Mbuọtidem ye Mbak Abasi Ẹnam Inyene Uko
Mbuọtidem ye Mbak Abasi Ẹnam Inyene Uko
‘Sọn̄ ubọk, [“nyene uko,” “NW”] nyụn̄ sọn̄ esịt, Jehovah Abasi fo odu ye afo.’ —JOSHUA 1:9.
1, 2. (a) Ntak emi owo mîkpekekereke ke nditọ Israel ẹkpekan mbon Canaan? (b) Didie ke Jehovah ọkọsọn̄ọ Joshua idem?
IDỤT Israel ẹma ẹben̄e idem ndidụk Isọn̄ Un̄wọn̄ọ ke isua 1473 M.E.N. Ke ekerede aban̄a mme mfịna oro mmọ ẹdisobode, Moses ama eti mmọ ete: “Afo ọmọn̄ edibe Jordan mfịn emi okodụk, man ada mme idụt emi ẹkponide ẹnyụn̄ ẹsọn̄de ẹkan fi, enyene, ikpọ obio emi ẹnyenede n̄kokon̄o ibibene. Mbio emi ẹkponide ẹnyụn̄ ẹkon̄ide, nditọ Anakim, emi afo ọfiọkde, onyụn̄ okopde aban̄a, ete, Anie ekeme ndida ke iso nditọ Anak?” (Deuteronomy 9:1, 2) Ke akpanikọ, ikpọ mbonekọn̄ emi ẹma ẹnen̄ede ẹwọrọ etop! N̄ko-n̄ko, ndusụk mbonekọn̄ Canaan ẹma ẹnyene okopodudu n̄kpọekọn̄, ye mme horse, ye chariot ukwak.—Judges 4:13.
2 Edi Israel ẹkedi ifịn, ndien ini oro ke mmọ ẹketo wilderness oro mmọ ẹkeyode ke isua 40 ẹdi. Ntre, owo ikpekekereke ke mmọ ẹkpekekan ke ekọn̄. Edi, Moses ama enyene mbuọtidem; enye ama ‘okụt’ ke Jehovah ada mmimọ usụn̄. (Mme Hebrew 11:27) Moses ọkọdọhọ nditọ Israel ete: “Jehovah Abasi fo [ebem] fi iso ebe, . . . Enye oyosobo mmọ, enye oyonyụn̄ osụhọde mmọ ke iso fo enịm.” (Deuteronomy 9:3; Psalm 33:16, 17) Ke Moses ama akakpa, Jehovah ama ọsọn̄ọ Joshua idem onyụn̄ ọn̄wọn̄ọ ke imọ iyodu ye enye, ete: “Daha ke enyọn̄, ndien, be Jordan emi, afo, ye kpukpru mbio emi, kodụk ke isọn̄ emi ami nnọde mmọ, kpa nditọ Israel. Baba owo kiet idibiọn̄ọke fi ke iso, ke ofụri ini uwem fo: nyodu ye afo, kpa nte n̄kodude ye Moses.”—Joshua 1:2, 5.
3. Nso ikanam Joshua enyene mbuọtidem ye uko?
3 Joshua ekenyene ndikot, nditie n̄kere, ndinyụn̄ nda Ibet Abasi nsịn ke edinam man Jehovah an̄wam onyụn̄ ada enye usụn̄. Jehovah ọkọdọhọ ke ndinam ntre edinam Joshua ‘okụt unen ke usụn̄ esie, onyụn̄ etịm anam.’ Enye ama adian do ete: “Nte idịghe ami nteme fi? sọn̄ ubọk, nyụn̄ sọn̄ esịt; kûdịghe, kûnyụn̄ uyak esịt ọduọ fi: koro Jehovah Abasi fo odude ye afo ke kpukpru n̄kpọ eke afo akade.” (Joshua 1:8, 9) Joshua ama enyene uko, ọsọn̄ọ ada, onyụn̄ okụt unen sia enye okokopde uyo Abasi. Nte ededi, ediwak ubọkn̄ka esie ẹkedi mbon ntụtutọn̄. Ntụtutọn̄ mmọ ama ada esịm edikpu, ndien mmọ ẹma ẹkpan̄a ke wilderness.
Mbon Oro Ẹkenanade Mbuọtidem ye Uko
4, 5. (a) Didie ke edu oro mbon uyep duop ẹkenyenede okokpụhọrede ye eke Joshua ye Caleb? (b) Didie ke Jehovah ekese unana mbuọtidem mmọ?
4 N̄kpọ nte isua 40 ko, ke ini nditọ Israel ẹkekperede Canaan, Moses ama ọdọn̄ owo 12 ẹkeyep isọn̄ oro. Ndịk ama anam owo duop ke otu mmọ. Mmọ ẹma ẹseme ẹte: “Kpukpru owo emi nnyịn ikokụtde ke esịt ẹkon̄ idaha. Do ke nnyịn ikonyụn̄ ikụt [“mme Nephilim, nditọ Anak, emi ẹmanade ẹto mme Nephilim,” NW], ndien nnyịn ikese idem nnyịn ke n̄kuku.” Ke ẹsiode nditọ Anak ẹfep, ndi “kpukpru owo” ke obio oro ẹkekon̄ ke idaha? Baba-o. Ndi nditọ Anak oro mmọ ẹkekụtde ẹkedi nditọ Nephilim oro ẹkedude mbemiso ukwọ? Ke akpanikọ, mmọ ikedịghe! Edi, n̄kponinua mmọ ama anam kpukpru owo oro ẹkedude ke itienna oro ndịk. Mmọ ẹma ẹkam ẹben̄e idem ndifiak ke Egypt oro mmọ ẹkedide ifịn!—Numbers 13:31–14:4.
5 Nte ededi, Joshua ye Caleb, owo iba ke otu mbon uyep oro ẹma ẹnen̄ede ẹben̄e idem ndidụk Isọn̄ Un̄wọn̄ọ. Joshua ye Caleb ẹkedọhọ ke mbon Canaan ẹdi ‘udia nditọ Israel.’ Mmọ ẹma ẹdọhọ n̄ko ẹte: “Ibetedem [mbon Canaan] amakabade ọkpọn̄ mmọ, ndien Jehovah odu ye nnyịn; mbufo ẹkûfehe mmọ.” (Numbers 14:9) Ndi Joshua ye Caleb ẹkenyene ndisịme uko? Baba-o! Koro mmọ ẹma ẹtiene ẹkụt nte Jehovah akadade Ufen Duop esuene Egypt ye mme abasi esie. Mmọ ẹma ẹkụt n̄ko nte Jehovah akanamde Ididuot Inyan̄ ada Pharaoh ye udịmekọn̄ esie. (Psalm 136:15) Nte an̄wan̄ade, ikpakanaha mbon uyep duop oro ye nditọ Israel eken ẹkop ndịk ke baba usụn̄ kiet. N̄kpọ oro ama enen̄ede ayat Jehovah esịt anam enye ọdọhọ, ete: “Adan̄a ewe ini ke mmọ ẹdinịm uyo mi ke akpanikọ? ẹban̄a kpukpru mme utịbe n̄kpọ emi n̄kanamde ke otu mmọ?”—Numbers 14:11.
6. Nso ebuana ke mbuọtidem ye uko ẹnyene, ndien didie ke ẹkụt emi mfịn?
6 Jehovah ama etịn̄ se ikenen̄erede idi mfịna mmọ, ndịk oro mmọ ẹkekopde okowụt ke mmọ inyeneke mbuọtidem. Ke akpanikọ, mbuọtidem ye uko ẹnen̄ede ẹdi ata nditọeka. Oro anam apostle John etịn̄ ntem aban̄a en̄wan eke spirit oro esop Christian ẹn̄wanade: “Emi edi edikan eke akande ererimbot, kpa mbuọtidem nnyịn.” (1 John 5:4) Mfịn, se iwakde ibe Mme Ntiense Jehovah miliọn itiokiet, n̄kpri ye ikpọ, mbon oro ẹkopde nsọn̄idem ye mbon oro idem ememde, emi ẹnyenede mbuọtidem nte Joshua ye Caleb ke ẹkwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ ke ofụri ererimbot. Asua ndomokiet ikemeke ndikịbi uko uko mme ọkwọrọ Obio Ubọn̄ emi inua.—Rome 8:31.
‘Kûdịghe Ufiak Edem’
7. Nso ke ‘ndidịghe mfiak edem’ ọwọrọ?
7 Mfịn, mme asan̄autom Jehovah ke ẹkwọrọ eti mbụk uko uko sia mmọ ẹnyenede ukem ekikere apostle Paul, emi ekewetde ete: “Nnyịn idịghe utọ mme owo oro ẹdịghede ẹfiak edem ẹka nsobo, edi idi utọ mme owo oro ẹnyenede mbuọtidem ẹsịm edinyan̄a ukpọn̄.” (Mme Hebrew 10:39) ‘Ndidịghe mfiak edem’ nte Paul etịn̄de mi, iwọrọke ndikop ndịk ke esisịt ini, sia ediwak mme anam-akpanikọ asan̄autom Jehovah ẹsikop ndịk ndusụk ini. (1 Samuel 21:12; 1 Ndidem 19:1-4) Utu ke oro, n̄wed ukabadeikọ Bible kiet ọdọhọ ke ‘ndidịghe mfiak edem’ ọwọrọ “ndision̄o idem n̄kpọn̄, ndikpọn̄ akpanikọ.” Enye ọdọhọ ke ‘ndidịghe mfiak edem’ ekeme n̄ko ndiwụt ke owo ‘etehede ube ke utom Abasi’ ukem nte ubom oro ẹfịtde afara mîsisọpke aba. Nte ededi, mbon oro ẹnen̄erede ẹbuọt idem ke Abasi ‘isitehekede ube,’ idem ke mme ini afanikọn̄, edide ukọbọ, unana nsọn̄idem, m̀mê idomo en̄wen ekededi. Utu ke oro, mmọ ẹsisịn ifịk ẹnam n̄kpọ Jehovah, ẹfiọkde ke enye enen̄ede ekere aban̄a mmimọ onyụn̄ ọfiọk ukeme mmimọ. (Psalm 55:22; 103:14) Nte afo emenyene utọ mbuọtidem oro?
8, 9. (a) Didie ke Jehovah akanam mbuọtidem akpa mme Christian etetịm okpon? (b) Nso ke ikpanam man mbuọtidem nnyịn etetịm okpon?
8 Eketie mme apostle ke idem ini kiet ko nte mbuọtidem mmọ ikponke ikem, ntre mmọ ẹma ẹdọhọ Jesus ‘anam mbuọtidem mmimọ etetịm okpon.’ (Luke 17:5) Ẹma ẹnam eben̄e mmọ, akpan akpan ke Pentecost 33 E.N., emi edisana spirit oro Jesus ọkọn̄wọn̄ọde ekedide edidoro mme mbet ke idem onyụn̄ anam mmọ ẹnen̄ede ẹfiọk Ikọ ye uduak Abasi. (John 14:26; Utom 2:1-4) Sia ẹma ẹkenam mbuọtidem mmọ etetịm okpon, mme mbet ẹma ẹtọn̄ọ utom ukwọrọikọ emi ọkọnọde “kpukpru edibotn̄kpọ ke idak ikpaenyọn̄” ifet ndikop eti mbụk, kpa ye ubiọn̄ọ.—Colossae 1:23; Utom 1:8; 28:22.
9 Man inam mbuọtidem nnyịn etetịm okpon inyụn̄ isịn ifịk inam utom ukwọrọikọ nnyịn, oyom nnyịn n̄ko ikpep n̄kpọ, itie ikere se ikpepde ke N̄wed Abasi, inyụn̄ ibọn̄ akam iben̄e edisana spirit. Nnyịn idinyene mbuọtidem oro okponde ekem ndika iso ke en̄wan eke spirit nnyụn̄ n̄kan edieke idade akpanikọ aban̄ade Abasi isịn ke esịt ye ekikere nnyịn ukem nte Joshua, Caleb, ye akpa mme Christian, ẹkenamde.—Rome 10:17.
Ndinịm ke Abasi Odu Ikemke
10. Nso ke edinyene ata mbuọtidem abuana?
10 Nte ikemede ndikụt ke uwụtn̄kpọ oro mme anam-akpanikọ mbon eset ẹkenịmde, mbuọtidem emi anamde ẹnyene uko ye ime ikụreke ke edinịm ke Abasi odu. (James 2:19) Oyom nnyịn ifiọk Jehovah nte ata owo inyụn̄ inyene ọyọhọ mbuọtidem ke enye. (Psalm 78:5-8; Mme N̄ke 3:5, 6) Emi ọwọrọ ndinịm ke ofụri esịt nte ke ndinam item ye mme edumbet Abasi enen̄ede edi ke ufọn nnyịn. (Isaiah 48:17, 18) Mbuọtidem n̄ko esịne edinen̄ede nnịm nte ke Jehovah ayanam kpukpru se enye ọkọn̄wọn̄ọde, n̄ko ke enye edi “andinọ mmọ eke ẹsịnde ifịk ẹyom enye utịp.”—Mme Hebrew 11:1, 6; Isaiah 55:11.
11. Didie ke Abasi ọkọdiọn̄ Joshua ye Caleb ke ntak uko ye edinam akpanikọ mmọ?
11 Utọ mbuọtidem oro isituakke-tuak ida. Enye esitetịm okpon ke ini nnyịn idade Ikọ Abasi isịn ke edinam, ‘itabide’ mme ufọn esie, ikụtde ke ẹbọrọ akam nnyịn, ke nditịn̄ ke usụn̄ en̄wen, ikụtde nte Jehovah adade nnyịn usụn̄. (Psalm 34:8; 1 John 5:14, 15) Nnyịn imekeme ndinen̄ede nnịm ke Joshua ye Caleb nditabi mfọn Abasi nse ama anam mbuọtidem mmọ etetịm okpon. (Joshua 23:14) Mmọn̄ọ ndi Abasi ikenịmke mmọ uwem ke isua 40 oro mmọ ẹkeyode ke wilderness nte enye ọkọn̄wọn̄ọde? (Numbers 14:27-30; 32:11, 12) Mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹsịn idem ẹn̄wana ekọn̄ ke isua itiokiet ẹnyụn̄ ẹkan mbon Canaan. Ke akpatre, mmọ ẹma ẹnyene anyan uwem ye nsọn̄idem ndien ẹma ẹkam ẹnọ mmọ ọkpọkpọ udeme isọn̄. Nso akwa utịp ke Jehovah ọkọnọ mbon oro ẹkenamde akpanikọ ẹnọ enye uko uko ntem!—Joshua 14:6, 9-14; 19:49, 50; 24:29.
12. Didie ke Jehovah ‘esikpono ikọ esie’?
12 Ima-mfọnido oro Abasi okowụtde Joshua ye Caleb anam iti mme ikọ andiwet psalm emi: “Afo omokpono ikọ fo akan ofụri enyịn̄ fo.” (Psalm 138:2) Ke ini Jehovah otomode n̄kpọ ke enyịn̄ esie, un̄wọn̄ọ oro isitreke ndisu, koro enye “omokpono” ikọ esie. (Ephesus 3:20) Ke akpanikọ, Jehovah isikpụhu mbon oro ‘ẹdatde esịt’ ke enye.—Psalm 37:3, 4.
Owo Emi ‘Eketịmde Enem Abasi Esịt’
13, 14. Ntak okoyomde Enoch enyene mbuọtidem ye uko?
13 Nnyịn imekeme ndikpep ekese mban̄a mbuọtidem ye uko ke ndikere mban̄a uwụtn̄kpọ Enoch, kpa ntiense en̄wen oro okodude mbemiso eyo mme Christian. Idem mbemiso Enoch ọkọtọn̄ọde nditịn̄ ntịn̄nnịm ikọ, anaedi enye ama ọfiọk ke ẹyedomo mbuọtidem ye uko imọ. Didie? Jehovah ama ọdọhọ toto ke Eden ke imọ iyesịn usua ke ufọt mbon oro ẹnamde n̄kpọ ẹnọ imọ ye mbon oro ẹnamde n̄kpọ ẹnọ Satan kpa Devil. (Genesis 3:15) Enoch ama ọfiọk ke usua emi ama ọtọtọn̄ọ ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ini oro ẹkebotde owo, kpa ini emi Cain okowotde Abel. Ke akpanikọ, Adam ete mmọ okosụk ododu uwem ke se ikperede ndisịm isua 310 ke Enoch ama akamana.—Genesis 5:3-18.
14 Kpa ye oro, Enoch ama “asan̄a ye Abasi” uko uko, onyụn̄ obiom “mbukpo n̄kpọ” oro mme owo ẹketịn̄de ẹdian Jehovah. (Genesis 5:22; Jude 14, 15) Nte an̄wan̄ade, Enoch ndikọsọn̄ọ nda ntuak ibuot nnọ ata Abasi ama anam ediwak owo ẹsua enye ẹnyụn̄ ẹyom ndiwot enye. Edi Jehovah ikayakke enye okop ubiak n̄kpa. Ke Jehovah ama akayararede owụt Enoch ke ‘enye ama etịm enem imọ esịt,’ Abasi ama ‘okpụhọ’ Enoch itie ebe ke ndisịbe uwem esie, eyedi ke ini okosụk okụtde n̄kukụt.—Mme Hebrew 11:5, 13; Genesis 5:24.
15. Nso eti uwụtn̄kpọ ke Enoch ekenịm ọnọ mme asan̄autom Jehovah mfịn?
15 Ke ama eketịn̄ nte ẹkekpụhọrede Enoch itie, Paul ama afiak etịn̄ ke mbuọtidem edi akpan n̄kpọ, ete: “Akan oro, ke mbuọtidem mîdụhe owo ikemeke nditịm nnem [Abasi] esịt.” (Mme Hebrew 11:6) Ih, mbuọtidem Enoch ama ọnọ enye uko ndisan̄a ye Jehovah nnyụn̄ ntan̄a etop ubiereikpe Esie ndori ererimbot oro mîkabakke Abasi. Enoch ama enịm eti uwụtn̄kpọ ke afan̄ emi ọnọ nnyịn. Nnyịn inam ukem utom oro Enoch akanamde ke ererimbot oro ọbiọn̄ọde utuakibuot akpanikọ onyụn̄ ọyọhọde ye kpukpru orụk idiọkido.—Psalm 92:7; Matthew 24:14; Ediyarade 12:17.
Uko Oro Ẹnyenede ke Ntak Mbak Abasi
16, 17. Anie ekedi Obadiah, ndien nso ikọwọrọ enye?
16 Ke ẹsiode mbuọtidem ẹfep, edu efen oro esinamde nnyịn inyene uko edi mbak Abasi. Ẹyak ineme iban̄a n̄wọrọnda uwụtn̄kpọ owo oro akabakde Abasi, emi okodude uwem ke eyo prọfet Elijah ye Edidem Ahab ke obio ubọn̄ edem edere Israel. Ke ini ukara Ahab, obio ubọn̄ edem edere Israel ẹma ẹtuak ibuot ẹnọ Baal ke usụn̄ oro inua mîkemeke ndibụk. Ke akpanikọ, prọfet Baal 450 ye mme prọfet Asherah 400 ẹma ‘ẹsidia n̄kpọ ke okpokoro oro Jezebel,’ n̄wan Ahab ekebride.—1 Ndidem 16:30-33; 18:19.
17 Jezebel, ata idiọk asua Jehovah, ama odomo nditre utuakibuot akpanikọ ke Israel. Enye ama owot ndusụk prọfet Jehovah onyụn̄ akam odomo ndiwot Elijah, oro ọkọbọhọde ke ntak oro Abasi eketemede enye ete efehe aka edem Jordan oko. (1 Ndidem 17:1-3; 18:3) Ndi omokụt nte ọkọsọn̄de ndisọn̄ọ ndu ke edisana utuakibuot ke obio ubọn̄ edem edere Israel? Ke akam ọdiọkde akan oro, nso edieke afo akpakanamde utom ke idem ufọk edidem? Se ikọwọrọde owo Abasi kiet edi oro, enye ekekere Obadiah * okonyụn̄ edi etubom ufọk Ahab.—1 Ndidem 18:3.
18. Nso ikanam Obadiah atuak ibuot ọnọ Jehovah uko uko?
18 Anaedi Obadiah okokpono Jehovah ke mbufiọk. Edi enye ikọkpọn̄ke Jehovah. Ke nditịm ntịn̄, 1 Ndidem 18:3 ọdọhọ ete: ‘Ndien Obadiah abak Jehovah eti-eti.’ Ke akpanikọ, Obadiah ama enen̄ede abak Abasi! Mbak Abasi emi ama anam enye enen̄ede enyene uko, nte ikemede ndikụt ke se iketịbede esisịt ini ke Jezebel ama okowot mme prọfet Jehovah.
19. Nso ke Obadiah akanam ndiwụt ke imenyene uko?
19 Akpa Ndidem 18:4 okot ete: “Edikem adan̄aemi Jezebel okowotde mme prophet Jehovah, Obadiah ada prophet ikie, edịp mmọ owo aba ye duop, aba ye duop, ke aba itiat, onyụn̄ ọbọk mmọ ke uyo ye mmọn̄.” Anaedi afo ọmọfiọk ke ndidedịbe nda udia nsọk owo ikie ekedi edue-ukot-akpa-itọn̄. Obadiah ekenyene ndidedịbe mbak Ahab, Jezebel, ye nsunsu prọfet 850 oro ẹkesimade ndidi ufọk Ahab ẹdimụm enye. Ke adianade do, anaedi mme okpono ndem ke Israel ẹma ẹsidomo nditịn̄ se Obadiah akanamde emi nnọ Ahab ye n̄wan esie man ẹma mmimọ. Nte ededi, okposụkedi mme okpono ndem emi ẹkesikụtde Obadiah, enye okosụk enyenyene uko ndinọ mme prọfet Jehovah se mmọ ẹyomde. Nso uko ke mbak Abasi ekeme ndinọ owo ntem!
20. Didie ke mbak Abasi akan̄wam Obadiah, ndien didie ke uwụtn̄kpọ esie an̄wam fi?
20 Jehovah ama ekpeme Obadiah osio ke ubọk mme asua esie ke ntak uko ye mbak Abasi oro enye ekenyenede. N̄wed Mme N̄ke 29:25 ọdọhọ ete: “Uten̄e owo ọkọk afia enịm: edi ẹda owo eke ọbuọtde idem esie ye Jehovah ẹmenede enye ẹnịm ke enyọn̄.” Obadiah ekedi owo nte nnyịn, enye ikoyomke ẹmụm ẹnyụn̄ ẹwot imọ, kpa nte nnyịn mîkpoyomke utọ n̄kpọ oro etịbe ọnọ nnyịn. (1 Ndidem 18:7-9, 12) Kpa ye oro, mbak Abasi ama ọnọ enye uko ndikan ndịk owo ekededi. Obadiah enịm eti uwụtn̄kpọ ọnọ kpukpru nnyịn, akpan akpan mbon oro ẹkemede nditaba ifụre m̀mê uwem mmọ ke ntak ẹtuakde ibuot ẹnọ Jehovah. (Matthew 24:9) Ẹyak kpukpru nnyịn idomo ndida “mbak Abasi ye uten̄e” nnam n̄kpọ Jehovah.—Mme Hebrew 12:28.
21. Nso ke idineme ke ibuotikọ oro etienede?
21 Idịghe mbuọtidem ye mbak Abasi kpọt ẹkeme ndinam nnyịn inyene uko, ima ekeme ndikam nnen̄ede nnọ nnyịn uko. Paul ekewet ete: “Abasi ikọnọhọ nnyịn edu ufep, edi eke odudu ye eke ima ye eke eti ibuot.” (2 Timothy 1:7) Ke ibuotikọ oro etienede, nnyịn iyokụt nte ima ekemede ndin̄wam nnyịn inam n̄kpọ Jehovah uko uko ke ndiọkeyo mme akpatre usen emi.—2 Timothy 3:1.
[Ikọ idakisọn̄]
^ ikp. 17 Idịghe prọfet Obadiah.
Nte Afo Emekeme Ndibọrọ
• Nso ikanam Joshua ye Caleb ẹnyene uko?
• Nso ke ata mbuọtidem abuana?
• Ntak emi Enoch mîkokopke ndịk nditan̄a etop ubiereikpe Abasi?
• Didie ke mbak Abasi anam inyene uko?
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ndise ke page 16, 17]
Jehovah ọkọdọhọ Joshua ete: ‘Sọn̄ ubọk, nyụn̄ sọn̄ esịt’
[Ndise ke page 18]
Obadiah ama ese aban̄a onyụn̄ ekpeme mme prọfet Abasi
[Mme ndise ke page 19]
Enoch ama etịn̄ ikọ Abasi uko uko