“Impantitipon Da so Sanhedrin”

SAY atagey a saserdote tan saray manuley na saray Judio et agda la amtay gawaen da. Panon da kasin naamper so ikakayat na balita nipaakar ed si Jesu-Kristo? Tinmalona ira ed impamatey da ed sikato, balet natan et ipupulong na saray babangatan nen Jesus ed interon Jerusalem so inkioli to. Panon da ran napatunda? Pian makapandesidi so atagey a saserdote tan saray katambayan to, “impantitipon da so Sanhedrin,” say sankatageyan a korte na saray Judio.—Gawa 5:21, NW.

Diad Israel nen inmunan siglo, say Romanon Gobernador a si Poncio Pilato so walaan na atagey a pakauley. Balet panon ya akisiglaotan so Sanhedrin ed si Poncio Pilato? Kaunongan kalaknab so nasasakopan na autoridad da? Siopara so membro na Sanhedrin? Tan panon so inkurang na satan?

Say Inggapo na Sanhedrin

Say Griegon salita ya impatalos a “Sanhedrin” et literal a mankabaliksan na “miyurong.” Satan so kaslakan a termino parad sakey a pandaragup odino miting. Diad Judion tradisyon, kaslakan a tutukoyen itan bilang relihyoson ulop na hudisyal, odino korte.

Saray managsulat na Talmud, a tinugyop legan na saray siglo kayari inkaderal na Jerusalem nen 70 C.E., so aneskribe ed Sanhedrin a singa sakey ya ulopan nensaman. Inisip da a lawas kabiangan ditan iray iskolar a mantitipon pian pandebatian iray punto na Judion ganggan tan sisiaen dan ginmapo itan sanen tinipon nen Moises so 70 a lalaki pian ontulong ed sikaton mangidaulo ed Israel. (Numeros 11:16, 17) Saray historyador so agmipakna ed satan ya ideya. Ibabaga ra a sanen uuleyan  la na Persia so Israel insan agawa so impantitipon na Sanhedrin nen inmunan siglo. Panisiaan met na saray historyador a say de-aral a grupo na saray Talmudista et ompatnag a mas matukoy a kabiangan na saray pantitipon na saray rabbi nen komadua tan komatlon siglo imbes a kabiangan na Sanhedrin. Kanian, kapigan sirin so inggapo na Sanhedrin?

Ipaparungtal na Biblia a saray adestiero a pinmawil ed Juda manlapud Babilonia nen 537 B.C.E. et walaan ira na sistema ed panangasikaso na totoo ed bansa ra. Sinaglawi nen Nehemias tan si Esdras iray prinsipe, mamasiken, saray totoon ankabli o dederlengen, tan saray manangilaman a manuley—a nayarin gapoan itan na say magmaliw a Sanhedrin.—Esdras 10:8; Nehemias 5:7.

Say peryodo manlapud inkakompleto na Hebreon Kasulatan ya anggad inkatibukel na Ebanghelyo nen Mateo et sakey a magulon panaon parad saray Judio. Nen 332 B.C.E., si Alejandro a Baleg so angontrol ed Judea. Kayari na impatey nen Alejandro, say Judea so nisilong ed pananguley na duaran panarian na Griego—unona et diad saray Ptolemy, insan diad saray Seleucid. Diad saray rekord ed impanuuley na Seleucid, a ginmapo nen 198 B.C.E., naromog tayo so primeron impanukoy ed sakey a senado na saray Judio. Nayarin limitado so autoridad na sayan grupo, balet lapud satan et singano walaan na dilin-gobierno iray Judio.

Nen 167 B.C.E., sinali nen Arin Antiochus IV (Epiphanes Antiochus) na Seleucid ya ipaskar ed saray Judio so kultura na Griego. Minudmora to so templo na Jerusalem diad impangibagat to ed altar na satan na sakey a baboy parad si Zeus. Saya so angisagyat na panagrebelde tan sinmian iray Maccabeo ed uley na Seleucid tan inletneg da so dinastiya na Hasmonean. * Legan met na satan et saray eskriba tan saray Fariseo—saray lider na karaklan ya anuporta ed panagrebelde—so awalaan na pakayarin manuley ed estado a nanresulta ed impakaandi na autoridad na saserdoten klase.

Say Sanhedrin unong ya adeskribe diad Griegon Kasulatan et onggagapo la ed saman. Magmaliw itan a konsilyo a manangipakurang ed bansa tan sankatageyan a korte a manangipaliwawa ed Judion ganggan.

Say Inkabalanse na Pananguley

Kasabi na inmunan siglo, nagmaliw a sakop na Roma so Judea. Balet, walaan nin siansia na kawayangan iray Judio. Kabiangan ed Romanon totontonen ya ikdan iray uuleyan to na kanepegan dan manpili na dili ran gobierno. Kanian, saray opisyales a Romano so ag-akibabali ed saray kimey a gagawaen na lokal iran korte, tan pinaliisan da iray problema a nayarin linmesa lapud pandurumaan na kultura. Say gagala et pian niwala so kareenan tan katooran na saray mibabaley diad pangiyabuloy ed sikaran manumbok ed dili ran kustombre tan nagkalautla et uleyan day inkasikara. Nilikud ed panuro tan pangekal ed atagey a saserdote, a pangulo na Sanhedrin, tan pansingil na saray buis, saray Romano so akibabali labat ed aktibidad na saray Judio sanen alanor la so dilin autoridad tan intereses da. Unong a naimano diad impan-usay ed si Jesus, ompatnag ya inalwaran na  Roma so pakapanyari to a mangipaakseb na dusan ipapatey.—Juan 18:31.

Kanian say Sanhedrin so angipakurang ed maslak ya aktibidad na saray Judio ed loob na bansa ra. Walaray opisyales da ya ibabaki a mangerel. (Juan 7:32) Saray abeban korte so nan-usay ed anlemew iran krimen tan sibil iran kaso ya agpibabalian na Roma. Sano agmakapandesisyon iray abeban korte ed sakey a kaso, isapat da itan ed Sanhedrin, a saray desisyon na satan et pinal.

Pian agnaandi na Sanhedrin iray pribilehyo to, kaukolan ton pansiansiaen so kareenan tan suportaan to so uley na Roma. Balet no nansuspetsa iray Romano a walay onsusumlang ed pananguley da, onsalet ira tan manggawa ra na isipen dan matukoy a kundang. Say sakey ya alimbawa et say impangerel ed si apostol Pablo.—Gawa 21:21-40.

Saray Membro na Korte

Say Sanhedrin so walaan na 71 a membro—say atagey a saserdote tan 70 prominentin lalaki na nasyon. Diad panaon na Roma, tugyopen itan na saray dederlengen a pamilyay saserdote (nagkalalo iray Saduceo), saray lego ya aristokrata, tan saray de-aral ya eskriba a kabiangan na saray Fariseo. Saray manuley a pamilyay saserdote, a susuportaan na saray dederlengen a lego, so walaan na atagey ya autoridad ed korte. * Bangta saray Saduceo so mapeget a manutumbok ed tradisyon, saray Fariseo so agmapeget tan sikaray manunan mibabaley a walaan na mabiskeg ya impluensya ed totoo. Unong ed historyador a si Josephus, saray ganggan na saray Fariseo so masuyat ya inunor na saray Saduceo. Inanamot nen Pablo so panlalaslasan tan panduruma na sisiaen na sarayan grupo sanen indepensa toy inkasikato ed arap na Sanhedrin.—Gawa 23:6-9.

Lapud say Sanhedrin et manunan tutugyopen na saray aristokrata, nagmaliw a permanente so pimemembro tan saray bakantin puesto so ookupaan diad panuro na saray membro na satan. Unong ed Mishnah, saray balon membro et kaukolan a “saserdote, Levita, tan Israelita a say ananak dan bibii et naabuloyan a miasawa ed saray saserdote,” salanti, saray Judio a makapawala na saray rekord na kailalakan a mamaneknek ed inkapuro na poli ra. Lapud say atagey a korte so mangaasikaso ed saray sistema na korte na interon bansa, makatunongan labat a saray lalakin walaan na maong a reputasyon ed abeba iran korte so iyatagey ed puesto diad Sanhedrin.

Say Laknab na Uuleyan Da tan say Autoridad Da

Saray Judio so manrerespeton maong ed Sanhedrin, tan saray ukom ed abeba iran korte so obligadon mangawat ed saray desisyon na satan, ta no andi et sikaray dusaen ed ipapatey. Say manunan iimanoen na korte et saray kualipikasyon na saray saserdote tan saray pamaakaran ed Jerusalem, say templo ditan, tan say panagdayew diad templo. Diad tua et saray mibabaley ed Judea lambengat so nasasakopan na pananguley da. Balet lapud ipapasen a sankatageyan ya autoridad so Sanhedrin ed panangipaliwawa na Ganggan, walaan met itan na autoridad ed moral a totontonen na saray Judion komunidad ed sankamundoan. Alimbawa, say atagey a saserdote tan say konsilyo to so amilin ed saray lider na saray sinagoga ed Damasco a mikoopera ira ed pangerel ed saray papatumbok nen Kristo. (Gawa 9:1, 2; 22:4, 5; 26:12) Ontan met, saray Judio a binmisita ed Jerusalem pian mipiesta et maseguron angipasabi ed saray balita nipaakar ed saray inyabawag na Sanhedrin kasempet da.

Unong ed Mishnah, say Sanhedrin labat so manepeg a mangasikaso ed saray pamaakaran a mangaapekta ed interon bansa, diad piarap ed saray ukom a kontra ed saray desisyon na satan, tan diad pangukom ed saray palson propeta. Pinmarisi ed korte si Jesus tan si Esteban lapud inakusaan ira bilang manag-ayew, si Pedro tan Juan et bilang managderal na nasyon, tan si Pablo et bilang managmudmora ed templo.—Marcos 14:64; Gawa 4:15-17; 6:11; 23:1; 24:6.

Say Impangukom ed si Jesus tan Saray Babangatan To

Nilikud ed saray agew na Sabaton tan sagrado iran agew, say Sanhedrin so inagew-agew a mantitipon, manlapud panangibagat ed kabuasan ya anggad panangiyapay ed labi. Saray panag-usay so  gagawaen labat ed agew. Lapud ag-iyaabawag iray sentensian ipapatey sano sinmelek lay agew kayari na impan-usay, saray ontan a kaso et agnepeg a gawaen diad bisperas na Sabaton odino sakey a piesta. Saramay mantestigo so bibilinen a maong nipaakar ed inkaseryoso na pamatey ed andiay-kasalanan. Sirin, ilegal so impan-usay tan impansentensia ed si Jesus a ginawa ed labi diad abung nen Caifas antis na sakey a piesta. Mas alodloor ni, saray mismon ukom so nananap na saray palson testigo tan kinombinse ra si Pilato ya iganggan toy pamatey ed si Jesus.—Mateo 26:57-59; Juan 11:47-53; 19:31.

Ibabaga na Talmud a nambanikelan na saray ukom na ambelat iran kaso ya isalba so akusado diad aliwan apuraan iran sesyon. Balet, aliwan ontan so impan-usay ed si Esteban, a singa ed si Jesus ya akauna nen sikato. Say impandepensa to diad arap na Sanhedrin so nanresulta ed impanupak ed sikato na totoo. No agsinmalet iray Romano, si apostol Pablo so apatey met komon ed ontan a paraan. Diad tua et nankakasakeyan na saray ukom na Sanhedrin a sikatoy pateyen da.—Gawa 6:12; 7:58; 23:6-15.

Anggan panon et walay pigaran membro na korte ya ompatnag a walaan na saray prinsipyo ed moral. Say malangwer nin Judio a manuley ya akitongtong ed si Jesus et nayarin sakey a membro na Sanhedrin. Anggaman nagmaliw a babeng iray kayamanan na satan a laki, maseguron walaray maabig a kalidad to, lapud sikatoy inimbitaan nen Jesus a magmaliw a patumbok To.—Mateo 19:16-22; Lucas 18:18, 22.

Lapud takot to ed nayarin isipen na saray kapara ton ukom, si Nicodemo, a “sakey a manuley na saray Judio,” so binmisita ed si Jesus legan na labi. Ingen, inyagel nen Nicodemo si Jesus diad arap na Sanhedrin diad impantepet to: “Say ganggan tayo ukomen to ta so sakey a too, ya agni dengelen ya unona so inkasikato tan amtaen no anto so gagawaen to?” Diad saginonor et angitarya si Nicodemo na “sakey a laok na mirra tan aloe” pian iparaan so bangkay nen Jesus parad ponpon.—Juan 3:1, 2; 7:51, 52; 19:39.

Si Jose a taga-Arimatea, a sakey nin membro na Sanhedrin, et makpel ton kinerew ed si Pilato so bangkay nen Jesus tan imparukol to itan ed balon panagponponan a kayarian ton mismo. “Aalagden [nen Jose] so panarian na Dios,” balet lapud takot to ed saray Judio et agto impakabat so inkasikato bilang sakey ed saray babangatan nen Jesus. Balet, si Jose so nakomendaan lapud agto akinonong ed Sanhedrin diad getma ra ya ipapatey si Jesus.—Marcos 15:43-46; Mateo 27:57-60; Lucas 23:50-53; Juan 19:38.

Say membro na Sanhedrin a si Gamaliel so makabat ya animbawa ed saray kapara ton ukom a paulyan da la iray babangatan nen Jesus. Tan inkuan to: “Ompan la ingen no ompatnag kayo a misepakan ed Dios.” (Gawa 5:34-39) Anto so angamper ed sayan atagey a korte pian bidbiren da komon so panutulong na Dios ed si Jesus tan saray babangatan to? Imbes a panisiaan na Sanhedrin iray milagro nen Jesus, oniay inkatunongan da: “Anto so gawaen tayo, ta sayan too manggawa na amayamay a tanda? No sikato so paulyan tayo labat ya ontan, amin day totoo manisia naani ed sikato, et saray taga Roma onsabi ra et ekalen da so pasen tayo tan say nasyon tayo.” (Juan 11:47, 48) On, apikewet so hustisya na sayan atagey a korte na Judio lapud pampipirawat dan maong ed pakayari. Mipadpara, imbes a manliket iray relihyoson lider sanen pinaabig na saray babangatan nen Jesus iray mansasakit, sikaray “napno na siblet” odino imon. (Gawa 5:17) Bilang uko-ukom, sikaray tinmakot komon ed Dios tan nagmaliw a makatunongan, balet maslak ed sikara so mauges tan aliwan matua.—Exodo 18:21; Deuteronomio 16:18-20.

Panangukom na Dios

Lapud ag-inunor na Israel so Ganggan na Dios tan agda inawat so Mesias, impulisay la nen Jehova iyan nasyon bilang totoon pinili to. Nen 70 C.E. et dineral na saray Romano so syudad na Jerusalem tan say templo na satan, ontan met ed interon sistema na bengabengatla na saray Judio tan diad kaunoran et say mismon Sanhedrin.

Say tinuro nen Jehova ya Ukom, a si Jesu-Kristo, so mandesidi no kasin wala ed saray membro na Sanhedrin nen inmunan siglo so manepeg a paolien tan no siopa ed sikara so nankasalanan sumpad masanton espiritu. (Marcos 3:29; Juan 5:22) Makaseguro itayo a sano desisyonan iratan nen Jesus, iyaplika to so naspot ya inkahustisya.—Isaias 11:3-5.

[Saray paimano ed leksab]