Te Noo Tikai ra Ainei Tatou i te “Tuatau Openga”?

TE TAUTURU maira nga tupuanga e rua i te akataka anga mai i ta te Pipiria e kapiki ra e ko te tuatau openga. Te akakite maira te au Tuatua Tapu i te au tupu anga te ka tupu mai i “te openga o teianei ao.” (Mataio 24:3) Te tuatua katoa ra te Pipiria i te au taui anga i roto i te au tu e te au angaanga a te tangata e noo ra i te “tuatau openga.”​—2 Timoteo 3:1.

Te akapapu maira te au tupu anga i te ao, kapiti mai te au peu e te au tu o te tangata e, te noo nei tatou i te tuatau openga e kare e roa atu ana ka oronga mai te Patireia o te Atua i te au akameitakianga mutu kore ki te aronga te inangaro ra i te Atua. Ka akara matatio ana tatou na mua e toru tuanga ta Iesu i tuatua ana e e akairo no te tuatau openga.

‘E Momua no te Mate’

“E tu mai tetai enua e tamaki mai ki tetai enua, e tetai basileia e tamaki mai ki tetai basileia,” i karanga ai a Iesu, “e onge oki, e te maki-mate, e ngaruerue te enua i tera ngai, i tera ngai.” Kua tuatua katoa aia e: “E momua anake teia katoa au mea nei no te mate.” (Mataio 24:7, 8) Ka akara matatio tataki tai ana tatou i “teia katoa au mea.”

E mirioni ua atu tangata tei tamateia i roto i te au tamaki e te au pekapeka eteniki i te tuatau o te anere mataiti i topa akenei. “E toru taime maata atu te au tangata tei kinokino mei [te 20] anere mataiti i te au tamaki katoatoa o te anere mataiti mua TA ki te 1899,” i akakite mai ei tetai ripoti kimikimi anga na te Worldwatch Institute. I roto i tana puka te Humanity​—A Moral History of the Twentieth Century, kua tata a Jonathan Glover e: “Ko tetai akara anga no te tuatau mei te 1900 e tae ua atu ki te 1989 e 86 mirioni tangata kua tamateia e te tamaki. . . . Kua maata te matenga i roto i te tamaki anga o te rua ngauru anere mataiti e mea ngata ia i te marama. Te avereti o te numero no te au matenga kare e tika ana, mei te mea e e rua toru (58 mirioni) tei tamateia i roto i nga tamaki e rua i te ao. Inara, me ka akatotoa aiteite meitakiia teia au matenga i te au tuatau, kua tamateia e te tamaki e 2,500 tangata i te au ra katoa, koia oki e 100 tangata i te ora, kare e akamutu ana, e iva ngauru mataiti.” Te rauka ra ainei ia koe i te akamanako i te mii e te mamae tei tupu ki te au mirioni kopu tangata e te au oa o te aronga tei mate?

Noatu e e maata te kai ta teianei ao e akatupu maira, te o atura te onge ki te akataka anga i te au tu o te tuatau openga. Te karanga ra te aronga kimikimi e e maata ake te akaputu anga kai i te tare anga tangata i te 30 mataiti i topa. Noatu rai, te maata ua atura te onge i te au ngai mamaata o te ao no te mea e manganui te au tangata kare e rava ana te enua ei tanu kai me kore kare a ratou moni oko kai. I roto i te au enua putaua, kua tere atu ki te 1.2 pirioni tangata e noo ra ki runga i te okotai tara (U.S.) me kore e meangiti mai i te ra. I teia, mei te 780 mirioni te mamae ra i te onge kino. Kia tau ki te World Health Organization, kua riro te onge kai ei tuanga maata i roto i te au mate o te au tamariki tei tere atu ki te rima mirioni i te mataiti takitai.

Eaa tei karangaia no runga i te au ngaruerue enua tei akakiteia mai? Kia tau ki te U.S. Geological Survey, te avereti o te au ngaruerue enua ririnui roa atu tei akapueurikiriki i te au are e 17 i te mataiti okotai mei te mataiti 1990 anake ua. E i te avereti, te au ngaruerue enua ririnui tikai  no te takore takiri i te au are, kua tupu okotai i te mataiti takitai. “Kua tamate te ngaruerue enua e anere e te tauatini ua atu oraanga i roto i te 100 mataiti i topa,” te akakite akaou ra tetai tumu. Okotai tumu no teia, koia oki, mei te mataiti 1914 e manganui te au ngai nooia e te maata anga o te tangata tei roto i te au ngai ngaruerue enua.

Tetai Au Tupuanga Puapinga

“I tera ngai i tera ngai . . . te maki-mate,” i karanga ai a Iesu. (Luka 21:11) Te tere ua atura ki mua te rapakauanga taineti i teia tuatau i to mua ana. Noatu rai, te tamate ra te au maki taito e te au maki ou i te au tangata. Kua akakite mai tetai pepa na te U.S. National Intelligence Council e: “E 20 au maki rongo ia​—kapiti mai te maki maro (TB), te maki mariri, e te maki cholera—kua oki akaou mai me kore kua totoa ateaia ki tetai au ngai mei te mataiti 1973, te maata anga e pakari roa atu te tu e e au tu kare e rauka i te au ua i te rapakauia. Vaitata rai e e 30 maki i tupu mai kare i kiteaia ana i mua ana tei akatakaia mei te mataiti 1973, kapiti anga mai i te HIV, te Ebola, te hepatitis C, e te vaireti Nipah, kare e rapakau anga.” Kia tau ki te ripoti a te Red Cross i roto ia Tiunu 28, 2000, i te mataiti i mua atu, te numero o te tangata tei mate no te au maki piri vaitata rai e e maata atu mei te 160 taime i to te numero o te aronga tei mate i roto i te au tumatetenga natura.

Ko tetai tu tei kite maataia no te tuatau openga koia oki “e maata te kino i te tupu anga.” (Mataio 24:12) I te au ngai e manganui takapini i te ao i teia tuatau, e roka ua ana te au tangata i to ratou are e te mataku ra i te aere anga i runga i te mataara i te po. E akapeea te akataeroia anga te reva, te vai, e te enua ta tatou e kite ra e tupu nei, te maata anga o te taime no te au ravenga kare e tau ana ki te ture? E akatupu anga katoa teia i ta te Pipiria i akakite mai ana. Te akakite maira te puka o Apokalupo i to te Atua tuatau tau no “te takoreanga i te aronga e takore ra i te enua.”​—Apokalupo 11:18, NW.

Te Tu o te Tangata o te Tuatau Openga

E eeu i taau Pipiria ine kia 2 Timoteo 3:1-5 e e tatau i te reira. Kua tata te apotetoro ko Paulo e: “Ka tupu te kino maata i taua tuatau openga ra.” E oti kua akapapa mai aia e 20 tu tangata te akataka maira i te au tangata akono kore i te Atua. I kite ana koe i tetai o teia au tu i roto i te au tangata e noo ra i toou tapere? E akamanako ana e eaa tei akakiteia mai i nga taime ua akenei no runga i te au tangata o teia tuatau.

“Ei akaperepere ia ratou uaorai.” (2 Timoteo 3:2) “Te maro nei te [tangata] i te rave i ta ratou uaorai e inangaro ra kare i raveia ana i mua ana. Te riro nei [ratou] ei au atua, e te inangaro ra kia akonoia mei te reira te tu.”​—Financial Times, nutipepa, Engarani.

“Ei noinoi.” (2 Timoteo 3:2) “Kua akakore te tu karapii no te apinga i te pae kopapa i nga taime ua akenei i te vaerua no te tu tau. Me kare koe e kiteaia mai ana e e tangata apinganui i roto i te taiate kare toou oraanga e puapingaia.”​—Jakarta Post, nutipepa, Initonetia.

“Ei akarongo kore ki te metua.” (2 Timoteo 3:2) “Poitirere tikai teia nga metua i te kite anga i ta raua tamaiti e 4 mataiti te tonotono aere anga ia raua mei te mea rai e koia te [Ariki Tane o Varani] ko Louis XIV me kare i ta tetai nga metua tamaine e 8 mataiti i te aoa anga e, ‘Riri tikai au ia korua!’”​—American Educator, makatini, Marike.

“Ei viivii.” (2 Timoteo 3:2) “Te maata ua atura te au tane te ariki puareinga ua ra i te akaruke i to ratou tokorua e ta ratou tamariki penei te karangaia ra e ko te taui anga maata roa atuia i roto i te au tu puapinga o te tu tau i te [40 mataiti i topa akenei].”​—Wilson Quarterly, makatini, Marike.

“Ei aroa kore.” (2 Timoteo 3:3) “Te riro maira te ta anga i roto i te ngutuare tangata e ko te tumu maata i roto i te oraanga o te au tangata i te au ra katoa takapini i teia ao.”​—Journal of the American Medical Association, makatini, Marike.

“Ei mako kore.” (2 Timoteo 3:3) “E manganui te au tua tei tataia i te kapi mua o te nutipepa i te au popongi ravarai te akaata maira i te au manako mako kore, kare e aru ana i te au kaveinga tau e kare e tangi ana i to ratou au taeake e ia ratou uaorai. . . . Me ka ariki ua rai to tatou taiate i te riririri ua mei te tu o teia tuatau nei, kare e  roa atu ka o atu to tatou taiate ki roto i tetai turanga akapouanga takiri i te tu tau.”​—Bangkok Post, nutipepa, Tairani.

“Ei rotoriri.” (2 Timoteo 3:3) “Te kiteaia nei te riri viviki e te riri kare i akatereia i runga i te mataara, te akakino anga i roto i te au ngutuare tangata, . . . e [i roto i] te ta anga kare e tau ana e kare e anoanoia ana te ka aru putuputuia mai e te kino. No te tupu anga o te ta anga kare e manakoia ana te noo nei te tangata ma te mataku i te ka tupu mai e te paruru koreia.”​—Business Day, nutipepa, Aperika Tonga.

“Ei anoano i te au mea e navenave ei ra, kare i anoano i te Atua.” (2 Timoteo 3:4) “Kua riro te tuku tuku ua anga i te ainga ei akaaere anga no te tu tau, e kua riro mai te tu tau Kerititiano ei enemi.”​—Boundless, e makatini no te Internet.

“E tutu akono i te Atua to ratou, kareka te mana ra, kua akakore ratou i te reira.” (2 Timoteo 3:5) “Kua akakite mai [tetai vaine akaturi o mua ana i te Neterani] e ko te maata anga o te patoianga kia akatikaia te [angaanga akaturi ra] no ko mai i te pupu akonoanga. Kua tapu aia, e oti kua karanga mai na te kata anga e i tona tuatau ei vaine akaturi, te aronga tei aere putuputu mai kiaia ko te au orometua [o te akonoanga]. ‘E karanga ua ana te au vaine akaturi e ko te aronga tutaki meitaki roa atu no roto mai i te pupu tangata akonoanga,’ i kata ai aia.”​—National Catholic Reporter, nutipepa, Marike.

Eaa te Vai nei no te Tuatau ki Mua?

I teia tuatau te ki nei teianei ao i te manamanata, mei ta te Pipiria i akakite mai ana. Inara, te vai ra i roto i te totou no runga i “te akairo o [to Karaiti] aerenga mai, e te openga o teianei ao” tetai tu meitaki. “E tutu aereia te evangelia o te basileia nei, e kako rava ake te ao katoa nei; ei kite no te pa enua ravarai,” i karanga ai a Iesu. (Mataio 24:3, 14) Te tutu aereia nei te tuatua meitaki no te Patireia o te Atua kua tere atu e 230 enua. Kua tere atu i te ono mirioni tangata tei aere mai mei roto mai i te “pa enua ravarai, e te au kopu ravarai, e te au iti tangata ravarai, e te au reo katoa” tei piri maroiroi ki roto i te angaanga akakitekite anga i te Patireia. (Apokalupo 7:9) Kua akatupu ta ratou angaanga maroiroi i teaa? Ko teia oki: Ko te karere e eaa te Patireia, eaa ta te reira ka rave, e akapeea e orongaia mai ei ta te reira au akameitakianga vaitata rai e ka rauka i te au tangata katoatoa i runga i te enua nei. E tika rai, te “tupu atura te kite i te maata anga.”​—Daniela 12:4.

E tumu meitaki kia oronga koe ia koe uaorai no teia kite. E akamanako ana e eaa te ka tupu i muri ake i te tutu aereia anga te tuatua meitaki ki to Iehova mareka anga. Kua tuatua a Iesu e: “Ko te openga iora ïa i reira ra.” (Mataio 24:14) To te Atua ia tuatau i te takore atu i te au kino ravarai i runga i te enua nei. Te akakite ra a Maseli 2:22 e: “Ka tipu keia ra te aronga kino i te enua nei, e te aronga rave ara ra, ka kiriti tumuia ïa.” Akapeea ra a Satani e tana au temoni? Ka titiri ia ratou ki roto i te vaarua takere kore, kare e rauka akaou ia ratou i te akavare i te pa enua. (Apokalupo 20:1-3) I reira ko “te aronga tiratiratu . . . e te aronga apa kore te ka akatinamouia” ki te enua. E ka rekareka ratou i te au akameitakianga umere o te Patireia.​—Maseli 2:21; Apokalupo 21:3-5.

Eaa Taau ka Rave?

Kare e ekoko anga i te reira. Te vaitata nei ta Satani akatereanga ki te openga. Ko te aronga tei kopae i te akapapu anga e te noo nei tatou i te tuatau openga ka mou me tae mai te openga. (Mataio 24:37-39; 1 Tesalonia 5:2) No reira, kua tuatua a Iesu ki te aronga tei akarongo kiaia e: “E matakite ra ia kotou, ko te opue aea to kotou ngakau i te maata o te kai e te kona, e te pekapeka o teianei ao, ka rokoia mai ei kotou e taua rā ra, kare i manakoia atu. E rokoia mai oki tei noo i te ao katoa nei i te reira, mei te ereere ra. E tenana, e ara kotou, e tamou tikai i te pure, kia tau ia kotou te ora i teianei au mea katoa e vaitata mai nei, e kia tu kotou ki mua i te aroaro o te Tamaiti a te tangata.”​—Luka 21:34-36.

Ko te aronga anake ua tei mou i tetai turanga marekaia i mua i te Tamaiti a te tangata ra, ko Iesu, e manakonako anga to ratou kia ora ua atu i te openga o teia akatereanga o te au mea nei. E puapinga tikai kia taangaanga tatou i te tuatau e toe nei i te kimi i te tu mareka anga o te  Atua ko Iehova e e Iesu Karaiti! I roto i te pure ki te Atua, kua karanga a Iesu e: “Teia oki te ora mutu kore, kia kite ratou ia koe i te Atua mou ra, e ia Iesu i te Mesia, i taau i tono maira.” (Ioane 17:3) E aerenga pakari te reira kia maata atu toou kite i te Atua ko Iehova e tana au umuumuanga. Te mataora nei te Au Kite o Iehova i roto i toou tapere i te tauturu ia koe kia marama e eaa ta te Pipiria e apii maira. Te oronga atu nei matou kia koe i te patianga pumaana kia aravei atu koe ia ratou me kore kia tata atu ki te aronga nenei o teia makatini.

[Pia/Au Tutu i te kapi 7]

AU TU O TE TUATAU OPENGA

AU TUPUANGA MAATA:

▪ Tamaki.​—Mataio 24:6, 7.

▪ Onge.​—Mataio 24:7.

▪ Ngaruerue enua.​—Mataio 24:7.

▪ Maki mate.​—Luka 21:11.

▪ Maata te kino i te tupu anga.​—Mataio 24:12.

▪ Takore anga i te enua.​—Apokalupo 11:18, NW.

TANGATA:

▪ Ei akaperepere ia ratou uaorai.​—2 Timoteo 3:2.

▪ Ei noinoi.​—2 Timoteo 3:2.

▪ Ei nengonengo.​—2 Timoteo 3:2.

▪ Ei akarongo kore ki te metua.​—2 Timoteo 3:2.

▪ Ei mareka kore.​—2 Timoteo 3:2.

▪ Ei viivii.​—2 Timoteo 3:2.

▪ Ei aroa kore.​—2 Timoteo 3:3.

▪ Ei mako kore.​—2 Timoteo 3:3.

▪ Ei rotoriri.​—2 Timoteo 3:3.

▪ Ei anoano i te au mea e navenave ei ra.​—2 Timoteo 3:4.

▪ Aronga pikikaa o te akonoanga.​—2 Timoteo 3:5.

ARONGA AKAMORI MOU:

▪ E tupu atura te kite i te maata anga.​—Daniela 12:4.

▪ Tutu aere i te evangeria i te ao katoa.​—Mataio 24:14.

[Akameitakianga]

UNITED NATIONS/​Photo by F. GRIFFING