Rito Ra Yehovha Ra Hanya

Tinhla-nkulu Ta Buku Ya Vunharhu Ni Ya Vumune Ya Tipisalema

LOKO mupisalema a khongela eka Xikwembu u vutisile a ku: “Xana musa wa wena wa rirhandzu wu ta vuriwa exilahlweni, ku tshembeka ka wena endhawini ya ndzoviso?” (Pisalema 88:11) Nhlamulo i doo! Hi nge swi koti ku dzunisa Yehovha loko hi file. Ku dzunisa Yehovha i xivangelo lexinene lexi hi endlaka hi hambeta hi hanya, naswona leswi hi hanyaka hi ni xivangelo lexinene xo n’wi dzunisa.

Buku ya Vunharhu ni ya Vumune ya Tipisalema leyi sukelaka eka Pisalema 73 ku ya eka 106, yi hi nyika swivangelo swo tala swo dzunisa Muvumbi ni vito rakwe. Ku anakanyisisa hi tipisalema leti swi fanele swi kurisa ku tlangela ka hina “rito ra Xikwembu” ni ku hi susumetela ku xi dzunisa hilaha ku engetelekeke swin’we ni ku antswisa marito ya hina ya ku xi dzunisa. (Vaheveru 4:12) A hi sunguleni hi ku kambisisa Buku ya Vunharhu ya Tipisalema hi ntsako lowukulu.

“KU TSHINELA EKA XIKWEMBU I SWINENE EKA MINA”

(Pisalema 73:1–89:52)

Tipisalema to sungula ta 11 ta buku ya vunharhu ti tsariwe hi Asafa kumbe swirho swin’wana swa le ndyangwini wa Asafa. Risimu ro sungula ri hlamusela lexi pfuneke Asafa leswaku a nga hambukisiwi hi ku anakanya swilo swo biha. U fikelele xiboho lexinene. U yimbelerile a ku: “Loko ku ri mina, ku tshinela eka Xikwembu i swinene eka mina.” (Pisalema 73:28) Eka Pisalema 74, ku rileriwa ku lovisiwa ka Yerusalema. Pisalema 75, 76 na 77 ti hlamusela Yehovha tanihi Muavanyisi la lulameke, Muponisi wa lavo lulama ni Mutwi wa xikhongelo. Pisalema 78 yi hi tsundzuxa hi nkarhi lowu hundzeke wa Israyele ku sukela enkarhini wa Muxe ku ya fika enkarhini wa Davhida. Pisalema 79 yi vulavula hi ku rilela tempele leyi lovisiweke. Pisalema leyi landzelaka i xikhongelo xo kombela leswaku Xikwembu xi tlherisela vanhu va xona eka rikwavo. Pisalema 81 i xikhutazo xa leswaku vanhu va yingisa Yehovha. Pisalema 82 na 83 i swikhongelo swa leswaku Xikwembu xi avanyisa vaavanyisi vo biha swin’we ni valala va xona.

Risimu ra vana va Kora ri ri: “Moya-xiviri wa mina a wu navela ni ku hisekela swivava swa Yehovha.” (Pisalema 84:2) Pisalema 85 i xikombelo xa leswaku lava va vuyeke hi le vuhlongeni va kuma mikateko ya Xikwembu. Pisalema leyi yi kandziyisa leswaku mikateko ya moya i ya nkoka swinene ku tlula mikateko ya nyama. Eka Pisalema 86, Davhida u kombela Xikwembu leswaku xi n’wi hlayisa ni ku n’wi dyondzisa. Eka Pisalema 87 risimu leri vulavulaka hi Siyoni swin’we ni lava velekiweke kona ri landzeriwa hi xikhongelo lexi yaka eka Yehovha eka Pisalema 88. Musa wa rirhandzu wa Yehovha lowu a wu kombiseke eka ntwanano lowu a wu endleke na Davhida wu kandziyisiwe eka Pisalema 89, leyi tsariweke hi Ethani loyi kumbexana a a ri un’wana wa vavanuna va mune  vo tlhariha va le minkarhini ya Solomoni.—1 Tihosi 4:31.

Tinhlamulo Ta Swivutiso Swa Matsalwa:

73:9—Xana vanhu vo biha “va veke nomu wa vona ematilweni, ni ririmi ra vona ri famba-famba emisaveni” hi ndlela yihi? Tanihi leswi vanhu vo biha va nga riki na mhaka ni munhu wihi ni wihi etilweni kumbe emisaveni, va tshamela ku sandza Xikwembu hi nomu wa vona. Va tlhela va lumbeta vanhu hi ririmi ra vona.

74:13, 14—Xana Yehovha ‘u ti tshove rini tinhloko ta swivandzana swa le lwandle ematini ni ku pfotlosa tinhloko ta Levhiyathani’? “Faro, hosi ya Egipta” u vitaniwa “xivandzana lexikulu xa le lwandle lexi vundzeke exikarhi ka misele ya Nayili.” (Ezekiyele 29:3) Levhiyathani yi nga ha fanekisela “vanhu va Faro lava nga ni matimba.” (Pisalema 74:14, nhlamuselo ya le hansi ya NW) Ku pfotlosa tinhloko ta vona swi nga ha va swi fanekisela ku hluriwa ka Faro swin’we ni vuthu rakwe loko Yehovha a kutsule Vaisrayele evuhlongeni bya le Egipta.

75:4, 5, 10—Xana rito leri nge “nanga” [rimhondzo] ri vula yini? Timhondzo ta swiharhi i nchumu lowu tiyeke wo lwa ha wona. Hikwalaho, rito leri nge “nanga” ri fanekisela matimba kumbe ntamu. Yehovha u tlakusa tinanga ta vanhu vakwe, a endla leswaku va tlakusiwa kambe ‘u tsema tinanga ta lavo homboloka.’ Ha tsundzuxiwa leswaku hi ‘nga tlakuseli nanga ya hina ehenhla,’ leswi vulaka leswaku a hi fanelanga hi va ni moya wa ku tikukumuxa. Leswi Yehovha ku nga yena loyi a tlakusaka vanhu, swiavelo swa vulanguteri evandlheni swi fanele ku langutiwa tanihi leswi humaka eka yena.—Pisalema 75:7.

76:10—Xana “vukarhi bya munhu” byi nga n’wi dzunisa njhani Yehovha? Loko Xikwembu xi pfumelela vanhu leswaku va hi karihela hikwalaho ka leswi hi nga malandza ya xona, ku nga va ni vuyelo lebyi tsakisaka. Maxangu wahi na wahi lawa hi nga ha langutanaka na wona, ma nga hi dyondzisa swo karhi. Yehovha u pfumelela leswaku hi xaniseka ntsena loko ku xaniseka koloko ku ta hi dyondzisa swo karhi. (1 Petro 5:10) ‘Vukarhi lebyi seleke bya munhu, Xikwembu xi ta tikhama ha byona.’ Ku vuriwa yini loko hi xaniseka hi kala hi fa? Leswi na swona swi nga dzunisa Yehovha hikuva lava va hi vonaka hi tiyisela hi ku tshembeka va nga ha sungula ku dzunisa Xikwembu.

78:24, 25—Ha yini manna yi vitaniwa “mavele lama humaka etilweni” ni “xinkwa xa tintsumi”? Marito lawa a ma vuli swona leswaku manna a yi ri swakudya swa tintsumi. A ma ri “mavele lama humaka etilweni” hileswi ndhawu leyi a ma huma eka yona a yi ri etilweni. (Pisalema 105:40) Tanihi leswi tintsumi, kumbe “lava matimba” va tshamaka etilweni, xiga lexi nge “xinkwa xa tintsumi” xi nga ha vula leswaku a a xi huma eka Xikwembu lexi tshamaka etilweni. (Pisalema 11:4) Swi nga ha endleka leswaku Yehovha u tlhele a tirhisa tintsumi leswaku ti nyika Vaisrayele manna.

82:1, 6—I vamani lava vuriwaka “swikwembu” ni “vana va La nge Henhla-henhla”? Swiga leswi haswimbirhi swi kombetela eka vaavanyisi va le Israyele. Leswi swa fanela tanihi leswi a va ta va vavulavuleri ni vayimeri va Xikwembu.—Yohane 10:33-36.

83:2—Xana swi vula yini ku va munhu a “tlakus[a] nhloko”? Xiendlo xo tano xi kombisa leswaku munhu u lunghekele ku tirhisa matimba yakwe kumbe ku teka goza leswaku a kaneta, a lwa kumbe a tshikilela.

Leswi Hi Swi Dyondzaka:

73:2-5, 18-20, 25, 28. A hi fanelanga hi navela ndlela leyi vanhu lavo homboloka va humelelaka ha yona kutani hi tekelela tindlela ta vona leto  biha. Lavo homboloka va yime endhawini leyi rhetaka. Hakunene va ta ‘wiseriwa endzovisweni.’ Ku tlula kwalaho, leswi vuhomboloki byi nga ta ka byi nga herisiwi hi ku fuma ka vanhu lava nga hetisekangiki, matshalatshala ya hina yo ringeta ku byi herisa ma nge humeleli. Ku fana na Asafa, hi ta va hi endla hi vutlhari loko hi langutana ni vubihi hi “ku tshinela eka Xikwembu” naswona hi tsakela ku va ni vuxaka lebyikulu na xona.

73:3, 6, 8, 27. Hi fanele hi tivonela leswaku hi nga vi lava tibumaka, lava tikukumuxaka, lava sandzaka ni lava dyelelaka. Hambileswi ku tekelela mikhuva yo tano swi nga ha vonakaka swi ri swinene kambe hi fanele hi yi papalata.

73:15-17. Loko miehleketo ya hina yi pfilunganyekile, hi fanele hi tshika ku byela vanhu swilo leswi hi swi anakanyaka. Ku byela vanhu “mhaka yo fana ni yoleyo” swi to va heta matimba ntsena. Hi fanele hi anakanyisisa hi rhurile hi swilo leswi hi karhataka kutani hi swi lulamisa hi ku hlangana ni vapfumeri-kulorhi.—Swivuriso 18:1.

73:21-24. Ku ‘karhateka embilwini’ hikwalaho ka leswi swilo swi tikombaka onge swi va fambela kahle vanhu vo biha swi fanisiwa ni ndlela leyi swiharhi leswi nga anakanyiki swi endlaka swilo ha yona. Ku titwa hi ndlela yoleyo swi kombisa leswaku ha tsandzeka ku lawula ndlela leyi hi titwaka ha yona. Ematshan’weni ya sweswo, hi fanele hi kongomisiwa hi ndzayo ya Yehovha, hi tiyiseka hi ku helela leswaku u ta ‘hi khoma hi voko ra xinene’ kutani a hi seketela. Ku engetela kwalaho, Yehovha ‘u ta hi vangamisa,’ leswi vulaka leswaku hi ta va ni vuxaka lebyikulu na yena.

77:6. Ku karhateka hi mbilu hinkwayo hi tidyondzo ta moya ni ku ti kambisisa hi vukheta swi lava nkarhi wa ku dyondza ni ku anakanyisisa. Hakunene i swa nkoka leswaku hi vekela etlhelo nkarhi wo va hexe evuton’wini bya hina!

79:9. Yehovha wa swi yingisela swikhongelo swa hina, ngopfu-ngopfu loko swi fambisana ni ku kwetsimisiwa ka vito ra yena.

81:13, 16. Ku yingisa rito ra Yehovha ni ku famba etindleleni ta yena swi tisa mikateko yo tala.—Swivuriso 10:22.

82:2, 5. Vuhomboloki byi endla leswaku “masungulo ya misava” ma tsekatsekisiwa. Swiendlo leswi hombolokeke swi kavanyeta ku tshamiseka ka vanhu.

84:1-4, 10-12. Vatsari va tipisalema va hi vekela xikombiso eka ndlela leyi a va yi rhandza ha yona ndhawu leyi Yehovha a a gandzeriwa eka yona ni ndlela leyi a va ma tlangela ha yona malunghelo ya vona.

86:5. Hakunene ha tsaka swinene hileswi Yehovha a ‘lunghekeleke ku rivalela’! U lavisisa nchumu wihi na wihi lowu nga vaka xisekelo xo kombisa tintswalo eka mudyohi la hundzukaka.

87:5, 6. Xana lava nga ta hanya eParadeyisini ya laha misaveni va ta kala va ma tiva mavito ya lava pfuxeriweke ku ya hanya etilweni? Tindzimana leti ti kombisa leswaku sweswo swi nga koteka.

88:13, 14. Loko Yehovha a hlwela ku hlamula swikhongelo swa hina malunghana ni xiphiqo xo karhi swi nga vula leswaku u lava hi kombisa leswaku hi tinyiketele hi ku helela eka yena.

“N’WI NKHENSENI, VONGANI VITO RAKWE”

(Pisalema 90:1–106:48)

Xiya swivangelo swo hambana-hambana swo dzunisa Yehovha leswi boxiwaka eka buku ya vumune ya tipisalema. Eka Pisalema 90, Muxe u kombisa ndlela leyi “Hosi leyi nga riki na makumu” yi hambaneke ha yona ni munhu loyi a nga ni vutomi lebyi komeke swinene. (1 Timotiya 1:17) Hi ku ya hi Pisalema 91:2, Muxe u kombetela eka Yehovha tanihi ‘vutumbelo ni khokholo ra yena’—Xihlovo xa yena xa nsirhelelo. Tipisalema ti nga ri tingani leti landzelaka ti vulavula hi timfanelo letinene ta Xikwembu, miehleketo ya xona leyi tlakukeke ni mintirho ya xona leyo hlamarisa. Tipisalema tinharhu ti sungula hi xiga lexi nge, “Yehovha i hosi.” (Pisalema 93:1; 97:1; 99:1) Loko mupisalema a vulavula hi Yehovha tanihi Muvumbi wa hina, u hi rhamba leswaku hi ‘n’wi nkhensa, hi vonga vito rakwe.’—Pisalema 100:4.

Xana mufumi la chavaka Yehovha u fanele a ti kongomisa njhani timhaka takwe? Pisalema 101 leyi tsariweke hi Hosi Davhida yi hi nyika nhlamulo. Pisalema leyi landzelaka yi hi byela leswaku Yehovha u “ta hundzulukela exikhongelweni xa lava va tekeriweke hinkwaswo, naswona a nge xi languteli ehansi xikhongelo xa vona.” (Pisalema 102:17) Pisalema 103 yi dzika ngopfu eka musa wa rirhandzu ni tintswalo ta Yehovha. Loko mupisalema a kombetela eka swilo swo tala leswi Xikwembu xi swi endleke emisaveni, u huwelerile  a ku: “Mintirho ya wena yi tele swinene, Wena Yehovha! Hinkwayo ka yona u yi endle hi vutlhari.” (Pisalema 104:24) Tinsimu timbirhi to hetelela ta Buku ya Vumune ti dzunisa Yehovha hikwalaho ka mintirho ya yena leyo hlamarisa.—Pisalema 105:2, 5; 106:7, 22.

Tinhlamulo Ta Swivutiso Swa Matsalwa:

91:1, 2—Xana ‘ndhawu ya le xihundleni ya La nge Henhla-henhla’ i yini naswona hi nga ‘tshama’ njhani eka yona? Leyi i ndhawu yo fanekisela leyi nga ni vuhlayiseki ni nsirhelelo wa moya—ku nga xiyimo xa ku sirheleleka leswaku u nga vavisiwi hi tlhelo ra moya. Ndhawu leyi i ya le xihundleni hikuva vanhu lava nga xi tshembeki Xikwembu a va yi tivi. Yehovha u va ndhawu ya hina yo tshama eka yona loko hi n’wi teka tanihi vutumbelo ni khokholo ra hina, loko hi n’wi dzunisa tanihi Mufumi la Tlakukeke wa vuako hinkwabyo ni loko hi chumayela mahungu lamanene ya Mfumo. Hi titwa hi sirhelelekile hi tlhelo ra moya hikuva ha swi tiva leswaku Yehovha u lunghekele ku hi pfuna minkarhi hinkwayo.—Pisalema 90:1.

92:12—Xana lavo lulama va “rhumbuka ku fana ni murhi wa ncindzu” hi ndlela yihi? Murhi wa ncindzu wu tiveriwa ku veka mihandzu yo tala. Munhu wo lulama u fana ni murhi wa ncindzu hileswi a lulameke emahlweni ka Yehovha naswona a hambetaka a tswala “mbhandzu lowunene” lowu katsaka mintirho leyinene.—Matewu 7:17-20.

Leswi Hi Swi Dyondzaka:

90:7, 8, 13, 14. Minkarhi hinkwayo swidyoho swa hina swi onha vuxaka bya hina ni Xikwembu xa ntiyiso. Naswona swidyoho leswi fihliweke a swi tumbeteki eka xona. Hambiswiritano, loko hi hundzuka hakunene kutani hi fularhela ndlela ya hina leyi hoxeke, Yehovha u ta tlhela a hi amukela, a hi ‘enerisa hi musa wa yena wa rirhandzu.’

90:10, 12. Leswi vutomi byi komeke, hi fanele hi “hlaya masiku ya hina.” Njhani? Hi ku tisa “mbilu ya vutlhari” kumbe hi ku tirhisa vutlhari leswaku hi nga tlangi hi masiku ya hina lama seleke kambe hi ma tirhisa hi ndlela leyi nga ta tsakisa Yehovha. Leswi swi lava leswaku hi rhangisa swilo swa moya naswona hi tirhisa nkarhi wa hina hi vutlhari.—Vaefesa 5:15, 16; Vafilipiya 1:10.

90:17. Swi fanerile ku khongelela leswaku Yehovha a “wu simek[a] wu tiya . . . ntirho wa mavoko ya hina” naswona a katekisa matshalatshala ya hina entirhweni wo chumayela.

92:14, 15. Loko vadyuhari va va swichudeni leswi hisekaka swa Rito ra Xikwembu naswona nkarhi na nkarhi va tihlanganisa ni vanhu va Yehovha, va hambeta va “nyuhela va va vantshwa”—va gingiriteka hi tlhelo ra moya—naswona va va swirho swa nkoka swinene evandlheni.

94:19. Ku nga khathariseki leswaku hi wihi nchumu lowu ‘karhataka miehleketo’ ya hina, ku hlaya ni ku anakanyisisa hi “nchavelelo” lowu kumekaka eBibeleni swi ta hi chavelela.

95:7, 8. Ku yingisela ndzayo ya Matsalwa ni ku tiyimisela ku yi landzela swi ta hi sivela leswaku hi nga nonon’hwisi timbilu ta hina.—Vaheveru 3:7, 8.

106:36, 37. Tindzimana leti ti hlanganisa ku gandzela swifaniso swin’we ni ku nyikela switlhavelo eka madimona. Leswi swi kombisa leswaku munhu loyi a tirhisaka swifaniso a nga ha sungula ku lawuriwa hi madimona. Bibele ya hi khutaza yi ku: “Tivoneleni swifaniso.”—1 Yohane 5:21.

“Dzunisani Yah!”

Tinsimu tinharhu to hetelela ta Buku ya Vumune ya Tipisalema ti gimeta hi xitsundzuxo lexi nge: “Dzunisani Yah!” Ni pisalema yo hetelela yi sungula hi xitsundzuxo xexo. (Pisalema 104:35; 105:45; 106:1, 48) Entiyisweni, xiga lexi nge “Dzunisani Yah!” xi humelela minkarhi yo tala eka Buku ya Vumune ya tipisalema.

Hakunene hi ni swivangelo swo tala swa ku dzunisa Yehovha. Tipisalema 73 ku ya eka 106 ti hi nyike swilo swo tala swo anakanyisisa ha swona, ti tata timbilu ta hina hi ku tlangela Tata wa hina wa le matilweni. Loko hi ehleketa hi swilo hinkwaswo leswi a hi endleleke swona ni leswi a nga ta hi endlela swona enkarhini lowu taka, xana a swi hi susumeteli leswaku hi ‘dzunisa Yah’ hi matimba ya hina hinkwawo?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]

Ku fana na Asafa, hi nga swi kota ku langutana ni vubihi hi ku “tshinela eka Xikwembu”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 11]

Faro u hluriwile eLwandle ro Tshwuka

[Xifaniso lexi nga eka tluka 11]

Xana wa swi tiva leswaku ha yini manna yi vuriwa “xinkwa xa lava matimba”?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 13]

I yini leswi hi pfunaka ku rhurisa ‘miehleketo leyi hi karhataka’?