Linzwi la Jehova Ki Le Li Pila

Ze Zwile Mubano mwa Buka ya Pili ya Lisamu

BUÑATA bwa litaba ze mwa buka ya Bibele ya Lisamu ki litaba ze lumbeka Mubupi wa luna, yena Jehova Mulimu. Kabakaleo ha ku na libizo li sili le li swanela buka yeo ku fita libizo la Lisamu. Ye ki yona buka ye telele ka ku fitisisa mwa Bibele mi mwa buka ye ku na ni lipina ze ñozwi hande ze bonisa tulemeno to tunde twa Mulimu ni likezo za hae ze tuna mi ku na ni mwateñi ni bupolofita bo bu fitana-fitana. Lipina ze ñata li bonisa mo ne ba ikutwela bañoli ba zona ha ne ba li mwa matata. Litaba ze ñozwi mwa buka ye ne li ezahezi mwahal’a lilimo ze sikiti—ku zwa mwa miteñi ya mupolofita Mushe ku isa ka nako ye ba kuta Majuda habo bona. Bañoli ba yona ne li bo Mushe, Mulena Davida, ni ba bañwi cwalo. Ku kulubelwa kuli muprisita Ezira ki yena ya na bakanyize buka ye ni ku i beya mo i inezi.

Ku zwa kwaikale, liñolo la Lisamu li aluzwi mwa libuka kamba likalulo liketalizoho za lipina: (1) Lisamu 1-41; (2) Lisamu 42-72; (3) Lisamu 73-89; (4) Lisamu 90-106; ni (5) Lisamu 107-150. Mwa taba ye ku nyakisiswa buka ya pili. Ku bulelwa kuli kwand’a lisamu ze talu, lisamu ze mwa sikwata se sa pili ne li ñozwi ki Davida Mulena wa Isilaele wa ikale. Bañoli ba Lisamu 1, 10, ni 33 ha ba zibahali.

“MULIMU WA KA, NI LICWE LA KA”

(Lisamu 1:1–24:10)

Samu ya pili i bulela za mutu ya tabela mulao wa Jehova kuli u na ni mbuyoti mi hamulaho wa fo fela samu ya bubeli i ambola za Mubuso. * Mwa lisamu ze, ku fumaneha hahulu likupo ze ne filwe ku Mulimu. Ka mutala, Lisamu 3 ku isa 5, ni 7, 12, 13 ni 17 ki likupo za ku lamulelwa kwa lila. Samu 8 i bapanya butuna bwa Jehova ni bunyinyani bwa mutu.

Davida u talusa Jehova kuli ki Mulamuleli wa batu ba hae, mi u opela kuli: “Ki Mulimu wa ka, ni Licwe la ka fo ni sabela.” (Samu 18:2) Jehova u lumbekwa kuli ki Mubupi ni Mufani wa Mulao mwa Samu 19, mi u lumbekwa kuli ki Mupilisi mwa Samu 20, mi mwa Samu 21 u lumbekwa kuli ki Mupilisi wa Mulena ya tozizwe ki yena. Mwa Samu 23 u taluswa ku ba Mulisana yo Mutuna, mi mwa Samu 24 u taluswa kuli ki Mulena ya kanya.

Lipuzo Za mwa Mañolo Za Alabiwa:

2:1, 2—Ki taba mañi ye “si na tuso” ye a lelisana macaba? Taba ye “si na tuso” ye taluswa fo ki buiyakato bo bu sa feli bwa mibuso ya butu bwa ku bata ku zwisezapili m’ata a bona. Taba yeo ha i na tuso kakuli milelo ya bona i tamehile ku sa konda. Kana macaba a lifasi a kona luli ku libelela ku kondisa lika haiba a lwanisa “[Muñ’a] Bupilo ni Mutoziwa wa hae”?

2:7—‘Katulo ya Jehova’ kiñi? Katulo ye taluswa fo ki bulikani bwa itamile Jehova ni Mwan’a hae ya latwa, yena Jesu Kreste, bwa ku mu fa Mubuso.—Luka 22:28, 29.

 2:12—Babusi ba macaba ba kona ku ‘tubeta Mwana’ ka mukwa ufi? Mwa miteñi ya litaba za mwa Bibele, ku tubeta ne li sisupo sa bulikani ni busepahali. Ne li nzila ya ku amuhela ka yona baenyi. Malen’a lifasi ba laelwa ku tubeta Mwana—kamba ku mu amuhela sina Mulena ya ketilwe ku ba Mesiya.

3:litaluso ze kwa makalelo a samu—Mulelo wa litoho za taba za lisamu ze ñwi ki ufi? Litoho za taba fokuñwi li bonisanga libizo la muñoli kamba mane miinelo ye ne li teñi fo i ñolelwa samu inge cwalo mo ku inezi kwa Samu 3. Litaluso ze kwa makalelo a lisamu ze ñwi li kana za talusa mulelo wa pina (Lisamu 4 ni 5) ni ku fa litaelo za mulizezo wa pina yeo (Samu 6, NW).

11:3—Ki mitomo ifi ye sinyiwa? Mitomo ye taluswa fo ki mitomo luli fo ku yendami batu−ili mulao, tamaiso, ni katulo ye lukile. Muta lika zeo li mbonjana, ku zuhanga mifilifili mi katulo ye lukile ha i bangi teñi. Mwa miinelo ye cwalo, mutu kaufela “ya na ni niti” u swanela ku sepa Mulimu ka ku tala.—Samu 11:4-7.

21:3—“Kuwani ya bulena ya gauda ye kenile” i talusañi? Ha ku si ka taluswa kuli kuwani yeo ne li kuwani tenyene kamba kuli ne li kanya ya na filwe Davida bakeñisa ku koma lila za hae ze ñata. Kono timana ye i polofita kuwani ya bulena bwa na filwe Jesu ki Jehova ka 1914. Taba ya kuli kuwani yeo ki ya gauda i bonisa kuli puso ya hae i ka ba ye nde hahulu ku fita lipuso ze ñwi kaufela.

22:1, 2—Ki kabakalañi Davida ha na ikutwile kuli Jehova na mu yubekile? Davida na tukufazwa hahulu ki lila za hae kuli mane ‘pilu ya hae ya swana inge bulota, mi ya lepelela mwa sifuba sa hae.’ (Samu 22:14) Ku yena ne ku kana kwa bonahala inge kuli Jehova u mu yubekile. Jesu ni yena na ikutwile cwalo ha na kokotezwi fa kota. (Mateu 27:46) Manzwi a Davida a bonisa mwa na ikutwela yena ka ku ba mutu kabakala muinelo o t’ata wa na li ku ona. Kono tapelo ya hae ye ñozwi kwa Samu 22:16-21, i bonisa fo ku sweu kuli Davida n’a sa na ni tumelo ku Mulimu.

Ze Lu Ituta:

1:1. Lu swanela ku tokolomoha ku eza sango ni batu ba ba sa lati Jehova.—1 Makorinte 15:33.

1:2. Ha lu lukeli ku likelisa lizazi lu si ka nyakisisa lika za kwa moya.—Mateu 4:4.

4:4. Ha lu halifile kamba ku filikana, ki ko kunde ku swala lilimi la luna kuli lu si ke lwa bulela nto ye lu ka inyazeza hasamulaho.—Maefese 4:26.

4:5. Matabelo a luna a kwa moya a kona fela ku ba “matabelo a’ na ni niti” haiba lu a fa ka mulelo o munde mi haiba lwa mamela litaelo za Jehova mwa muzamao wa luna.

6:5. Ku lumbeka Jehova ki yona nto ye nde ka ku fitisisa ya kona ku pilela mutu.—Samu 115:17.

9:12. Jehova u hupulanga mali a suluzwi kuli a ote ba ba a suluzi, kono ha “libali muhuo wa ba ba ishuwa” kamba bona banyandi.

 15:2, 3; 24:3-5. Balapeli ba niti ba lukela ku bulela niti ni ku tokolomoha ku eza litamo za buhata ni ku ca ba bañwi busifa.

15:4. Lu swanela ku eza ka mo lu konela kaufela ku taleleza manzwi a luna niha ku li t’ata ku eza cwalo, konji haiba lu lemuha kuli ne lu ezize sepiso ye lwanisana ni Mañolo.

15:5. Ka ku ba batanga ba Jehova, lu lukela ku tokomela kuli ha lu itusisi maswe masheleñi.

17:14, 15. “Batu ba lifasi” le ba fufulelwa ku bata bupilo bo bunde, ku uta mabasi, ni ku fumana sanda se ba ka siyela bana ba bona. Kono nto ya pili ya na iyakatwa Davida ne li ku ikezeza libizo le linde ni Jehova kuli a ‘bone pata ya hae’ kamba ku shemubiwa ki yena. Muta a “zuha fa buloko” ni ku hupula lisepiso za Jehova, Davida na ka ikutwa ku ‘kolwa mwa ku buha pata ya Mulimu,’ ili ku talusa kuli na ka wabelwa bakeñisa kuli Jehova na li ni yena. Ni luna lu swanela ku iyakatwa lika za kwa moya sina Davida.

19:1-6. Haiba pupo, ye sa koni ku bulela kamba ku nahana i kanyisa Jehova, luna batu ba ba kona ku nahana, ku bulela, ni ku mu lapela, lu swanela ku mu kanyisa hahulu ni ku fita he.—Sinulo 4:11.

19:7-11. Litaelo za Jehova za lu tusa luli!

19:12, 13. Mafosisa ni likezo za buikuhumuso ki libi ze lu swanela ku tokolomoha.

19:14. Lu swanela ku isa pilu isi fela kwa lika ze lu eza kono ni kwa lika ze lu bulela ni ze lu nahana.

“U NI TIISIZE KABAKALA NITI YA KA”

(Samu 25:1–41:13)

Mwa lisamu ze peli za pili mwa kalulo ye, Davida u bonisa kuli na lakaza hahulu kuli a zwelepili ku ba ya sepahala! U opela kuli: “Haili na, ni ka zamaya ka ku sepahala.” (Samu 26:11) Mwa tapelo ya hae ya ku kupa swalelo ya libi, u itumelela kuli: “Ha ne ni sa ikuzelize, masapo a ka n’a lenga; mi ne ni tonga lizazi kaufela.” (Samu 32:3) Davida u sepisa basepahali ba Jehova kuli: “Meto a [Muñ’a] Bupilo a talimile ba ba na ni niti, mi lizebe za hae li teeleza mihuwo ya bona.”—Samu 34:15.

Kelezo ye kwa Samu 37 ne i tusize hahulu Maisilaele mi ya tusa ni ku luna, ba ba pila mwa “mazazi a maungulelo” a lifasi le. (2 Timotea 3:1-5) Ka ku polofita za Jesu Kreste, Samu 40:7, 8 i li: “Ki na yo, na ta, sina ha ku ñozwi za ka mwa buka; se ni tabela, ki ku eza tato ya hao, Mulimu wa ka; e, mulao wa hao u mwa pilu ya ka.” Samu ya mafelelezo mwa kalulo ye i kandeka za Davida ha kupa kuli Jehova a mu tuse mwa lilimo ze t’ata za na talimani ni zona hamulaho wa ku fosa ni Bati-Sheba. U opela kuli: “Haili na, u ni tiisize kabakala niti ya ka.”—Samu 41:12.

Lipuzo Za mwa Mañolo Za Alabiwa:

26:6—Sina Davida, lu kona ku yema cwañi ka swanisezo fakaufi ni aletare ya Jehova? Aletare i yemela tato ya Jehova ya ku amuhela sitabelo sa Jesu Kreste se si liulula batu. (Maheberu 8:5; 10:5-10) Lu yema fakaufi ni aletare ya Jehova ka ku ba ni tumelo mwa sitabelo seo.

29:3-9—Taba ya ku luuma kwa linzwi la Jehova i bonisañi? Taba yeo ka bukuswani i bonisa butuna bwa m’ata a Jehova!

31:23—Mutu ya ikuhumusa u ‘likanyiswa cwañi ka t’ata’? Ku likanyisa ko ku bulezwi fa ki koto ye ba fiwa ba ba ikuhumusa. Mutu ya sepahala ha eza mafosisa isi ka mabomu u likanyiswa ka ku kalimelwa ki Jehova. Kono bakeñisa kuli mutu ya ikuhumusa ha lati ku tuhela ku eza ze maswe, u likanyiswa ka ku fiwa koto ye tuna.—Liproverbia 11:31; 1 Pitrosi 4:18.

33:6—“Moya” wa mwa mulomo wa Jehova ki nto mañi? Moya o taluswa fo ki m’ata  a’ itusisa Mulimu kwa ku peta milelo ya hae, kamba moya o kenile, wa na itusisize kwa ku bupa lihalimu. (Genese 1:1, 2) U bizwa moya wa mwa mulomo wa hae bakeñisa kuli, wa kona ku lumiwa ku yo peta lika ze kwahule, sina moya o m’ata o futilwe ka mulomo.

35:19—Davida u talusañi ha lapela kuli ba ba mu toile ba si ke ba tema-temisa meto? Ku tema-temisa meto ne ku talusa kuli lila za Davida ne li utwa hande ha ne li kondisa mwa milelo ya zona ya ku mu lwanisa. Davida na kupa kuli ku si ke kwa ba cwalo.

Ze Lu Ituta:

26:4. Ki ko kunde ku sa eza sango ni batu ba ba ipa fa Intaneti, kwa sikolo kamba kwa mubeleko, ili ba ba bata ku lu eza maswe ka ku ipumisa kuli ki balikani ba luna, bakwenuheli ba ba ikeza inge ba sepahala, ni ba ba pila bupilo bo bu sa swalehi hande.

26:7, 12; 35:18; 40:9. Lu lukela ku lumbeka Jehova patalaza kwa mikopano ya Sikreste.

26:8; 27:4. Kana lwa tabela ku fumanehanga kwa mikopano ya Sikreste?

26:11. Davida na bulezi kuli na tabela ku zwelapili ku sepahala, kono hape na kupile kuli a liululwe. Ki niti lwa kona ku zwelapili ku ba ba ba sepahala niha lu si ka petahala.

29:10. Ku ina kwa Jehova mwa “lubona lwa hae ka nako ya munda” ku bonisa kuli Jehova wa kona ku zamaisa m’ata a hae.

30:5. Kalemeno ka ka tuna ka ku fitisisa ka Jehova ki lilato—isiñi buhali.

32:9. Jehova ha tabeli kuli lu be sina lipizi kamba limbongolo ze tokwa tumo kamba litambo kuli li utwe. Kono u bata kuli lu mu utwe kabakala ku utwisisa tato ya hae.

33:17-19. Ha ku na kopano ya butu ye kona ku tisa puluso, i tiye i mane. Lu swanela ku sepa Jehova ni tukiso ya hae ya Mubuso.

34:10. Ki sepiso kwa bunde ku ba ba beya za Mubuso mwa sibaka sa pili mwa bupilo bwa bona!

39:1, 2. Muta batu ba ba maswe ba lu kupa ku ba taluseza litaba ze ñwi kuli ba kone ku holofaza balumeli ka luna, lu ka eza hande ku ‘swala mulomo wa luna ka tumo’ ni ku ikuzeza fela.

40:1, 2. Ku sepa Jehova kwa kona ku lu tusa ku itiisa ha lu ikutwa ku swaba ni ku zwafa, mane inge mutu ya zwa “mwa musima o sabisa, ni mwa mataba a sileze.”

40:5, 12. Ha lu kenezwi ki kozi ifi kamba ifi, kamba bufokoli bufi kamba bufi bwa ka butu, lika zeo ha li na ku lu fokolisa, li ñatafale li mane, ibile fela lu sa libali kuli limbuyoti ze lu fiwa ki ze ñata hahulu kuli mane “palo ya zona ha i na mo i konelwa.”

‘Ku Lumbekwe Jehova’

Lisamu ze 41 ze mwa buka ya pili za susueza luli! Ibe kuli lu talimani ni litiko kamba lu sisitwa ki lizwalo la luna lwa kona ku fumana tuso ni susuezo mwa kalulo ye ya Linzwi la Mulimu le li m’ata. (Maheberu 4:12) Lisamu ze li lwezi litaba ze kona ku lu fa ketelelo ye nde mwa bupilo. Li kuta-kutela ku lu kolwisa kuli ku si na taba ni butata bo lu ipumana ku bona, Jehova ha na ku lu yubeka.

Buka ya pili ya lisamu i ungula ka manzwi a li: “Ku lumbekwe [Muñ’a] Bupilo, Mulimu wa Isilaele, ku kala ko ku si na makalelo, ku isa ko ku si na mafelelezo, Amen, e, Amen.” (Samu 41:13) Hamulaho wa ku nyakisisa lisamu ze lu ikutwa ku susumezwa ku lumbeka Jehova.

[Litaluso za kwatasi]

[Manzwi a fa likepe 19]

Haiba pupo ye sa koni ku bulela ni ku nahana i kanyisa Mulimu, luna he lu swanela ku mu lumbeka hahulu ni ku fita.

[Siswaniso se si fa likepe 17]

Davida ki yena ya na ñozi buñata bwa lisamu za pili ze 41

[Siswaniso se si fa likepe 17]

Linaleli: Courtesy United States Naval Observatory

[Siswaniso se si fa likepe 18]

Ki ifi samu ye swaniseza Jehova ku Mulisana yo Mutuna?

[Siswaniso se si fa likepe 20]

Ha lu lukeli ku likelisa lizazi lu si ka nyakisisa lika za kwa moya

[Manzwi a bañi ba siswaniso fa likepe 19]

Linaleli, makepe 18 ni 19: Courtesy United States Naval Observatory

[Manzwi a bañi ba siswaniso fa likepe 20]

Linaleli: Courtesy United States Naval Observatory