Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Dikima didi difuma ku ditabuja ne ku ditshina dia Nzambi

Dikima didi difuma ku ditabuja ne ku ditshina dia Nzambi

Dikima didi difuma ku ditabuja ne ku ditshina dia Nzambi

‘Ikala ne bukole ne mutshima wa dikima, Yehowa, Nzambi webe, udi nebe.’​—YOSHUA 1:9.

1, 2. (a) Bilondeshile mudi muntu mua kumona, nganyi uvua mua kutshimuna mu mvita ya bena Isalele ne bena Kanana? (b) Ntshinyi tshivuabu bambile Yoshua bua kumukolesha ku muoyo?

MU TSHIDIMU tshia 1473 kumpala kua bikondo bietu ebi, tshisamba tshia Isalele tshikavua pa kubuela mu Buloba Bulaya. Bua kubalongolola ku ntatu ivua mibindile kumpala, Mose wakabavuluija ne: ‘Nenusabuke Yadene lelu, bualu bua kuipata bisamba bidi binupita bunene ne bukole, ne misoko minene idi ne mpangu mile idi mipite mulu, bantu banene badi bale, bana balume ba Anaka, banudi bumvua lumu luabu ne: Nganyi udi mua kuimana kumpala kua bana balume ba Anaka?’ (Dutelonome 9:1, 2) Bana balume ba Anaka bavua bilobu bia bushuwa! Kabidi, bamue bena Kanana bavua ne bia mvita bia bungi, bavua ne makalu a mvita mikale ne biamu ku nkata.​—Balumbuluishi 4:13.

2 Kadi bena Isalele bobu, bavua bapika ne bavua benze bidimu 40 mu tshipela. Pa kumona anu tshivuabu, muntu udi anu mua kuamba ne: kutshimuna baluishi bu bena Kanana kuvua bualu bukole. Kadi, Mose uvua ne ditabuja; uvua ‘utangila’ muvua Yehowa ubalombola. (Ebelu 11:27) Mose wakambila bena Isalele ne: ‘Yehowa, Nzambi wenu, udi uya kumpala kuenu udi bu kapia kadi kabutula bionso; yeye neabashipe, neabaponeshe kumpala kuenu.’ (Dutelonome 9:3; Musambu 33:16, 17) Panyima pa lufu lua Mose, Yehowa wakajadikila Yoshua muvuaye nende wamba ne: ‘Bika biebe, usabuke musulu eu wa Yadene, wewe ne bantu aba bonso, uye mu buloba bundi mpa Bena Isalele. Kakuena muntu udi mua kuimana kumpala kuebe too matuku onso autshidi ne muoyo; nengikale nebe bu mungakadi ne Mose.’​—Yoshua 1:2, 5.

3. Ntshinyi tshivua tshiambuluishe Yoshua bua kuikalaye ne ditabuja ne dikima?

3 Bua Yehowa kuambuluisha Yoshua ne kumuludika, uvua ne bua kubala Mikenji ya Nzambi ne kuelelapu meji ne kuyitumikila. Yehowa uvua mumuambile ne: ‘Pashishe neutute dikasa dimpe, newikale ne diakalengele. Tshiakukuambila anyi? Ikala ne bukole ne mutshima wa dikima; kutshinyi, kukuatshiki buôwa, bualu bua Yehowa, Nzambi webe, udi nebe kuonso kuwaya.’ (Yoshua 1:8, 9) Bu muvua Yoshua mutumikile dîyi dia Nzambi, wakapeta bukole, dikima ne wakatshimuna. Kadi, bantu ba bungi ba mu tshikondo tshiende kabavua batumikile to. Bua dibenga adi, kabavua batute dikasa dimpe to, e kukafuilabu mu tshipela.

Badi ne buôwa bua dipanga ditabuja

4, 5. (a) Fuanyikija mmuenenu wa batentekedi dikumi ne uvua nende Yoshua ne Kaleba. (b) Ntshinyi tshivua Yehowa muambile bantu bavua kabayi ne ditabuja kudiye?

4 Katshia ku tshikondo tshivua Mose mutuma bantu 12 bua kutentekela buloba musangu wa kumpala uvua bena Isalele bafike kumpala kua bena Kanana kukadi bidimu 40. Batentekedi dikumi bavua bapingane ne buôwa bua bungi. Bavua bela mbila bambila bena Isalele ne: ‘Bantu bonso batuakamonamu badi bantu ba mibidi minene. Tuakamona bantu ba mfiondo, bana balume ba Anaka, bakalelabu kudi Nefilima: patuakaditangila, tuakadi bu mpasu.’ Mbushuwa bua kuamba ne: “Bantu bonso” ba mu Kanana bavua bantu ba mfiondo, bana ba Anaka anyi? Tòo. Bena Anaka bavua ndelanganyi ya ba-Nefilima bavua ne muoyo kumpala kua Mvula wa kabutu anyi? Kabiena nanku to! Nansha nanku, bua dinekesha diabu edi, buôwa bukole buakakuata bantu bonso bavua mu tshitudilu. Bantu kujingabu bua kupingana mu Ejipitu muvuabu babanuishila mâyi ku lusona!​—Nomba 13:31–14:4.

5 Kadi kuvua batentekedi babidi, Yoshua ne Kaleba, bavua buobu basue ne muoyo mujima bua kubuela mu Buloba Bulaya. Bakamba ne: Bena Kanana ‘badi bu bintu bia tuetu kudia, bintu bidibu badisungila nabi biakumuka, ne Yehowa udi netu; kanubatshinyi.’ (Nomba 14:9) Yoshua ne Kaleba bavua mua kuikala baladila mayi mabole anyi? Kabiena nanku to. Bualu, bena mu tshisamba tshijima bavua badimuene ne abu abidi muvua Yehowa mupuekeshe bena Ejipitu milongo nansha muvuabu ne bukole ne kupuekeshe ne nzambi yabu kabidi pavuaye mubatumina bipupu dikumi. Bavua kabidi bamone muvua Yehowa mubutule Pâlo ne basalayi bende bonso mu Mbuu Mukunze. (Musambu 136:15) Bua malu aa bidi bimueneka ne: buôwa buvua nabu batentekedi dikumi ne bantu bavuabu bakuatshisha buôwa kabuvua bualu bukese to, buvua tshilema tshinene. Yehowa wakamba bua kanyinganyinga kavuaye nanku ne: ‘Nebikale nanyi ne mpata musangu bule munyi bua malu a kukema angakuenza munkatshi muabu?’​—Nomba 14:11.

6. Mmu mushindu kayi mudi dikima dilamakaja ku ditabuja ne mmunyi mudibi bimueneka lelu eu?

6 Yehowa wakaleja tshivua tshikebeshe nsombelu au: bantu bavua ne buôwa bualu kabavua ne ditabuja to. Bushuwa, ditabuja ne dikima bidi bienda pamue, ne bua mushindu udibi anu bu mukaba ne tshilamba, mupostolo Yone wakafunda bua tshisumbu tshia bena Kristo ne bua mvita iditshi tshiluangana ya mu nyuma ne: ‘Edi ndipita diakupita malu a pa buloba bukole, nditabuja dietu.’ (1 Yone 5:4) Lelu, bua ditabuja dia buena dia Yoshua ne dia Kaleba, Bantemu ba Yehowa bapite pa miliyo isambombo badi bayisha lumu luimpe lua Bukalenge pa buloba bujima. Mu buobu emu mudi bakulumpe ne bana, badi ne bukole ne badi basama. Kakuena muluishi nansha umue udi ne bukole bua kuimanyika bantu aba badi ne dikima to.​—Lomo 8:31.

‘Kanualuki tshia nyima’

7. ‘Kualuka tshia nyima’ kudi kumvuija tshinyi?

7 Basadidi ba Yehowa badi bayisha lumu luimpe ne dikima lelu bualu badi ne mmuenenu wa buena wa mupostolo Paulo pavuaye mufunde ne: ‘Tuetu katuena ba munkatshi mua badi baluka tshia nyima too ne ku dibutuka, kadi tudi munkatshi mua badi ne ditabuja too ne ku dipeta dia muoyo.’ (Ebelu 10:39) ‘Kualuka tshia nyima’ kakuena kumvuija kuikala ne buôwa ka mutantshi mukese to, bualu basadidi ba bungi ba Nzambi bavuaku bapeta buôwa imue misangu. (1 Samuele 21:12; 1 Bakalenge 19:1-4) Kadi bilondeshile mudi mukanda kampanda udi umvuija Bible wamba, kudi kumvuija “kupingana tshianyima, kupangila mua kulamata ku bulelela.” Mukanda eu udi wamba kabidi ne: tshiambilu ‘kualuka tshia nyima’ tshidi mua kuikala difuanyikija dikole didi mua kuleja mudi muntu “upuekesha tshilamba tshia ku mazuwa a kale tshitu lupepele lubuela bua kuatuma kumpala lubilu ne kufika ku dikepesha lubilu luende” mu mudimu wa Nzambi. Bushuwa bantu badi ne ditabuja dikole kabena bela meji a “kukepesha lubilu” luabu padibu mu ntatu bu mudi dibakengesha, disama anyi lutatu kayi lukuabu luonso. Pamutu pa kutangila ku ntatu eyi, badi baya batangile kumpala mu mudimu wa Yehowa, bamanye ne: yeye udi ubatabalela ne mmumanye kabidi malu adibu mua kukumbaja ne adibu kabayi mua kukumbaja. (Musambu 55:22; 103:14) Udi pebe ne ditabuja dia buena edi anyi?

8, 9. (a) Mmunyi muvua Yehowa mukoleshe ditabuja dia bena Kristo ba kumpala? (b) Tudi mua kuenza tshinyi bua kukolesha ditubuja dietu?

8 Musangu kampanda bapostolo bavua bumvua ne: ditabuja diabu divua dikepele, ke buobu kulomba Yezu ne: ‘Udiundishe ditabuja dietu.’ (Luka 17:5) Dilomba diabu dia muoyo mujima divua dikumbane, nangananga dituku dia Pentekoste 33 bikondo bietu ebi pavua nyuma muimpe uvua Yezu mubalaye mupuekele bayidi ne kubapesha dimanya dia bungi dia Dîyi dia Nzambi ne dia malu adiye mulongolole. (Yone 14:26; Bienzedi 2:1-4) Ditabuja dia bapostolo diakakola ne buobu kutuadija kuyisha lumu luimpe ‘munkatshi mua bifukibua bionso muinshi mua diulu’ nansha muvuaku ntatu mikole.​—Kolosai 1:23; Bienzedi 1:8; 28:22.

9 Bua tuetu kukolesha ditabuja dietu ne kuenza mudimu wa buambi bikole, tudi petu ne bua kulonga Bible ne kulelapu meji ne kulomba Yehowa nyuma wende. Bua tuetu kupeta ditabuja didi mua kutupesha dikima ditudi nadi dijinga bua kuluangana mvita ya mu nyuma ne kutshimuna, tudi ne bua kubueja Dîyi dia Nzambi mu lungenyi ne muoyo wetu anu bu muvua Yoshua, Kaleba ne bena Kristo ba kumpala benze.​—Lomo 10:17.

Kuitabuja Nzambi nkayaku ki nkukumbane

10. Ditabuja dilelela didi dilomba tshinyi?

10 Nsombelu wa bena lulamatu ba kale udi uleja ne: ditabuja didi dilela dikima ne dinanukila didi dilomba malu a bungi kupita kuitabuja Nzambi nkayaku. (Yakobo 2:19) Didi dilomba bua kumanya mudi Yehowa muntu wa bushuwa ne kumueyemena. (Musambu 78:5-8; Nsumuinu 3:5, 6) Didi diumvuija kuitaba ne muoyo mujima ne: kulamata ku mikenji ya Nzambi ne mêyi ende mbua diakalenga dietu. (Yeshaya 48:17, 18) Ditabuja didi kabidi dijinga bua tuikale batuishibue muikala Yehowa mua kukumbaja malu adiye mulaye ne mudiye “mufutshi wa badi bamukeba.”​—Ebelu 11:1, 6; Yeshaya 55:11.

11. Mmunyi muvua Nzambi mufute Yoshua ne Kaleba bua ditabuja ne dikima diabu?

11 Ditabuja dia mushindu eu ditu dienda dikola. Ditu dienda dikola patudi tutumikila bulelela mu nsombelu wetu, ‘tulabula’ malu mimpe ne ‘tumvua’ anyi tumona mudi Yehowa wandamuna masambila etu ne tshitudi mua kuamba mu mushindu mukuabu ne: kujingulula mushindu udi Yehowa utuludika mu nsombelu wetu. (Musambu 34:8; 1 Yone 5:14, 15) Tumanyayi ne: ditabuja dia Yoshua ne dia Kaleba divua dikole pavuabu benda balabule buimpe bua Nzambi. (Yoshua 23:14) Tangila malu aa: Bavua bashale ne muoyo panyima pa bidimu 40 bia ditambakana mu tshipela, anu bu muvua Nzambi mubalaye. (Nomba 14:27-30; 32:11, 12) Bavua ne mudimu munene wa kuenza mu bidimu bisambombo bivuabu ne bua kunyenga buloba bua bena Kanana. Ndekelu wa bionso, bavua bashale ne makanda a mubidi ne muoyo bidimu bia bungi ne kupetabu bitupa bia maloba bu bumpianyi buabu. Yehowa wakabenesha bikole balume aba bavua bamuenzele mudimu ne ditabuja ne dikima.​—Yoshua 14:6, 9-14; 19:49, 50; 24:29.

12. Mmushindu kayi udi Yehowa upesha ‘dilaya diende lumu’?

12 Malu mimpe avua Nzambi muenzele Yoshua ne Kaleba adi atuvuluija mêyi a Mufundi wa misambu uvua muamba ne: “Dilaya diebe ndipite ne lumu lua dina diebe.” (Musambu 138:2, MMM) Padi Yehowa ulaya tshintu mu dîna diende, dikumbana dia dilaya adi didi ne “lumu” bualu didi dipita malu onso atudi mua kutekemena. (Efeso 3:20) Eyowa, Yehowa katu mua kuela bantu badi ne “disanka diabu” mu yeye mâyi ku makasa to.​—Musambu 37:3, 4.

Muntu uvua ‘musankishe Nzambi’

13, 14. Bua tshinyi Hanoka uvua dijinga ne ditabuja ne dikima?

13 Tshilejilu tshia Hanoka, uvua pende musadile Yehowa kumpala kua Yezu kulua pa buloba tshidi mua kutulongesha kabidi malu makuabu a bungi pa bidi bitangila ditabuja ne dikima. Pamuapa kumpala kua Hanoka muine kutuadija kumanyisha malu a Nzambi, uvua mumanye ne: ditabuja diende ne dikima bivua mua kumulelela ntatu. Mmunyi nanku? Bualu Yehowa ukavua mumanyishe kubangila mu budimi bua Edene ne: kuvua ne bua kuikala lukuna pankatshi pa bantu badi benzela Nzambi mudimu ne bantu badi bawenzela Diabolo. (Genese 3:15) Hanoka uvua kabidi mumanye ne: lukuna elu lukavua lutuadije kumueneka anu ku ntuadijilu aku pavua Kayina mushipe muanabu Abele. Bua Adama, tatuende wa Abele ne Kayine, wakafua bidimu 310 panyima pa diledibua dia Hanoka.​—Genese 5:3-18.

14 Kadi nansha muvua Hanoka mumanye malu onso aa, ‘wakendakana ne Nzambi’ wakapisha “malu onso makole” avua bantu bamba bapenda nawu Nzambi. (Genese 5:22; Yuda 14, 15) Mushindu uvua Hanoka mulamate ne muoyo mujima ku ntendelelu mulelela wakamulelela baluishi ba bungi, muoyo wende uvua mu njiwu ya lufu. Mu nsombelu eu, Yehowa wakepula muprofete wende ku lufu lua tshinyangu. Panyima pa Yehowa mumane kuleja Hanoka ne: “Yeye wakasankisha Nzambi,” ‘wakamumusha’ bua kikadi ne muoyo, pamuapa wakafua pavuaye umona tshikena-kumona kampanda.​—Ebelu 11:5, 13; Genese 5:24.

15. Ntshilejilu kayi tshilenga tshivua Hanoka mushile basadidi ba Yehowa ba lelu?

15 Padi Paulo ujikija kuakula bua Hanoka, udi uleja kabidi mushinga wa ditabuja wamba ne: ‘Bikalaku kakuyi ditabuja, muntu kêna mua kusankisha Nzambi.’ (Ebelu 11:6) Bua ditabuja, Hanoka wakenda ne Yehowa, umanyisha malu ende bua kupisha bantu bavua babenga kumutumikila. Bua tshienzedi etshi, Hanoka ntshilejilu tshimpe buetu. Tudi petu ne mudimu wa mushindu umue wa kuenza mu bulongolodi ebu budi ne bantu bakine ntendelelu mulelela ne badi benza malu mabi a mishindu yonso.​—Musambu 92:7; Matayo 24:14; Buakabuluibua 12:17.

Ditshina dia Nzambi didi dilela dikima

16, 17. Obadaya uvua nganyi ne uvua mu nsombelu kayi?

16 Pa kumusha ditabuja, kudi ngikadilu mukuabu udi ulela kabidi dikima, ke ditshina dimpe dia Nzambi. Tuanjayi kuangata tshilejilu tshilenga tshia muntu uvua utshina Nzambi bikole uvua ne muoyo mu tshikondo tshia muprofete Eliya ne mukalenge Ahaba wa bisamba dikumi bia Isalele. Mu bukokeshi bua mukalenge eu, ntendelelu wa nzambi Bala uvua mu ditunga dijima kupita mu bukokeshi bua bakalenge bakuabu bonso. Baprofete ba Bala 450 ne ba dikunji dia tshijila 400 bavua ‘badia ku mêsa a Izebele’ mukaji wa Ahaba.​—1 Bakelenge 16:30-33; 18:19.

17 Bu muvua Izebele mukine Yehowa ne muoyo mujima, wakajinga bua kubutula ntendelelu mulelela mu ditunga. Mamu eu wakashipesha baprofete ba Yehowa ba bungi ne wakajinga bua kushipa ne Eliya, kadi Nzambi wakambila Eliya bua kunyemena dia muamua dia musulu wa Yadene. (1 Bakelenge 17:1-3; 18:13) Elabi meji muvuabi mua kuikala bikole bua muntu kushala mulamate ku ntendelelu mulelela mu bukalenge bua bisa dikumi mu tshikondo atshi! Lutatu luvua mua kuikala lukole bua bantu bavua benza mudimu mu lupangu lua mukalenge. Lutatu elu ke luvua Obadaya * muntu uvua utshina Nzambi mupete bu muvuaye ku mutu kua nzubu wa mukalenge Ahaba.​—1 Bakelenge 18:3.

18. Ntshinyi tshivua tshiambuluishe Obadaya bua kuikalaye mulamate Yehowa mu mushindu wa pa buawu?

18 Bidi bimueneka ne: Obadaya uvua wenza malu ne budimu bua bungi bua kutendelela Yehowa. Kadi nansha nanku kavua mulekele ditabuja diende to. Badi bamba mu 1 Bakelenge 18:3 ne: “Obadaya wakatamba kutshina Yehowa bikole.” Obadaya uvua utshina Yehowa mu mushindu wa pa buawu! Ditshina edi dia pa buadi divua dimupeshe dikima divua dilue kumuenekela ku malu avua menzeke panyima pa Izebele mumane kushipa baprofete ba Yehowa.

19. Obadaya wakenza tshinyi bua kuleja dikima diende?

19 Tudi tubala ne: ‘Pakakeba Izebele kushipa baprofete ba Yehowa, Obadaya wakangata lukama lua baprofete, wakasokoka makumi atanu mu nyongolo makumi atanu mu nyongolo, wakabadisha bidia, wakabanuisha mâyi.’ (1 Bakelenge 18:4) Bidi bimueneka patoke ne: kudisha mu musokoko bantu lukama kuvua ne bua kuikala bualu bua njiwu bua dikema. Obadaya kavua anu ne bua kusokoma bua Ahaba ne mukajende Izebele bua kabamumonyi, kadi uvua kabidi ne bua kusokoma baprofete 850 bavua balua kua mukalenge pa tshibidilu. Pa kumusha bantu aba, mutendeledi yonso wa Bala uvua mu ditunga, kubangila ku muntu wa tshianana too ne ku bantu bavua ne bukokeshi, uvua mua kumona Obadaya, uvua mua kumufunda bua mukalenge ne mukajende bamuanyishe. Nansha muvua bantu bapite bungi bua kumanya muvua Obadaya udisha baprofete ba Yehowa aba ne dikima, kakuvua nansha umue wabu uvua muangule mpasu. Bushuwa ditshina dia Nzambi mbukole budi mua kupa muntu dikima!

20. Mmunyi muvua ditshina dia Nzambi diambuluishe Obadaya ne mmunyi mudi tshilejilu tshiende tshikuambuluisha?

20 Bu muvua Obadaya ne dikima bua ditshina dia Nzambi, bidi bimueneka ne: Yehowa wakamusokoka bua baluishi bende kabamumonyi to. Nsumuinu 29:25 udi wamba ne: ‘Patshina muntu bakuabu, bualu ebu budi buteyi kudiye, kadi udi weyemena Yehowa neapanduke.’ Obadaya uvua anu bu tuetu bonso aba, uvua utshina bua kabamumonyi ne kabamushipi bu mutudi petu mua kutshina. (1 Bakelenge 18:7-9, 12) Nansha nanku, bua ditshina diende dia Nzambi, uvua ne dikima divua dipite ditshina dia bantu divuaye mua kuikala nadi. Obadaya ntshilejilu tshilenga buetu lelu, nangananga bua bana betu badibu mua kuela mu buloko anyi kushipa bualu badi batendelela Yehowa. (Matayo 24:9) Tuetu bonso tuenzayi muetu muonso bua kuenzela Yehowa “mudimu ne kunemekela ne ditshina.”​—Ebelu 12:28.

21. Ntshinyi tshitualonga mu tshiena-bualu tshidi tshilonda?

21 Ki nganu ditabuja ne ditshina dia Nzambi bidi mua kulela dikima to; dinanga padi didi ne bukole bua bungi bua kuenza nunku. Paulo wakafunda ne: ‘Nzambi kakatupa nyuma wa buôwa; kadi wakatupa nyuma wa bukole ne wa dinanga ne wa kudikanda.’ (2 Timote 1:7) Mu tshiena-bualu tshidi tshilonda netumone mudi dinanga mua kutuambuluisha bua kuenzela Yehowa mudimu ne dikima mu matuku aa makole a ku nshikidilu.​—2 Timote 3:1.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 17 Eu Obadaya ki mmuprofete to.

Udi mua kuandamuna anyi?

• Nntshinyi tshivua tshiambuluishe Yoshua ne Kaleba bua kuikala ne dikima?

• Ditabuja dilelela didi dilomba tshinyi?

• Bua tshinyi Hanoka uvua wambila bantu malu avua Nzambi ubapishe nawu ne dikima?

• Mmunyi mudi ditshina dia Nzambi difikisha ku dikima?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu mabeji 16, 17]

Yehowa wakambila Yoshua ne: “Ikala ne bukole ne mutshima wa dikima”

[Tshimfuanyi mu dibeji 18]

Obadaya wakadisha ne wakalama baprofete ba Nzambi

[Bimfuanyi mu dibeji 19]

Hanoka wakayisha dîyi dia Nzambi ne dikima