Tin Ga’ Fan ko Ken Dalip nge Aningeg e Babyor ko Psalms
Thin Rok Jehovah e Ba Fas
Tin Ga’ Fan ko Ken Dalip nge Aningeg e Babyor ko Psalms
ULAN e meybil ko fare psalmist ngak Got, e gaar: “T’ufeg rom nib yul’yul’ e ngan weliy u tagil’ e gum’eyag nge fanam yul’yul’ e nga nog ko gin bay e magothgoth riy fa?” (Psalm 88:11) Fulweg riy, e riyul’ ni danga’. Ya ra dariy e yafas, ma dabiyog ni nga dogned e sorok ngak Jehovah. Nga nog e sorok ngak Jehovah e reb i fan nib fel’ ni ngauda pared ni gad ba fas, ra bay e yafas ma thingari k’aringdad ngauda pininged e sorok ngak.
Ken ni Dalip nge Aningeg e babyor ko Psalms, ni 73 nge mada’ ko 106, e be pi’ ngodad boor i fan ni ngan pining e sorok nga fithingan e an Tasunumiy. Yira fal’eg i lemnag e pi psalm ney ma ra gelnag e felfelan’ rodad ko “thin rok Got” me k’aringdad me ga’nag e mon’og ni ngauda pininged e sorok ngak. (Hebrews 4:12) Ngad tayedan’dad, ngad guyed e ken Dalip e Babyor ko Psalms.
“KA RI FELAN’UG YA GU BE PAR U TOOBEN GOT”
Fa bin som’on e 11 e psalms ko bin dalip ulung e tunguy Asaph ara chon e tabinaw rok. Tabolngin fare tang e be weliy ko mang e ke ayuweg Asaph nde chef nga bang ko lem ni de mat’aw. Ma ke taw ko bin nib mat’aw e lem. Me yin’ e tang ni gaar, “Machane gag e kari felan’ug, ya gu be par u tooben Got!” (Psalm 73:28) Rogon ni ke kireban’ ko magothgoth ni yib nga Jerusalem e bay ko Psalm 74. Psalms 75, 76, nge 77 e be dag rarogon Jehovah ni fare Tapuf oloboch ni mmat’aw, nge en ma Ayuweg e piin sobut’an’, nge en ma Rung’ag e meybil. Psalm 78 e be weliy e n’en ni ke buch rok piyu Israel kakrom u nap’an Moses nge mada’ ku David. Psalm 79 e be weliy e kireban’ nbochan e magothgoth ni tay fare tempel. Bin migid e Psalm 80 e meybil ni fan ko ngan sulweg e girdi’ rok Got nga rogon. Psalm 81 e be tay chilen ni nguun fol rok Jehovah. Psalms 82 nge 83 e meybil ni fan ko fare pufthin ni yib rok Got ni fan ko fapi tapuf oloboch nib kireb nge pi toogor rok Got.
“Kari gu tawrengnag! Kug tawrengnag lan e yoror ko tempel rok Somol,” aram rogon fare tang ni yin’ pi fak Korah. (Psalm 84:2) Psalm 85 e be ning ngak Got e flaab ni nge yib ngak e piin kar sulod ko binaw rorad u tomren ni kan kalbusnagrad. Re psalm ney e be tamilangnag ni flaab ko tirok Got e ka baga’ fan ko flaab ko chugum. Psalm 86, e be ning David ngak Got ni nga i matanagiy ma be fonownag. Psalm 87, e tang ni murung’agen e Zion nge piin kan gargeleg u rom ma ba muun ngay e meybil ngak Jehovah ni bay ko Psalm 88. T’ufeg rok Jehovah nib yul’yul’ e be weliy murung’agen fare m’ag rok David ni be tamilangnag ko Psalm 89, ni ke tunguy Ethan, ni sana reb fa aningeg i pumoon nib gonop ni immoy u nap’an Solomon.—1 Kings 4:31.
Fulweg u Boch e Deer ko Bible:
73:9—Uw rogon ma piin nib kireb e “kar tayed l’ugunrad ko pi tharmiy, ma blowthrad e be yan u fayleng i yan”? Bochan ni piin ni kireb e dariy fan u wan’rad be’ u tharmiy ara fayleng, ma darur tuntungad ni nga rogned e thin ni kireb ngak Got u l’ugunrad. Maku yad ma t’ar e thin nga daken e girdi’.
74:13, 14—Wuin e ke ‘bilig Jehovah lolugen fapi gamanman nu maday nib ga’ ma ke bilbilig lolugen Leviathan’? “Farao, ni Pilung nu Egypt,” e kan pining fare “gamanman nu maday nib ga’ ngak ni ke k’eyag ir u lukungun fapi woen e ran ko Nile.” (Ezekiel 29:3, NW) Leviathan e rayog ni nge yip’ fan e “piin nib gel ni girdi’ rok Farao.” (Psalm 74:14, NW footnote) Fare n’en ni bilbilig lolugrad e sana be yip’ fan Farao nge pi salthaw rok u nap’an ni chuweg Jehovah piyu Israel ko sib u Egypt.
75:4, 5, 10—Mang e be yip’ fan fare “gagey”? Fapi gagey ko gamanman e talin e cham rorad nib gel gelngin. Arfan, ni fare “gagey” e be yip’ fan gelngiy. Jehovah e ke suweg e gagey ko girdi’ rok, ni nge tolangnag, me ‘t’ar e gagey ko girdi’ ni kireb.’ Yibe ginangdad ni nge dab da n’ufed e gagey rodad ni aram e dab da ufanthingad ara da tolangan’gad. Bochan ni Jehovah e ir e ma tolangnagey, ma maruwel ni yima rin’ u lan e ulung e thingar ni lemnag ni ir i yib rok.—Psalm 75:7.
76:10—Uw rogon ma “damumuw ko girdi’” e ra pining e sorok ngak Jehovah? Nap’an nra pag Got e girdi’ ngar damumuwgad ngodad nbochan e gad e pi tapigpig rok, ma ra yib angin nib fel’. Demtrug e magawon ni gad ra mada’nag ma ra yal’uwegdad u boch e kanawo’. Jehovah e ma pag e gafgow nge yib ni fan e ngan skulnagdad. (1 Peter 5:10) ‘Tin ka bay e damumuw ko girdi’, e ke leed Got ngay.’ Faan gad ra gafgow nge taw ko ngiyal’ ni ngada m’ad’, ma uw rogon? Biney e ku rayog ni ngan pining e sorok ngak Jehovah riy nbochan e piin kar guyed e yul’yul’ rodad e ku rayog ni ngar pininged e sorok ngak Got.
78:24, 25, NW; footnote—Mang ni yima yog ni fare “manna e flowa nu tharmiy” ma “ggan ko pi engel”? Re thin ney, e gathi be yip’ fan ni manna e ggan ko pi engel. Yima yog e “flowa nu tharmiy” nbochan e yib u lan e lang. (Psalm 105:40) Bochan ni pi engel, nib “gel gelngirad” ni ma par u tharmiy, ma fare thin ni “ggan ko pi engel” e be yip’ fan ni Got ni ma par u tharmiy e ke pi’. (Psalm 11:4) Sana ki i fanay Jehovah e pi engel ni ngar pied e manna ngak piyu Israel.
82:1, 6—Mini’ e piin ni yima pining e “pi got” ngorad ma “pi fak e En Th’abi Tolang”? Gali thin ney e ba sor fan ko girdi’ ni tapuf oloboch nu Israel. Biney e ra puluw nbochan e ur pigpiggad ni ta yog e thin nge piin owchen Got.—John 10:33-36.
83:2—Mang e be yip’ fan ni nge ‘suwon lolugen be’’? Re fanathin nem e pow ni kan fal’eg rogoy ni ngan rin’ ban’en, ni baga’ ni togopuluw, nge cham, ara ngan magawonnag e girdi’.
Tin Gad Ra Fil Riy:
73:2-5, 18-20, 25, 28. Dabi awan’dad ko fel’ rogon ko girdi’ nib kireb min fol ko kanawo’ rorad. Girdi’ nib kireb e yad bay ko gin ba tamasirgig. Riyul’ ni yad ra “dol’ ngar kirebgad.” Maku, bochan dabiyog ni nge chuw e tin ni kireb u tan e gagiyeg ko girdi’ nde flont, ra u da athamgilgad ni ngan chuweg ma ra aw nib m’ay fan. Bod rogon Asaph, gad ba gonop ni faanra ngad “chugurgad ngak Got” ngauda felfelan’gad ko tha’ u thildad Got ma aram e rayog ni ngada gelgad ko kireb.
73:3, 6, 8, 27. Thingar da kol ayuwgad ko ufanthin, nge lem nib tolang, nge moning nge sasaliyeb. Aray rogon, ni yugu aram rogon ni ngan fol ko pi ngongol nem e be m’ug ni gowa ba fel’.
73:15-17. Nap’an nra wagey e lem rodad, ma ba t’uf ni ngad kol ayuwgad ndab da weliyed nge nang e girdi’ ni yoor. Ra nog e ‘thin ni aram rogon’ ma ke mus nra warnag laniyan’ boch e girdi’. Ba t’uf ni ngad fal’eged i lemnag rogon ni ba gapas ma nguud chaggad ngak pi walagdad.—Proverbs 18:1.
73:21-24. Ran ‘damumuw’ nbochan e fel’ rogon ko girdi’ ni kireb e kan taareb rogonnag ko ngongol ko gamanman. Re ngongol ney e yima rin’ ndanir lemnag, be yan u rogon e thamtham. Machane, thingari pow’iydad e fonow rok Jehovah, ngari pagan’dad ngak ‘nra kol e ba’ ni mat’aw i pa’dad’ nge ayuwegdad. Ma ba muun ngay, ‘nra fekdad Jehovah nga fithik’ e flaab rok,’ ni aram e, kari fel’ thildad.
77:6. Ngan dag ni ngan lemnag u fithik’ e yul’yul’ e tirok Got e ba t’uf e tayim ni ngan fil e Bible nge ngan fal’eg i lemnag fan. Ri baga’ fan ni ngan tay e tayim rodad ni goo gadad ni fan ko tirok Got ban’en!
79:9. Jehovah e ma motoyil ko meybil rodad, ni baga’ ni faanra bay rogon ko ngan thothupnag fithingan.
81:13, 16. Ra un motoyil ngak Jehovah mu un lek kanawoen ma ra fekdad i yan ko flaab nib ga’.—Proverbs 10:22.
82:2, 5. Tin de mat’aw e ra k’aring “fare def ko fayleng” nge rur. Ngongol nde mat’aw ni be rin’ e girdi’ e be kirebnag e par ko girdi’.
84:1-4, 10-12. Tay fan ko fapi psalmist nga tagil’ e liyor ku Jehovah nge felfelan’ rorad ko maruwel rorad e be dag e kanawo’ ngodad.
86:5. Ri gad ba felfelan’ ni Jehovah e “ba gur ni ma n’ag fan e kireb”! Ma gayiy e mich nra yibnag rogon ni nge dag e runguy ngak be’ nib kireb ni ke kalngan’.
87:5, 6. Gur piin nra yog e yafas ngorad u Paradis u fayleng e rayog ni ngar nanged fithingan e piin ni yira fasegrad ko yafas u tharmiy? Pi verse ney e be dag ni sana ban’en rayog.
88:13, 14. Ra sagaal ni ngan fulweg taban e meybil rodad ni murung’agen reb e magawon ma sana be yip’ fan ni baadag Jehovah ni ngad daged rogon e yul’yul’ ko pigpig rodad ngak.
“NGAM PININGED E MAGAR NGAK, MI GIMED PINING E SOROK NGAK”
Mu lemnag feni yoor fan ni ngan pining e sorok ngak Jehovah ni bay ko ulung ni aningeg e babyor ko psalms. U lan e Psalm 90, ma be taareb rogonnag Moses e yafas ko fare “Pilung ndariy n’umngin nap’an” ko yafas ko girdi’ ni ma yim’ nib papey. (1 Timothy 1:17) Rogon ni ba’ ko Psalm 91:2, e i weliy Moses murung’agen Jehovah ni ‘manaf’ rok—ni Tabolngin e pagan’ rok. Ma in e yil’ ni migid ko psalms e be weliy e pi fel’ngin Got nib fel’, ni feni tolang rogon ni ma lem, nge maruwel rok nrib fel’. Dalip ko fapi tang e tabab ko thin ni “Somol e ir e pilung.” (Psalm 93:1; 97:1; 99:1) Be weliy murung’agen Jehovah ni ir e ke Sunmiydad, e be piningdad fare psalmist ni ngad ‘pininged e magar ngak Got, ma gad pining e sorok nga fithingan.’—Psalm 100:4.
Uw rogon be’ ni ma gagiyeg ni bay madgun Jehovah u wan’ ni nge gagiyegnag e maruwel rok? Psalm 101 ni ke tunguy David ni Pilung, e ra pi’ e fulweg riy. Bin migid e psalm e be yog ngodad ni Jehovah e “bayi chel ngak e piin ndariy ban’en rorad, nge rung’ag e meybil rorad.” (Psalm 102:17) Psalm 103 e be weliy murung’agen e t’ufeg rok Jehovah nib yul’yul’ nge runguy. Ni weliy murung’agen e pi n’en ni ke sunmiy Got nga fayleng, ni gaar fare psalmist: “Somol, ri pire’ ban’en ni kam sunumeg! Ri gab gonop nga rogon ni mu sunumeg ni gubin.” (Psalm 104:24) Gal ni tomur e tang ko bin Aningeg e Babyor e be pining e sorok ngak Jehovah nga urngin e pi n’en nib fel’ ni ke rin’.—Psalm 105:2, 5; 106:7, 22.
Fulweg u Boch e Deer ko Bible:
91:1, 2—Mang fare “tagil’ ko En Th’abi Tolang nib mith,” ma uw rogon ni gad ra ‘par’ u rom? Biney e tagil’ e be yip’ fan e tirok Got ni bay e pagan’ riy—aram rogon e par ni bay e ayuw ni nge dabni gafgow ko tirok Got ban’en. Re tagil’ nem e ba mith nbochan e de nang e piin der pagan’rad ngak Got. Ngad ted Jehovah ni nge mang gin gadad ma par riy ngu ud sapgad ngak ni ir e manaf rodad, nguun pining e sorok ngak ni ir e Pilung ko palpalthib, mu uda wereged fare thin nib fel’ ni murung’agen Gil’ilungun. Gad ma thamiy e pagan’ ko tirok Got nbochan e gad manang ni Jehovah e gubin ngiyal’ nrayog ni nge ayuwegdad.—Psalm 90:1.
92:12—Mang kanawo’ e ma k’uf e piin mat’aw riy ni “bod e gek’iy ni palm”? Gek’iy ni palm e ma par ni yugu be k’uf nib n’uw nap’an. Girdi’ nib mat’aw e bod e gek’iy ni palm nib yal’uw u owchen Jehovah ni yugu ma k’uf nib “fel’ wom’engin” mab muun ngay e maruwel nib fel’.—Matthew 7:17-20.
Tin Gad Ra Fil Riy:
90:7, 8, 13, 14. Oloboch rodad e gubin ngiyal’ ni ma kirebnag e tha’ u thildad e bin riyul’ e Got. Ma denen nib mith e dabiyog i mithag rok. Machane, faanra ngada kalgad ngan’dad u fithik’ e yul’yul’ ngad digeyed e kireb rodad, ma ra sul nge fel’ thildad Jehovah, ma ra ‘suguydad ko t’ufeg rok’ nib yul’yul’.
90:10, 12. Yafas e ba ngoch nap’an, ere thingar da “theeged e rran rodad.” Uw rogon? Ba t’uf “ni nge yog ni yib e gonop,” ara ngan maruweliy e gonop nge dabi maadab e tin ka bay e rran rodad ni ngada fanayed nga reb e kanawo’ nib m’agan’ Jehovah ngay. Re n’ey e ba t’uf ni ngad tayed e tayim ni fan ko tirok Got u fithik’ e gonop.—Efesus 5:15, 16; Filippi 1:10.
90:17. Rayog ni ngan meybil ngak Jehovah nge “yan i aw nib fel’ urngin . . . e tin ni gadad ra ngongliy” ma nge flaabnag e machib rodad.
92:14, 15. Ra ngan pasig i fil e Thin rok Got ma nguun chag ko girdi’ rok Jehovah, ma piin ni ke pilibthir e nge ul’ul i yan nge “gel nge sugsug”—me gel laniyan’ ko tirok Got ma aram ma ra manged e piin nib ga’ fan u lan e ulung.
94:19. Demtrug ko mang tapgin e “lem ni be magawonnagdad”, ma ngan beeg e Bible ngan fal’eg i lemnag e “tin ni bay u lan e Bible” ma ra fal’eg lanin’dad.
95:7, 8. Yira motoyil ko fonow nu Bible, min tiyan’uy ngay, nguun fol riy ma ra ayuwegdad ni dab uda gelan’gad.—Hebrews 3:7, 8.
106:36, 37. Pi verse ney e be chagiliy e ta’ fan ko liyos ko maligach ni yima pi’ ko moonyan’. Biney e be dag ni be’ ni ma fanay e liyos e rayog ni ngeb nga tan gelngin e moonyan’. Be tay e Bible chilen ngodad ni gaar: “Mpired u urel rok e tin nde riyul’ e got.”—1 John 5:21.
“Mu Pininged e Sorok Ngak Jah!”
Dalip ni tomur e tang ko fa Bin Aningeg e Babyor ko Psalms e ke yog ni: “Nguun pining e sorok ngak Jah!” Bin tomur e psalm ko fare babyor ni aningeg ko psalm e ku aram rogon tabolngin. (Psalm 104:35; 105:45; 106:1, 48) Riyul’, ni fare thin ni “Nguun pining e sorok ngak Jah!” e ke m’ug ni boor yay u lan fa Bin Aningeg e Babyor ko psalms.
Riyul’ ni bay fan ni nguud pininged e sorok ngak Jehovah. Psalms 73 nge mada’ ko 106 e ke pi’ ngodad boor ban’en ni ngaud fal’eged i lemnag, mad suguyed laniyan’dad ko felfelan’ ni fan ko Chitamangidad ni bay u tharmiy. Nap’an ni gad ra lemnag murung’agen urngin ban’en ni ke rin’ ni fan ngodad e chiney nge tin bay fini rin’ ni fan ko gabul nge langlath, ma gathi ra k’aringdad ngaud pininged e “sorok ngak Jah” u polo’ i gelngidad?
[Picture on page 8]
Rayog ni nga darod u fithik’ e kireb nfaan “gad ra chuchugur ngak Got” ni bod rogon Asaph
[Picture on page 9]
Ke war Farao u lan e Red Sea
[Picture on page 9]
Ga manang ko mang fan ni yima yog ni manna “e ggan ko piin ba gel gelngin”?
[Picture on page 11]
Mang e ra chuweg e “lem ni be magawonnagdad”?