Kombisa Rirhandzu Ni Xichavo Hi Ku Lawula Ririmi Ra Wena

“Un’wana ni un’wana wa n’wina a a rhandze nsati wakwe hilaha a tirhandzaka hakona; hi hala tlhelo, wansati u fanele ku va ni xichavo xo enta eka nuna wakwe.”—VAEFESA 5:33.

1, 2. I xivutiso xihi xa nkoka lexi vanhu hinkwavo lava ngheneleke vukati va faneleke va tivutisa xona, naswona ha yini?

A HI nge u nyikiwe xiputsa lexi tsariweke marito lama nge: “Xi Khome Hi Vukheta.” Xana a wu ta xi khoma njhani xiputsa xa kona? A swi kanakanisi leswaku a wu ta ringeta hilaha u nga kotaka hakona leswaku u nga xi onhi. Ku vuriwa yini hi nyiko ya vukati?

² Nawomi, noni leyi nga Muisrayele u byele Orpa na Rhuti, vavasati lava a va ha ri vantshwa a ku: “Onge Yehovha a nga mi nyika nyiko, ha un’we a kuma ndhawu yo wisela eka yona endlwini ya nuna wakwe.” (Rhuti 1:3-9) Malunghana ni wansati lonene, Bibele yi ri: “Ndzhaka leyi humaka eka vatatana i yindlu ni rifuwo, kambe wansati wo tlhariha u huma eka Yehovha.” (Swivuriso 19:14) Loko u nghenele vukati, u fanele u teka munghana wa wena wa vukati tanihi nyiko leyi humaka eka Xikwembu. Xana u yi khoma njhani nyiko leyi Xikwembu xi ku nyikeke yona?

3. I xitsundzuxo xihi xa Pawulo lexi vavanuna ni vavasati va faneleke va xi yingisa?

³ Muapostola Pawulo loko a tsalela Vakreste hi lembe-xidzana ro sungula u te: “Un’wana ni un’wana wa n’wina a a rhandze nsati wakwe hilaha a tirhandzaka hakona; hi hala tlhelo, wansati u fanele ku va ni xichavo xo enta eka nuna wakwe.” (Vaefesa 5:33) Xiya ndlela leyi vavanuna ni vavasati va nga yingisaka xitsundzuxo lexi ha yona malunghana ni ndlela leyi va vulavulaka ha yona.

Tivonele Eka “Xilo Lexi Nga Lawulekiki Xo Biha”

4. Ririmi ri nga va ni nsusumeto lowunene kumbe wo biha hi ndlela yihi?

⁴ Yakobo mutsari wa buku ya Bibele u vula leswaku ririmi i “xilo lexi nga lawulekiki xo biha” lexi “tele[ke] vuxungu lebyi dlayaka.” (Yakobo 3:8) Yakobo a a wu tiva ntiyiso lowu wa nkoka: Ririmi leri nga lawulekiki ra dlaya. Handle ko kanakana, a a xi toloverile xivuriso xa le Bibeleni lexi fanisaka marito lama nga riki na musa ni “ku tlhava ka banga.” Ku hambana ni sweswo, xivuriso xolexo xi vula leswaku “ririmi ra lavo tlhariha ra horisa.” (Swivuriso 12:18) Hakunene, marito ma nga va ni vuyelo bya matimba. Ma nga vavisa, kumbe ma horisa. Xana marito ya wena ma ni vuyelo byihi eka munghana wa wena wa vukati? Loko a wo vutisa munghana wa wena wa vukati xivutiso lexi, a a ta xi hlamurisa ku yini?

5, 6. Hi swihi swivangelo leswi endlaka leswaku van’wana swi va tikela ku lawula ririmi ra vona?

⁵ Loko u pfa u vula marito lama tlhavaka eka munghana wa wena wa vukati, u nga xi lulamisa xiyimo xexo. Kambe, ku laveka matshalatshala. Ha yini? Xivangelo xin’wana hileswaku mi fanele mi lwisana ni ku nga hetiseki. Xidyoho lexi hi  tswariweke na xona xi vanga nkucetelo wo biha eka ndlela leyi hi anakanyaka ha yona ni ndlela leyi hi vulavurisanaka ha yona. Yakobo u tsarile: “Loko mani na mani a nga va khunguvanyisi van’wana hi rito, loyi i munhu la hetisekeke, la kotaka ku lawula ni miri wakwe hinkwawo.”—Yakobo 3:2.

⁶ Ku engetela eka ku nga hetiseki ka hina, ndlela leyi munhu a kurisiweke ha yona yi hoxa xandla eku tirhisiweni ka ririmi hi ndlela yo biha. Vanhu van’wana va kuriseriwe emakaya lawa vatswari va kona a va “nga [lavi] ntwanano hambi wu ri wihi, . . . lava nga tikhomiki, lava nga ni tihanyi.” (2 Timotiya 3:1-3) Hakanyingi, vana lava kulelaka exiyin’weni xo tano va ta endla leswi fanaka loko se va kurile. Ina, loko munhu a tirhisa marito lama tlhavaka a nga fanelanga a tiyimelela hileswaku a nga hetisekanga kumbe a nga kurisiwanga kahle. Kambe, ku xiya swivangelo leswi swi hi pfuna ku twisisa leswaku ha yini van’wana swi va tikela ngopfu ku lawula ririmi ra vona leswaku ri nga vuli marito lama tlhavaka.

‘Cukumetani Ku Hehla’

7. Petro a a vula yini loko a tsundzuxa Vakreste leswaku va “cukumet[a] . . . ku hehla hinkwako”?

⁷ Ku nga khathariseki xivangelo xa kona, ku tirhisa marito lama tlhavaka evukatini swi nga kombisa leswaku a wu n’wi rhandzi naswona a wu n’wi xiximi munghana wa wena wa vukati. A swi fanerile loko Petro a tsundzuxa Vakreste leswaku va “cukumet[a] . . . ku hehla hinkwako.” (1 Petro 2:1) Rito ra Xigriki leri hundzuluxeriweke ri va “ku hehla” ri vula “ririmi leri tseketselaka.” Ri vula ku ‘byela munhu xo mita hi huku.’ Sweswo swi byi hlamusela kahle vuyelo bya ririmi leri nga lawulekiki!

8, 9. Byi nga va byihi vuyelo bya ku tseketselana, naswona ha yini vanghana va vukati va fanele va swi papalata?

⁸ Ku tseketsela ku nga ha tikomba ku nga ri na khombo, kambe anakanya hileswi humelelaka loko wanuna kumbe wansati a tseketsela. Ku byela munghana wa wena wa vukati u ku i xiphukuphuku, wa loloha, kumbe u ni vutianakanyi swi vula leswaku vumunhu bya yena hinkwabyo byi nga katsakanyiwa hi marito lawa—ku n’wi chicha xiyimo! Ku endla hi ndlela leyi a swi kombisi rirhandzu nikatsongo. Naswona ku vuriwa yini hi ku kandziyisa swihoxo swa munghana wa wena wa vukati hi ndlela leyi hundzeletaka? Xana swiga swo tanihi leswi nge “Minkarhi hinkwayo a wu wu khomi nkarhi” kumbe “A wu si tshama u ndzi yingisa” a swi hundzeleti swilo? Hakanyingi marito wolawo ma ta endla leswaku munghana wa wena wa vukati a lava ku tiyimelela. Ku nga pfuka mholovo leyikulu hikwalaho ka leswi a tiyimelelaka.—Yakobo 3:5.

⁹ Bulo leri teleke ku tseketsela ri vanga ntshikilelo evukatini, kutani ni leswi swi nga vanga vuyelo byo biha. Swivuriso 25:24 yi ri: “Swa antswa ku tshama eyinhleni ya lwangu ematshan’weni ya ku tshama ni nsati wa timholovo, endlwini yin’we.” Ina, ku nga vuriwa leswi fanaka hi wanuna wa timholovo. Hi ku famba ka nkarhi, loko vanghana va vukati va tseketselana swi ta onha vuxaka bya vona, kumbexana swi endla leswaku wanuna kumbe wansati a titwa a nga rhandziwi, kumbe a tivona a nga faneleki leswaku a nga rhandziwa. Swi le rivaleni leswaku i swa nkoka ku lawula ririmi. Kambe leswi swi nga endlisiwa ku yini?

‘Lawula Ririmi Ra Wena’

10. Ha yini swi ri swa nkoka ku lawula ririmi?

¹⁰ Yakobo 3:8 yi ri: “Ririmi, a nga kona ni un’we eka vanhu la nga ri lerhisaka.” Nilokoswiritano, tanihi leswi munhu la gadeke hanci a tirhisaka matomu ku lawula mafambelo ya xiharhi lexi, hi fanele hi endla leswi hi nga swi kotaka leswaku hi lawula ririmi ra hina. “Loko munhu un’wana ni un’wana a tivona a ri mugandzeri wa xiviri kambe a nga lawuli ririmi ra yena, a tama a xisa mbilu ya yena n’wini, muxaka wa vugandzeri bya munhu loyi i wa hava.” (Yakobo 1:26; 3:2, 3) Marito lawa ma kombisa leswaku ndlela leyi u tirhisaka ririmi ra wena ha yona i mhaka ya nkoka. A yi khumbi vuxaka bya wena ni munghana wa wena wa vukati ntsena; yi khumba ni vuxaka bya wena na Yehovha Xikwembu.—1 Petro 3:7.

11. Swi nga kotekisa ku yini ku sivela mholovo leswaku yi nga vi mholovo leyikulu?

¹¹ U ta va u tlharihile loko u xiyisisa ndlela leyi u vulavulaka ni munghana wa wena wa vukati ha yona. Loko ku va ni xiyimo lexi tshikilelaka, ringeta ku antswisa ntshikilelo wolowo. Anakanya  hi xiyimo lexi veke kona evuton’wini bya Isaka ni nsati wa yena Raveka, lexi hlamuseriweke eka Genesa 27:46–28:4. “Raveka a tshamela ku byela Isaka a ku: ‘Ndzi fike laha ndzi nyenyaka vutomi lebyi bya mina hikwalaho ka vana lava va Heti va vanhwanyana. Loko Yakobe o tshuka a teke nsati eka vana lava va Heti lava fanaka ni vana va vanhwanyana va tiko leri, xana vutomi byi ni mpfuno wihi eka mina?’” A ku na nchumu lowu kombisaka leswaku Isaka u n’wi hlamulele tlhelo. Ku ri na sweswo, u fambise n’wana wa vona Yakobe leswaku a ya kuma nsati la chavaka Xikwembu loyi a a nga ta dyisa Raveka mbitsi. A hi nge ku pfuka mholovo exikarhi ka wanuna ni nsati wa yena. Leswi nga sivelaka leswaku mholovo leyitsongo yi nga hundzuki leyikulu i ku vulavula hi xiphiqo hi xoxe ematshan’weni yo komba munghana wa wena wa vukati hi rintiho. Hi xikombiso, ematshan’weni yo vula leswaku, “A wu tinyiki nkarhi wo va swin’we na mina!” ha yini u nga vuli leswaku, “Ndzi navela onge hi nga heta nkarhi wo tala hi ri swin’we”? Vulavulani hi xiphiqo hi xoxe ematshan’weni yo sola-solana. U nga ringeti ku kombisa leswaku i mani la nga riki na nandzu ni loyi a nga ni nandzu. Varhoma 14:19 yi ri: “Lavisis[a]ni swilo leswi endlaka ku rhula ni swilo leswi akaka eka van’wana.”

Tshikani ‘Ku Leva, Ku Hlundzuka Ni Vukarhi’

12. Leswaku hi lawula ririmi ra hina, hi fanele hi khongelela yini, naswona ha yini?

¹² Ku lawula ririmi a swi vuli ku xiyisisa leswi hi swi vulaka ntsena. Phela, leswi hi swi vulaka swi kombisa leswi hi swi anakanyaka hakunene ni ndlela leyi hi titwaka ha yona. Yesu u te: “Munhu lonene u humesa leswinene exumeni lexinene xa mbilu yakwe, kambe munhu wo homboloka u humesa leswi hombolokeke exumeni xakwe xo homboloka; hikuva nomu wakwe wu vulavula hi ku tala ka mbilu.” (Luka 6:45) Hikwalaho, leswaku u lawula ririmi ra wena swi nga ha lava leswaku u khongela ku fana na Davhida loko a te: “Tumbuluxa mbilu yo tenga eka mina, Wena Xikwembu, naswona u nghenisa moya lowuntshwa, lowu tserhameke endzeni ka mina.”—Pisalema 51:10.

13. Ku leva, ku hlundzuka ni vukarhi swi nga vangela leswaku munhu a vulavula ku biha hi ndlela yihi?

¹³ Pawulo u khutaze Vaefesa leswaku va tshika ku vula marito lama tlhavaka va tlhela va hlula leswi va susumetelaka ku ma vula. U tsarile: “Ku leva hinkwako ni ku hlundzuka ni vukarhi ni huwa ni mavulavulelo ya nhlambha a swi susiwe eka n’wina swin’we ni vubihi hinkwabyo.” (Vaefesa 4:31) Xiya leswaku loko a nga si boxa “huwa ni mavulavulelo ya nhlambha,” Pawulo u vulavule hi “ku leva . . . ni ku hlundzuka ni vukarhi.” I ku hlundzuka loku nga hala ndzeni loku ku vonakaka onge ku ta vanga mavulavulelo lama tlhavaka. Hikwalaho tivutise: ‘Xana ndzi tshama ndzi hlundzukile naswona ndzi karihile embilwini ya mina? Xana ndzi “voyamel[e] evukarhini”?’ (Swivuriso 29:22) Loko u ri na xiphiqo xolexo, khongelela mpfuno wa Xikwembu leswaku u hlula mimboyamelo leyi kutani u tikhoma leswaku u ta papalata ku phatluka. Pisalema 4:4 yi ri: “Hlundzukani, kambe mi nga dyohi. Vulavulani hi mbilu ya n’wina loko mi ri esangweni ra n’wina, kutani mi miyela.” Loko swi tikomba onge u ya u hlundzuka swinene kutani u chava leswaku u ta tsandzeka ku tikhoma, landzela xitsundzuxo lexi kumekaka eka Swivuriso 17:14: “Loko mholovo yi nga si pfuka, suka.” Suka endhawini yoleyo hi nkarhi wolowo ku kondza khombo ri hundza.

14. Xikhomela xi nga byi khumba njhani vukati?

¹⁴ A swi olovi ku lwisana ni vukarhi ni ku hlundzuka, ngopfu-ngopfu loko swi vangiwa hileswi Pawulo a swi vitanaka “ku leva.” Rito ra Xigriki leri Pawulo a ri tirhiseke ri hlamuseriwe tanihi leri vulaka “moya wa ku hlundzuka lowu alaka ku rivalela” ni ‘rivengo leri hlayelaka swihoxo.’ Minkarhi yin’wana rivengo ri nga ha va xihinga lexikulu exikarhi ka nuna na nsati wa yena, naswona xiyimo xolexo xi nga ha teka nkarhi wo leha. Loko xiphiqo xi nga lunghisiwanga hi ku helela mi nga ha bisana hi moya. Kambe ku va ni xikhomela hikwalaho ka swihoxo swa khale a swi pfuni nchumu. Leswi endlekeke swi endlekile, a swi nge tlheriseriwi endzhaku. Loko munhu a rivalele munhu un’wana xidyoho lexi a xi endleke, u fanele a tlhela a xi rivala. Rirhandzu “a ri hlayisi mhaka yo biha.”—1 Vakorinto 13:4, 5.

15. I yini lexi nga pfunaka vanhu lava toloveleke ku tirhisa marito lama tlhavaka leswaku va cinca ndlela leyi va vulavulaka ha yona?

¹⁵ Ku vuriwa yini loko endyangwini lowu u kuleleke eka wona a ku tirhisiwa marito yo tlhava naswona  se i mukhuva eka wena ku tirhisa marito wolawo? U nga xi lulamisa xiyimo. Se u tivekele swipimelo eka swilo swo hlayanyana evuton’wini leswaku a wu nge tshuki u endle swilo hi ndlela yo karhi. Loko swi ta eka mavulavulelo ya wena xana u ta hlawula ku xi veka kwihi xipimelo? Xana u ta miyela u nga si vula marito lama tlhavaka? U ta lava ku sungula ku tirhisa xipimelo lexi hlamuseriweke eka Vaefesa 4:29: “Rito ro bola ri nga humi enon’wini wa n’wina.” Leswi swi lava leswaku u “hluvul[a] vumunhu bya khale ni mikhuva ya byona, kutani [u] tiambexa vumunhu lebyintshwa, lebyi hi vutivi lebyi kongomeke byi endliwaka byi va byintshwa hi ku ya hi xifaniso xa Loyi a byi tumbuluxeke.”—Vakolosa 3:9, 10.

Swa Boha Leswaku Mi Va Ni “Ku Kanerisana Ka Le Xihundleni”

16. Ha yini ku nga vulavurisani swi ri ni khombo evukatini?

¹⁶ Loko wanuna kumbe wansati a tibyela leswaku a nge n’wi vulavurisi lowun’wana, a va lulamisi nchumu—naswona sweswo swi nga onha swin’wana. Minkarhi hinkwayo a wu nge xupuli munghana wa wena wa vukati hi sweswo, tanihi leswi sweswo swi nga vangaka gome kumbe ku hela matimba. Kambe, ku ala ku vulavurisana ko nyanyisa ntshikilelo naswona a ku xi tlhantlhi xiphiqo lexi nga kona. Wansati un’wana u te, “loko hi sungula ku vulavurisana nakambe, a ha ha xi lulamisi xiphiqo lexiya.”

17. Vakreste lava nga ni ntshikilelo evukatini va fanele va endla yini?

¹⁷ Loko evukatini ku tshama ku ri ni ntshikilelo, a ku na ntlhantlho wo olova. Swivuriso 15:22 yi ri: “Makungu ma pfilunganyeka laha ku nga riki na ku kanerisana ka le xihundleni, kambe laha ku nga ni vatsundzuxi vo tala swilo swa humelela.” U fanele u tshama ehansi ni munghana wa wena wa vukati mi burisana hi mhaka leyi. Ringeta hilaha u nga kotaka hakona ku yingisela munghana wa wena wa vukati hi xikongomelo lexinene. Loko swi tikomba swi nga ta koteka sweswo, ha yini u nga tirhisi lunghiselelo ra vakulu  evandlheni ra Vukreste? Va ma twisisa kahle Matsalwa naswona va ni ntokoto eku tirhiseni ka misinya ya milawu ya Bibele. Vavanuna volavo va “[fana ni] ndhawu ya ku tifihla emhehweni ni vutumbelo exidzedzeni.”—Esaya 32:2.

U Nga Hlula eNyimpini Yo Tirhisa Ririmi Hi Ndlela Yo Biha

18. I nyimpi yihi leyi hlamuseriwaka eka Varhoma 7:18-23?

¹⁸ Ku lawula ririmi ra hina swi lava matshalatshala. Swi tano ni hi ku lawula swiendlo swa hina. Loko a hlamusela ntlhontlho lowu a a langutane na wona, muapostola Pawulo u tsarile: “Ndza swi tiva leswaku eka mina, ku nga enyameni ya mina, a ku tshami nchumu lexinene; hikuva vuswikoti byo navela byi kona eka mina, kambe vuswikoti byo endla leswi nga swinene a byi kona. Hikuva leswinene leswi ndzi swi navelaka a ndzi swi endli, kambe leswo biha leswi ndzi nga swi naveliki hi swona leswi ndzi hanyaka hi swona. Loko leswi ndzi nga swi naveliki ku ri swona leswi ndzi swi endlaka, a swa ha endliwi hi mina, kambe i xidyoho lexi tshamaka eka mina.” Hikwalaho ka “nawu wa xidyoho lowu nga eswirhweni swa [hina],” hi voyamele eku tirhiseni ka ririmi hi ndlela yo biha ni swirho leswin’wana swa miri. (Varhoma 7:18-23) Hambiswiritano, hi fanele hi xi hlula xiphiqo lexi—naswona xi nga hluriwa hi ku pfuniwa hi Xikwembu.

19, 20. Xikombiso xa Yesu xi nga va pfuna njhani vavanuna ni vavasati leswaku va lawula ririmi ra vona?

¹⁹ Eka vuxaka lebyi vanhu va kona va rhandzanaka va tlhela va xiximana, marito lama nga kombisiki ku anakanyela ni lama tlhavaka a ma fanelanga ma tirhisiwa. Anakanya hi xikombiso lexi Yesu Kreste a xi vekeke emhakeni leyi. Yesu a a nga si tshama a rhukana vadyondzisiwa va yena. Ni le ka vusiku byo hetelela bya vutomi bya yena bya laha misaveni loko vaapostola va yena va ri karhi va phikizana hileswaku i mani lonkulu exikarhi ka vona, N’wana wa Xikwembu a nga va holovelanga. (Luka 22:24-27) Bibele ya tsundzuxa: “Vavanuna, hambetani mi rhandza vasati va n’wina, hilaha Kreste na yena a rhandzeke vandlha hakona kutani a tinyiketa hikwalaho ka rona.”—Vaefesa 5:25.

²⁰ Kambe, ku vuriwa yini hi wansati? U “fanele ku va ni xichavo xo enta eka nuna wakwe.” (Vaefesa 5:33) Xana wansati la xiximaka nuna wa yena a nga n’wi holovela ni ku n’wi tseketsela? Pawulo u tsarile: “Ndzi lava mi tiva leswaku nhloko ya wanuna un’wana ni un’wana i Kreste; kasi nhloko ya wansati i wanuna; kasi nhloko ya Kreste i Xikwembu.” (1 Vakorinto 11:3) Vavasati va fanele va titsongahata eka nhloko ya vona tanihi leswi Kreste a titsongahataka eka Nhloko ya yena. (Vakolosa 3:18) Hambileswi ku nga riki na munhu la nga hetisekangiki la nga tekelelaka Yesu hi ku hetiseka, loko vavanuna ni vavasati va tikarhatela ku “landzelerisisa mikondzo yakwe” swi ta va pfuna leswaku va hlula enyimpini yo tirhisa ririmi hi ndlela yo biha.—1 Petro 2:21.

U Dyondze Yini?

• Ririmi leri nga lawulekiki ri nga byi onha njhani vukati?

• Ha yini swi tika ku lawula ririmi?

• I yini lexi hi pfunaka ku lawula mavulavulelo ya hina?

• U fanele u endla yini loko u ri na ntshikilelo evukatini?

[Swivutiso Swa Dyondzo]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]

Vakulu va nyikela mpfuno lowu sekeriweke eBibeleni