“Dara N̄wan Uyen Fo”
“Dara N̄wan Uyen Fo”
“Dara n̄wan uyen fo . . . Eyen mi, esen an̄wan edinam didie oyụhọ fi?” —MME N̄KE 5:18, 20.
1, 2. Ntak ẹkemede ndidọhọ ke ọfọfọn ọnọ udọn̄ idan̄ oro ebe ye n̄wan ẹnyenede ke idem kiet eken?
BIBLE esitịn̄ n̄kpọ ẹban̄ade ebuana idan̄ in̄wan̄-in̄wan̄. Mme N̄ke 5:18, 19 ọdọhọ ete: “Yak ọfọn ọnọ obube mmọn̄ fo, nyụn̄ dara n̄wan uyen fo. Edima okoyo, ediye edop; yak eba esie ẹnem fi kpukpru ini; yak ima esie osụk oyụhọ fi.”
2 Mi, ikọ oro “obube mmọn̄” ada aban̄a se inọde uyụhọ idan̄. Ọfọn ọnọ enye koro udọn̄ idan̄ oro nsan̄a ndọ ẹnyenede ke idem kiet eken ye uyụhọ idan̄ ẹdi enọ Abasi. Nte ededi, ebe ye n̄wan kpọt ẹnyene ndikop uyụhọ emi. Oro anam Edidem Solomon eke Israel eset, emi ekewetde Mme N̄ke, obụp mbụme oro mîyomke ẹnọ ibọrọ mi, ete: “Eyen mi, esen an̄wan edinam didie oyụhọ fi, afo edinyụn̄ anam didie afat ikpanesịt an̄wan idụt?”—Mme N̄ke 5:20.
3. (a) Nso mfịna ke ediwak ndọ ẹnyene? (b) Didie ke Abasi ese efịbe?
3 Ke usen udianndọ, eren ye n̄wan ẹsin̄wọn̄ọ ndima nnyụn̄ nnam akpanikọ nnọ kiet eken. Nte ededi, efịbe amabiat ediwak ndọ. Ke akpanikọ, ke ama ekese se iwakde ibe ndụn̄ọde 24 oro ẹkenamde, anam-ndụn̄ọde kiet ọkọdọhọ ke “n̄wan kiet ke otu iban inan̄ oro ẹdọde ndọ ye n̄kpọ nte mbahade iba ke otu iren oro ẹdọde ndọ ẹsisịn efịbe.” Apostle Paul ọkọdọhọ ete: “Ẹkûyak ẹtụn mbufo usụn̄. Mbon use, mme okpono ndem, mme esịn efịbe, iren oro ẹnịmde ndida nyụhọ oburobụt udọn̄ idan̄, irenowo emi ẹdan̄de ye irenowo . . . ididaha obio ubọn̄ Abasi inyene.” (1 Corinth 6:9, 10) Se ẹtịn̄de emi enen̄ede an̄wan̄a. Efịbe edi ata idiọkn̄kpọ ke enyịn Abasi, ndien inaha ata mme andituak ibuot nnọ Abasi ẹsịn efịbe. Nso idin̄wam nnyịn ‘ikpono ndọ, ikûnyụn̄ isabarede bed ndọ?’—Mme Hebrew 13:4.
Kûyak Esịt Abian̄a Fi
4. Nso idi ndusụk usụn̄ oro Christian emi ọdọde ndọ ekemede ndibre ima ye owo oro mîdịghe nsan̄a ndọ esie ye unana edifiọk?
4 Ke oburobụt ererimbot emi, enyịn ediwak owo ‘ẹyọhọ ye efịbe, mmọ inyụn̄ ikemeke ndision̄o idem n̄kpọn̄ idiọkn̄kpọ.’ (2 Peter 2:14) Mmọ ẹsikokoi ẹyom ndibre ima ye mbon oro mîdịghe nsan̄a ndọ mmọ. Ke ndusụk idụt, ata ediwak iban ẹdi mme anamutom, ndien ke ntak oro iren ye iban ẹnamde utom ọtọkiet, “edibre ima ke itieutom” amakabade edi ọsọ n̄kpọ. N̄ko-n̄ko, mme itie unyene nneme ke Intanet ẹnam idem mbon oro mîsikemeke ndida owo ke iso ntịn̄ ikọ ke ntak ọkpọsọn̄ bụt ẹtọn̄ọ nneme ima ke Intanet. Ediwak mme ọdọ ndọ ẹduọ ẹdụk utọ afia emi ye unana ẹdifiọk.
5, 6. Didie ke akayak nsịn̄ Christian an̄wan kiet ndisịn efịbe, ndien nso ke nnyịn ikpep ito emi?
5 Kere ban̄a nte akayakde nsịn̄ Christian oro nnyịn idikotde Mary ndisịn efịbe. Ebe esie, emi mîdịghe kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah, ikenen̄ekede ima enye ye nditọ. Mary eti ini kiet ko nte imọ ikosobode eren kiet oro ekesinamde utom ye ebe imọ. Eren oro ama enen̄ede ọfọn ido, ndien nte ini akakade, ama akam enyene udọn̄ ke ido ukpono Mary. Mary ọdọhọ ete: “Enye ama enen̄ede ọfọn ido, inyụn̄ itiehe nte ebe mi.” Ikebịghike Mary ye nsan̄autom ebe esie emi ẹma ẹtọn̄ọ ndinyene udọn̄ ke idem kiet eken. Ekikere Mary ekedi, “n̄kọ nsịnke efịbe, ndien eren emi enyene udọn̄ ke Bible. Etie nte mmekeme ndin̄wam enye.”
6 Enyịn ama an̄wan̄a Mary mbemiso idiọk udọn̄ oro akadade ekesịm efịbe. (Galatia 5:19-21; Ephesus 4:19) Esịt ama ọtọn̄ọ ndibiom enye, ndien enye ama etre ndisịme ido oro. Se iketịbede inọ Mary owụt ke “esịt abian̄a akan kpukpru n̄kpọ, onyụn̄ abiara fap.” (Jeremiah 17:9) Bible eteme nnyịn ete: “Tịm kpeme esịt fo kan kpukpru se ekpemede; koro uwem otode enye.” (Mme N̄ke 4:23) Didie ke nnyịn ikeme ndinam oro?
‘Ọniọn̄ Owo Edịbe’
7. Ewe item Bible edikpeme nnyịn ke ini iyomde ndin̄wam owo oro enyenede mfịna ke ndọ?
7 Apostle Paul ekewet ete: “Yak owo eke ekerede ete imọ imọsọn̄ọ ida ekpeme mbak enye ediduọ.” (1 Corinth 10:12) Ndien Mme N̄ke 22:3 ọdọhọ ete: “Ọniọn̄ owo okụt idiọk-n̄kpọ, ndien edịbe.” Utu ke ndiwọk inua n̄kere ke ‘utọ n̄kpọ oro ikemeke nditịbe nnọ nnyịn,’ ọyọfọn ikere iban̄a mme idaha oro ẹkemede ndisịn owo ke fehesan̄. Ke uwụtn̄kpọ, kûyak owo isio uduot oro enyenede mfịna ke ndọ esitịn̄ mfịna ndọ esie ọnọ fi. (Mme N̄ke11:14) Dọhọ owo oro ke mfọnn̄kan n̄kpọ edi ndineme mfịna ndọ esie ye nsan̄a ndọ esie, eneme ye Christian oro ọkọride esịm ọyọhọ idaha oro mîdịghe owo isio uduot, emi oyomde ndọ mmọ okụt unen, mîdịghe eneme ye mbiowo. (Titus 2:3, 4) Mbiowo oro ẹdude ke esop Mme Ntiense Jehovah ẹnịm eti uwụtn̄kpọ ke afan̄ emi. Ke ini ebiowo oyomde ndinyene nneme sụk enye ye eyenete an̄wan, enye ekpenyene ndinam ntre ke ebiet oro kpukpru owo ẹkụtde mmọ, utọ nte ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄.
8. Nso ke oyom inen̄ede ikpeme ke itieutom?
8 Edide ke itieutom m̀mê ke ebiet ekededi, kpeme mme idaha oro ẹkemede ndidemede owo udọn̄ idan̄. Ke uwụtn̄kpọ, ndibiat ediwak hour ntie nnam utom ye owo isio uduot ke utom ama akasuana ekeme ndisịn owo ke fehesan̄. Nte eren m̀mê n̄wan oro ama ọkọdọ ndọ, ikọ ye ukamaidem fo ẹkpenyene ndiwụt ke afo edi ọdọ ndọ. Nte owo oro abakde Abasi, ke akpanikọ afo uduyomke ndidụri ntịn̄enyịn nnọ idemfo nte mîdotke ke ndibre ima ye owo m̀mê ndisịne n̄kpọ nnyụn̄ n̄kama idem ke usụn̄ oro mîwụtke iso o-bụt. (1 Timothy 4:8; 6:11; 1 Peter 3:3, 4) Ndibon mme ndise nsan̄a ndọ ye eke nditọ fo ke itieutom eyeti fi ye mbon en̄wen ke udaha ubon fo unam mbubru. Biere ke tutu amama imọ idisịnke udọn̄ inọ idinyụn̄ inyịmeke owo ada mbre ima atap imọ.—Job 31:1.
‘Dia Uwem ye N̄wan Emi Afo Amade’
9. Mme idaha ewe ẹkeme ndida nsịm ẹdinyene udọn̄ idan̄ ke idem owo en̄wen?
9 Ndikpeme esịt ikụreke ke ndikpeme mme idaha oro ẹkemede ndida nsịm afanikọn̄. Owo ndinyene udọn̄ idan̄ ke idem owo oro mîdịghe nsan̄a ndọ esie ekeme ndiwụt ke ebe ye n̄wan inọhọ kiet eken ntịn̄enyịn oro mmọ ẹyomde. Ekeme ndidi ebe isehe n̄wan esie enyịn mîdịghe n̄wan esima ndikụt ndudue nnọ ebe esie. Ke mbuari, ekeme nditie nte owo en̄wen, edide ke itieutom m̀mê ke esop Christian akam enyene nti edu oro nsan̄a ndọ fo mînyeneke. Ibịghike afo emekeme nditọn̄ọ ndidian idem ye owo emi, ndien ima emi ekeme ndinen̄ede mfiop tutu owo mîkwe owo itiehe. N̄kari n̄kari usụn̄ oro n̄kpọ emi ẹsitọn̄ọde ẹwụt ke ikọ Bible emi edi akpanikọ: “Idomo esịm owo kiet kiet ke ini udọn̄ idemesie odụride onyụn̄ atapde enye.”—James 1:14.
10. Didie ke mme ebe ye ibanndọ ẹkpesọn̄ọ mbọbọ ndọ mmọ?
10 Utu ke mme ọdọ ndọ ndika mbịne owo en̄wen n̄koyom uma, ufan, m̀mê un̄wam ke ini afanikọn̄, mmọ ẹkpenyene ndisịn ukeme nnen̄ede mma kiet eken. Mmọdo, ẹnen̄ede ẹbiat ini ọtọkiet ẹnyụn̄ ẹnen̄ede ẹkpere kiet eken. Ẹtie ẹkere se ikanamde mbufo ẹma kiet eken. Ẹdomo nditi nte ẹkesimade idem mbufo mbemiso ẹkedọde ndọ. Ẹkere ẹban̄a inem inem ini oro mbufo ẹkesibiatde ọtọkiet? Ẹda mfịna ndọ mbufo ẹbịne Jehovah ke akam. David andiwet psalm ama eben̄e Jehovah ete: “Bot edisana esịt nọ mi, O Abasi; nyụn̄ nam obufa spirit eke ọsọn̄ọde ada, sịn mi ke idem.” (Psalm 51:10) Biere ‘ndidia uwem ye n̄wan emi afo amade kpukpru usen uwem fo, emi Abasi ọnọde fi ke idak utịn.’—Ecclesiastes 9:9.
11. Didie ke ifiọk, ọniọn̄, ye mbufiọk ẹkeme ndinam ẹsọn̄ọ mbọbọ ndọ?
11 Owo ikpenyeneke ndifre ke ọfọn ẹnyene ifiọk, ọniọn̄, ye mbufiọk man ẹkeme ndisọn̄ọ mbọbọ ndọ. N̄wed Mme N̄ke 24:3, 4 ọdọhọ ete: “Ẹda eti ibuot ẹbọp ufọk; ẹnyụn̄ ẹda ọniọn̄ ẹnam enye ọsọn̄. Ẹnyụn̄ ẹda ifiọk ẹyọhọ kpukpru uto inyene ye uyai ke mme ubet esie.” Nti edu nte ima, edinam akpanikọ, mbak-Abasi, ye mbuọtidem ẹsịne ke otu inyene oro ẹdade ẹyọhọ ubon oro ẹkopde inemesịt. Oyom inyene ifiọk Abasi man inyene mme edu emi. Ntre, akpana mme ọdọ ndọ ẹsinen̄erede ẹkpep Bible. Edi, ntak emi ifiọk ye ọniọn̄ ẹdide akpan n̄kpọ ntre? Oyom inyene ọniọn̄, oro edi ukeme edida ifiọk N̄wed Abasi nsịn ke edinam man ikeme ndikọk mme mfịna eke usen ke usen. Owo oro enyenede mbufiọk esifiọk mme ekikere nsan̄a ndọ esie ye nte etiede enye ke idem. (Mme N̄ke 20:5) Jehovah ama ada Solomon etịn̄ ete: “Eyen mi, nịm ibuot ke ọniọn̄ mi, kpan̄ utọn̄ fo ke mbufiọk mi.”—Mme N̄ke 5:1.
Ke Ini “Ukụt”
12. Ntak emi mîkpaha owo idem ndikụt mme ọdọ ndọ ẹnyenede mfịna?
12 Idụhe ndọ oro ọfọnde ama. Bible akam ọdọhọ ke mme ọdọ ndọ “ẹyekụt ukụt ke obụkidem.” (1 Corinth 7:28) Editịmede esịt, udọn̄ọ, ukọbọ, ye mme n̄kpọ eken ẹkeme ndida mfịna ndi ke ndọ. Nte ededi, ke ini mfịna ẹdemerede, ọfọn mbufo ẹdiana kiet ẹyom usọbọ ẹnọ mfịna oro nte mme anam-akpanikọ nsan̄a ndọ oro ẹyomde ndinem Jehovah esịt.
13. Ke mme ikpehe ewe ke ebe ye n̄wan ẹkpedụn̄ọde idemmọ?
13 Nso edieke mfịna odude ke ndọ etiene nte nsan̄a ndọ ẹnamde n̄kpọ ye kiet eken? Oyoyom ẹsịn ukeme man ẹfiọk nte ẹkpekọkde mfịna oro. Ke uwụtn̄kpọ, ekeme ndidi idiọk ikọinua ọnyọni odụk ndọ. (Mme N̄ke 12:18) Nte ẹkenemede ke ibuotikọ oro ekebemde iso, emi ekeme ndinyene ata ndiọi utịp. N̄ke kiet ke Bible ọdọhọ ete: “Ndidụn̄ ke esịt ikọt ọfọn akan ndidụn̄ ye n̄wan utọk ye iyatesịt.” (Mme N̄ke 21:19) Edieke utọ mfịna oro odude ke ndọ mbufo, oyom afo n̄wanndọ obụp idemfo, ‘Nte usụn̄ oro nsinamde n̄kpọ esinam ọsọn̄ ebe mi ndidu ye ami ke ufọk?’ Bible ọdọhọ mme ebe ete: “Ẹka iso ẹma iban mbufo, ẹkûnyụn̄ ẹnen̄ede ẹyat esịt ye mmọ.” (Colossae 3:19) Edieke afo edide ebe, bụp idemfo ete, ‘Nte nsitie ndebe ndebe ye n̄wan mi, anamde enye oyom ebiet oro enye edikopde inemesịt?’ Ke akpanikọ, idụhe se ikpanamde owo esịn efịbe. Edi, sia utọ n̄kpọ mmọn̄eyet emi ekemede nditịbe, ọfọn ẹsineme mme mfịna ndọ in̄wan̄-in̄wan̄.
14, 15. Ntak emi edibre ima ye owo oro mîdịghe nsan̄a ndọ nnyịn mîkọkke mfịna ndọ?
14 Nditọn̄ọ mbre ima ye owo oro mîdịghe nsan̄a ndọ nnyịn man ifre mfịna ndọ nnyịn idịghe usụn̄ ndikọk mme mfịna ndọ. Utọ itie ebuana oro ekeme ndida owo n̄kesịm m̀mọ̀n̄? Ndi ekeme ndida n̄kesịm obufa ye eti ndọ? Ndusụk owo ẹkeme ndikere ntre. Mmọ ẹkeme ndikere, ‘kamse owo emi enyene mme edu oro n̄kpamade nsan̄a ndọ mi enyene.’ Edi utọ ekikere oro ifọnke, koro owo ekededi oro edikpọn̄de nsan̄a ndọ esie m̀mê oro ọdọhọde fi ọkpọn̄ nsan̄a ndọ fo ikponoke ndọ. Ufọn idụhe ndikere ke edieke ọdọde owo emi, ke obufa ndọ emi ọyọfọn akan akpa.
15 Mary oro iketịn̄de iban̄a ama enen̄ede ekere aban̄a utịp edinam esie, esịnede edinam owo en̄wen m̀mê enye ke idemesie ataba mfọn Abasi. (Galatia 6:7) Enye ọdọhọ ete: “Nte n̄kọtọn̄ọde ndikere mban̄a udọn̄ oro n̄kenyenede ke idem nsan̄autom ebe mi, mma ndikụt ke n̄kakam mbọbiọn̄ọ enye ndibọ akpanikọ. Idiọk edinam emi akpafịna mi ye enye onyụn̄ anam mbon en̄wen ẹtuak ukot ẹduọn̄ọ!”—2 Corinth 6:3.
N̄kponn̄kan Ntak
16. Nso idi ndusụk utịp oburobụt ido?
16 Bible odụri owo utọn̄ ete: “Koro n̄kpọk-inua esen an̄wan ẹtọide aran-ọkwọk, nsịn̄ esie onyụn̄ ọfiọnọ akan aran: Edi utịt esie odoro nte etidot ekpe, ọsọp nte ofụt iso iba.” (Mme N̄ke 5:3, 4) Oburobụt ido esinyene ubiak ubiak utịp onyụn̄ ekeme ndiwot owo. Mme utịp emi ẹsịne esịt oro obiomde owo ikpe, mme udọn̄ọ ẹmende ẹto idan̄, ọkọrọ ye ubiak emi nsan̄a ndọ esịn-efịbe oro edikopde. Ke akpanikọ, emi edi ntak oro mîkpanaha nnyịn inam n̄kpọ oro ekemede ndida n̄kesịm efịbe.
17. Nso idi n̄kponn̄kan ntak oro akpanamde owo okûsịn efịbe?
17 Akpan ntak emi efịbe ọdiọkde edi ke Jehovah—Anditọn̄ọ ndọ ye Andinọ owo ukeme unyene ebuana idan̄—obiom enye ikpe. Jehovah ama ada prọfet Malachi etịn̄ ete: “Ami nyasan̄a n̄kpere mbufo ke ikpe, nnyụn̄ nnịm owowo ntiense mban̄a . . . mme ẹsịn ẹfịbe.” (Malachi 3:5) N̄wed Mme N̄ke 5:21 etịn̄ ntem aban̄a se Jehovah ekemede ndikụt: “Koro mme usụn̄ owo ẹnade in̄wan̄ ke iso Jehovah, enye onyụn̄ odomo kpukpru ido owo.” Ke akpanikọ, “kpukpru n̄kpọ ẹna iferi ẹnyụn̄ ẹyarade ẹna in̄wan̄-in̄wan̄ ke enyịn enye emi nnyịn inyenede ndinam ibat nnọ.” (Mme Hebrew 4:13) Ntre n̄kponn̄kan ntak oro akpanamde owo okûsịn efịbe edi ndifiọk ke oburobụt ido idan̄ ekededi ayabiat itie ebuana owo ye Jehovah, inamke n̄kpọ m̀mê ẹdịp enye didie, m̀mê nso utịp ke enye edinyene ke idemowo, m̀mê nso ke mme owo ẹditịn̄ ẹban̄a oro.
18, 19. Nso ke nnyịn ikpep ito se iketịbede ke ufọt Joseph ye n̄wan Potiphar?
18 Uwụtn̄kpọ Joseph eyen Jacob, owụt ke udọn̄ edidu ke emem ye Abasi enen̄ede edi ntak oro ikpefepde oburobụt ido idan̄. Sia Potiphar, adaidaha owo Pharaoh, ekenende iso ye Joseph, enye ama ọnọ Joseph akwa itie ke ufọk esie. N̄wan Potiphar ama okụt ke Joseph “ọfọnidem, iso esie onyụn̄ eye.” Enye ama esidomo nditap Joseph kwa usen kwa usen, edi ikekemeke. Nso ikanam Joseph esịn kpukpru etabi esie? Bible asian nnyịn ete: “Edi enye esịn, onyụn̄ ọdọhọ n̄wan ete esie ete, Sese ete mi . . . isịnke mi n̄kpọ ndomo kiet ke mîbọhọke fi koro afo edide n̄wan esiemmọ; ndinam didie ndien nnam akwa idiọk-n̄kpọ emi nnyụn̄ ndue Abasi?”—Genesis 39:1-12.
19 Joseph emi mîkọdọhọ ndọ ama odu edisana uwem, ikonyụn̄ imaha ndinyene ebuana idan̄ ye n̄wan owo. N̄wed Mme N̄ke 5:15 ọdọhọ mme ebendọ ete: “N̄wọn̄ mmọn̄ ke obube mmọn̄ fo, ye mbịt-mbịt mmọn̄ ke idịm fo.” Kûdedei unyene udọn̄ idan̄ ke idem owo oro mîdịghe nsan̄a ndọ fo. Nen̄ede ma nsan̄a ndọ fo, nyụn̄ domo ndikọk mfịna ndọ ekededi oro mbufo ẹnyenede. Nen̄ede “dara n̄wan uyen fo.”—Mme N̄ke 5:18.
Nso ke Afo Ekekpep?
• Didie ke Christian ekeme ndiduọ ndụk afia mbre ima ye owo oro mîdịghe nsan̄a ndọ esie ye unana edifiọk?
• Nso ikeme ndin̄wam owo okûnyene udọn̄ idan̄ ke idem owo oro mîdịghe nsan̄a ndọ esie?
• Nso ke mme ọdọ ndọ ẹkpenam ke ini ẹnyenede mfịna?
• Nso idi n̄kponn̄kan ntak oro owo mîkpesịnke efịbe?
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ndise ke page 26]
Edi n̄kpọ mfụhọ nditịn̄ ke itieutom ekeme ndikabade ndi itie ‘ubre ima’
[Ndise ke page 28]
“Ẹda ifiọk ẹyọhọ kpukpru uto inyene ye uyai ke mme ubet esie”