Mu Dag E T’ufeg Nge Tayfan Ni Ngam Gagiyegnag Bolowthem

“Urngin e pumoon e thingari t’uf rok leengin ni gowa ir, ma urngin e ppin ni thingari ta’ fan figirngin.”​—EFESUS 5:33.

1, 2. Mang deer e baga’ fan ni nge fith urngin e girdi’ ni kar uned ko mabgol yad riy, ma mang fan?

 SUSUN ke yog reb e tow’ath ngom ni kan m’ag m’ag ni bay u wuru’ ni be yog ni: “Ngan Kol Ayungin.” Uw rogon ni ga ra fek? Riyul’ ni ga ra kol ayuw ni nge dabi kireb. Ere uw rogon fare tow’ath ko mabgol?

² I yog Naomi nu Israel ni ke yim’ figirngin ngak fagal rugod ni Orpa nge Ruth ni gaar: “Mi Somol e nge ayuwegmew nge bigimew me ki yog ni un nga reb e mabgol nge yog reb e tabinaw ngak.” (Ruth 1:3-9) Leengiy nib fel’, e be weliy e Bible ni gaar: “Tabinaw nge chugum e f’oth rok ko chitamangin, machane en leengiy nib gonop e yib rok Jehovah.” (Proverbs 19:14, NW) Faanra kam mabgol, ma ba t’uf ni ngu um lemnag ni an mabgol rom e ba tow’ath ni yib rok Got. Uw rogon ni ga be ayuweg fare tow’ath ni ke pi’ Got ngom?

3. Mang fonow e ke tay Paul chilen ni nge rin’ e pi figirngiy nge pi leengiy?

³ I yol apostal Paul ngak e pi Kristiano ko bin som’on e chibog, ni gaar: “Urngin e pumoon e thingari t’uf rok leengin ni gowa ir, ma urngin e ppin ni thingari ta’ fan figirngin.” (Efesus 5:33) Mu lemnag rogon nrayog ni nge fol pi figirngiy nge pi leengiy ko re fonow ney u rogon ni nguur nonod.

Ngan Kol Ayuw “ko N’en Ndabiyog i Gagiyegnag”

4. Uw rogon nrayog u bolowthey ni nge suruy ban’en nge fel’ ara nge kireb?

⁴ James ni ir reb e ta yol Bible e gaar, ‘bolowthey nib kireb ndabiyog ni nguun gagiyegnag, ma ba sug ko yub ni yira yim’ ngay!’ (James 3:8) Riyul’ ni manang James e re thin ney: Bolowthey ndabiyog i gagiyegnag e ra kirebnag boch ban’en. Dariy e maruwar riy, ni manang fare thin ni bay ko Bible ni proverb ni ke taareb rogonnag e thin ni ka nog ndan lemnag nga ba “sayden ni yibe rogoy.” N’en nib thil riy, e ka fare proverb e ke gaar, “bolowthen e ani ba gonop e ma golnagey.” (Proverbs 12:18, NW) Riyul’, ni ba gel gelngin e thin. Rayog ni maad’adnagey, ara nge golnagey. Mang e ra rin’ e thin rom ngak e an mabgol rom? Faan ga ra fith e re n’ey ko ani mabgol rom, ma uw rogon nra fulweg?

5, 6. Mang boch ban’en nra mo’maw’nag ngak boch e girdi’ ni ngan gagiyegnag bolowthey?

⁵ Faanra thin ni ma kireban’nagey e ke yib nga lan e mabgol rom, ma rayog nim thilyeg nge fel’ boch. Machane, ba t’uf e athamgil. Mang fan? Reb i fan, e daworda flontgad. Denen ni ke af ngodad e ma kirebnag e lem rodad nge thin ni gad ma yog ngak e girdi’. I yol  James ni gaar, “Cha’ nder ma oloboch ko tin ni ma yog e be’ nrib yal’uw, ni ku rayog rok ni nge gagiyegnag ir.”​—James 3:2.

⁶ Maku reb ni kub chag ko kirebun e girdi’, e rogon e tabinaw ni un chuguliy riy ni yima yog e thin nib kireb riy. Boch e girdi’ e ni chuguliyrad ko tabinaw ni gallabthir riy e “dab kur runguyed e girdi’, ma bay ur t’ared e thin nga daken e girdi’, . . . ma yad ba damumuw.” (2 Timothy 3:1-3) Bitir ni kan chuguliyrad ko tabinaw ni aram rogon e ngongol riy e baga’ ra m’ug u nap’an ni yad ra ilal. Riyul’ ni, kirebun e girdi’ ara de fel’ rogon ni un chuguliyrad e gathi aram e towey ni nga nog e thin ni kireb. Machane, gad ra nang fan e pi n’ey, ma ra ayuwegdad ni ngad nanged ko mang fan nib mo’maw’ rok boch e girdi’ ni ngar gagiyegnaged bolowthrad ndabkuur rogned e thin nra amithnag lanin’uy.

‘Dab Kuu Nog e Thin ni Kireb’

7. Mang e be yip’ Peter fan u nap’an ni i fonownag e pi Kristiano ni ngar “paged urngin mit e kireb”?

⁷ Demtrug rogon e n’en ni ma k’aring, nga nog e thin ni kireb u lan e mabgol e be dag ni de gaman e t’ufeg nge tay fan ko mabgol. Ri bay fan ni i fonownag Peter e pi Kristiano ni ngar “paged urngin mit e kireb.” (1 Peter 2:1) Fare thin ni Greek ni kan piliyeg ni “urngin mit e kireb” e be yip’ fan e “thin ni ma k’aring e cham.” Be yip’ fan ni gowa yibe ‘yip’ be’ ko thin.’ Rib fel’ rogon ni kan weliy angin ba bolowthey ndabiyog i gagiyegnag!

8, 9. Mang angin e thin ni kireb ni yima yog, ma mang fan ni nge siyeg e piin mabgol?

⁸ Thin ni ma k’aring e cham e sana ra m’ug ni gathi rib kireb, machane am lemnag ko mang e ra buch u nap’an nra i non figirngiy nge leengiy ni aram rogon. Ra yog be’ ko ani mabgol rok nib aliliy, mab malmal, mab siin ara der pining e magar e be yan i aw ni urngin e ngongol rok mab kireb​—ni yibe darifannag! Re n’ey e ban’en ni be dag ndariy e t’ufeg. Ma uw rogon ni faanra pag rogon ni yog nib kireb e ani gimew mabgol? Gathi fapi thin ni yima yog ni bod e “Gubin ngiyal’ ma gab sagaal” ara “Da mur motoyil ngog” e riyul’ ni kan ga’nag i yog? Aram e thin ni ma k’aring e damumuw. Angin, e ra sum e maluagthin.​—James 3:5.

⁹ Bay e riya’ riy ni faanra i sabethin e mabgol ni baga’ ni thin ko damumuw e yima yog, ma ra magawon lanin’row, ma re n’ey e ku ra yib angin nib kireb. Proverbs 25:24 (NW) e gaar: “Kab fel’ ni yira par u reb e tabthung ko chigiy ko bin ngan par rok be’ ni leengiy ni baadag e maluagthin, nyugu aram rogon ni yow be par u lan reb e naun.” Maku aram rogon ngak be’ ni figirngiy ni baadag e maluagthin. Munmun, ma thin nra amithnag lanin’uy ni ke yog faen figirngiy ara leengiy e ra kirebnag e tha’ u thilrow, ma sana ra k’aring e ani figirngiy ara leengiy ni nge lemnag nde t’uf, ara dariy rogon ni ngan t’ufeg. Ba tamilang, ni ri baga’ fan ni ngan kol ayuw nga bolowthey. Machane uw rogon ni ngan rin’ e re n’ey?

‘Ngan Gagiyegnag Bolowthey’

10. Mang fan ni baga’ fan ni ngan gagiyegnag bolowthey?

¹⁰ I yog James 3:8, ni bolowthey e “dariy be’ ni kaa yog rok ni nge llowan’nag.” Yugu aram rogon, ma en ni ma yan u daken e os e ma gagiyegnag fare gamanman nge yan ko gin be finey, ere ngad athamgilgad ni ngad gagiyegniged bolowthdad. “Ra be finey be’ ni be liyor ngak Got ma faanra der yog rok ni nge gagiyegnag bolowthen nge siy ki yog e tin nib kireb, ma liyor ni be tay ngak Got e mm’ay fan, ma aram e ir e be bannag ir.” (James 1:26; 3:2, 3) Pi thin ney e be dag ni rogon ni ngam fanay bolowthem e rib ga’ fan. Gathi kemus nra kirebnag thilmew e mabgol rom; ya ku ra kirebnag thilmew Jehovah Got.​—1 Peter 3:7.

11. Uw rogon nrayog ni ngan taleg e tugthin nge dabi gel e maluagthin?

¹¹ Gab gonop nra um lemnag rogon ni ngam non ko en mabgol rom. Faanra ke yib e magawon, mag guy rogon ni nge dabi gel e mochuch. Mu lemnag e n’en ni buch rok Isak nge Rebekah, ni leengin, ni kan yoloy u Genesis 27:46–28:4. “Gaar Rebekah ngak Isak, ‘Ke ngochngochan’ug ma ke chalbag ko fapi ppin  rok Esau ni bogi ppin u boch e nam. Faan ku ra leay Jakob reb e ppin ni girdien e re nam ney ni ka nog e Hittite ngorad, ma kab fel’ ni nggum’.’” Dariy e mich riy ni fulweg Isak lungun ni thin nib kireb. Aram mi yow pi’ Jakob ni fakrow nga bang nib palog ngan gay be’ nge leengiy ni bay madgun Got u wan’ nge dabi kireban’nag Rebekah. Faanra ke sum e tugthin u thilin figirngiy nge leengiy. Dab mon’ e kireb nga daken e ani mabgol rom mu weliyew tapgin fare magawon ma rayog ni nge tal e tugthin. Bod rogon, ndab mu gaar, “Ya bochan ni damur par rog!” mang fan ni dab mu gaar, “Gu be athapeg ni manga ud pirew u taabang nib n’uw nap’an boch”? Ngan sap ko fare magawon, ma gathi kemus ni fare girdi’. Mu pag i lemnag ko mini’ e ba fel’ nge mini’ e ba kireb. “Thingar ud nameged e pi n’en ni ma fek e gapas i yib, nge pi n’en ni ma gelnagdad,” rogon ni yog u Roma 14:19.

Ngan Pag e ‘Damumuw ni Fanenikan’

12. Ra ngan gagiyegnag bolowthey, ma mang e ngad yibilayed, ma mang fan?

¹² Boor ban’en nib muun ko ngan gagiyegnag bolowthey gathi kemus ni ngan tiyan’uy ko n’en ni gad be yog. Riyul’, ni thin rodad e yib u gum’irchadad ma gathi l’ugundad. I yog Jesus ni gaar: “Be’ nib fel’ e ma fek e tin nib fel’ ko pi n’en nib manigil ni ke kunuy nga laniyan’; ma be’ nib kireb e ma fek e tin nib kireb ko tin nib kireb ban’en ni ke kunuy nga laniyan’. Ya ra be’ ma be yog l’ugun e pi n’en nib sug u laniyan’.” (Luke 6:45) Ere, faanra ngam gagiyegnag bolowthem, ma ba t’uf ni ngam meybil ni bod David ni gaar: “Got, mu sunumeg e tafinay nib machalbog u fithik’ag, ma ga pi’ reb e tafinay ngog nib beech ma ba yul’yul’.”​—Psalm 51:10.

13. Uw rogon ni damumuw, e ra k’aring ni nga nog e thin ni kireb?

¹³ I fonownag Paul yu Efesus ni ngar tal gad ni gathi kemus ni nga nog e thin ni kireb ya kub muun e lem ngay. Yoloy ni gaar: “Mu n’iged fan u wun’med urngin ban’en nib kireb ni ke aw nga lanin’med, nge tin ni kam dabuyed rok be’, ma dab ku um damumuwgad. Dab ku um tolulgad ngak be’ u fithik’ e damumuw ara u mogned e thin nib kireb ngak be’! Dab ku um fanenikayed be’!” (Efesus 4:31) Mu lemnag u m’on ni ke yog Paul murung’agen e “tolul nge yaba’,” mi ki yog murung’agen e “thin ni kireb nge damumuw.” Aram e damumuw ni bay u fithik’ey ni rayog ni nge k’aring nga nog e thin ni kireb. Am fithem: ‘Gu ma chaariy e damumuw u lanin’ug? Ppapey ni gu ma “damumuw fa”?’ (Proverbs 29:22) Faanra riyul’ ni aray e magawon rom, ma ngam meybil ngam ning e ayuw ngak Got ngam gel nge yog ni mu t’ar lanin’um nge dabkuum damumuw nib gel. Psalm 4:4 (NW) e gaar: “Ra magawon lanin’med machane dab mu denengad. Mu nonod u lanin’med u daken e bet romed ni kam th’abed gulungmed.” Faanra ke yib e damumuw ngom nib gel ma kam rus ni dabkiyog nim kol ayuwngin, ma ngam fol ko fare thin u Proverbs 17:14 ni gaar: “Ngam chuw, u m’on ni ngan cham.” Mu palog nga orel nge mada’ ko ngiyal’ ni ke chuw e riya’.

14. Uw rogon nra kireb e mabgol nbochan e damumuw nib gel?

¹⁴ De mom ni ngan ayuw ko damumuw, nfaanra ke sum ko fare thin ni yog Paul ni aram e “damumuw nib gel.” Fare thin ni Greek ni ke fanay Paul e kan weliy fan ni “be’ ni be chaariy e kireb ni dubun ni ngan pithig e magawon” ma be ‘ul’ul i theeg e oloboch.’ Yu ngiyal’ ma damumuw e ra taleg figirngiy nge leengiy, ni dab kur nonow ngorow nib n’uw nap’an. Faanra dab ni pithig fare magawon ma angin nra yib e ra bagayow me darifannag bagayow. Dariy fan ni ngan chaariy e kireb ni ke thumur. Tin ke buch e dabkiyog ni ngan sulweg nga rogon. Kireb ni kan n’ag fan e thingar ni pagtalin. T’ufeg “e der ma aw nga laniyan’ e n’en nib kireb ni kan rin’ ngak.”​—1 Korinth 13:4, 5.

15. Mang e ra ayuweg e piin ni kar mechamgad i yog e thin nib kireb ngar thilyeged rogon ni yad ma non?

¹⁵ Uw rogon nfaanra mu ilal u reb e tabinaw ni baga’ ni thin ni kireb e yima yog riy ma  ke mecham ngom? Rayog ni ngam thilyeg ban’en ni aray rogon. Kam turguy boch ban’en ko yafas rom ni dabkum rin’. Uw e ga ra taleg e thin rom riy? Rayog ni ngam tal u m’on ni nga mog bbugithin nib kireb fa? Fel’ ni ngam fol ko fare thin ni bay u Efesus 4:29 ni gaar: “Dab umogned e thin nib kireb ku be’.” “Ya bin kakrom i gimed nge tin ni ke mecham ngay e kam n’iged, ma bin nib beech i gimed e ka mon’ed nga [dakenmed]. Ereray e bin nib beech i gimed, ni Got ni ir e sunumiy e yugu be beechnag i yan ni nge yan i par ni bod ir, me fal’eg rogomed ngar mu nanged ir,” ere ba t’uf ni ngan rin’ ni aray rogon.​—Kolose 3:9, 10.

“Numon ni Goo Yow”​—e Ba T’uf

16. Mang fan nra dab kun non ma ra kireb e mabgol?

¹⁶ Buchuuw e ra fel’​—ma kireb e ra yib—​nfaanra dabi non ba wu’ e yabgol ngorow. Sana dar lemnagew ni nge bagayow me gafgownag bagayow, ya bochan e kankanan’ nge mulan’ ma ke sum fare magawon. Machane, ra dabki non bagayow ngak bagayow ma ra gelnag e magawon ma dabiyog ni ngar pithigew fare magawon rorow. “Nap’an ni gamow ra tabab ni nggu nonow ngomow, ma dab gu weliyew fare magawon,” aram e n’en ni yog reb i leengiy.

17. Mang e susun ni nge rin’ e Pi Kristiano ni kar pirieged e magawon ko mabgol?

¹⁷ Faanra par ni dabi taareban’row, ma mo’maw’ ni nge puf. Proverbs 15:22 (NW) e gaar: “Dabi yib angin e n’en kan lemnag ni faanra dariy e puruy’, machane ra yoor e piin ni be fonow ma rayog nni mu’nag ban’en.” Ba t’uf ni ngam pirew nga but’ ngam puruy’nagew fare magawon. Ma ngam motoyil ko ani mabgol rom, nib fel’ rogon. Faanra mo’maw’ ni ngam rin’ew ni aram rogon, ma mang fan ni dab mu ningew e ayuw ko piin ni piilal u lan e  ulung ko Kristiano? Boor e tamilangan’ nu Bible ni yad manang ma yad ma fol ko kenggin e motochiyel u Bible. Pi girdi’ nem e “bod ba manaf ni ngan naf ngay ko nifeng nge yoko’.”​—Isaiah 32:2.

Rayog ni Ngam Gel ko fare Magawon

18. Mang e athamgil ni be weliy e Roma 7:18-23?

¹⁸ Mo’maw’ rodad ni ngan gagiyegnag bolowthey. Ku taareb rogon ko ngongol rodad. I yoloy apostal Paul e n’en ni mo’maw’ ni ke mada’nag ni gaar: “Gu manang ni tin nib fel’ e der ma par u fithik’ag ni aram rarogog nrogon e girdi’. Ya yugu ra gu be yim’ ni bochan ni nggu rin e tin nib fel’, ma dabiyog rog ni gu rin’. Dagur rin’ e tin nib fel’ ni ir e gub adag ni nggu rin; machane gu be rin’ e tin nib kireb ni ir e dabug ni nggu rin’. Faanra gu rin’ e n’en ndabug ni nggu rin’, ma aram e gathi ku gag e cha’ ni be rin’; ya denen ni be par u fithik’ag e ir e be rin’.” Bochan e “denen ni ir e be maruwel u fithik’ i [dowdad],” ma baga’ ni gad be fanay bolowthey ko tin nib kireb nge yu yang u dowey. (Roma 7:18-23) Yugu aram rogon, ma thingar da uned ko fare cham​—ma rayog ni ngada gelgad nbochan e ayuw rok Got.

19, 20. Uw rogon ma fare kanawo’ ni dag Jesus e ra ayuweg pi figirngiy nge pi leengiy ni ngar gagiyegniged bolowthrad?

¹⁹ Tha’ u thilin e mabgol ni be gagiyegnag e t’ufeg nge ta’ fan, e dariy tagil’ e tin ni kireb ni yima yog ni dan lemnag riy. Amu lemnag rogon ni dag Jesus e kanawo’. Daani yog e tin ni kireb ngak pi gachalpen. Mus ko fare nep’ ni tomuren e yafas rok u fayleng ma i tugthin pi gachalpen ko mini’ e arorad ni nge tolang u fithik’rad, ma de puwan’ Fak Got ngorad. (Luke 22:24-27) “Piin ni pumoon, ngari t’uf e piin nleengimed romed ni bod rogon feni t’uf girdien e galesiya rok Kristus me pi’ e pogofan rok ni fan ngorad,” aram rogon ni yog e Bible.​—Efesus 5:25.

²⁰ Ma uw rogon leengiy? Dabisiy ni ‘thingari ta’ fan figirngin.’ (Efesus 5:33) Leengiy ni ma ta’ fan figirngin e ma tolul ngak ma be yog e thin ni kireb ngak fa? “Gub adag ni ngam nanged fan ni Kristus e ir e lolugen urngin e pumoon, ma pumoon e ir lolugen leengin, mi Got e lolugen Kristus,” aray rogon ni yoloy Paul. (1 Korinth 11:3) Pi leengiy e ba t’uf ni ngar folgad ko piin lolugrad ni bod rogon Kristus ngak e en ni lolugen. (Kolose 3:18) Yugu aram rogon ni dariy be’ nib flont ma rayog ni ngan folwok rok Jesus, ni ngan “lek luwan ay” ma ra ayuweg e pi figirngiy nge pi leengiy ni ngar gelgad ko fare magawon u rogon ni ngan gagiyegnag bolowthey.​—1 Peter 2:21.

Mang e Kam Fil?

• Uw rogon nra kireb e mabgol faanra dabiyog ni ngan gagiyegnag bolowthey?

• Mang fan ni mo’maw’ ni ngan gagiyegnag bolowthey?

• Mang e ra ayuwegdad ngad kol ayuwgad ko thin rodad?

• Mang e susun ni ngada rin’ed u nap’an ni gad ra mada’nag e magawon ko mabgol?

[Study Questions]

[Picture on page 12]

Pi piilal e ma pi’ e fonow ni kan fek u Bible