Ẹme Jihova Ọ Rrọ Uzuazọ

Oruvẹ no Obe Ọsosuọ Orọ Ilezi ze

UZOẸME vẹ o te mai fo obe Ebaibol nọ abọ riẹ buobu ọ rrọ ile ujiro kẹ Ọnọma omai, Jihova Ọghẹnẹ? Odẹ ofa o riẹ nọ o te mai fo uzoẹme na vi Ilezi hayo Ile-Ujiro ho. Obe Ebaibol nana nọ o mai bu na u wo ile isiuru nọ a ruẹrẹhọ ziezi, nọ i dhesẹ iruemu-aghae avọ iruo ilogbo Ọghẹnẹ jẹ ta kpahe eruẹaruẹ buobu. Ile na jọ buobu i dhesẹ ọdawẹ-iroro erọ enọ e so rai eva okenọ a kie ruọ ẹbẹbẹ. Eware nọ e via nọ a rọ so ile na e rehọ etoke oware wọhọ ikpe odu ọvo—rono oke Mosis ọruẹaro na rite oke nọ emọ Izrẹl a ro no igbo ze. Mosis, Devidi ovie na, gbe amọfa họ ahwo nọ a kere ilezi na. Ohwo nọ a ta inọ o koko ebe na họ epanọ o rrọ na okenọ a so ile na kpobi re no họ Ẹzra.

No otọ avọ otọ ze, a ghale obe Ilezi na kpobi fihọ ẹko-ile hayo abọ-isoi: (1) Ilezi 1–41; (2) Ilezi 42–72; (3) Ilezi 73–89; (4) Ilezi 90–106; gbe (5) Ilezi 107–150. Oruvẹ nana yọ ọrọ abọ ọsosuọ ilezi na. U te no Ilezi esa no, enọ i kiọkọ evaọ abọ nana kpobi yọ erọ Devidi, Ovie Izrẹl oke anwae na. A fodẹ ohwo nọ ọ so Olezi 1, ọrọ avọ 10 gbe ọrọ avọ 13 ha.

“ỌGHẸNẸ MẸ [HỌ] ẸZẸ OGAGA MẸ”

(Olezi 1:1–24:10)

Nọ Olezi ọsosuọ ọ ta inọ ọ rẹ ghale ohwo nọ evawere riẹ e rrọ uzi Jihova no, ọrọ avivẹ ọ tẹ nwani si iroro kpohọ uzoẹme ọrọ Uvie na. * Abọ ilezi nana ọ vọ avọ elẹ ro se Ọghẹnẹ. Wọhọ oriruo, Olezi avọ 3-5, 7, 12, 13, gbe 17, yọ elẹ usiwo ro no obọ ewegrẹ. Olezi avọ 8 o fi elo họ epanọ oruaro Jihova u kpehru te nọ a tẹ rehọ iẹe wawo ohwo-akpọ nọ o te oware ovo ho.

Nọ o je dhesẹ Jihova wọhọ Ọthọwẹ kẹ ahwo riẹ, Devidi ọ so nọ: “Ọghẹnẹ mẹ [họ] ẹzẹ ogaga mẹ, ọye me re fi eva họ.” (Olezi 18:2) A jiri Jihova wọhọ Ọnọma gbe Ọkẹ-izi evaọ Olezi avọ 19, wọhọ Osiwi evaọ Olezi avọ 20, jẹ wọhọ Osiwi ọrọ Ovie riẹ nọ o ro mu evaọ Olezi avọ 21. Olezi avọ 23 o dhesẹ Jihova wọhọ Othuru Igodẹ Ologbo na, kẹsena Olezi avọ 24 o te dhesẹ iẹe wọhọ Ovie nọ ọ vọ avọ oruaro.

Enọ Ikereakere nọ A Kẹ Iyo Rai:

2:1, 2—“Eware idiodi” vẹ erẹwho na a ruabọhọ bi roro? “Eware idiodi” na họ awaọruọ ikẹse kẹse ọrọ egọmeti ohwo-akpọ nọ a gwọlọ rọ yọrọ udu-esuo obọrai bẹdẹ bẹdẹ. Onana o rrọ ufofe keme ẹjiroro rai ọ sai ti ru gba ha. Kọ erẹwho akpọ na a sai gine rẹro obokparọ kpakiyọ a dikihẹ ‘wọso Ọnowo avọ ọ riẹ nọ a wholo na’?

2:7—Eme họ ‘Uzi ỌNOWO’ nọ a jọ etenẹ fodẹ na? Uzi nana họ ọvọ Uvie nọ Jihova ọ re kugbe Ọmọ oyoyou riẹ, Jesu Kristi.—Luk 22:28, 29.

2:12—Edhere vẹ isu orẹwho na a sai ro ‘kiegbule awọ ọmọ na’? Ẹme Hibru ọsosuọ nọ a jọ etenẹ fa “kiegbule awọ” na họ epanọ a rẹ viọlọ ohwo unu. Evaọ oke Ebaibol na, unu-oviọlọ o jọ oka usu okpekpe nọ o rrọ udevie imava. O jọ edhere nọ a re ro dede erara rehọ. A zizie ivie akpọ re a viọlọ Ọmọ na unu—koyehọ re a dede iei rehọ wọhọ Ovie Mesaya na.

3:Eme-obehru—Ẹjiroro vẹ a ro kere eme nọ e rrọ ehru izou ilezi jọ na? Ẹsejọ eme obehru na e rẹ fodẹ ohwo nọ ọ so olezi na hayo kẹ evuẹ kpahe uyero nọ a ro kere olezi otiọye na, wọhọ epanọ o rrọ Olezi avọ 3 na. Ẹme-obehru na ọ rẹ jẹ sae ta kpahe ẹjiroro hayo epanọ a rẹ so ole jọ riwi (Ilezi avọ 4 gbe 5) gbe ekpọvio nọ i wo obọ kpahe ẹsuọ ole na. (Olezi avọ 6)

3:2, NW—Eme họ “Selah”? A rri ẹme nana wọhọ oware nọ u dikihẹ kẹ unusehọ rọkẹ eroro, nọ a tẹ be rehọ unu gheghe hayo rehọ ekwakwa ikporakporo suole. A jẹ hae rehọ unusehọ na ru eme ole na mu urirẹ ziezi. U du gwọlọ nọ a re se ẹme na via ha nọ a te bi se Ilezi na kẹ ogbotu.

11:3—Etọhotọ vẹ a re kporo no? Etọhotọ enana họ eware nọ ikoko ohwo-akpọ e roma hwa—uzi, ehri-uzi, gbe uvioziẹ. Nọ enana e gbẹ  dọmu ziezi hi, ozighi ọ rẹ dafia, uvioziẹ o gbẹ jariẹ hẹ. Evaọ otọ iyero itieye na, “ọnọ okiẹrẹe kpobi” o re fi eva họ Ọghẹnẹ hrọ.—Olezi 11:4-7.

21:3—Eme họ otofa “etu uvie emamọ idọloro” na? Sọ onana ginọ etu-uvie nọ a ro fiba oruaro Devidi fiki ẹmo nọ o fi gaga no avọ obokparọ hayo sọ etu-uvie ẹwoho gheghe a ta ha. Dede na, owọ ikere nana yọ eruẹaruẹ nọ i si iroro kpohọ etu-uvie nọ Jihova ọ kẹ Jesu evaọ 1914. Nọ etu na ọ rrọ ọrọ idọloro na, u dhesẹ nọ esuo riẹ yọ orọ obọdẹ.

22:1, 2—Eme ọ rẹ sae wọhọ nọ o lẹliẹ Devidi roro inọ Jihova ọ nya se iẹe ba no? Ewegrẹ Devidi a rọ so iẹe ga te epanọ ‘udu riẹ o rọ wọhọ eko, jẹ ghra ku oma riẹ.’ (Olezi 22:14) O wọhọ nọ o jariẹ oma inọ Jihova o kiuke ku iei no. Enẹ ọvona o jọ Jesu oma evaọ okenọ a kare iẹe fihọ ure-oja. (Matiu 27:46) Eme ọ Devidi i dhesẹ ẹkoma riẹ via wọhọ ohwo-akpọ evaọ okenọ ọ jọ uye. Dede na, olẹ riẹ nọ o rrọ Olezi 22:16-21 o kẹ imuẹro inọ ẹrọwọ nọ Devidi o wo kẹ Ọghẹnẹ o whrehe he.

Eware nọ Ma Jariẹ Wuhrẹ:

1:1. U fo nọ ma rẹ whaha usu nọ ma rẹ nya kugbe ahwo nọ a you Jihova ha.—1 Ahwo Kọrint 15:33.

1:2. Ajọ ẹdẹ ọvuọvo ọ vrẹ oma hi ababọ eware abọ-ẹzi nọ ma re roro kpahe.—Matiu 4:4.

4:4. Nọ ma te bi muofu hayo nọ eva e tẹ be dha omai, o rrọ owojẹ areghẹ re ma yọrọ ẹme-unu mai, re ma siọ oware nọ ma rẹ vioja riẹ oke ofa ba ẹta.—Ahwo Ẹfẹsọs 4:26.

4:5. Nọ ma te wo uvi iroro, gbe nọ uruemu mai o tẹ rọwo kugbe itee Jihova ọvo idhe abọ-ẹzi mai e jẹ jọ “idhe ikiẹrẹe.”

6:5. Ẹjiroro nọ ma rọ gwọlọ jọ uzuazọ o gbe woma vienẹ hẹ!—Olezi 115:17.

9:12. Jihova o bi muẹrohọ azẹ-okpe re ọ ruẹse rehọ uye te ohwo nọ o kpe azẹ, rekọ ọ be kareghẹhọ “oviẹ enọ a be kẹ uye.”

15:2, 3; 24:3-5. Uvi eg’Ọghẹnẹ a rẹ ta uzẹme hrọ jẹ whaha isẹi ọrue gbe ọtaraha.

15:4. Ajokpanọ ma ruẹ nọ eyaa nọ ma ya e wọso Ikereakere na, o gbẹ rrọ ere he, ma rẹ daoma ruẹ nọ ma ru eyaa mai gba o tẹ make rọnọ o rrọ bẹbẹ re ma ru ere.

15:5. Wọhọ idibo Jihova, ma rẹ yọrọ oma re ma siọ ugho ba ero ruiruo eva edhere nọ o fo ho.

17:14, 15. “Ahwo nọ ẹkẹ rai ọ rọ uzuazọ akpọ na” a bi le uzuazọ ọruẹriọ, ẹruorote uviuwou, jẹ nya siọ ukuoriọ ba kẹ emọ rai. Oware nọ o mae jọ Devidi oja họ epanọ o re ro wo emamọ odẹ kugbe Ọghẹnẹ re ọ ruẹse ruẹ ‘ovao riẹ,’ hayo wo ọjẹrehọ riẹ. “Eva e rẹ te were” Devidi inọ Jihova ọ jọ kugbei nọ ọ tẹ “rọwo ze,” hayo nọ o te dhidharovi kpahe eyaa Jihova gbe imuẹro rai, je ri epanọ Jihova ọ rrọ. Wọhọ Devidi, kọ u gbe fo re ma kpọ udu mai rri efe abọ-ẹzi?

19:1-6. Otẹrọnọ emama nọ i wo iroro ho yọ e rẹ sae ta ẹme he e be kẹ Jihova oruaro, ẹvẹ u fo nọ ma rẹ kẹe oruaro te, mai nọ ma wo iroro, jẹ sae ta ẹme, jẹ sae gọ?—Eviavia 4:11.

19:7-11. A rẹ ruẹ obọ erere riẹ hẹ nọ ma te bi ru lele eware nọ Jihova ọ gwọlọ mi omai!

19:12, 13. Ethobọ gbe omovia yọ izieraha nọ ohwo ọ rẹ yọrọ oma kẹ.

19:14. Orọnọ oware nọ ma re ru ọvo ma rẹ yọrọ oma kẹ hẹ rekọ te ẹme nọ ma rẹ ta gbe oware nọ ma re roro kpahe.

“WHỌ SẸRO MẸ FIKI ẸGBAKIETE MẸ”

(Olezi 25:1–41:13)

Devidi ọ riẹ isiuru nọ o wo no udu ze gbe ọtamuo ọgaga nọ ọ gwọlọ rọ yọrọ ẹgbakiete riẹ dhesẹ woma kẹhẹ evaọ ilezi ivẹ ọsosuọ erọ abọ nana! Ọ so nọ: “Rọ kẹ omẹ, eva ẹgbakiete mẹ rẹ jọ nya.” (Olezi 26:11) Ọ ta evaọ olẹ nọ ọ lẹ kẹ erọvrẹ izieraha riẹ nọ: “Nọ omẹ fere umuomu mẹ via ha, me te muhọ ẹdọ fiki imẹidio mẹ bẹsenọ oke u ro kpo.” (Olezi 32:3) Devidi ọ kẹ ahwo nọ a tilẹmu egagọ Jihova imuẹro nọ: “Ibiaro ỌNOWO i bi ri ikiẹrẹe, ezọ riẹ i bi yo eviẹ rai.”—Olezi 34:15.

Rọkẹ emọ Izrẹl gbe omai nọ ma be rria “edẹ urere” uyero akpọ nana, ehrẹ nọ e rrọ Olezi avọ 37 na i wuzou kẹ omai gaga! (2 Timoti 3:1-5) Olezi 40:7, 8 o ta ẹme aruọruẹ kpahe Jesu Kristi nọ: “Ri, mẹ nyaze i no; eva [uko] obe nọ . . . a kere kpahe omẹ; mẹ gwọlọ ru orọeva ra, O Ọghẹnẹ mẹ; uzi ra o rọ udu mẹ.” Olezi urere ọrọ abọ ọsosuọ nana ọ ta kpahe ayare Devidi kẹ obufihọ Jihova eva ikpe nọ ọ jọ ẹbẹbẹ fiki uziothọ  riẹ kugbe Batshẹba. Ọ so nọ: “Rekọ whọ sẹro mẹ fiki ẹgbakiete mẹ.”—Olezi 41:12.

Enọ Ikereakere nọ A Kẹ Iyo Rai:

26:6—Epaọ odẹme, wọhọ Devidi, ẹvẹ ma sae rọ nya aruẹri Jihova wariẹ họ? Aruẹri na o dikihẹ kẹ oreva Jihova, onọ ọ rọ jẹ idhe ẹtanigbo Jesu Kristi rehọ rọkẹ esiwo ahwo-akpọ. (Ahwo Hibru 8:5; 10:5-10) Ma rẹ nya aruẹri Jihova wariẹ họ ẹkwoma ẹrọwọ nọ ma re fihọ idhe ẹtanigbo yena.

29:3-9—Eme a rehọ ẹme na dhesẹ nọ a ta nọ urru Jihova o wọhọ egbrara nọ e rẹ lẹliẹ idudu mu ohwo nọ e tẹ be va? Oware nọ u dhesẹ họ: Ogaga igbunu Jihova!

31:23—Oghẹrẹ vẹ a rẹ rọ hwa osa kẹ ohwo ọjẹfiẹ? Osohwa nọ a fodẹ evaọ etenẹ na họ uye nọ a rẹ kẹ ohwo. A rẹ hwa osa kẹ ohwo okiẹrẹe nọ oware o th’obọ ẹkwoma ọwhọkuo nọ o re nobọ Jihova ze. Nọ orọnọ ohwo ọjẹfiẹ o re kurẹriẹ no edhere ọthọthọ riẹ hẹ na, a rẹ rọ uye ogaga rọ hwa osa kẹe.—Itẹ 11:31; 1 Pita 4:18.

33:6—Eme họ “eri” unu Jihova nọ a jọ etenẹ fodẹ na? Eri nana họ ogaga iruo hayo ẹzi ọfuafo Jihova nọ ọ rọ ma idhiwu na. (Emuhọ 1:1, 2) A se rie eri unu riẹ keme wọhọ epanọ a re ku ẹwẹ no unu ze na, ọ rẹ sai vi ẹzi ọfuafo na kpohọ ugbo re o ruẹsi ru ẹjiroro riẹ gba.

35:19—Eme họ otofa olẹ Devidi na inọ a kuvẹ re ewegrẹ riẹ a wiri iei aro ho? Re ewegrẹ Devidi a wiri iei aro u dhesẹ nọ a bi wo omawere fikinọ Devidi o bi kie ruọ egbefẹ iyoma nọ a kpahe kẹe. Devidi ọ yare nọ a jọ onana o via ha.

Eware nọ Ma Jariẹ Wuhrẹ:

26:4. O rrọ oware areghẹ re ma whaha usu ahwo nọ a rẹ ko oghẹrẹ ohwo nọ a rrọ dhere evaọ eria ẹmeọta-kugbe itanẹte, ibe emọ isukulu hayo ibe iruiruo nọ a rẹ faki ru wọhọ egbẹnyusu mai rọkẹ ẹjiroro eviẹhọ, enọ e be wọso ẹrọwọ na nọ a rẹ rehọ uruemu oruọzewọ dhe-aro, gbe otu nọ i bi yeri uzuazọ agbava.

26:7, 12; 35:18; 40:9. Ma re jiri Jihova hrọ nọ ma te kuomagbe wọhọ Ileleikristi.

26:8; 27:4. Kọ o be hae jọ isiuru mai re ma kpohọ iwuhrẹ Ileleikristi?

26:11. Nọ o je dhesẹ ọtamuo nọ ọ gwọlọ rọ yọrọ ẹgbakiete riẹ, Devidi ọ yare re inọ jọ a ta ae no igbo uzioraha. Ẹhẹ, ma rẹ sae yọrọ ẹgbakiete ghelọ sebaẹgba mai.

29:10. Nọ a jọ etenẹ ta nọ Jihova ọ keria ehru “owhe,” u dhesẹ nọ ọye o wo ogaga kpobi.

30:5. Uruemu-aghae Jihova nọ o mai kpehru họ uyoyou—orọnikọ ofu hu.

32:9. Jihova ọ gwọlọ nọ ma jọ wọhọ anyenya hayo esi nọ a rẹ whẹ ufi họ hayo nọ a rẹ fa re o te yo ẹme he. Ukpoye, ọ gwọlọ nọ otoriẹ nọ ma wo kpahe oreva riẹ o rẹ wọ omai yo ẹme kẹe.

33:17-19. Ghelọ epanọ oware nọ ohwo-akpọ o ru u wo ẹgba te kẹhẹ, o rẹ sae wha usiwo ze he. Ma re fi eva họ Jihova gbe ọruẹrẹfihotọ Uvie riẹ hrọ.

34:10. A rẹ ruẹ obọ imuẹro nọ olezi nana ọ rẹ kẹ ahwo nọ a rehọ isiuru Uvie na karo evaọ uzuazọ rai hi!

39:1, 2. Nọ ohwo omuomu o te bi mi omai ẹme re ọ ruẹse raha ibe Oleleikristi mai, u fo nọ ma re ‘ruru unu mai kpro,’ ababọ ẹme nọ ma rẹ kpahe.

40:1, 2. Nọ ma te fi ẹruore mai họ Jihova, o rẹ sai fi obọ họ kẹ omai fi ọkora kparobọ wọhọ ẹsenọ ma bi ‘no evaọ ọgọdọ uye, hayo udevie oluhu’ ze.

40:5, 12. Nọ ma tẹ be hae kareghẹhọ ẹsikpobi inọ eghale nọ i bi te omai “i bu vi ekele,” u re wo oghẹrẹ nọ uye nọ u bi te omai hayo ethobọ mai i bu te he nọ i je kru omai yaotọ.

“Oghale U Te Ọnowo”

Ilezi 41 nọ i ru abọ-ọsosuọ na e kẹ omosasọ gbe uduotahawọ kẹhẹ! O tẹ make rọnọ ma be ruẹ uye ẹbẹbẹ jọ hayo obrukpe obruoziẹ-iroro, ma rẹ sai wo uduotahawọ gbe ọbọga no abọ nana ọrọ Ẹme Ọghẹnẹ nọ ọ vọ avọ iruo na ze. (Ahwo Hibru 4:12) Ilezi nana e vọ avọ evuẹ nọ e rẹ kẹ uvi ọkpọvio evaọ uzuazọ. A kẹ omai imuẹro unuẹse buobu inọ ghelọ ẹbẹbẹ kpobi nọ o re te omai kẹhẹ, Jihova ọ te nya siọ omai ba ha.

Abọ-ọsosuọ ilezi na ọ rehọ eme nana kuhọ: “Oghale u te Ọnowo, Ọghẹnẹ Izrẹl, no ebẹdẹ ri te ebẹdẹ. Ami, Ami.” (Olezi 41:13) Nọ ma kiẹ abọ-ọsosuọ na riwi no na, kọ oma o gbẹ be wọ omai re ma jiri Jihova?

[Oruvẹ-obotọ]