Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku Lyalenga Butatu ne Lyalenga Bune mu Amalumbo
Icebo ca kwa Yehova ca Mweo
Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku Lyalenga Butatu ne Lyalenga Bune mu Amalumbo
ILYO kemba wa malumbo apepele kuli Lesa, amwipwishe ukuti: “Bushe lwingalondololwa mu nshishi uluse lwenu nelyo icikuuku cenu, napamo icishinka cenu mu bulobe?” (Amalumbo 88:11) Ukwabula no kutwishika icasuko ni iyo. Nga tatuli abomi, te kuti tulumbanye Yehova. Ukulumbanya Yehova e mulandu ukalamba twabela abomi, kabili ico twabela abomi ni pa kuti tulelumbanya Lesa.
Mu mabuuku yabili, ilyalenga Butatu ne lyalenga Bune, aya mu Amalumbo mwaba amalumbo 73 ukufika ku 106. E mwaba imilandu iingi iya kulumbanishisha Kabumba wesu no kupaala ishina lyakwe. Ukulatontonkanya pali aya malumbo kuti kwalenga twalatasha sana “icebo ca kwa Lesa,” kabili kuti kwalenga tulelumbanya sana Lesa, no kuwamya inshila tumulumbanishishamo. (AbaHebere 4:12) Mu kubalilapo fye lekeni tumone ifyaba mwi Buuku lyalenga Butatu ilya mu Amalumbo.
“UKUPALAMA KULI LESA E CAWAMA KULI INE”
Amalumbo ya kubalilapo 11 mwi buuku lyalenga Butatu ilya mu Amalumbo yalembwa na Asafi nelyo aba mu lupwa lwa kwa Asafi. Ulwimbo lwa kubalilapo lulelondolola icalenga Asafi ukukanasongwa ku kulatontonkanya ifyalubana. Asafi atontonkanya bwino sana, kabili aimba ukuti: “Lelo ine, ukupalama kuli Lesa e cawama kuli ine.” (Amalumbo 73:28) Mu Amalumbo 74 e mwaba amashiwi ya kuilishanya pa konaulwa kwa Yerusalemu. Amalumbo 75, 76 na 77 yalondolola Yehova nga Kapingula uwalungama, Kapususha wa bantu abafuuka, kabili Komfwa wa mapepo. Amalumbo 78 yalanda pa bena Israele mu nshita ya kwa Mose ukufika mu nshiku sha kwa Davidi. Mu Amalumbo 79 e mwaba ukuilishanya pa konaulwa kwe tempele. Amalumbo 80 e yakonkapo, yena yalanda pe pepo lya kubweshiwa kwa bantu ba kwa Lesa. Amalumbo 81 yacincisha abantu ukunakila Yehova. Mu Amalumbo 82 na 83 mwaba amapepo ayapepelwe ukuti Lesa onaule bakapingula ababifi na balwani bakwe.
Ulwimbo lwa bana ba kwa Kora lutila: “Umweo wandi wafuluka, na kabili walemba ku kufwaye mansa sha kwa Yehova.” (Amalumbo 84:2) Amalumbo 85 yaba lipepo ilyo balombele ukuti Lesa apaale ababwelele ukufuma muli bu nkole. Ili lumbo lilanda sana ukuti amapaalo ya ku mupashi yalicilapo ukucindama pa mapaalo ya ku mubili. Mu Amalumbo 86 Davidi alombele Lesa ukumucingilila no kumufunda. Amalumbo 87, mwaba ulwimbo ululanda pali Sione na pa bantu bonse abafyalilwe mu Sione, lyena pakonka Amalumbo 88 umwaba ipepo kuli Yehova. Icikuuku ca kwa Yehova nga fintu calangilwe mu cipingo ca kwa Davidi calikomailwapo mu Amalumbo 89. Ili lumbo lyalembelwe na Etani, nalimo umo pa ba mano bane abaliko mu nshiku sha kwa Solomone.—1 Ishamfumu 4:31.
Amasuko ku Mepusho ya mu Baibolo:
73:9—Ni mu nshila nshi ababipa ‘babika utunwa twabo mu myulu, ne ndimi shabo shendauka pano isonde’? Apo abantu ababipa tabacindika uli onse mu muulu nelyo pe sonde, balapontela Lesa ku tunwa twabo ukwabulo mwenso. Kabili balamba abantu banabo ukubomfya indimi shabo.
74:13, 14—Ni lilali Yehova ‘afwantawile imitwe ya bashimweshimwe ba muli bemba no kutwa imitwe ya ng’wena’? “Farao imfumu ya Egupti” etwa ukuti “shimweshimwe mukalamba uwa muli bemba, uwayolola pa kati ka minyangala yakwe iya Naelo.” (Esekiele 29:3) Ing’wena kuti nalimo yaimininako aba maka aba kwa Farao. Ukufwantaule mitwe yabo kuti nalimo kwalosha ku fyo Yehova acimfishe Farao na bashilika bakwe umupwilapo no kupususha abena Israele ukubafumya muli bunkole mu Egupti.
75:4, 5, 10—Bushe Ishiwi “insengo” lipilibula cinshi? Insengo sha nama fyanso ifikali nga nshi. Kanshi ishiwi “insengo” mu mampalanya limininako amaka, nelyo ukukosa. Yehova alasumbula insengo sha bantu bakwe, e kuti alabasumbula, lelo ‘alaputula insengo sha babifi.’ Kanshi pano baletusoka ‘ukukanasumbula ulusengo lwesu mu muulu’ ukupilibula ukuti tatufwile ukuba aba cilumba nelyo aba matutumuko. Apo Yehova e uusumbula abantu, kanshi tufwile ukumona imilimo twapeelwa mu cilonganino nge iilefuma kuli ena.—Amalumbo 75:7.
76:10, NW—Bushe ‘icipyu ca bantu’ kuti catootela shani Yehova? Lesa nga asuminisha abantu ukukalifya fwe babomfi bakwe, ifisa mu kucitika pa numa filaba ifisuma. Ukucula ukuli konse uko nalimo twingapitamo pa mulandu wa kuti tuli babomfi ba kwa Lesa kuti kwa tusambilisha fimo. Yehova asuminisha ababomfi bakwe ukucula nga ca kuti alefwaya ukuti basambilileko fimo. (1 Petro 5:10) ‘Icipyu icishalako ku muntu, Lesa alaikaka mu musana.’ Nga ca kuti twacula ukufika fye na ku kufwa? Ici na co kuti calumbanya Yehova, pantu abalemona ifyo twashipikisha kuti nalimo batendeka ukucindika Lesa.
78:24, 25 —Mulandu nshi mana itilwa “ingano sha mu muulu” nelyo “ica kulya ca bamalaika”? Aya mashiwi tayalepilibula ukuti mana cali ca kulya ca bamalaika. Mana yali ni “ngano sha mu muulu” pantu yalefuma ku muulu. (Amalumbo 105:40) Apantu bamalaika bekala mu muulu, amashiwi ya kuti “ica kulya ca bamalaika” kuti nalimo yapilibula fye ukuti Lesa uwikala mu muulu e walebapeela mana. (Amalumbo 11:4) Yehova kuti nalimo alebomfya na bamalaika pa kupeela abena Israele mana.
82:1, 6—Ni bani betwa “imilungu” kabili “abana ba Wapulamo”? Aya mashiwi yalosha ku bapingushi mu Israele. Calilingile ukubeta ifyo pantu bali no kulasoselako Lesa kabili bali no kulamwimininako.—Yohane 10:33-36.
83:2—Bushe ‘ukwinuna umutwe wa umo’ kupilibula cinshi? Ukucite fyo kupilibula ukuipekanya ukubomfya amaka nelyo ukucitapo cimo, sana sana ukukaanya, ukulwisha, nelyo ukutitikisha abantu.
Ifyo Twingasambililako:
73:2-5, 18-20, 25, 28, NW. Tatufwile ukulakumbwa ifyuma fya bantu babipa, no kutendeka ukulacita ifintu ifyalubana ifyo bacita. Ababifi baba apatelela. Ukwabula no kutwishika “bakapona no konaulwa.” Na kabili apo bakateka abantunse te kuti bafumyepo ububifi, baicusha fye ilyo beesha ukufumyapo ububifi. Ukupala Asafi, ilyo tuleshipikisha amafya kuti cawama “ukupalamina kuli Lesa” no kuba ifibusa Fyakwe ifyapalamisha.
73:3, 6, 8, 27. Tatufwile ukuba aba mataki, aba matutumuko, abapumya, nelyo aba lufyengo. Tatufwile ukuba ifyo nangu cingatila ukucite fyo kuti kwamoneka ukusuma.
73:15-17, NW. Ilyo twapeshiwa amano, tatufwile ukwebako abali bonse ifyo tuletontonkanya. Ukushimika ‘ilyashi nge lyo’ kuti kwafupuula bambi. Tufwile ukutontonkanya pa filetusakamika mu mutalalila, kabili ukulaampana na basumina banensu kukapwisha ayo masakamika.—Amapinda 18:1.
73:21-24. ‘Ukukalipwa umutima’ pa mulandu wa kuti ababifi balemoneka kwati baleikala bwino kuti kwapashanishiwa ku ficita inama ishishitontonkanya. Ukukuntukilwa e kulenga ukucite fyo. Lelo, tufwile ukukonka ukufunda kwa kwa Yehova, ukumucetekela ukuti ‘akatwikata ku kuboko kwesu ukwa ku kulyo’ no kutwafwa. Na kabili, Yehova ‘akatutungulula ku bukata,’ e kutila tukaba bacibusa bakwe aba cine cine.
77:6. Nga ca kuti twalibikako amano sana ku cine kabili tulafwaisha ukucishiba, tulekabila ukusanga inshita ya kusambilila no kwetetula pa fyo tulesambilila. Calicindama sana inshita shimo ukulaaba fye fweka pa kuti tuleetetula pa fyo tulesambilila.
79:9. Yehova alomfwa amapepo yesu, sana sana nga tulepepela ukuti ishina lyakwe licindikwe.
81:13, 16. Yehova kuti atupaala nga nshi, nga tulemumfwila no kulaenda mu nshila shakwe.—Amapinda 10:22.
82:2, 5. Ulufyengo lulalenga “amashintililo ya pano isonde” ukutelentenshiwa, kabili lulalenga na bantu ukukanaikala umutende.
84:1-4, 10-12. Bakemba wa malumbo baba fya kumwenako ifisuma kuli ifwe pantu balicindamike icifulo ca kupepelapo Yehova, kabili baleyumfwa abaikushiwa ilyo balebomba imilimo yabo iyaibela.
86:5, NW. Tufwile ukuba aba nsansa pantu Yehova ‘aliiteyanya ukutulekelela’! Alalolekesha ukumona nga ca kuti umuntu nalapila icine cine pa kuti amwelele.
87:5, 6. Bushe abakekala mu Paradaise pe sonde bakeshiba amashina ya bakabuuka no kuyaikala ku muulu? Ukulingana ne fyo ifi fikoma filanda cilemoneka kwati bakeshiba.
88:13, 14. Yehova nga akokola ukwasuka amapepo yesu pa mafya tukwete nalimo afwaya ukuti tulange bwino bwino nga ca kuti mu cine cine tumubombela ukufuma pa nshi ya mutima.
“MUTOOTELENI, CIINDIKENI ISHINA LYAKWE”
Natulande pa milandu ya kulumbanishisha Yehova iyaba mwi buuku lyalenga Bune ilya mu Amalumbo. Mu Amalumbo 90, Mose atila “Imfumu ya muyayaya” yalipusana na bantu abekala fye imyaka inono. (1 Timote 1:17) Ukulingana na Amalumbo 91:2, Mose atila Yehova e ‘cubo cakwe kabili icele lyakwe,’ e kutila e umucingilila. Amalumbo ayakonkapo yalanda pa mibele ya kwa Lesa iisuma, amano yakwe ayacilapo, ne milimo yakwe iisuma nga nshi. Inyimbo shitatu shitendeka na mashiwi ya kuti “Yehova aleteka.” (Amalumbo 93:1; 97:1; 99:1) Apo Yehova ni Kabumba wesu, kemba wa malumbo atweba ukuti tufwile ‘ukumutootela no kucindika ishina lyakwe.’—Psalm 100:4.
Bushe kateka uutina Yehova kuti ateka shani? Amalumbo 101, ayalembelwe ne Mfumu Davidi yalasuka ilyo lipusho. Ilumbo lyakonkapo litweba ukuti Yehova “akaalukila kwi pepo lya wabulwa, kabili takasuule ipepo lyabo.” (Amalumbo 102:17) Amalumbo 103 yalanda pa luse lwa kwa Yehova e lyo ne nkumbu shakwe. Ilyo kemba wa malumbo alelanda pa fintu ifingi ifyo Lesa apanga mu calo atile: “Ifyo yafule milimo iyo mwacita, mwe Yehova! fyonse ifyo mu mano e mo mwaficitila.” (Amalumbo 104:24) Inyimbo sha kulekelesha shibili mwi Buuku lyalenga Bune shilumbanya Yehova pa milimo yakwe iyapesha mano.—Amalumbo 105:2, 5; 106:7, 22.
Amasuko ku Mepusho ya mu Baibolo:
91:1, 2—‘Umwa kufisama mwa Wapulishamo’ e mwi, kabili kuti ‘twaikalamo’ shani? “Umwa kufisama” ni ncende ya mampalanya umwa kupusukila kuli fyonse ifingonaula bucibusa bwesu na Yehova. Iyi ncende taimoneka pantu tayaishibikwa ku bantu abashacetekela Lesa. Tulenga Yehova ukuba ‘umwa kwikala’ pa kumucetekela ukuti e ‘cubo cesu kabili e cele lyesu,’ pa kulamulumbanya ukuti e Kateka Wapulamo mu bubumbo bonse, e lyo na pa kulabila imbila nsuma iya Bufumu. Tulayumfwa abacingililwa ku mupashi pantu twalishiba ukuti Yehova lyonse fye akulatwafwa.—Amalumbo 90:1.
92:12, NW—Ni mu nshila nshi uwalungama “akabalula nga kancindu”? Akancindu kalatwala ifisabo pa myaka iingi. Umuntu uwalungama aba kwati kancindu pantu alaba uwaololoka mu menso ya kwa Yehova kabili alatwalilila ukutwala “ifisabo fisuma,” ifisanshamo imilimo iisuma.—Mateo 7:17-20.
Ifyo Twingasambililako:
90:7, 8, 13, 14. Ukucita ifyabipa lyonse kulonaula bucibusa bwesu na Lesa wa cine. Kabili imembu isho twafisa tashafisama kuli wena. Lelo nga twalapila icine cine kabili twaleka ukucita ifyabipa, Yehova akatupaala, ‘akatulenga ukwangilo luse lwakwe.’
90:10, 12. Apo ubumi bwesu bwalipipa, kanshi tufwile “ukupende nshiku shesu.” Nomba bushe kuti twashipenda shani? Ni pa kuba no “mutima wa mano” nelyo ukubomfya amano, ukukanaonaula inshiku ishashalako, lelo ukushibomfya mu nshila iitemuna Yehova. Kanshi tulekabila ukubika ifya ku mupashi pa ntanshi no kubomfya inshita yesu mano mano.—Abena Efese 5:15, 16; Abena Filipi 1:10.
90:17. Calilinga ukupepa ukuti Yehova ‘apampamike . . . imilimo ya minwe yesu’ no kuti apaale ukubombesha kwesu mu mulimo wakwe.
92:14, 15. Abakalamba balatwalilila ‘ukwisulamo amenshi no kulelema,’ nga balesambilila Icebo ca kwa Lesa mu mukosha no kulalongana pamo na bantu ba kwa Yehova. Nga balecite fyo, bakaba abakosa ku mupashi kabili bakulaafwa sana icilonganino.
94:19. Te mulandu ne cingalenga ‘amantontonkanyo ya kutusakamika,’ nalimo ukubelenga no kwetetula pa fya “kusansamusha” ifyaba mu Baibolo kuti kwalenga twasansamuka.
95:7, 8. Ukumfwa no kubika amano ku fyo Baibolo ifunda, no kucita ifyo isosa ku katulenga ukukanatalamika imitima yesu.—AbaHebere 3:7, 8.
106:36, 37. Ifi fikomo fitila ukupepa utulubi kwalyampana no kupeela amalambo ku fibanda. Kanshi ici cilepilibula ukuti umuntu uubomfya utulubi kuti nalimo asongwa ne fibanda. Baibolo itukonkomesha ukuti: ‘Tuleibaka ku tulubi.’—1 Yohane 5:21.
“Lumbanyeni Yah!”
Inyimbo sha kulekeleshako shitatu mwi Buuku lyalenga Bune ilya mu Amalumbo shilekelesha na mashiwi ya kutukonkomesha ayatila: “Lumbanyeni Yah!” Ilumbo lya kulekeleshako mwi Buuku lyalenga Bune nalyo liswila na mashiwi yamo yene. (Amalumbo 104:35; 105:45; 106:1, 48) Na kuba, amashiwi ya kuti: “Lumbanyeni Yah!” yasangwa imiku 19 mwi Buuku lyalenga Bune ilya mu Amalumbo.
Ca cine twalikwata imilandu iingi iya kulumbanishishapo Yehova. Mu Amalumbo 73 ukufika ku 106 mwaba ifintu ifingi ifilenga imitima yesu ukufwaisha sana ukutasha Shifwe wa ku muulu ilyo twafitontonkanyapo. Nga twatontonkanya pali fyonse ifyo atucitila kale, ne fyo akatucitila ku ntanshi, ca cine tulafwaisha ‘ukumulumbanya’ na maka yesu yonse.
[Icikope pe bula 10]
Ukupala Asafi, kuti twashipikisha ububifi pa ‘kupalama kuli Lesa’
[Icikope pe bula 11]
Farao alicimfiwe icabipisha pali Bemba wa Kashika
[Icikope pe bula 11]
Bushe mwalishiba umulandu mana itilwa “ica kulya ca bamalaika”?
[Icikope pe bula 13]
Cinshi cingatusansamusha ku ‘matontonkanyo ayaletusakamika’?