Fakakite e Fakaalofa mo e Fakalilifu he Taofi e Alelo Haau
Fakakite e Fakaalofa mo e Fakalilifu he Taofi e Alelo Haau
“Kia takitokotaha a mutolu gotoa mo e fakaalofa atu ke he hana hoana, tuga e fakaalofa a ia kia ia ni; ka ko e fifine kia fakalilifu a ia ke he hana tane.”—EFESO 5:33.
1, 2. Ko e heigoa e hūhū aoga kua lata he tau tagata kua mau ke hūhū hifo ki a lautolu ni, mo e ko e ha?
LIGA kua moua e koe e pasolo ne afī ti tu ai e leipolo: “Kia Lapolapo Fakaeneene.” Ti ko e heigoa haau ka taute? Mooli ni to fakaeneene lahi a koe neke malona e pasolo. Ha ko e mena nakai iloa mooli e koe ko e heigoa ne toka i loto.
2 Ke he tau fifine fuata ko Orepa mo Ruta, ne tala age e takape Isaraela ko Naumi: “Kia foaki mai e Iehova kia mua ke moua e mua takitokotaha e okiokihaga ke he kaina he hana tane.” (Ruta 1:3-9) Hagaao ke he hoana mitaki, ne pehē e Tohi Tapu: “Ko e fale mo e tau koloa, ko e tufaaga mai he tau matua haia; ka ko e hoana iloilo, mai ia Iehova ni a ia.” (Tau Fakatai 19:14) Kaeke kua mau a koe, lata ia koe ke mailoga ko e mena fakaalofa mai he Atua e hoa haau. Taute fēfē mogoia e koe e mena fakaalofa ne foaki atu he Atua?
3. Ko e heigoa e tomatomaaga ha Paulo ne kua lata ke omaoma he tau taane mo e tau hoana?
3 He tohia ke he tau Kerisiano he senetenari fakamua, ne pehē e aposetolo ko Paulo: “Kia takitokotaha a mutolu gotoa mo e fakaalofa atu ke he hana hoana, tuga e fakaalofa a ia kia ia ni; ka ko e fifine kia fakalilifu a ia ke he hana tane.” (Efeso 5:33) Onoono ke he puhala kua maeke he tau taane mo e tau hoana ke omaoma ke he tomatomaaga nei ne hagaao ke he puhala vagahau ha lautolu.
Mataala ke he “Mena Kelea kua Nakai Mataofi”
4. Maeke fēfē e alelo ke eke mo fakaohoohoaga ma e mitaki po ke ma e kelea?
4 Ne talahau he tagata tohia Tohi Tapu ko Iakopo ko e alelo ko e “mena kelea kua nakai mataofi” ne “kua puke namo ke he tau mena kona ke mamate ai.” (Iakopo 3:8) Ne iloa lahi e Iakopo e mooli he tau kupu aoga nei: Ko e alelo nakai mataofi kua moumou lahi. Mooli foki, ne iloa e ia e fakatai he Tohi Tapu ne fakatatai e tau kupu talahau fakahanoa ke he ‘tuina he pelu.’ Ka e talahau foki he fakatai ia ko e “alelo he tagata iloilo ke malolo ai.” (Tau Fakatai 12:18) E, kua malolō mooli e lauiaaga ne ha ha he tau kupu. Maeke he tau kupu ke fakamamahi, po ke fakamalolō. Ka e lauia fēfē e hoa mau haau he tau kupu haau? Kaeke hūhū pihia a koe ke he hoa, liga to fēfē la e tali haana?
5, 6. Ko e heigoa e tau manatu ati uka ai ma e falu ke taofi e tau alelo?
5 Kaeke kua hu mai e vagahau hukia ki loto he fakamauaga haau, na maeke ia koe ke hiki ke he mitaki. Ka e, kua lata ke lali fakalahi. Ko e ha? Ha kua ha ha ia koe e tino nakai mitaki katoatoa ke taufetului ki ai. Ne fakaohooho kelea he agahala i loto ha tautolu e tau mena ne manamanatu ki ai mo e puhala ne tutala a tautolu mo e falu. “Kaeke kua nakai hehe taha ke he kupu,” he tohia e Iakopo, “ko e tagata mahani mitaki katoatoa a ia, to maeke foki ke taofi e tino oti.”—Iakopo 3:2.
6 Lafi ke he nakai mitaki katoatoa he tagata, kua fai vala e feakiaga he magafaoa ke he fakaaoga hēhē he alelo. Ko e falu tagata kua feaki he tau kaina ne ha ha ai e tau matua ne “nakai fia loto mafola . . . nakai taofi e tau manako he tino, to mahani vale.” (2 Timoteo 3:1-3) Ti, ko e fanau ne tutupu hake he takatakaiaga pihia kua fifitaki e tau mahani ia ka lalahi hake. Ti mooli ai, ko e nakai mitaki katoatoa po ke kelea e feakiaga kua nakai lata ke eke mo fakaatāaga he tau vagahau fakahukia. Ko e mataala mogoia ke he tau manatu nei ka lagomatai a tautolu ke maama e kakano ne uka lahi ma e falu ke taofi e alelo he vagahau e tau mena kelea.
‘Tuku Kehe e Vagahau Kelea’
7. Ko e heigoa e kakano ha Peteru he magaaho ne tomatoma e ia e tau Kerisiano ke “tuku kehe . . . e vagahau kelea oti kana”?
7 Pete ne mena ne tupu, ko e fakaaoga e vagahau hukia i loto he fakamauaga ka fakakite e nakai fakaalofa mo e nakai fakalilifu ke he hoa. Ati mitaki ai e kakano ne tomatoma e Peteru e tau Kerisiano ke “tuku kehe . . . e vagahau kelea oti kana.” (1 Peteru 2:1) Ko e kupu Heleni ne fakaliliu “vagahau kelea” kua kakano “vagahau fakavihia.” Ti ko e kakano, kua tuga ke ‘tahoka e tau tagata aki e tau kupu.’ Kua fakamaama mitaki he tau kupu ia e lauiaaga he alelo nakai mataofi!
8, 9. Ko e heigoa ka tupu mai he fakaaoga e vagahau fakavihia, ti ko e ha kua lata he tau hoa mau ke kalo mai he vagahau pihia?
8 Kua tuga he nakai kelea lahi e vagahau fakavihia, ka e mailoga la e mena ne tupu ka vagahau pihia e taane po ke hoana. He ui e hoa ko e tagata goagoa, teva, po ke fulukovi kua tuga fai matahigoa pauaki ne fakamailoga aki e aga he tagata ia—ko e higoa fakateaga! Ko e mena kelea mooli anei. Ka e kua foki e tau talahauaga fakalaulahi ne fakakite e tau kūkū he hoa? Nakai kia kua fakalaulahi e tau talahauaga tuga anei “Ko e mule tumau a koe” po ke “Nakai fa fanogonogo a koe ki a au”? Kua fakatupu he tau kupu ia e tau tali ita. Ko e fua to tupu mai e taufetoko velagia.—Iakopo 3:5.
9 Ko e tau fakatutalaaga ne fakaheihei aki e vagahau fakavihia ka fakalolelole e fakamauaga, ti maeke ke kelea lahi foki e mena ka tupu. Ne pehē e Tau Fakatai 25:24: “Kua mitaki he nofo ke he hika he tua fale i luga; ka e kelea he nonofo mo e fifine favale ke he fale lahi.” Ti mooli pihia foki ke he taane favale. Fai magaaho, ko e tau kupu fakahukia ha laua ka fakalolelole aki e fakafetuiaga, ti liga taute e taane po ke hoana ke logona hifo kua nakai fakaalofa mo e nakai fakahelehele ki a ia. Kitia maaliali ai, kua aoga ke taofi e alelo. Ka e taute fēfē e mena nei?
‘Taofi e Alelo’
10. Ko e ha ne aoga ai ke taofi e alelo?
10 “Ko e alelo,” he talahau he Iakopo 3:8, “kua nakai maeke ia taha ke fakaako ia.” Pete ia, ke tuga e tagata heke nua ne pipi e gutu he nua ke tautaofi aki, kua lata ke lali fakalahi ke taofi e alelo ha tautolu. “Kaeke ha ha ia mutolu taha kua manatu hifo ko ia ko e tagata oma ke he Atua, ka e nakai taofi hana alelo, ka e fakahehe e ia hana loto, kua nakai aoga hana a [“tapuaki,” NW] ke he Atua.” (Iakopo 1:26; 3:2, 3) Ne fakakite he tau kupu nei kua lauia lahi e puhala ne fakaaoga e koe e alelo haau. Kua nakai ni lauia e fakafetuiaga haau mo e hoa; kua lauia e fakafetuiaga haau mo Iehova ko e Atua.—1 Peteru 3:7.
11. Maeke fēfē mogoia ke taofi e fekehekeheaki neke tupu ki mua e taufetoko velagia?
11 Kua pulotu ia koe ke mailoga e puhala ne vagahau a koe ke he hoa haau. Kaeke kua hagahaga kelea e tuaga, lali ke fakatotoka hifo. Kia mailoga e mena ne tupu ke he moui ha Isaako mo e hoana haana, ko Repeka, tuga ne fakamau ia Kenese 27:46–28:4. “Ti pehe atu a Repeka kia Isaako, Kua vihia e au haku moui ha ko e tau fifine Heti, kaeke ke faihoana a Iakopo ke he taha fifine Heti, tuga ne tau fifine ia he motu, po ke aoga ha ha haku moui kia au?” Ne nakai fai talahauaga kua tali vale a Isaako. Ka e, fekau e ia e tama ha laua ko Iakopo ke fano ke kumi e hoana matakutaku Atua, ka liga nakai fakamamahi ki a Repeka. Ti liga fai fekehekeheaki e taane mo e hoana haana. He nakai fakaaoga e “ko koe” ka e “ko au” ka puipui e tau fekehekeheaki ikiiki neke tupu ki mua e taufetoko velagia. Ke fakatai ki ai, aua neke pehē, “Kua nakai fai magaaho a koe mo au!” ka e talahau, “Fia loto au ke lahi e magaaho ha taua ni tokoua”? Hagaaki ke he lekua, nakai ni ke he tagata. Lali ke nakai kumi ko hai ne hako mo e ko hai ne hepe. “Kia kumi fakamakutu e tautolu e tau mena ke tupu ai e mafola, mo e tau mena ke fefakamafanaaki ai,” he talahau he Roma 14:19.
Tiaki e ‘Fakafiu, Vale, mo e Ita’
12. Ke taofi e alelo, ko e heigoa kua lata ke liogi a tautolu ki ai, mo e ko e ha?
12 Kua nakai ni kuenaia ke taofi e alelo he mailoga e mena ne talahau e tautolu. Ha kua puna mai he loto e tau kupu ha tautolu nakai he gutu. Ne pehē a Iesu: “Kua ta mai he tagata mahani mitaki e tau mena mitaki mai he tau mena mitaki kua tanaki ke he hana loto; ko e tagata mahani kelea foki, kua ta mai e ia e tau mena kelea mai he tau mena kelea kua tanaki ke he hana loto; ha ko e puke he loto ke vagahau mai ai hana gutu.” (Luka 6:45) Ti, ke taofi e alelo, liga lata a koe ke liogi tuga a Tavita: “Ko e Atua na e, kia eke e koe e loto meā maku; mo e fakafou e loto mau ki loto ia au.”—Salamo 51:10.
13. Maeke fēfē e fakafiu, vale, mo e ita ke takitaki atu ke vagahau ekefakakelea?
13 Ne tala age a Paulo ke he tau Efeso ke puipui mai he tau kupu fakahukia mo e he tau manatu foki i tua he tau kupu ia. Ne tohia e ia: “Kia tiaki e mutolu e fakafiu oti mo e vale, mo e ita, mo e miha, mo e kupu kelea, katoa mo e tau loto kelea oti kana.” (Efeso 4:31) Ato tohi fakamua e “miha, mo e kupu kelea,” ne totoku e Paulo e “fakafiu oti mo e vale, mo e ita.” Ko e ita ne puna hake he loto ne fakaneinei ti pa mai e tau vagahau hukia. Mo e hūhū ki a koe ni: ‘Kua toka kia e vale mo e ita he loto haaku? Ko e “tagata vale” ki a au?’ (Tau Fakatai 29:22) Kaeke kua pehēnei a koe, liogi ke he Atua ke lagomatai ke kautū mai he tau hihiga nei mo e fakagahua e fakauka neke pa mai e ita haau. Ne pehē e Salamo 4:4: “Kia vivivivi a mutolu, aua foki neke hala; kia manamanatu hifo ke he tau loto ha mutolu ke he tau moheaga ha mutolu, kia fakamamate foki a mutolu.” Ka amanaki ke tupu e ita ti matakutaku a koe neke nakai maeke ke fakauka, kia muitua e tomatomaaga he Tau Fakatai 17:14: “Kia tiaki a e taufetoko ka e nakaila tupu ai e latau.” Ti fano kehe fakakū mai he tuaga ia ato mole e ita.
14. Lauia fēfē e fakamauaga ha ko e ita?
14 Kua nakai mukamuka ke fehagai ke he vale mo e ita, mua atu ka tupu mai he mena ne talahau e Paulo ko e “fakafiu.” Ko e kupu Heleni ne fakaaoga e Paulo kua fakamaama ke tuga e “aga fakavihia ne fakaheu ke taute e mafola” mo e ‘loto kelea ne tokaloto tumau e tau hepehepe.’ Falu magaaho kua ha ha ai e favale ne tuga e pa matolu he vahāloto he taane mo e hoana, ti liga ke leva e lekua ia. Liga fua mai mogoia e vihiatia ka nakai fakamafola katoatoa e lekua. Ka e ke fakafualoto ke he tau hepehepe kua mole ko e mena fakateaga a ia. Ko e mena ne tupu kua tupu tuai. Ti ka fakamagalo e hepe kua lata ni ke fakanimo. Ha ko e fakaalofa [“kua nakai toka loto e tau mena ke mamahi ai,” NW].—1 Korinito 13:4, 5.
15. Ko e heigoa ka lagomatai a lautolu ne fa mahani ke fakaaoga e tau kupu vale ke hiki e puhala vagahau?
15 Ka e kua ko e mena fa mahani ke vagahau vale i loto he magafaoa ne tupu hake a koe ti kua mahani a koe ke fakaaoga ai? Maeke ia koe ke taute e tau hikiaga hagaao ke he mena nei. Kua fitā a koe he fakatokatoka e tau fakakaupāaga ke he falu a tutuaga he moui ne nakai fakaatā e koe a koe ke taute e taha mena pauaki. Ka e to fifili fēfē a koe ke fakakaupā e vagahau haau? To taofi hifo nakai a koe neke ekefakakelea e tau kupu haau? To manako ai a koe ke taute e fakakaupāaga ne talahau he Efeso 4:29: “Aua neke hopo mai ha kupu kelea he tau gutu ha mutolu.” Kua lata ia koe ke “tuku kehe . . . e tagata tuai katoa mo e hana tau mahani. Ha kua fakatapulu a [koe] ke he tagata fou, ko ia kua fakafou ke he iloilo ke fakalata ke he fakatai [H]ana kua eke a ia.”—Kolose 3:9, 10.
Kua Latatonu ke “Pulega”
16. Ko e ha ne hagahaga kelea ai e fakamauaga he nakai fetutalaaki?
16 To nakai fai mena lahi ka moua—ti hokotia ke he moumouaga—he magaaho ka fifili e taane po ke hoana ke he tuaga ka nakai fetutalaaki. Ne nakai taute tumau e mena nei ke fakahala aki taha hoa, ka e liga kua tupu ai ha ko e ita po ke nakai fiafia. Ka e, he fakaheu ke fetutalaaki ka fakaauatu e ita mo e nakai tului e lekua he magaaho ia. Tuga ne talahau he taha hoana, “he magaaho ne liliu a maua ke tutala, ne nakai tutala a maua ke he lekua.”
17. Ko e heigoa kua lata he tau Kerisiano ke taute ka hagahaga kelea e fakamauaga?
17 Kaeke ke tumau e tau hagahaga kelea he fakamauaga, kua nakai fai puhala mukamuka. Ne pehē e Tau Fakatai 15:22: “Kua ulu e tau mena ne manamanatu ki ai kaeke kua nakai fai pulega; ka e fakamau ai ni ke he tau pule tokologa.” Lata ia koe ke nofo hifo mo e hoa haau ti tutala hagaao ke he lekua. Kia fanogonogo fakatekiteki mo e loto katoa ke he hoa haau. Ka nakai maeke ke taute pihia, he ha he fakaaoga e foakiaga he tau motua i loto he fakapotopotoaga Kerisiano? Kua iloilo a lautolu ke he tau Tohiaga Tapu mo e iloa lahi e puhala ke fakagahua e tau matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu. Ko e tau tagata taane pihia kua “tuga ne fakamumuliaga mai he matagi, mo e mena ke malu ai ka to e afa.”—Isaia 32:2.
Maeke a Koe ke Kautū he Tau
18. Ko e heigoa e taufetului ne fakamaama ia Roma 7:18-23?
18 Ke taofi e alelo ha tautolu ko e mena taufetului. Ti pihia foki ka tautaofi e tau gahua ha tautolu. He fakamaama e paleko ne fehagai mo ia, ne tohia he aposetolo ko Paulo: “Kua iloa e au nakai nofo ha mena mitaki ki loto ia au, ko e haku a tino haia; ha ko e mena ha ha ia au e loto atu, ka e nakai iloa e au ke eke e mena mitaki; ha kua nakai eke e au e mena mitaki kua loto au ki ai, ka ko e mena kelea kua nakai loto au ki ai, ko e mena haia kua eke e au. Kaeke foki kua eke e au e mena kua nakai loto au ki ai, nakai tuai ko au kua eke e mena ia, ka ko e hala kua nofo i loto ia au.” Ha ko e “fakatufono he hala ha ha he tino [ha tautolu],” ati hihiga ai a tautolu ke fakaaoga hēhē e alelo mo e falu vala foki he tino. (Roma 7:18-23) Pete he pihia, kua lata ni ke tau ki ai—ti to kautū ni ha ko e lagomatai he Atua.
19, 20. Maeke fēfē he fakafifitakiaga ha Iesu ke lagomatai e tau taane mo e tau hoana ke taofi e alelo ha lautolu?
19 I loto he fakafetuiaga ne ha i ai e fakaalofa mo e fakalilifu, kua nakai lata ke fai kupu talahau fakahanoa mo e vale. Manamanatu ke he fakafifitakiaga ne fakatoka e Iesu Keriso hagaao ke he mena nei. Ne nakai lagataha a Iesu ke vagahau fakavihia ke he tau tutaki haana. Pihia foki he po fakahiku he moui haana he lalolagi he magaaho ne taufetoko e tau tutaki ko hai ne mua ia lautolu, ne nakai vale e Tama he Atua ki a lautolu. (Luka 22:24-27) “Ko mutolu, ko e tau tane,” he tomatoma he Tohi Tapu, “kia fakaalofa a mutolu ke he tau hoana ha mutolu, tuga e fakaalofa a Keriso ke he ekalesia, mo e foaki mai e ia a ia ke eke mo hukui māna.”—Efeso 5:25.
20 Ka e kua e hoana? Kua lata ke “fakalilifu a ia ke he hana tane.” (Efeso 5:33) Ko e hoana ne fakalilifu e taane haana, to vale fakatutū kia ke he taane haana? “Kua loto au ke iloa ai e mutolu ko e ulu he tau tane oti ko Keriso haia,” he tohia e Paulo, “ko e ulu he hoana ko e tane haia, ka ko e ulu a Keriso ko e Atua haia.” (1 Korinito 11:3) Kua lata e tau hoana ke omaoma ke he ulu ha lautolu tuga e Keriso ke he Ulu haana. (Kolose 3:18) Pete he nakai maeke ha tagata nakai mitaki katoatoa ke fifitaki mitaki katoatoa a Iesu, he lali ke ‘mumui atu ke he hana tau tuagahui’ ka lagomatai e tau taane mo e tau hoana ke kautū he tau atu ke nakai fakaaoga hēhē he alelo.—1 Peteru 2:21.
Ko e Heigoa ne Ako e Koe?
• Maeke fēfē he alelo nakai mataofi ke moumou e fakamauaga?
• Ko e ha ne uka ai ke taofi e alelo?
• Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke tautaofi e vagahau ha tautolu?
• Ko e heigoa kua lata ia koe ke taute ka hagahaga kelea e fakamauaga?
[Tau Hūhū he Fakaakoaga]
[Fakatino he lau 6]
Foaki he tau motua e lagomatai fakavē ke he Tohi Tapu