Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

‘Usanke ne mukaji uwakabaka mu bunsongalume buebe’

‘Usanke ne mukaji uwakabaka mu bunsongalume buebe’

‘Usanke ne mukaji uwakabaka mu bunsongalume buebe’

‘Usanke ne mukaji uwakabaka mu bunsongalume buebe. Bua munyi, wewe muananyi, muudi ne bua kukuatshika ne dinanga dia mukaji wa bende?’​—NSUMUINU 5:18, 20.

1, 2. Bua tshinyi tudi mua kuamba ne: dinanga didi pankatshi pa mulume ne mukajende didi divudijibua disanka?

BIBLE utu wakula patoke bua disangila dia mulume ne mukajende. Tudi tubala mu Nsumuinu 5:18, 19 ne: ‘Mushimi webe wa mâyi uvudijibue disanka; usanke ne mukaji uwakabaka mu bunsongalume buebe. Yeye udi bu ntole mukaji udi muena dinanga, udi bu dishina dia ngulungu didi dilengele ku mêsu! Mabele ende akusankishe misangu yonso; wikale mukuatshike ne dinanga diende matuku onso.’

2 Muaba eu, ‘mushimi wa mâyi’ udi umvuija disanka didi mulume ne mukajende bumvua padibu basangila. Mushimi eu udi uvudijibua disanka bualu dinanga ne disanka didi bena dibaka bumvua ndipa dia kudi Nzambi. Kadi dinanga dikole edi didi ne bua kuikala anu kudi bena dibaka. Nunku Solomo mukalenge wa mu Isalele uvua muele nsumuinu idi mu mukanda wa Nsumuinu, wakakonka ne: ‘Bua munyi, wewe muananyi, muudi ne bua kukuatshika ne dinanga dia mukaji wa bende, ne bua kuela tshitupa mu tshiadi tshia muena tshiendenda?’​—Nsumuinu 5:20.

3. (a) Mbualu kayi bua dibungama butu bufikila mabaka a bungi? (b) Mmunyi mudi Nzambi umona dienda dia masandi?

3 Dituku didi mulume ne mukaji baselangana badi balayangana bua kunangangana ne bua kushala ne lulamatu. Kadi mabaka a bungi adi anyanguka bua dienda dia masandi. Bulelela, mukebuludi kampanda wakamba panyima pa mumane kuenza lunketu misangu 25 ne: “Bakaji 25 pa lukama ne balume 44 pa lukama bavua bende masandi ne muntu uvua kayi muena dibaka nabu.” Mupostolo Paulo wakamba ne: ‘Kanudingibu; bena tshiendenda, anyi bena mpingu, anyi bena masandi, anyi badileji bu bakaji, anyi balume badi benzelangana malu a bundu kabena bapiana bukalenge bua Nzambi.’ (1 Kolinto 6:9, 10) Mbiumvuike bimpe menemene. Kuenda masandi mmpekatu munene ku mêsu kua Nzambi, ne batendeledi balelela badi ne bua kushala balamate bena dibaka nabu. Ntshinyi tshiatuambuluisha bua ‘dibaka dietu dikale dinemekibua munkatshi mua bantu bonso ne bua bulalu kabunyanguki’?​—Ebelu 13:4.

Tudimukile mutshima wetu utu utudinga

4. Ngimue mishindu kayi idi mua kufikisha muena Kristo mulume anyi mukaji bua kunanga muntu udi kayi muena dibaka nende kayi muelelaku meji?

4 Mu nsombelu munyanguke udiku lelu eu, bantu ba bungi ‘badi ne mêsu muule tente ne masandi, ne adi kaayi mamanye mua kulekela malu mabi.’ (2 Petelo 2:14) Badi bakeba ku bukole mananga pambelu pa dibaka. Mu amue matunga bakaji ba bungi badi benza mudimu, ne dienza mudimu dia balume ne bakaji kaba kamue ndisake ba bungi bua kuikala ne mananga mabi a ku biro. Pashishe kabidi, difundilangana ku Internet ndipepejile nansha bena lumamamama lukole bua kutuadija bulunda ku Internet. Bena mabaka ba bungi mbapone mu buteyi ebu kabayi bamanye tshidi tshibafikile.

5, 6. Mmunyi muvua muena Kristo kampanda mudibuejakaje mu nsombelu wa njiwu, ne tshilejilu tshiende tshidi tshitulongesha tshinyi?

5 Tangila muvua muena Kristo mukuabu utuabikila ne: Marie mudibuejakaje mu nsombelu uvua muambe kumufikisha ku dienda masandi. Bayende ki n’Ntemu wa Yehowa to, ne kavua utamba kuleja bena dîku diende dinanga. Marie udi uvuluka bidimu ndambu kumpala pavuaye mupetangane ne muena mudimu mukuabu wa ba bayende. Muntu eu uvua ne bukalanga bua bungi, ne wakalua kuleja muvuaye wanyisha malongesha a Bantemu ba Yehowa. Marie udi wamba ne: “Uvua mushilangane bikole ne bayanyi bualu uvua ungenzela tumalu tuimpe tua bungi.” Mutantshi mukese pashishe, Marie ne muntu au bakatuadija kunangangana. Marie wakadiambila ne: “Tshiena muende masandi, ne muntu eu udi wanyisha malu a mu Bible. Imue misangu ndi mua kumuambuluisha.”

6 Kumpala kua malanda avua Marie mudie aa kumufikisha ku dienda masandi, wakamona njiwu ya tshivuaye wenza. (Galatia 5:19-21; Efeso 4:19) Kondo kende ka muoyo kakatuadija kumupisha, ne kulongololaye nsombelu wende. Tshilejilu tshia Marie tshidi tshileja mudi ‘mutshima upita bintu bionso kudinga muntu ne utamba kunyanguka.’ (Yelemiya 17:9) Bible udi utubela ne: “Ulame mutshima webe ne dilama dionso.” (Nsumuinu 4:23) Mmunyi mutudi mua kuulama?

‘Muntu mudimuke udi usokoma’

7. Patudi tuambuluisha muntu udi ne ntatu mu dibaka, ndilonda mibelu kayi ya mu Bible didi mua kutukuba?

7 Mupostolo Paulo wakafunda ne: ‘Muntu udi wela meji ne: Ndi muimane, adimuke bua kaponyi.’ (1 Kolinto 10:12) Nsumuinu 22:3 udi wamba pende ne: “Muntu mudimuke udi utangila dikenga diamba kumukuata, udi usokoma.” Pamutu pa kudiambila ne dishindika dionso ne: ‘Kakuena tshintu tshidi mua kungenzekela,’ mbimpe kudianjila kumona nsombelu idi mua kulua kujula bilumbu. Tshilejilu, epuka kuikala nkayebe padi muntu udi kayi mulume nebe anyi mukaji nebe ukukuatshila ntatu mikole ya mu dibaka diende. (Nsumuinu 11:14) Ambila muntu au ne: mbimpe ayukile bilumbu bia mu dibaka ne muena dibaka nende, anyi ne muena Kristo mushindame (mukaji bikalaye muntu mukaji anyi mulume bikalaye muntu mulume), anyi ne bakulu. (Tito 2:3, 4) Bakulu badi mu bisumbu bia Bantemu ba Yehowa badi tshilejilu tshimpe mu muanda eu. Padi mukulu ujinga kuakula ne muena Kristo mukaji malu adi amutangila, udi uyukila nende muaba udi bantu bonso mua kumona, bu mudi ku Nzubu wa Bukalenge.

8. Mbudimu kayi buudi mua kuikala nabu muaba wa mudimu?

8 Muaba wa mudimu anyi muaba mukuabu, mbimpe kudimukila nsombelu idi mua kukolesha malanda mabi. Tshilejilu, kuenza mudimu ne muntu mulume (biwikala muntu mukaji) anyi ne muntu mukaji (biwikala muntu mulume) panyima pa mêba a mudimu kudi mua kukufikisha ku diteta. Wewe muena Kristo mulume anyi mukaji, udi ne bua kuleja patoke ku ngakuilu webe ne ku bienzedi biebe ne: kuena musue kudia malanda a mananga ne muntu mukuabu udi kayi muena dibaka nebe to. Bu muudi utshina Nzambi, kuakujinga kujula majinga a bantu bakuabu pa kuyukila miyuki ya mananga anyi pa kuikala ne mvuadilu anyi tshimuenekelu tshibi to. (1 Timote 4:8; 6:11; 1 Petelo 3:3, 4) Kuteka bindidimbi bia muena dibaka nebe ne bia bana bebe muaba uudi wenzela mudimu kudi mua kukuvuluija wewe muine ne bantu bakuabu mushinga udi nawu dîku diebe. Ikala mudisuike bua kubenga kukankamija anyi kuitaba mêyi adi mua kukupambuisha.​—Yobo 31:1.

‘Usanke ne mukaji webe uudi munange’

9. Ndilondangana dia malu kayi didi mua kufikisha bantu badi kabayi baselangane ku malanda mapiamapia adi abasankisha?

9 Kulama mutshima kakuena kulomba anu kuepuka nsombelu ya njiwu nansha. Padi mulume anyi mukaji umona muntu mukuabu udi kayi muena dibaka nende utuadija kumusankisha, bidi bileja ne: yeye ne muena dibaka nende kabatshiena batabalelangana to. Bidi mua kuikala ne: mulume udi ulengulula mukajende misangu yonso, anyi mukaji ke udi umona malu onso adi bayende umuenzela anu bu mabi. Diakamue mulume anyi mukaji udi ubanga kumona muntu mukuabu wa ku mudimu peshi wa mu tshisumbu tshia bena Kristo bu muikale ne ngikadilu milenga idi muena dibaka nende kayi nayi. Mutantshi eu badi balamatangana, ne malanda mapiamapia aa adi atuadija kubasankisha bikole. Dilondangana dia malu aa didi dijadika bulelela bua tshidi Bible wamba ne: ‘Muntu yonso udi uteyibua kudi lukuka luende pamukokalu ne pamulobeshalu.’​—Yakobo 1:14.

10. Mmunyi mudi mulume ne mukajende mua kukolesha malanda abu?

10 Pamutu pa mulume ne mukaji kukeba kukumbaja majinga abu pambelu pa dibaka, nansha bua kukeba dinanga, bulunda anyi diambuluisha mu ntatu, badi ne bua kuenza muabu muonso bua kukolesha dinanga didi pankatshi pabu. Nunku nuenu badi mu mabaka, enzayi muenu muonso bua kupitshisha mêba a bungi pamue ne kukolesha malanda enu. Nuele meji ku tshivua tshinusake bua kunangangana. Teta mua kupetulula dinanga diuvua mumvue bua eu udi mulue muena dibaka nebe. Ela meji ku bikondo bia masanka binuvua bapitshishe pamue. Sambila Nzambi bua bualu ebu. Mufundi wa Misambu Davidi wakasengelela Yehowa ne: ‘Nzambi, umfukile mutshima mutoke munda muanyi, ungenzele nyuma mujalame munda muanyi.’ (Musambu 51:10) Nunku, ikala mudisuike bua ‘kusanka ne mukaji webe uudi munange matuku onso a muoyo webe akakupabu muinshi mua dîba.’​—Muambi 9:9.

11. Mmushinga kayi udi nawu dimanya, meji ne dijingulula dia malu bua kukolesha malanda a bena dibaka?

11 Patudi tujinga kukolesha malanda a mu dibaka katuena mua kulengulula mushinga wa dimanya, meji ne dijingulula dia malu. Nsumuinu 24:3, 4 udi wamba ne: ‘Badi bibaka nzubu ne meji, dijingulula dia mianda didi dimujadika. Lungenyi (anyi dimanya) ludi luujija nzubu idi munda muende tente ne biuma bionso bia mushinga mukole ne bia disanka.’ Munkatshi mua bintu bia mushinga mukole bidi biuwuja nzubu ne disanka mudi dinanga, lulamatu, dinemeka Nzambi ne ditabuja. Bua kupeta bintu bionso ebi, tudi ne bua kuikala ne dimanya dia Nzambi. Nunku, bantu badi baselangana badi ne bua kuikala balongi ba Bible ba tshisumi. Kadi mmushinga kayi udi nawu meji ne dijingulula dia malu? Bua kumona mua kupita bimpe ne ntatu ya buatshia buila, tudi ne bua kuikala ne meji, mbuena kuamba ne: bukokeshi bua kutumikila dimanya ditudi bapete mu Bible. Muntu udi ne dijingulula dia malu udi mua kumvua ngenyi ya muena dibaka nende ne mushindu udiye udiumvua. (Nsumuinu 20:5) Yehowa wakamba ku butuangaji bua Solomo ne: ‘Muananyi, umvua meji anyi; uteleje matshi ebe ku dijingulula dianyi dia malu.’​—Nsumuinu 5:1.

Padiku “kanyinganyinga”

12. Bua tshinyi kabiena bikemesha padi bena dibaka bapeta ntatu?

12 Kakutu dibaka didi kadiyi ne bilumbu to. Nansha Bible udi wamba ne: balume ne bakaji nebapete ‘kanyinganyinga mu mibidi yabu.’ (1 Kolinto 7:28) Buôwa bua tshidi mua kufika, disama, dikengeshibua ne malu makuabu bidi mua kufila ntatu mu dibaka. Kadi padi bilumbu bijuka, nuenu bena dibaka nudi ne bua kukeba mua kubijikija bua kusankisha Yehowa.

13. Mmu malu kayi mudi mulume ne mukajende mua kudikonkonona muntu pa nkayende?

13 Tshia kuenza ntshinyi bikala bilumbu bifumina ku mushindu udi mulume ne mukaji benzelangana malu? Bidi bikengela kudienzeja bua kubijikija. Tshilejilu, bidi mua kuenzeka ne: ngakuilu mubi ukadi mubuele mu dibaka diabu ne ukadi mulue tshilele. (Nsumuinu 12:18) Anu mutuvua bamone mu tshiena-bualu tshishale, ngakuilu mubi udi mua kunyangakaja malu a bungi. Lusumuinu kampanda lua mu Bible ludi luamba ne: ‘Kushikama mu tshipela tshia lusenga kudi kutamba kushikama mu nzubu ne mukaji muena matandu ne munyengabadi buimpe.’ (Nsumuinu 21:19) Wewe muikale mukaji muena dibaka dia nunku, udiebeje ne: ‘Ngikadilu yanyi idi isemeja bayanyi kule anyi?’ Bible udi wambila balume ne: ‘Nuenu balume, suayi bakaji benu ne lekelayi kuikala ne mitshima ya luonji kudibu.’ (Kolosai 3:19) Wewe muikale mulume, udiebeje ne: ‘Ndi ne bienzedi bibi bidi bisaka mukajanyi bua kukeba busambi muaba mukuabu anyi?’ Bushuwa, kakuena tshintu tshidi mua kubingisha dienda dia masandi nansha kakese. Kadi bu mudi bualu bubi ebu mua kuenzeka, mbimpe kuyukidilangana ne muoyo mujima bua ntatu yenu.

14, 15. Bua tshinyi kukeba busambi kudi muntu udi kayi muena dibaka nebe ki nkujikija bilumbu bia mu dibaka?

14 Kukeba busambi mu malanda a dinanga ne muntu udi kayi muena dibaka nebe ki nkujikija bilumbu bia mu dibaka to. Malanda a nunku adi mua kufikisha too ne penyi? Ku dibaka dipiadipia ne dilenga anyi? Bamue badi mua kuela meji nanku. Badi mua kudiambila ne: ‘Muntu eu udi ne ngikadilu indi nkeba menemene kudi muena dibaka.’ Kadi lungenyi elu ndubi, bualu muntu yonso udi ulekela muena dibaka nende anyi udi ukusaka bua wewe kulekela webe, kêna wangata dibaka bu tshintu tshia tshijila nansha. Kuela meji ne: malanda au neafikishe ku dibaka dilenga, nkupangila meji.

15 Marie utuvua batele kulu eku, wakela meji bikole ku njiwu ya nsombelu wende, kuelaye meji too ne ku mushindu uvuaye yeye muine anyi muntu mukuabu mua kujimija dianyisha dia Nzambi. (Galatia 6:7) Udi wamba ne: “Pangakatuadija kukonkonona malanda anyi ne muena mudimu wa ba bayanyi, ngakamona ne: bikalaku kuvua mushindu wa muntu eu kupeta dimanya dia bulelela, meme mvua mua kumupangisha bua kudipetaye. Tshienzedi tshibi tshivua mua kuenzela muntu yonso uvua mu tshilumbu etshi bibi ne kulenduisha bakuabu!”​—2 Kolinto 6:3.

Tshintu tshia mushinga mukole

16. Ngamue malu kayi adi tshienzedi tshia bukoya tshilela?

16 Bible udi utudimuija ne: ‘Mishiku ya mukaji wa bende idi imata buitshi, mukana muende mudi mupite manyi busenu. Kadi ku nshikidilu yeye udi ne bululu bu nyongangandu, udi mutue bu muele wa mvita musakisha nseke ibidi.’ (Nsumuinu 5:3, 4) Tshienzedi tshia bukoya tshitu tshilela malu mabi ne tshidi mua kushipesha muntu. Munkatshi mua malu aa mudi: kondo ka muoyo kadi kapisha muntu, masama a mu bilamba ne kanyinganyinga kakole ka muena dibaka udibu badinge. Kakuyi mpata, malu aa neatuambuluishe bua kubenga kuenza tshintu tshidi mua kutufikisha ku didinga muena dibaka netu.

17. Mbualu kayi bunene budi mua kutusaka bua kushala balamate muena dibaka netu?

17 Dienda masandi ndibi nangananga bualu Yehowa uvua mulongolole dibaka ne mupeshe mulume ne mukaji mushindu wa kusangila, udi udikandika. Yehowa wakamba ku butuangaji bua muprofete Malaki ne: ‘Nensemene pabuipi nenu bua kulumbulula bilumbu bienu; nengikale mumonyi udi utuisha bena masandi lubilu.’ (Malaki 3:5) Bua mushindu udi Yehowa umona malu, Nsumuinu 5:21 udi wamba ne: ‘Njila ya muntu idi ku mêsu kua Yehowa, yeye udi widikija njila yende yonso bimpe.’ Eyowa, ‘bintu bionso bidi butaka ne bibulula ku mêsu kua utudi nende ne bualu.’ (Ebelu 4:13) Nunku tshintu tshia mushinga mukole tshidi ne bua kutusaka bua kushala balamate muena dibaka netu, nkumanya ne: dienda masandi didi dinyanga malanda etu ne Yehowa nansha tuetu bende masandi mu musokoko, anyi nansha biobi bimueneka ne: katuena benzele muntu mukuabu bibi.

18, 19. Ntshinyi tshitudi tulongela ku tshilejilu tshia Yosefe ne mukaji wa Potifâ?

18 Tshilejilu tshia Yosefe muana wa Yakoba tshidi tshileja ne: dijinga dia kuikala mu ditalala ne Nzambi ke didi ne bua kutusaka bua kushala ne lulamatu kudi muena dibaka netu. Bu muvua Yosefe usankisha Potifâ, munene kampanda wa Palô, Yosefe wakalua kupeta muaba mubandile mu nzubu wa Potifâ. Yosefe uvua kabidi “muntu muimpe mubidi ne mpala,” ne mukaji wa Potifâ wakamumona nanku. Dituku dionso uvua wambisha Yosefe, kadi uvua anu upangila. Ntshinyi tshivua tshisake Yosefe bua kumukandamena? Bible udi utuambila ne: ‘Yeye wakapidia, wakambila mukaji wa mukalenge wende ne: Mona, mukalenge wanyi kakumpidisha tshintu tshimue tshidiye natshi anu wewe nkayebe, bualu bua wewe udi mukaji wende; ndi mua kuenza bualu ebu bubi bunene ne mua kuenzela Nzambi bibi munyi?’​—Genese 39:1-12.

19 Yosefe utshivua mujike ne wakalama bikadilu bimpe bualu uvua mubenge kuenda masandi ne mukaji wa bende. Nsumuinu 5:15 udi wambila balume badi basele ne: ‘Unue mâyi a mu tshina tshiebe wewe, ne mâyi a mushimi audi upatula mu dina diebe wewe.’ Udikande bua kulamata muntu udi kayi muena dibaka nebe nansha ku mpukapuka. Udienzeje bua kukolesha dinanga didi mu dibaka dienu, ne bua kujikija bilumbu bia mushindu kayi wonso binudi mua kupeta. Kupita bionso, ‘usanke ne mukaji uwakabaka mu bunsongalume buebe.’​—Nsumuinu 5:18.

Udi mulonge tshinyi?

• Mmunyi mudi muena Kristo mua kudibuejakaja kayi mumanye mu dinanga muntu udi kayi muena dibaka nende?

• Mmalu kayi adi mua kuambuluisha muntu bua kubenga kulamata muntu udi kayi muena dibaka nende?

• Padi bena dibaka bapeta bilumbu, ntshinyi tshidibu ne bua kuenza?

• Mbualu kayi bunene budi ne bua kutusaka bua kushala balamate muena dibaka netu?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 26]

Bualu bua dibungama, muaba wa mudimu udi mua kulua muaba wa mananga mabi a ku biro

[Tshimfuanyi mu dibeji 28]

‘Lungenyi ludi luujija nzubu idi munda tente ne biuma bia disanka’