Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Leja dinanga ne kanemu pa kukanda ludimi luebe

Leja dinanga ne kanemu pa kukanda ludimi luebe

Leja dinanga ne kanemu pa kukanda ludimi luebe

‘Mulume ne mulume, anange mukaji wende bu mudiye udinanga; ne mukaji anemeke bayende.’​—EFESO 5:33.

1, 2. Ndukonko kayi lua mushinga ludi bantu bonso badi mu dibaka ne bua kudiela, ne bua tshinyi?

ELA meji ne: udi mupete dipa kampanda mu dibuki didi difunda ne: “Kuata bikole.” Newenze tshinyi ne dibuki adi? Kakuyi mpata newenze muebe muonso bua kubenga kudituta panshi. Netuambe tshinyi bua dipa dia dibaka?

2 Naomi mukaji mukamba muena Isalele wakambila Ôpa ne Luta ne: ‘Yehowa anuvuije bubidi buenu ditalala mu nzubu ya babayenu.’ (Luta 1:3-9) Bible udi wamba bua mukaji muimpe ne: ‘Nzubu ne biuma bidi bumpianyi budi bufuma kudi batatu, kadi mukaji mubake wa meji udi dipa didi difuma kudi Yehowa.’ (Nsumuinu 19:14) Wewe mu dibaka, udi ne bua kumona muena dibaka nebe bu dipa dia kudi Nzambi. Mmunyi muudi umona dipa didi Nzambi mukupeshe edi?

3. Mmubelu kayi wa Paulo udi balume ne bakaji ne bua kulonda?

3 Mupostolo Paulo wakafundila bena Kristo ba mu bidimu lukama bia kumpala ne: ‘Mulume ne mulume, anange mukaji wende bu mudiye udinanga; ne mukaji anemeke bayende.’ (Efeso 5:33) Tumonayi mudi balume ne bakaji mua kulonda mubelu eu pa bidi bitangila ngakuilu wabu.

Dimukila ‘tshintu tshidibu kabayi mua kukanda’

4. Mmunyi mudi ludimi mua kuenza malu mabi ne malu mimpe?

4 Mufundi wa Bible Yakobo udi wamba ne: ludimi ‘ludi tshintu tshidibu kabayi mua kukanda’ ne ‘ludi luule tente ne lulengu lua lufu.’ (Yakobo 3:8) Yakobo uvua mumanye bulelela ebu bimpe: Ludimi ludibu kabayi bakanda ludi mua kufikisha ku lufu. Kakuyi mpata, uvua mumanye lusumuinu lua mu Bible ludi lufuanyikija dipatula mêyi a tshiakulakula ne ‘ditapa ne muele wa mvita.’ Kadi lusumuinu lumue lumue elu ludi luamba ne: ‘Ndimi ya bena meji idi isangaja bantu.’ (Nsumuinu 12:18) Bushuwa, mêyi atu ne bukole bua bungi. Adi mua kutapa muntu anyi kumusanguluja. Ntshinyi tshitu mêyi ebe enzela muena dibaka nebe? Wewe mumuele lukonko elu, neakuandamune bishi?

5, 6. Mmalu kayi adi mua kuenza bua bamue bantu bikale ne lutatu lua kukanda ludimi luabu?

5 Bikala ngakuilu mubi mubuele mu dibaka dienu, nudi mua kulengeja nsombelu. Kadi mbimpe kudienzeja bikole. Bua tshinyi? Bualu tudi tuluangana ne mubidi wetu mupange bupuangane. Mpekatu utudi bapiane udi utusaka ku dielelangana meji mabi ne ku diakula bibi. Yakobo wakafunda ne: ‘Bikala mukuabu kayi ulenduka ku dîyi diende eu udi muntu muakane tshishiki, udi mumanye mua kukanda mubidi wende wonso.’​—Yakobo 3:2.

6 Pa kumbusha dipanga bupuangane dia muntu, nsombelu udiye mukolele udi kabidi mua kumusaka bua kuikala ne ngakuilu mubi. Bamue bantu mbakolele mu mêku muvua baledi bikale ‘bashipi ba bipungidi, kabayi mua kudikanda, bena luonji.’ (2 Timote 3:1-3) Misangu ya bungi bana badi bakolele mu nsombelu ya nunku batu bakola ne ngikadilu eyi. Bulelela, katuena ne bua kuikala ne biakulakula anu bualu tudi bapange bupuangane anyi bua nkoleshilu wetu nansha. Kadi tuetu bamanye malu aa, nebituambuluishe bua kumvua bua tshinyi bitu bikolele bamue bantu bua kukanda ludimi luabu ku ngakuilu mubi.

‘Lekelayi biakulakula’

7. Ntshinyi tshivua Petelo musue kuamba pakabelaye bena Kristo bua ‘kulekela biakulakula’?

7 Nansha ngakuilu mubi mufumine ku tshinyi, kuakula nunku mu dibaka kudi mua kuleja mudi muntu kayi munange muena dibaka nende ne kayi umunemeka. Ke bualu kayi Petelo wakabela bena Kristo bua ‘kulekela biakulakula.’ (1 Petelo 2:1, Muanda Mulenga Lelu) Muaku wa mu tshiena-Greke udibu bakudimune ne: “biakulakula” udi umvuija “mêyi a bipendu.” Udi uleja lungenyi lua ‘kuelela muntu mbila.’ Ebi bidi bileja menemene tshidi ludimi ludibu kabayi bakanda mua kuenza!

8, 9. Mêyi a bipendu adi mua kufikisha ku tshinyi, ne bua tshinyi bena dibaka bonso badi ne bua kulekela ngakuilu eu?

8 Mêyi a bipendu adi mua kumueneka bu adi kaayi ne bualu, kadi tangilayi tshitu tshienzeka padi mulume anyi mukaji wakula bibi. Kuamba muena dibaka netu ne: mmutatakane, mmuena lulengu anyi mmudinangi kudi kuleja ne: muaku umue wa kapeja eu ke udi wenza bumuntu buende buonso. Bidi bitapa ku muoyo. Kadi netuambe tshinyi bua dinekesha malu adi aleja patoke butekete kampanda bua muena dibaka netu? Tshilejilu, tudi mua kumuamba ne: “Wewe utu wenza malu anu ne lulengu” anyi ne: “Kutu unteleja nansha kakese.” Patudi tuamba nunku, katuena tunekesha anyi? Mêyi a nunku adi mua kumusaka bua kudibingisha. Kudibingisha paku kudi mua kufikisha ku dikokangana dikole.​—Yakobo 3:5.

9 Diyukidilangana didi diuwule tente ne mêyi a bipendu didi dijudija bimvundu mu dibaka, ne bualu ebu budi mua kufikisha ku bipeta bibi menemene. Nsumuinu 25:24 udi wamba ne: ‘Kushikama pa ditumba dia pa mutu pa nzubu kudi kutamba kushikama mu mbalasa popamue ne mukaji udi ne mutoyi buimpe.’ Tudi mua kuamba bualu bua muomumue ne mulume muena mutoyi. Mêyi adi atapa a kudi mulume anyi mukaji adi anyanga malanda a bena dibaka ku kakese ku kakese, ne adi mua kusaka mulume anyi mukaji bua kumona ne: ki mbamunange anyi ki mmukumbanyine bua bamunange to. Nunku, kukanda ludimi kudi ne mushinga wa bungi. Kadi mmunyi mutudi mua kulukanda?

‘Tukande ludimi luetu’

10. Bua tshinyi bidi ne mushinga bua kukanda ludimi luetu?

10Yakobo 3:8 udi wamba ne: ‘Kakuena muntu udi mumanye mua kuibidija ludimi panu apa.’ Nansha nanku tudi ne bua kuenza muetu muonso bua kukanda ludimi luetu. Yakobo udi wamba kabidi ne: ‘Biela muntu meji ne: Ndi ndonda malu a Nzambi, padiye kayi ukanda ludimi luende, kadi udi udinga mutshima wende, bualu bua Nzambi bua muntu eu budi tshianana.’ (Yakobo 1:26; 3:2, 3) Mêyi aa adi aleja mutudi ne bua kuangata ne mushinga mukole mushindu utudi tuakula ne ludimi luetu. Udi mua kunyanga malanda etu ne muena dibaka netu, ne malanda etu ne Yehowa Nzambi.​—1 Petelo 3:7.

11. Mmunyi mudi muntu mua kuenza bua kabualu kakese kakajudi matandu makole?

11 Mbimpe kutangila mushindu utudi tuakula ne muena dibaka netu. Bikalaku kudi nsombelu udi umutonda, teta mua kumupepejilaye. Tangila tshivua tshienzeke mu nsombelu wa Isaka ne mukajende Lebeka, bilondeshile Genese 27:46–28:4. ‘Lebeka wakambila Isaka ne: Bana bakaji ba bena Hete badi batondesha muoyo wanyi; biabaka Yakoba bana bakaji ba bena Hete, bu bana bakaji badi mu buloba ebu, muoyo wanyi newikale ne mushinga kayi kundi?’ Kakuena bualu budi buleja ne: Isaka wakamuandamuna bibi nansha. Kadi wakatuma Yakoba bua kuya kukeba mukaji uvua utshina Nzambi uvua kayi mua kutondesha muoyo wa Lebeka. Fuanyikija ne: kudi bualu budi bujuka pankatshi pa mulume ne mukajende. Kushintulula kakese mushindu wa kuakula, kuamba ne: “ndi” pamutu pa “wewe” kudi mua kuambuluisha bua kabualu kakese kakadiundi bua kulua matandu makole. Tshilejilu, pamutu pa kuamba ne: “Wewe kutu usomba nanyiee!” tudi mua kuamba ne: “Ndi njinga ne: tuikale tusomba koku pamue mutantshi mule.” Patudi tuamba nunku, tudi tuya ku ba muanda, ki nku ba wetu to. Tuluishayi lungenyi lua kukeba udi mubinge ne udi mupile. Lomo 14:19 udi wamba ne: ‘Tulonde malu adi avuija ditalala ne malu atudi mua kudiundishangana nawu.’

Tulekele ‘difika dia munda ne tshiji ne lukuna’

12. Bua kukanda ludimi luetu, tudi ne bua kulomba tshinyi mu disambila, ne bua tshinyi?

12 Kukanda ludimi luetu kudi kumvuija bia bungi kupita kutangila malu atudi tuamba. Tuamba eku tuela eku, mêyi etu adi afumina mu muoyo wetu, kaena afumina mukana to. Yezu wakamba ne: ‘Muntu muimpe udi upatula tshintu tshimpe mu tshibutshilu tshimpe tshia mutshima wende; muntu mubi udi upatula tshintu tshibi mu tshibutshilu tshibi; bua mukana muende mudi muamba anu malu adi matambe kuvulangana mu mutshima wende.’ (Luka 6:45) Nunku bua kukanda ludimi luetu, tudi mua kusambila anu bu muvua Davidi musambile ne: ‘Nzambi, umfukile mutshima mutoke munda muanyi, ungenzele nyuma mujalame munda muanyi.’​—Musambu 51:10.

13. Mmunyi mudi difika munda, tshiji ne lukuna mua kufikisha muntu ku diakula bibi?

13 Paulo wakasaka bena Efeso bua kulekela mêyi adi atapa ne malu onso adi asaka muntu ku diapatula. Wakafunda ne: ‘Difika dia munda ne tshiji ne lukuna ne diyoyo ne dipendangana ne lukinu luonso biumushibue kunudi.’ (Efeso 4:31) Tangila ne: kumpala kua Paulo kutela ‘diyoyo ne dipendangana ne lukinu luonso’ uvua muanji kutela ‘difika dia munda ne tshiji ne lukuna.’ Tshiji tshidi munda mua muntu ke tshitu tshimusaka bua kupatula mêyi mabi. Nunku diebeja ne: ‘Ntu mfika munda anyi? Ntu “ne tshiji tshia lukasa” anyi?’ (Nsumuinu 29:22, MMM) Bikalabi nunku, sambila Nzambi bua akuambuluishe bua kutshimuna butekete ebu ne kudikanda bua kulekela tshiji. Musambu 4:4 udi wamba ne: ‘Nuikale ne tshiji, kanuenji malu mabi; nuelangane meji a bualu ebu mu mitshima yenu panuikala pa malalu enu, ne puwayi.’ Wewe mumone ne: kuena mua kudikanda panudi nukokangana, londa mubelu udi mu Nsumuinu 17:14 udi wamba ne: “Padi matandu kaayi manji kukola, umbuka.” (MMM) Anji kushiya muaba too ne padi njiwu ipita.

14. Mmunyi mudi dilaminyinangana malu munda mua kunyanga dibaka?

14 Ki mbipepele bua kulekela tshiji ne lukuna, nangananga padibi bifumina ku tshivua Paulo mubikile ne: “Difika dia munda.” Muaku wa tshiena-Greke uvua Paulo mutele muaba eu udi mua kuleja “lungenyi lua kulaminyina muntu bualu munda ludi lubenga bua kulengeja nsombelu,” ne ‘lungenyi lubi ludi lubala malu mabi onso.’ Imue misangu dibenga kumvuangana didi mua kuikala anu bu tshimanu tshinene pankatshi pa mulume ne mukajende, ne nsombelu eu udi mua kunenga mutantshi mule. Kapeja kadi mua kubuela padibu kabayi bajikije tshilumbu kampanda bimpe. Kadi kulaminyina mukuabu bualu munda bua tshilema tshia kale kakuena ne mushinga. Kakuena mushindu wa kushintulula bualu bukadi buenzeke to. Padi muntu mumane kufuila mukuabu luse bua tshilema kampanda, udi ne bua kutshipua muoyo. Dinanga ‘kadiena dibala malu mabi adibu badienzela.’​—1 Kolinto 13:4, 5.

15. Ntshinyi tshiambuluisha bantu badi bibidile kuakula mêyi mabi bua kushintulula ngakuilu wabu?

15 Tshia kuenza ntshinyi bikala ngakuilu mubi uvua mu dîku diuvua mukolele ne wewe pebe udi mupete tshilele atshi? Udi mua kushintuluka. Ukadi mudikande ku malu a bungi a mu nsombelu, ne kutu witaba bua kuenza nansha. Kadi ntshinyi tshiudi ne bua kuenza bua kudikanda pa bidi bitangila ngakuilu webe? Neupuwe kumpala kua mêyi ebe kuluawu a bipendu anyi? Nebikale bimpe bu wewe mua kusungula mikalu idibu bumvuije mu Efeso 4:29 ne: ‘Dîyi dibi kadipatuki mukana muenu.’ Bua kuenza nunku, bidi bikengela ‘kuvula muntu mukulukulu ne bienzedi biende, ne kuluata muntu mupiamupia udi uvuijibua mupiamupia mu dimanya dilelela, bu mudi tshifuanyikiji tshia Mumufuki.’​—Kolosai 3:9, 10.

‘Dikonkangana ngenyi’ didi ne mushinga

16. Bua tshinyi kubenga kuakuishangana kudi kunyanga dibaka?

16 Padi mulume ne mukajende kabayi bakuishangana kakutu tshia nsongo tshitubu bapeta to, ne bidi mua kufikisha ku ntatu ya bungi. Kubenga kuakuishangana kakutu anu mushindu wa kunyoka mukuabu bualu pamuapa udi mumvue tshiji anyi unyingalala to. Kadi kutu kuvudija dibenga kupetangana ne kakutu kujikija tshilumbu to. Mukaji kampanda wakamba ne: “Patudi tubanga kuakuishangana, katutu tupinganyina tshilumbu tshituvua batandile to.”

17. Bena Kristo badi ne ntatu mu dibaka diabu badi ne bua kuenza tshinyi?

17 Kakutu mushindu mupepele wa kujikija bilumbu bia mu dibaka padibi bitungunuka. Nsumuinu 15:22 udi wamba ne: “Padi bantu kabayi bakonkangana ngenyi, malu abo kaena akumbana, kadi bobo ne bafidi ba ngenyi ba bungi, adi aya kumpala.” (MMM) Nudi ne bua kusomba wewe ne muena dibaka nebe ne kuyukila tshilumbu atshi. Enza muebe muonso bua kumuteleja ne lungenyi luimpe ne muoyo webe kabidi. Wewe mumone ne: mbikole bua kuenza nunku, udi mua kukeba diambuluisha kudi bakulu badi mu tshisumbu tshia bena Kristo. Mbamanye Mukanda wa Nzambi bimpe ne mushindu wa kutumikila mibelu idimu. Bakulu aba badi anu ‘bu tshisokomenu ku tshipepele, ne tshinyemenu tshia ku tshipupu.’​—Yeshaya 32:2.

Udi mua kutshimuna mvita

18. Mmvita kayi idi Lomo 7:18-23 umvuija?

18 Tudi ne bua kuluangana bua kukanda ludimi luetu anu mutudi tuenza bua kukanda bienzedi bietu. Paulo wakumvuija lutatu luvuaye nalu pakafundaye ne: ‘Ndi mumanye ne: Munda muanyi, mu mubidi wanyi mene, kamuena muikale bualu buimpe; bualu bua disua dia kuenza bimpe didi kundi, kadi bukole bua mua kuenza nabu bimpe kabuenaku. Bualu bua muanda muimpe undi musue kuenza, tshiena ngenza, kadi muanda mubi undi tshiyi musue kuenza, eu ngundi ngenza. Kadi bingenza muanda undi tshiyi musue kuenza, ki mmeme kabidi udi wenza, kadi bubi budi buikala munda muanyi budi bungenzeja.’ Bua ‘mukenji wa bubi udi mu mubidi wetu,’ tudi ne tshilele tshia kuenza mudimu bibi ne ludimi luetu ne bitupa bikuabu bia mubidi. (Lomo 7:18-23) Tshidibi, tudi ne bua kuluangana, ne tudi mua kutshimuna ku diambuluisha dia Nzambi.

19, 20. Mmunyi mudi tshilejilu tshia Yezu mua kuambuluisha balume ne bakaji bua kukanda ludimi luabu?

19 Mu malanda adi ne dinanga ne kanemu, kamuena muaba wa mêyi mabi a bipendu nansha. Tangila tshilejilu tshidi Yezu Kristo mutushile mu muanda eu. Kavua wamba bayidi bende mêyi mabi to. Nansha butuku buende bua ndekelu pa buloba, pavua bapostolo bende bakokangana bua kumanya uvua munene munkatshi muabu, Muana wa Nzambi kavua mubatandishe to. (Luka 22:24-27) Bible udi wamba ne: ‘Balume, suayi bakaji benu bu muakasua Kristo ekeleziya kabidi, wakadifila bua bualu buende.’​—Efeso 5:25.

20 Kadi netuambe bishi bua mukaji? Udi ne bua ‘kunemeka bayende.’ (Efeso 5:33) Mukaji udi unemeka bayende udi mua kumuelela mbila ne kumuamba mêyi mabi anyi? Paulo wakafunda ne: ‘Ndi musue nuenu numanye ne: Mutu wa mulume yonso udi Kristo, ne mutu wa mukaji yonso udi mulume, ne mutu wa Kristo udi Nzambi.’ (1 Kolinto 11:3) Bakaji badi ne bua kukokela bamfumu babu anu mudi Kristo ukokela Mfumu wende. (Kolosai 3:18) Nansha mudi muntu mupange bupuangane kayi mua kuidikija Yezu mu bionso, kudienzeja bua ‘kulonda mu makasa ende’ nekuambuluishe balume ne bakaji bua kutshimuna mvita ya ngakuilu mubi.​—1 Petelo 2:21.

Udi mulonge tshinyi?

• Mmunyi mudi ludimi ludibu kabayi bakanda mua kunyanga dibaka?

• Bua tshinyi mbikole bua kukanda ludimi?

• Ntshinyi tshidi tshituambuluisha bua kukanda ngakuilu wetu?

• Paudi upeta ntatu mu dibaka, ntshinyi tshiudi mua kuenza?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 24]

Bakulu batu bafila diambuluisha dia mu Bible