Nan eo an Jehovah Ej Mour Wõt

Katak ko Relap Jen Book in Jabõn Kennan Ko

KING SOLOMON in Israel eo etto “e ar ba jilu tausan jabõn kennan.” (1 Kiñ Ro 4:32) Ewõr ke wãwen jemaroñ lo nan kein an remeletlet? Aet. Bible eo ilo book in Jabõn Kennan Ko, me kar dedelok je ilo 717 B.C.E., ewõr iloan elõñ ian jabõn kennan ko an Solomon. Chapter ko ruo eliktata wõt ro jet rar jei​—Agur leo nejin Jakeh im Lemuel king eo. Bõtab, jet rej tõmak bwe Lemuel ej ãt eo juõn etan Solomon.

Nan kein rekakõrmol kar kobaik ilo book in Jabõn Kennan Ko ewõr ruo tokjen ko iloan​—“ñõn jela meletlet im nan in katak.” (Jabõn Kennan Ko 1:2) Men kein rej jibañ kij ñan ad bõk meletlet, melelen maroñ eo ñan lo men ko ilo juõn wãwen ealikar im jerbale jelãlokjen ñan kamadmõde abañ ko. Ikijen men kein, jej bareinwõt bõk kauwe, ak kaminene eo kin mour erreo. Ilo ad roñjake jabõn kennan ko im jerbale nan in kakabilek ko air emaroñ jelet buruõd, im bõktok mõnõnõ ñan kij, im tellok kij ñan ad lo tõbrak.​—Dri Hibru 4:12.

‘BÕK MELETLET IM DREBIJ NAN IN KATAK’

(Jabõn Kennan Ko 1:1–9:18)

“Meletlet ej lamij inabij ilo ial eo,” Solomon ej ba. (Jabõn Kennan Ko 1:20) Etke jej aikwij roñjake ainikien in elap im alikar? Chapter 2 ej kõlajrake elõñ tokjen ko elañe jej bõk meletlet. Ilo chapter 3, ej kamelele kin wãwen jemaroñ ebake Jehovah. Inem Solomon ej ba: “Meletlet ej men eo luku; inem kwon bõk meletlet; aet, ilo aolepen am bwinito, kwon jibarek jelalokjen. Kwon kanuij bõk katak; en jab illok jen kwe: kwon drebij e.”​—Jabõn Kennan Ko 4:7, 13.

Ta eo emaroñ jibañ kij jumae wãwen ko retton an lal? Chapter 5 in Jabõn Kennan Ko ej uak: Kajerbal maroñ eo ñan lemnak, im kile wãwen kareelel ko an lal in. Lemnak bareinwõt kin tokjen eo enana ej walok ñe jej kõmman mour etton. Chapter eo tok juõn elikin ej kakkõl nae jerbal im lemnak ko me rej kokkure kõtan eo ad ibben Jehovah. Chapter 7 ej letok juõn kamelele eo emol im aorõk kin wãwen an juõn eo enana jerbal. Ilo chapter 8, ej kwalok kin aorõkin im aibujuij in meletlet ilo juõn wãwen ekaitoktoklimo. Ilo 9 chapter, juõn kajemlok ekairujruj kin aolep jabõn kennan ko ej  kab mwij konono kaki, ej kwalok kake einwõt juõn wanjoñok ekaitoktoklimo me ej kamakit kij ñan ad jibadõk meletlet.

Emwij Uaki Kajitõk ko Rej Bedbed ion Bible:

1:7; 9:10—Ilo wãwen et mijak Jehovah ej “jinoin jelalokjen” im “jinoin meletlet”? Elañe ejelok mijak Jehovah, ejelok jelãlokjen, kinke e eo ej Ri Kõmanman men otemjej im Ri Jeje eo an Nan ko ilo Bible eo. (Dri Rom 1:20; 2 Timote 3:16, 17) E eo ej Unjen im Jinoin jelãlokjen eo emol. Kin menin, jelãlokjen ej jino ibben mijak eo ewõr kautiej ie kin Jehovah. Mijak eo ekwojarjar ej bareinwõt jinoin meletlet kinke ejamin wõr meletlet elañe ejelok jelãlokjen. Bareinwõt, juõn armij eo ejjab mijak Jehovah ejamin kajerbal jabdewõt jelãlokjen eo ewõr ibben ñan an nebar Ri Kõmanman eo.

5:20; 7:5—Etke kar naetan juõn kõrã ekijoñ “drua maijet”? Jabõn Kennan Ko 2:16, 17 ej konono kin juõn kõrã “drua maijet” einwõt juõn eo ear “meloklok kin bujen Anij eo an.” Jabdewõt eo ear kabuñ ñan anij wan ko ak ear kajekdon Kien Moses, ekoba juõn kõrã ekijoñ, kar watõk ir ruwamaejet.—Jeremiah 2:25; 3:13.

7:1, 2—Ta eo ej koba ilo “nan ko aõ” im “kien ko aõ”? Ijellokin nan in katakin ko an Bible, men kein rej kitibuj nan in tel ko an juõn family, ak kakien ko, me emwij an ro jemen ak jinen likiti ñan emõn eo an family eo. Ajiri ro rej aikwij lor im mour ekkar ñan nan kein, bareinwõt nan in katakin ko jen Bible eo me rej bõk jen ro jemeir im jineir.

8:30—Wõn “dri mejerik” eo? Meletlet ilo kõkkar kake kar naetan make juõn ri mejedik. Elaplok jen an baj einwõt juõn eo kar kajerbale ñan an kameleleik kadkad ko kadkadin meletlet, men in kõkkar in ej jitõñlok ñan manje eo Nejin Anij, Jesus Christ, ilo ien eo ear mour mokta jen an kar itok im mour einwõt juõn armij. Mokta jen an kar lotak einwõt juõn armij ion lal, kar ‘kõmanman e jinoin ial eo an Anij.’ (Jabõn Kennan Ko 8:22) Einwõt “juõn dri mejerik,” ear boub ilo an jerbal ibben Jemen ilo ien eo kar kõmanman men otemjej.—Dri Kolosse 1:15-17.

9:17—Ta “dren ko dren in kwot,” im etke “re tõñõl”? Kinke Bible eo ej kõkkar kin mõnõnõ eo ej walok ñe ri belele ro rej babu ibben don ñan den eo aemlolo juõn ej idak jen juõn aebõj lal, den ko den in kwot rej kõkkar kin mour in belele ko retton me armij ro rej kõmmane ilo ittino. (Jabõn Kennan Ko 5:15-17) An juõn bõk mour in belele rot in etton ilo ittino ej einwõt ñe den ko retõñal.

Tokjen Katak ko ñan Kij:

1:10-14. Jej aikwij kejbãrok kij bwe jen jab rel ilo ial ko renana an ro ri jerawiwi ikijen kallimur ko air kin mweie.

3:3. Jej aikwij lukkun kaorõk yokwe, joij, im mol, im ilo alikar kõnake im kwaloke einwõt juõn marmar elap wõnãn. Bareinwõt jej aikwij jeje kadkad kein ilo buruõd, im kõmman bwe ren men ko relukkun aorõk tata ilo mour eo ad.

4:18. Jelãlokjen eo ilo jitõb ej laplok wõt. Ñan ad bed wõt ilo meram eo, jej aikwij wõnmanlok wõt im kwalok ettã buru im meanwõd.

5:8. Jej aikwij bed ettolok jen kilan mour etton otemjej, meñe rej itok jen al ko, men in kamõnõnõ ko, Internet eo, ak book im magazine ko.

5:21. Juõn eo ej yokwe Jehovah enaj ke kokkure kõtan eo an ibben Anij eo emol kin jejjo wõt ien kamõnõnõ? Eokwe jab! Men eo ekajur im ej kamakit kij ñan ad debij wõt mour erreo ej ilo ad jelã im kile bwe Jehovah ej lo ial ko ad im bwe jenaj make uak ñane kin kõmman ko otemjej ad.

6:1-5. Ej juõn nan in kakabileklek emõn ñan kij ilo eon kein nae ‘naeamtõn,’ ak kõmman kallimur ko rejjab meletlet kin muri, ñan ro jet! Elañe jej bar lukkun etale im lale bwe buñten neen eo jaar bõke ejjab juõn menin meletlet, ilo mõkaj jej aikwij ‘ilok’ ñan ibben im akwelap im kõmman jabdewõt men jemaroñ kõmmane ñan ad kajimwe wãwen ko.

6:16-19. Wãwen kein jiljilimjuõn emwij kõlajraki rej kitibuj enañin aolep jerbal ko  renana. Jej aikwij kaddek juõn kijirãt ekajur nae men kein.

6:20-24. Ñe rej katakin juõn ajiri kin kien ko ilo Bible jen ien ej dik wõt, men in emaroñ kejbãrok e jen an lorak ilo aujid in mour in lũñ. Jemen im jinen ro ren jab jerwane air lelok kaminene rot in.

7:4. Jej aikwij kaddek yokwe eo kin meletlet im jelãlokjen.

JABÕN KENNAN KO KAJOJJO ÑAN TEL KIJ

(Jabõn Kennan Ko 10:1–29:27)

Jabõn kennan ko jet an Solomon rej jet nan ko rekadu im kajju. Rej walok einwõt nan in keidi oktak eo ikõtan ruo men ko, nan in kõkkar, im rej letok katak ko rekajur kin mwil, konono, im lemnak.

Chapter ko 10 ñan 24 rej kalikar aorõkin mijak eo ej kautiej Jehovah. Jabõn kennan ko ilo chapter ko 25 ñan 29 kar jeje in “armij [ro] dron Hezekaia kiñ in Juda.” (Jabõn Kennan Ko 25:1) Jabõn kennan kein rej katakin kij bwe jen atartar wõt ion Jehovah im bar katak ko jet raorõk.

Emwij Uaki Kajitõk ko Rej Bedbed ion Bible:

10:6—Ewi wãwen ‘loñin eo e nana ej libubu kin lej’? Emaroñ eindein ilo wãwen eo bwe ikijen nan ko retõñal im remõn, eo enana ej kalibubuik kõtõbar eo an elej ñan kokkure ro jet. Ak emaroñ eñin kinke ekkã an armij ro kijirãte ro renana, im matõrtõr eo rej bõk jen armij ro jet ej kaikõñ ir.

10:10—Ewi wãwen “eo ej rummije” ej bõktok buromõj? “Juõn armij wan” ejjab kãlet wõt ñan an “kwalok riap” ak ej bareinwõt kajeoñ ñan an noj kõnan ko an ikijen wãwen an enbwinin makitkit, einwõt an “rummije.” (Jabõn Kennan Ko 6:12, 13) Kain mon rot in emaroñ oktak im juõn men in kaeñtan ñan lemnak ko an ro rej ion menin.

10:29—Ta “ial an Jeova”? Men in ej jitõñlok ñan wãwen eo Jehovah ej jerbal ibben armij ro im jab ñan wãwen mour eo jej aikwij lore. Wãwen an Anij jerbal ibben armij ro ej melelen jokane ñan ro ejelok rueir ak jorrãn ñan ro nana.

11:31—Etke eo enana naj nawõnãn elaplok jen eo ewãnik? Wõnãn eo ijin ej joñe kin joñan kaje eo rein kajjojo rej bõke. Ñe juõn eo ewãnik ej bwid, wõnãn eo ej bõke kin bwid eo an ej kauwe. Eo enana ej jerawiwi ilo an jelã kake im ej makoko in oktak ñan jerbal emõn. Kin menin ej tellokin bõk kaje elap.

12:23—Ewi wãwen juõn ‘ej noje jelãlokjen’? Noje jelãlokjen ejjab melelen bwe juõn ejjab kwalok an jelã. Jen an eindein, ej melelen ñan kwalok jelãlokjen ilo kabel, im jab kwaloke ilo juõn wãwen ej kemjãje.

18:19—Ewi wãwen an ‘bin kainemõn jimjãn jimjãtin ñe e illu, jen bõk jikin kwelok e kajur’? Einwõt juõn jikin kwelok ekajur rej kabole ñan kajeoñ kokkure, juõn armij einwõt in ekijñeñe im jab kõnan jeorlok bwid. Akwel eo ikõtan im eo ear bwid nae e ebidodo an maroñ laplok einwõt “alal ko in juõn me e kajur.”

Tokjen Katak ko ñan Kij:

10:11-14. Ñan an nan ko ad kalek ro jet, lemnak ko ad rej aikwij obrak kin jelãlokjen eo  ejimwe, buruõd ej aikwij emmakit kin yokwe, im meletlet ej aikwij waloktok jen loñid.

10:19; 12:18; 13:3; 15:28; 17:28. Jej aikwij lemnak mokta jen ad konono, im en jab lõñ ad in nan.

11:1; 16:11; 20:10, 23. Jehovah ekõnan bwe jen mol ilo business ko jej kõmmani.

11:4. Ej juõn menin bwebwe ñan ad jibadõk mweie ilo kanniek im jerwane ad katak Bible ibbed make, bed ilo kwelok ko, jar, im bõk kunad ilo jerbal in kwalok nan.

13:4. Ñan ad “kõnan” wõt juõn jerbal in bõk eddo ilo congregation eo ak mour ilo lal eo ekãl ilo mol ejjab bwe. Jej aikwij bareinwõt eowõn im niknik ilo ad kate kij bwe jen kajejjet aikwij ko ñan ad maroñ tellokid.

13:24; 29:15, 21. Juõn jemen ak jinen eo ej yokwe nejin ej kajeik e ñe ej aikwij im ilo ekkar, im rejjab kajekdon bwid ko an. Jen an eindein, juõn jemen ak juõn jinen rej emmakit ilo mõkaj im kajimwe wãwen ko ñan air jolok likjap kein mokta jen an eddek okrair im bin.

14:10. Einwõt ke eñjake ko ad remũlal jejjab maroñ kwalok ilo jejjet aolep ien ak ro jet rejjab maroñ in lukkun melele, kainemõn eo ro jet rej letok ewõr joñan. Jenaj aikwij in kijenmij iumin jet wãwen ko rebin ikijen ad atartar wõt ion Jehovah.

15:7. Jejjab aikwij ilo mõkaj kennanik juõn armij men otemjej jejelã, einwõt juõn ri kallip ejjab lutõk ine ko an otemjej ilo juõn wõt jikin. Eo emeletlet ej kejebliklik jelãlokjen eo an jidik kin jidik ñe ej men in aikwij.

15:15; 18:14. Ad debij wõt juõn lemnak emõn enaj jibañ kij ñan ad lo lañliñ, meñe jej bed iumin wãwen ko rebin im kaburomõjmõj.

17:24. Ilo ad jab einwõt “juõn dri bwebwe” eo im mejen im lemnak ko an rej mõkadkad im rejjab tõt wõt im kalimjek men ko raorõk, jej aikwij bukõt jelãlokjen bwe jen maroñ in jerbal ilo meletlet.

23:6-8. Jej aikwij ekkõl wõt nae jerbal in karuwainene eo etao.

27:21. Nan in nebar ko remaroñ kalikar kain armij rot kij. Ettã buru ej walok elañe nan in nebar eo ej kamakit kij ñan ad kwalok ad kamolol ñan Jehovah im ej rejañ kij ñan ad wõnmanlok wõt im karejar ñan e. An juõn jab ettã buru ej walok ñe nan in nebar eo ej bõkliñtak juõn eñjake in kautiej e make.

27:23-27. Ilo an kajerbal wanjoñok eo kin wãwen mour ilo melaj, jabõn kennan kein rej kalikar aorõkin ñan ad jokane kin juõn wãwen mour elamwan eo ej itok ikijen ad niknik ilo jerbal. Im elaptata rej aikwij kamakit kij ñan ad atartar wõt ion Anij. *

28:5. Elañe jej ‘bukõt Jehovah’ ikijen jar im ilo ad katak Nan eo an, jenaj “melele men otemjej” jej aikwiji ñan ad karejar ñan e ilo wãwen eo ej buñburuen kake.

‘NAN IN KANAN KO REDDO’

(Jabõn Kennan Ko 30:1–31:31)

Book in Bible eo Jabõn Kennan Ko ebed iloan ruo ‘nan in kanan ko reddo.’ (Jabõn Kennan Ko 30:1; 31:1) Ilo an keidi men ko ilo juõn wãwen ej kamakit lemnak ko ad, ennan eo an Agur ej kwalok kin ankwonak eo ejaje mat im ej kwalok kin wãwen jemaroñ jab kile wãwen ko juõn emaan ej kareel juõn jiroñ. * Ej bareinwõt kakkõl nae kautiej kij make im konono ko relej.

Ennan eo ekajur me Lemuel ear bõk jen jinen, ebed iloan nan in kakabilek ko kin kilen kajerbal wine im den in kadõk ko rekajur, bareinwõt kin ekajet wãnik. Nan in kamelele ko kin juõn kõrã ri belele emõn ej kajemlok kin nan kein: “Ren lelok ñõn e leen pã ko pein; im jerbal ko an ren nebar e ilo kejem ko.”​—Jabõn Kennan Ko 31:31.

Bõk meletlet, kaje im kauwe, kaddek mijak eo ekwojarjar, atartar ion Jehovah. Jabõn kennan ko rekakõrmol rej katakin kij kin katak ko elap air aorõk! Kin menin, jen kajerbal nan in kakabilek kein inem jenaj lo mõnõnõ eo an “armij eo ej mijõk Jeova.”​—Sam Ko 112:1.

[Kamelele ko itulal]

[Pija ko ilo peij 28]

Jehovah ej Unjen jelãlokjen emol otemjej

[Pija eo ilo peij 30]

Ta melelen ñan ‘kijibliklik jelalokjen’?