ni fare madenom ko Purim e ngaun tay ni gubin e duw ni nge puguran ngorad e rran ni kan ayuweg e yafas rorad riy. Mordecai ni ke mang bin migid ku Ahasuerus ni Pilung, e ‘ke ayuweg e girdi’ rok me non ni murung’agen e gapas ngak urngin pi fakrad.’​—Esther 10:3.

Fulweg ko Boch e Deer ko Bible:

7:4​—Uw rogon ma ngan thang owchen piyu Jew e ra “magawonnag fare pilung”? Nap’an ni weliy Esther ni rayog ni ngan pi’ piyu Jew ni chuway’ ngar manged sib, me tamilangnag e lus rok fare pilung nfaanra ngan thang owcherad. Fa ragag e biyu’ e silber ni ke micheg Haman e kab achichig puluwon ni ngan pi’ ku pilung ni ra ngan taarebnag ko salpiy ni rayog ni ngan kunuy nfaanra pi’ Haman piyu Jew ngar manged sib. Faan manga ni rin’ e n’en ni lemnag Haman maku ra yim’ faen leengin e pilung.

7:8​—Mang fan ni piin nib tolang e ra opunguyed owchen Haman? Baga’ ni be dag e biney e tamra’ ara gafgow. Rogon ni yog reb e babyor, ni “girdi’ kakrom e yu ngiyal’ e yad ma opunguy lolugen e piin ni ke chuchugur ni ngan thang owcherad.”

8:17​—Uw rogon ma ‘boor ko pi girdi’ ko fare binaw e ka rogned ni yad piyu Jew’? Boor ko piyu Persia e ba gagiyel ni kar manged Jewish proselytes, e ra lemnaged ni fare thin ni i thiliyeg boch ban’en e be dag nib fel’ piyu Jew u wan’ Got. N’en ni aram rogon e be buch e chiney nrogon ni be lebug fare yiiy ni bay ko fare babyor ni Zekariah. Be yog ni gaar: “Ragag e girdi’ ni ra bad ko urngin e thin nge pi nam e yad ra kol, arrogon, ngar koled e mad rok fare pumoon ni Jew, ni yad be gaar: ‘Nggu uned ngomed, ya kug rung’aged ni Got e bay romed.’”​—Zekariah 8:23, NW.

9:10, 15, 16​—Yugu aram rogon ni fare motochiyel e be yog nrayog ni ngan fek boch e chugum ni ke magey, ma mang fan ni de rin’ piyu Jew? Tin baaray ni dar rin’ed e ba tamilang ni be dag ni n’en ni yad be nameg e ngar mageygad nib fas, ma gathi bochan ni nge yoor e chugum rorad.

Tin Gad Ra Fil Riy:

6:6-10. “Lem nib ufanthin e bay u m’on ko ngan mul nib gel, ma lem nib tolang e bay u m’on ko ngan dol.”​—Proverbs 16:18, NW.

7:3, 4. Gad ma yog ngak e girdi’ ni gadad e Pi Mich Rok Jehovah ni dab da rusgad, ni yugu aram rogon ni yira gafgownagdad ni bochan?

8:3-6. Rayog ma thingar u da ninged e ayuw ngak girdien e am nge girdien e tapuf oloboch ni ngar ayuweged gadad rok e pi toogor rodad.

8:5. De yog Esther e maruwel rok fare pilung ko fare motochiyel ni fan ni ngan thang owchen e girdi’ rok. Maku, ba t’uf ni ngauda gonopiyed e thin ni gad ma yog u nap’an ni gad be machibnag girdien e am.

9:22. Thingar dab da paged talin e pi walagdad nib gafgow.​—Galatia 2:10.

Jehovah e Ma “Fal’eg Lanin’uy ma Ma Ayuwegey”

I fanathinnag Mordecai e tin nib m’agan’ Got ngay u rogon ni nge mang Esther leengin e pilung. U nap’an ni yu Jew e kar pared u fithik’ e riya’, ma kar paged e abich mar ninged e ayuw u fithik’ e meybil. Ke m’ug leengin e pilung u p’eowchen e pilung ni dan pining ma de damumuw fare pilung ngak. De yog ni nge mol fare pilung e re nep’ nem. Tin riyul’ riy, e fare babyor rok Esther e murung’agen e n’en ni rin’ Jehovah ni fan ko girdi’ rok.

Thin ni bay ko babyor rok Esther e ri ma pi’ e athamgil nga lanin’dad ni gadad be par ko “tin tomren e rran.” (Daniel 12:4) “U nap’an e bin tomur ko pi rran,” ni aram e tin tomren e rran, ko Gog nu Magog​—ni Satan ni fare Moonyan’—​e ngari cham ngak e girdi’ rok Jehovah. N’en ni be nameg e nge thang owchen e tin riyul’ e tapigpig rok Got ni gubin. Machane bod u nap’an Esther, ra “fal’eg” Jehovah laniyan’ e pi tapigpig rok me ayuwegrad.​—Ezekiel 38:16-23; Esther 4:14.