Talaaga o le Soifuaga

Filifili e Auauna iā Ieova

FAAMATALAINA E RAIMO KUOKKANEN

I le 1939, na gapā ai le Taua Lona Lua a le Lalolagi i Europa, ma na osofaʻia e le Soviet Union loʻu nuu o Finilani. Na tuua e loʻu tamā lo matou aiga ina ia tau i le vaegaʻau a Finilani. E leʻi umi ae faapaʻuū ifo e vaaleletau a Rusia pomu i le taulaga lea na matou nonofo ai, o lea na ave ai aʻu e loʻu tinā ou te nofo i lona tinā, lea e sili atu ona saogalemu le mea o loo iai.

SA OU galue o se misionare i Uganda i Aferika i Sasaʻe i le 1971. I se tasi o aso a o oʻu talaʻi mai lea fale i lea fale, na taufetuli mai ai ni tagata foliga fefefe ma pāsia aʻu. Na ou lagona le pāpā o fana ma tamoʻe loa i le fale. Na ou puna i lalo i se autu sa i tafatafa ane o le auala, a o lalata mai le pāpā o fana. Sa ou totolo i le fale a o felelei solo pulu fana i oʻu luga aʻe.

Sa lē mafai ona ou ʻalofia āuga o le Taua Lona Lua a le Lalolagi, ae aiseā na ma lotomalilie ai ma laʻu avā e lamatia o ma ola, ma ō atu i Aferika i Saute? E fesootaʻi vavalalata le tali i lo ma faanaunauga e auauna iā Ieova.

Le Auala na Faalototele ai Aʻu e Filifili e Auauna i le Atua

Sa ou fanau i Helsinki, i Finilani i le 1934. O loʻu tamā o se vali fale ma i se tasi o aso, sa ia valiina ai le fale o le ofisa o le lālā o Molimau a Ieova i Finilani. Na taʻu atu e Molimau iā te ia sauniga a le faapotopotoga. Sa ia faamatala i loʻu tinā na sauniga ina ua taunuu atu i le fale. E leʻi auai Tinā i sauniga i na taimi, ae sa ia suʻesuʻe  mulimuli ane mataupu faale-Tusi Paia ma se fafine Molimau sa la faigaluega faatasi. E leʻi leva ae faatatauina e Tinā mea na ia aʻoaʻoina, ma papatisoina loa e avea o se Molimau a Ieova i le 1940.

E muamua atu i lenā, na ave aʻu e le tinā o loʻu tinā i le vaipanoa maotua lea e nofo ai, i le taimi o le Taua Lona Lua a le Lalolagi. Na amata tusitusi mai loʻu tinā mai Helsinki i lona uso laʻitiiti ma lona tinā, e uiga i talitonuga o Molimau a Ieova. Na taufai fiafia uma i laʻua ma faasoa mai iā te aʻu mea na la aʻoaʻoina. Na asiasi mai sui femalagaaʻi o Molimau a Ieova i le fale o le tinā o loʻu tinā ma faamalosiau i matou, ae e leʻi iai lava soʻu faanaunauga e auauna i le Atua.

Aʻoaʻoga Mai le Faapotopotoga

Na ou toe foʻi i Helsinki ina ua uma le taua i le 1945, ma na amata ave loa aʻu e Tinā i sauniga a Molimau a Ieova. I nisi taimi, ou te alu ai i le tifaga ae lē o le sauniga. Peitaʻi, na faamatala mai e Tinā iā te aʻu le lauga sa ia faalogo ai i le sauniga, ma na te faamamafa lava le manatu lenei i taimi uma: Ua lata tele mai Amaketo. Sa oo ina ou talitonu i lenā manatu ma lē toe misia loa se sauniga. A o faatuputeleina loʻu malamalama i upu moni o le Tusi Paia, sa malosi foʻi loʻu faanaunauga e faia se sao i galuega uma a le faapotopotoga.

Sa faapitoa loʻu olioli e auai i fonotaga ma tauaofiaga. I le 1948, sa ou auai i le tauaofiaga itumalo sa faia e lata ane i le fale o le tinā o loʻu tinā, lea sa ou tūʻua ai i le vaitaimi o le tau māfanafana. Sa papatiso ai se tasi o aʻu uō i lenā tauaofiaga, ma sa ia fai mai e ma te papatiso faatasi. Sa ou fai i ai e leʻi avatua soʻu ofu tāʻele, ae sa ia fai mai e mafai ona ou faaaogā lona ofu pe a uma lona papatisoga. Sa ou malie i ai, ma na ou papatiso iā Iuni 27, 1948 ina ua 13 oʻu tausaga.

Ina ua uma le tauaofiaga, na taʻu atu e nisi o uō a loʻu tinā iā te ia o lea ua uma ona ou papatiso. I le isi loa taimi na ma toe fetaui ai, sa fia iloa e Tinā le māfuaaga na ou faia ai lea laasaga tāua e aunoa ma le logoina o ia. Sa ou faamatala iā te ia ona sa ou malamalama i aʻoaʻoga faavae o le Tusi Paia, ma sa ou iloa foʻi e tala lava e aʻu laʻu amio iā Ieova.

Ua Malosi Loʻu Faanaunauga

Na fesoasoani uso i le faapotopotoga e faamalosia loʻu faanaunauga e auauna iā Ieova. Sa matou auai faatasi i le faiva mai lea fale i lea fale, ma na latou aumaia ni vaega ou te faia i sauniga e toetoe lava i vaiaso uma. (Galuega 20:20) Sa faia laʻu uluaʻi lauga lautele ina ua 16 oʻu tausaga. E leʻi leva mulimuli ane, ae tofia loa aʻu e avea o se auauna e faia le suʻesuʻega faale-Tusi Paia i la matou faapotopotoga. Na fesoasoani uma nei galuega faaleagaga ou te taʻumatuaina ai, peitaʻi, sa ou tauivi pea e foʻia loʻu faafitauli o le fefe i tagata.

I na aso, sa matou faaaogā faailoilo tetele e faasilasila atu ai le lauga lautele o le tauaofiaga itumalo. E tofu nei faailoilo ma pepa malō e lua na sosoo faatasi e ni manoa, lea e tautau i tauʻau. Talu ai e ufitia ai luma ma tua o le tino o se tasi, na faaigoa ai e tagata i matou o ni sanuisi.

I se tasi o aso a o oʻu tū i le tulimanu o se auala toʻafilemu ma laʻu faailoilo, sa ou vaaia ni tamaiti o laʻu vasega o savavali saʻo mai i le mea lea ou te iai. A o latou pāsia aʻu, sa ou popole ona o le auala sa autilo mai ai. Na ou tatalo iā Ieova mo le loto tele ma tū pea ma le faailoilo. O le foʻia o le fefe i tagata i lenā taimi, na saunia ai aʻu mo le tofotofoga sili o le tausisia o le solitū faa-Kerisiano.

I se taimi mulimuli ane, na faatonuina aʻu ma nisi o Molimau talavou ina ia lipoti atu mo le auaunaga faavaegāʻau. Na matou ō i le nofoaga autū o le vaegaʻau e pei ona faatonuina ai, ae na matou teena i se tulaga faaaloalo le ofuina o le togiga. Na taofia i matou e leoleo i le nofoaga autū, ma e leʻi umi ae faasalaina loa i matou e se faamasinoga i le falepuipui mo masina e ono. Na matou falepuipui foʻi mo le valu masina, o le taimi lea sa tatau ona matou iai i le vaegaʻau. O lea la, e 14 masina na matou falepuipui ai ona o lo matou solitū.

Sa matou faatasitasi i aso uma i le falepuipui e iloiloina le Tusi Paia. I na masina, o le toʻatele  lava o i matou sa mafai ona faitauina faalua le Tusi Paia atoa. Ina ua uma lo matou faasalaga, e toʻatele na malolosi o latou faanaunauga e auauna iā Ieova na i lo se isi lava taimi. I aso nei, o loo auauna faamaoni pea le toʻatele o na Molimau talavou iā Ieova.

Na ou toe foʻi e nonofo faatasi ma oʻu mātua ina ua tuua le falepuipui. E leʻi leva mulimuli ane, ae ou masani loa iā Veera, o se Molimau maelega faatoʻā uma ona papatiso. Sa ma faaipoipo i le 1957.

Se Afiafi na Suia ai o Ma Olaga

I se tasi o afiafi a o faia la matou asiasiga ma ni uso taʻimua mai le ofisa o le lālā, na fesili mai se tasi o i latou pe ma te fia auai i le galuega femalagaaʻi. Ina ua uma ona ou tatalo i le pō atoa, sa ou telefoni atu loa i le lālā ma fai i ai ua lelei. O le taliaina o le tofiga o le galue faataimi atoa, sa manaʻomia ai ona tuua laʻu galuega totogi lelei, ae sa ma filifili pea e faamuamua le Malo i o ma olaga. Na ma amata i le galuega femalagaaʻi iā Tesema 1957, ina ua 23 oʻu tausaga ae 19 tausaga o Veera. Na ma olioli e asia ma faamalosia faapotopotoga o tagata o Ieova i Finilani, mo tausaga e tolu.

I le taufaaiʻuiʻuga o le 1960, sa ou mauaina ai se valaaulia i le Aʻoga Faale-Tusi Paia a le Olomatamata o Kiliata i Brooklyn, i Niu Ioka. E toʻatolu i matou mai Finilani na auai i se aʻoga e faia i le 10 masina, mo le aʻoaʻoina i le auala e faagaoioia ai le lālā. E leʻi auai a matou avā, ae sa galulue i le ofisa o le lālā i Finilani.

A o toeitiiti uma le aʻoga, sa faatonuina aʻu ina ia oo atu i le ofisa o Nathan H. Knorr, o lē sa vaaia le galuega a Molimau a Ieova i le lalolagi aoao. Sa ia ofoina mai se tofiga faamisionare iā i maʻua ma laʻu avā, i Malagasy Republic lea ua taʻua nei o Matakasa (Madagascar). Na ou tusi iā Veera e fesili i ai po o le ā sona manatu, ae sa vave ona tali mai, “Ioe.” Ina ua ou toe foʻi i Finilani, sa faanatinati loa ona ma tapena mo le olaga i Matakasa.

Olioli Faapea ma Lē Taulau

Iā Ianuari 1962, sa ma ō atu loa i Antananarivo le laumua o le atunuu, sa fai o ma pulou fulufulu manu ma ofu māfanafana māfiafia, auā o le taimi lea o le tau mālūlū i Finilani. Sa vave ona suia ituaiga ofu ma te oofu ai ona o le vevela tele o le tau i Matakasa. O lo ma fale misionare muamua o se tamaʻi fale e tasi le potumoe. E ma te taunuu atu o iai le isi ulugalii misionare, o lea sa ma momoe ai ma Veera i le faapaologa o le fale.

Sa ma amata aʻoaʻoina le faa-Falani, o se gagana aloaʻia a Matakasa. O se mea sa sili ona faigatā, auā e matou te lē tautatala uma i se gagana se tasi ma lo ma faiaʻoga, o le tuafafine o Carbonneau. Sa ia faaaogā le faa-Peretania e aʻoaʻo ai i maʻua i le faa-Falani, peitaʻi e lē malamalama Veera i le faa-Peretania. O lea sa ou faaliliuina ai faamatalaga a le tuafafine o Carbonneau i le faa-Finilani mo Veera. Na ma iloa e sili atu ona malamalama Veera i faaupuga faigatā i le faa-Suetena, o lea sa ou faamalamalama ai iā te ia faamatalaga o le gagana faa-Falani i le faa-Suetena. E leʻi leva ae agaʻi ina lelei la ma faa-Falani, ma amata aʻoaʻo ai loa le gagana masani a Matakasa.

O laʻu uluaʻi suʻesuʻega faale-Tusi Paia i Matakasa, o se tamāloa e na o le gagana Matakasa lava e tautala ai. Sa ou suʻe mau i laʻu Tusi Paia faa-Finilani, ona ma suʻea lea o na mau  i le Tusi Paia Matakasa. E itiiti se mea sa mafai ona ou faamatala i le tamāloa e uiga i le Tusi Paia, ae leʻi leva ae ia ave i fale upu moni o le Tusi Paia, ma agaʻi i le tulaga o le papatisoga.

I le 1963, na asiasi mai ai i Matakasa, Milton Henschel mai le ofisa ulu o Molimau a Ieova i Brooklyn. E leʻi leva mulimuli ane, ae faatū loa se ofisa fou o le lālā i Matakasa, ma sa tofia aʻu o le ovasia o le lālā, e faaopoopo atu i laʻu galuega o se ovasia o le matagaluega ma le itumalo. I na taimi uma, sa matuā faamanuiaina i maʻua e Ieova. Mai le 1962 i le 1970, sa faatupulaʻia le aofaʻi o tagata talaʻi o le Malo i Matakasa, mai le 85 i le 469.

I se tasi o aso i le 1970 ina ua ma toe foʻi mai le galuega talaʻi, na ma maua ai se tusi i le faitotoʻa, o loo faatonu ai misionare uma a Molimau a Ieova ina ia oo atu i le ofisa o le minisita o le lotoifale. O inā na faatonuina ai i matou e se tamāloa e faigaluega i le malo ina ia tuua faavave le atunuu. Ina ua ou fesili i ai po o le ā laʻu solitulafono o le a toe faafoʻi ai aʻu, sa ia tali mai: “Lau Susuga Kuokkanen, e leai sau mea sesē na faia.”

Na ou faapea atu: “Ua valu tausaga talu ona ma iai i inei. O lo ma atunuu lenei. E lē mafai ona ma ō ese faatopetope atu faapena e aunoa ma se māfuaaga.” E ui i a ma taumafaiga, ae e tasi le vaiaso na tuu mai e tatau ona ō ese uma ai misionare. Na tapunia le lālā, ma na vaaia e se tasi o Molimau o le atunuu lava lea le galuega talaʻi. A o leʻi tuua o ma uso pele i Matakasa, sa ma mauaina se tofiga fou e ō atu i Uganda.

Ua Toe Amata i se Tofiga Fou

Na ma taunuu i Kampala le laumua o Uganda, ina ua mavae ni nai aso talu ona tuua Matakasa. Sa vave lava ona ma aʻoaʻoina le faa-Luganda, o se gagana e tai pei e fati faapese ae e ese le faigatā pe a aʻoaʻoina. Sa fesoasoani isi misionare iā Veera e aʻoaʻo muamua le faa-Peretania, ma sa mafai ona ma talaʻi atu ma le uigā ona o lenā gagana.

Na maʻi Veera ona o le vevela ma le susū o le tau i Kampala. O lea sa ma maua ai se tofiga i Mbarara, o se taulaga i Uganda e sili atu le mālū o le tau. O maʻua lava uluaʻi Molimau i inā, ma sa faamanuiaina i maʻua i se mea na tupu e faalaeiauina ai i le aso muamua o le talaʻiga. A o oʻu talanoa i se tamāloa i lona fale, ae savali mai i fafo lana avā mai le  umukuka. O Makerita lona igoa, ma sa ia faalogologo mai i laʻu taulimaga sa fai. Na amata suʻesuʻe Veera ma Makerita i le Tusi Paia, o lē sa lelei lona agaʻigaʻi i luma faaleagaga. Sa papatiso ma avea o se tagata talaʻi maelega o le Malo.

Fetauaʻiga i Luga o Auala

Na saveʻu e faigātaua lo matou filemu i Uganda i le 1971. I se tasi o aso, sa fai ai se taua e lata ane i lo matou fale misionare i Mbarara. O le taimi lenā na tupu ai le mea lea na ou faamatalaina i le amataga o lenei tala.

Ua leva ona iai Veera i le fale misionare, ae faatoʻā ou taunuu atu mai le mea na ou totolo ai i se autu umī, e lafi mai ai i fitafita. I le tulimanu o le fale, sa ma faia ai se “nofoaga malu” i faamalū ma meafale. E tasi le vaiaso na ma nonofo ai pea i le fale ma faalogologo i tala fou i le leitiō. O nisi taimi, e fiti ai pulu fana i puipui o le fale a o ma faapupuu pea i lo ma nofoaga malu. E ma te lē faaaogāina ni mōlī i le pō, ina ia ʻalofia ai le iloa o loo ma iai pea i totonu o le fale. Sa iai se taimi na ō mai ai fitafita i le faitotoʻa i luma ma feʻei mai. Sa leai se isi o i maʻua e minoi ae na o le tatalo lē leoa iā Ieova. Ina ua uma fetauaʻiga, na faafetai mai tuaoi iā i maʻua ona ua latou saogalemu. Na latou talitonu o Ieova na puipuia uma i matou, ma sa ma ioe i o latou manatu.

Na sologa lelei pea le tulaga o mea, seʻia oo ina faasilasila mai i le leitiō i le isi taeao, ua faasā e le malo o Uganda Molimau a Ieova. Na taʻua e le tagata faasalalau, e tatau ona toe foʻi uma Molimau a Ieova i a latou lotu na iai muamua. Sa ou taumafai e faaoo le mataupu i ni tagata maualuluga o le malo, ae e leʻi manuia. Sa ou alu foʻi i le ofisa o le peresitene o Idi Amin ma talosaga i ai mo se talanoaga ma ia. Na taʻu mai e le teine tali telefoni o loo pisi le peresitene. E tele taimi na ou toe alu ai, ae e leʻi mafai lava ona ma talanoa. O le iʻuga, na matou tuua lava Uganda iā Iulai 1973.

Avea le Tausaga e Tasi ma Tausaga e Sefulu

O lagona faanoanoa lava ia na oo iā i maʻua ina ua tuliesea mai Matakasa, lea foʻi na toe iai ina ua tuua o ma uso pele i Uganda. A o leʻi ō atu i lo ma tofiga fou i Senegal, sa ma faimalaga atu i Finilani. O inā na talosagaina ai i maʻua e nonofo i Finilani, ona ua lē oo lo ma tofiga i Senegal. Na foliga mai o le a muta la ma galuega o ni misionare. Sa ma galulue o ni paeonia faapito i Finilani ma toe foʻi ai loa i le galuega femalagaaʻi.

I le 1990, na faaitiitia ai teteega o le galuega i Matakasa, ma na faateʻia i maʻua e le ofisa ulu i Brooklyn ina ua talosaga mai pe ma te fia galulue i inā mo se tausaga. Sa ma fia ō, peitaʻi e lua ni luʻi faigatā sa ma fesagaʻia. Na manaʻomia e loʻu tamā se tausiga, ma sa faalētonu pea le soifua mālōlōina o Veera. Na ou faanoanoa i le maliu o si oʻu tamā iā Novema 1990, ae sa maua le loto tele e toe foʻi ai i le galuega faamisionare, ina ua faasolosolo manuia le soifua mālōlōina o Veera. Na ma toe foʻi i Matakasa iā Setema 1991.

E tasi le tausaga o lo ma tofiga i Matakasa, ae na avea ma tausaga e sefulu. Talu mai lenā taimi, na faatupulaʻia le aofaʻi o tagata talaʻi mai le 4,000 i le 11,600. Sa ou matuā olioli e auauna o se misionare. Peitaʻi, e iai taimi ou te lotovaivai ai ma tomānatu, po o le mea ea sa ou lē amanaʻia manaʻoga faaletino ma faalogona o si aʻu avā pele. Sa aumaia e Ieova iā i maʻua uma le malosi e faaauau ai. O le iʻuga, i le 2001 na ma toe foʻi ai i Finilani, lea na ma galulue ai loa i le ofisa o le lālā. O loo ma maelega pea i la ma galuega e lagolago ai le Malo o le Atua, ma o loo ma manatua pea Aferika. E ma te filifili e fai le finagalo o Ieova, po o fea lava e tofia i ai i maʻua.—Isaia 6:8.

[Faafanua i le itulau 12]

(Tagaʻi i le lomiga mo le ata atoa)

FINILANI

EUROPA

[Faafanua i le itulau 14]

(Tagaʻi i le lomiga mo le ata atoa)

AFERIKA

MATAKASA

[Faafanua i le itulau 15]

(Tagaʻi i le lomiga mo le ata atoa)

AFERIKA

UGANDA

[Ata i le itulau 14]

Le aso o la ma faaipoipoga

[Ata i le itulau 14, 15]

Mai le galuega femalagaaʻi i Finilani, 1960 . . .

. . . i le galuega faamisionare i Matakasa, 1962

[Ata i le itulau 16]

I maʻua ma Veera i aso nei