Skip to content

Skip to table of contents

Tau Fakamaamaaga Mai he Tohi he Fakamatalaaga

Tau Fakamaamaaga Mai he Tohi he Fakamatalaaga

Kua Moui e Kupu ha Iehova

Tau Fakamaamaaga Mai he Tohi he Fakamatalaaga

“KO E tagata ne fanau ai he fifine, kua gahoa hana tau aho, ti puke ai ke he fakaatukehe,” he talahau he tupuna ko Iopu. (Iopu 14:1) Ati kua aoga ke nakai moumou noa e moui ku ha tautolu ke he tau tupetupe mo e tau amaamanakiaga fakateaga! Ko e heigoa e tau gahua kua lata ke fakaaoga ki ai e tau magaaho, tau malolō, mo e tau koloa ha tautolu? Ko e tau gahua fe ka kalo mai ai? Ko e tau kupu pulotu ne fakamau he tohi he Fakamatalaaga i loto he Tohi Tapu ka foaki mai e takitakiaga aoga ke he mena nei. Ko e fekau ne talahau ai “kua fakafili foki e tau manatu mo e tau fakafiliaga he tau loto” mo e maeke ke lagomatai a tautolu ke fai kakano e moui.—Heperu 4:12.

Ne tohia he tagata ne talahaua haana iloilo, ko e Patuiki ko Solomona i Isaraela i tuai, kua ha ha he tohi he Fakamatalaaga e tau fakatonuaga aoga ke he tau mena kua uho mooli he moui mo e tau mena kua fakateaga. Ha kua hagaao a Solomona ke he falu matagahua ta fale ne taute e ia, ne liga tohi e Fakamatalaaga he fakakatoatoa e tau gahua ta fale mo e ato haga kehe a ia mai he tapuakiaga mooli. (Nehemia 13:26) Ati pehē, ne tohi ai ato hoko e 1000 F.V.N., matahiku he 40 tau ne pule ai a Solomona.

KO E HEIGOA KUA NAKAI FAKATEAGA?

(Fakamatalaaga 1:1–6:12)

“Kua fakateaga ni e tau mena oti kana” he talahau he tagata fakamatala, ne hūhū: “Ko e heigoa kia e mena kua moua he tagata ke he hana tau gahua oti ne mamahi ai a ia ki lalo he la?” (Fakamatalaaga 1:2, 3) Ko e tau kupu “fakateaga” mo e “ki lalo he la” kua lagaloga e kitia i loto he Fakamatalaaga. Ko e kupu Heperu ne fakaliliu “fakateaga” kua kakano ko e “fafagu” po ke “ahua” ti hihiga ke he nakai fai kakano, nakai tukulagi, po ke nakai fakatumau. Ko e kakano he talahauaga “ki lalo he la” kua “ha ha he fua lalolagi nei” po ke “i loto he lalolagi nei.” Ti, ko e tau mena oti kana—tau mena oti ia ne foli he tagata ne fakaheu e finagalo he Atua—kua fakateaga ai.

“Kia leveki e koe hāu a tau hui ka fina atu a koe ke he fale he Atua,” he talahau e Solomona, “kua mitaki ke fakatata atu a koe ke fanogonogo.” (Fakamatalaaga 5:1) Kua nakai fakateaga e fakalataha ke he tapuakiaga mooli ki a Iehova ko e Atua. Ko e hagaaki ke he fakafetuiaga ha tautolu mo ia ko e matapatu haia he moui kua fai kakano.

Tali he Tau Hūhū Faka-Tohiaga Tapu:

1:4-10—Ko e heigoa he tau fakaholoaga pauaki he fua lalolagi ne “mategugu” ai? Tolu ni e matapatu fakaholoaga ne totoku he tagata fakamatala ati maeke ke fai moui e lalolagi—ko e laā, ko e tau matamatagi, mo e holoaga he vai. Ko e mooli, na loga lahi e tau holoaga pauaki he fua lalolagi mo e hala vihi lahi. Maeke e tagata ke fakaaoga e moui katoa ke fakaako e tau mena ia ka e nakai fakaai ke maama katoatoa ai. Kua maeke ke “mategugu” mooli e gahua ia. Kua fakahogohogo manava foki ka fakatatai e moui ku ha tautolu ke he gahua hololoa he tau fakaholoaga nei. Kua mategugu foki he lali ke fakatū e tau kumikumiaga foou. Ha ko e tau iloaaga foou ko e fakaaoga noa ni he tau fakavēaga kua fitā he fakatoka he Atua mooli mo e taute he magahala he tufugatia.

2:1, 2—Ko e ha kua totoku e kata ko e mena “heketia”? Liga lagomatai he kata a tautolu ke fakanimo fakakū e tau lekua, ti maeke he fakafiafiaaga ke fakateaga a tautolu ke he tau lekua ha tautolu. Pete ia, kua nakai utakehe he kata e tau mena vihi ha tautolu. Ti ko e lali ke fiafia mai he kata kua totoku ai ko e “heketia.”

3:11—Ko e heigoa he Atua ne eke kua “fulufuluola ai ke he ha lautolu ni a tau vaha”? Ko e falu mena ne taute e Iehova ko e Atua ke “fulufuluola,” po ke felauaki mitaki, ko e magaaho ne tufugatia a Atamu mo Eva, ko e maveheaga he tagaloa, ko e maveheaga mo Aperahamo, ko e maveheaga faka-Tavita, ko e hauaga he Mesia, mo e he fakatū a Iesu Keriso mo Patuiki he Kautu he Atua. Pete ia, ne fai mena agaia ka taute e Iehova ke “fulufuluola” he vahā tata i mua. Maeke ia tautolu ke mauokafua to fakamooli e lalolagi foou ne tututonu he magaaho tonu.—2 Peteru 3:13.

3:15e—Puhala fe kua ‘kumi he Atua e tau mena ne mole atu’? ‘Ko e tau mena ne mole atu’ kua liga hagaao ke he tau mena ne finagalo e Atua ke taute. Ha ko e tau holoaga tupu tumau he fanafanau mo e mamate, latau mo e mafola ati fakalolelole ai e tagata mo e tupu hake ia ia e manatu kua liliu e tau mena ne tutupu fakamua ke tutupu foki, kua maeke e Atua mooli ke kumi mo e fakamooli e tau mena oti kana kua manako a Ia ki ai. (Fakamatalaaga 3:1-10, 15a) ‘Ko e tau mena ne mole atu’ kua liga hagaao foki ke he tau tagata tututonu, ne fa kumi he tau tagata mahani kelea. Ke he vala nei, ne kumi tumau e Iehova e tau tagata tututonu ke maeke ke “lagomatai ki a lautolu.”—2 Nofoaga he Tau Patuiki 16:9.

5:9—Puhala fe he ‘tau mena kua tutupu ke he kelekele ma e tau tagata oti ia’? Ko e tau tagata oti ne nonofo he lalolagi kua falanaki ke he “tau mena kua tutupu ke he kelekele”—tau mena kua moua mai he fonua. Kua nakai kehe e patuiki. Ke fai fua e fonua haana, kua gahua malolō e tau fekafekau haana ke keli mo to e fonua ke leveki aki e patuiki.

Tau Fakaakoaga ma Tautolu:

1:15. Kua fakamole teao e tau magaaho mo e malolō he lali ke fakahako e pehiaaga mo e nakai fakafili tonu ne kitia e tautolu he vahā nei. Ko e Kautu ni he Atua kua maeke ke utakehe e mahani kelea.—Tanielu 2:44.

2:4-11. Ko e tau gahua aga mau, tuga e ta fale, gahua fonua, mo e tau leo kofe, pihia mo e moui mitaki lahi kua “kai e matagi” ha kua nakai taute he tau mena ia e moui ke fai kakano mooli po ke tamai e fiafia tukulagi.

2:12-16. Kua mahomo hake e iloilo ke he goagoa ha kua maeke ke fakatonu e falu lekua. Ka e hagaao ke he mate, kua nakai aoga e iloilo he tagata. Ti pete he talahaua e tagata ha kua liga moua e iloilo pihia, to nakai leva ti nimo a ia.

2:24; 3:12, 13, 22. Kua nakai hepe ke fiafia ke he fua he tau gahua malolō ha tautolu.

2:26. Ko e iloilo faka-Atua ne tamai e olioli, nukua ‘foaki e Iehova ke he tagata kua mitaki ki mua hana.’ Kua nakai fakaai ke moua e iloilo nei ka nakai fai fakafetuiaga mitaki mo e Atua.

3:16, 17. Kia nakai amanaki ke fakafili tonu e tau tutūaga takitaha. Ka e he nakai tupetupe ke he tau mena tutupu he lalolagi he vahā nei, kua lata ia tautolu ke tatali ki a Iehova ke fakahako e tau lekua.

4:4. Ko e gahua malolō ne taute fakalotomatala kua maeke ke moua e fiafia. Ka e ka gahua malolō ke mua hake he falu, to fakaohooho e aga fetoko ti maeke ke tupu mai e tau logonaaga fakafualoto mo e mahekeheke. Ko e gahua malolō ha tautolu he fekafekauaga Kerisiano kua tupu mai he tau fatuakiloto mitaki.

4:7-12. Ko e fakafetuiaga he tau tagata kua mua atu e aoga ke he tau koloa fakatino ti kua nakai lata ke fakaheu ai he tutuli ke he tau monuina.

4:13. Ko e kotofaaga mo e tau he moui kua nakai moua tumau e fakalilifuaga. Ko lautolu he tau tutuaga ke takitaki kua lata ke gahua fakalotomatala.

4:15, 16. “Ko e fuata ne ua aki”—ne hukui e patuiki—kua liga moua e lalagoaga mai ia “lautolu oti ne eke a ia mo takitaki,” ka e ‘fakamui mai ne nakai fiafia a lautolu ki a ia.’ Mooli ni, ko e mena ku e talahaua.

5:2. Kua lata e tau liogi ha tautolu ke manamanatu fakahokulo ki ai mo e fakalilifu, mo e ke he tau kupu gahoa.

5:3-7. Ko e manamanatu lahi ke he tau mena fakatino ka taute e tagata ke mohemiti ke he tau manako lotokai. Maeke foki e tagata ke kapaletu e loto he po ati mohe alafia ai. Maeke he tau kupu loga ke taute e tagata ke tuga na goagoa ke he falu ti fakaohooho a ia ke omonuo fakatepetepe ke he Atua. Ko e ‘matakutaku ke he Atua mooli’ ka puipui a tautolu neke taute pihia.

6:1-9. Ko e heigoa e aoga he tau monuina, lilifu, moui loa, mo e lahi foki he magafaoa ka ha ha ai e tau tuaga ne taofi a tautolu mai he olioli e tau mena ia? Ti kua “mua e mitaki he mena kua moua,” po ke talia e tau mena mooli, ke he “manako ki ai e loto,” kua tatai mo e tutuli ke fakamakona e tau manako ne nakai maeke ke fakamakona. Ko e puhala mitaki lahi he moui mogoia, kia loto fakaaue he ‘moua e tau mena kai, mo e tau mena ke fakatapulu ai’ ka e olioli agaia e tau mena atihake he moui mo e hagaaki ke fakatumau e fakafetuiaga tata mo Iehova.—1 Timoteo 6:8.

FAKATONUAGA KE HE TAU TAGATA ILOILO

(Fakamatalaaga 7:1–12:8)

Puhala fe ka puipui e tautolu e higoa mitaki po ke tuaga ha tautolu? Ko e heigoa e aga ha tautolu ke he tau pule he tagata mo e nakai fakafili tonu ne liga kitia e tautolu? Ha kua nakai iloa e lautolu ne mamate ha mena, to fakaaoga fēfē e tautolu e tau momoui ha tautolu mogonei? Ko e heigoa e puhala kua maeke e tau fuata ke fakaaoga fakailoilo aki e tau magaaho mo e tau malolō ha lautolu? Ko e tomatomaaga aoga he tagata fakamatala ke he tau mena nei mo e falu foki kua fakamau ma tautolu he veveheaga 7 ke he 12 he Fakamatalaaga.

Tali he Tau Hūhū Faka-Tohiaga Tapu:

7:19—Puhala fe ne mua atu e malolō he iloilo ke he “tau pule tokohogofulu”? Ka fakaaoga fakatai he Tohi Tapu, kua hagaao e numera hogofulu ke he katoatoa. Kua talahau e Solomona kua mua hake e aoga he iloilo mai he numera katoa he tau kautau ne puipui e maaga.

10:2—Ko e heigoa e kakano kua ha ha e loto he tagata “he lima matau hana” po ke “he lima hema hana”? Kua fa mahani e lima matau ke hagaao ke he tuaga mitaki, ka ha ha e loto he tagata he lima matau haana kua kakano kua omoomoi he loto haana a ia ke taute e mena mitaki. Ka fakaohooho e tagata ke tutuli e puhala hepe, ne talahau kua ha ha e loto haana he lima hema.

10:15—Puhala fe he “gahua he tau tagata goagoa kua tukumate ai a lautolu”? Ko e tagata ne nakai manamanatu fakamitaki, to kaumahala e gahua malolō haana ke fai fua mitaki lahi. Nakai moua e ia ha fiafia mai i ai. Ko e fakamakamaka teao pihia kua tukumate ai a ia.

11:7, 8—Ko e heigoa e kakano he talahauaga: “Kua mitaki ni e maama, ko e mena foki ke fiafia ai e tau mata ke kitekite ke he lā.” Kua tamai he maama mo e lā e olioli ki a lautolu ne momoui. Kua talahau e Solomona ke he mena nei, nukua mitaki ke moui ti kua lata ia tautolu ke “olioli” ato hoko mai e tau aho pouli, po kua motua, ka galo e hakahakau ha tautolu.

11:10—Ko e ha e “vaha tote mo e vaha fuata” ko e mena fakateaga? Ka nakai fakaaoga fakamitaki, to fakateaga ai, he tuga ni e ahua, to mole vave e malolō he vahā fuata.

Tau Fakaakoaga ma Tautolu:

7:6. Ko e kata he magaaho kua nakai lata kua fakatauhele mo e nakai fai aoga tuga e patapatakā he tau akau mahukihuki ne tugi i lalo he ulo. Kia lali a tautolu ke kalo mai i ai.

7:21, 22. Kua nakai lata ia tautolu ke tupetupe lahi ke he tau mena ne talahau he falu hagaao ki a tautolu.

8:2, 3; 10:4. Ka tuhituhi po ke fakatonu he takitaki gahua a tautolu, kua pulotu ke fakatotoka. Kua lauka ke pihia ke he “fano kehe fakatepetepe a koe mai mua hana,” kakano ke fakaoti fakatepetepe mai he gahua.

8:8; 9:5-10, 12. Maeke ia tautolu ke mamate fakalutukia tuga e tau ika ne puto he kupega po ke tau manu lele ne koto he matahele. Lafi ki ai, nakai fai tagata kua maeke ke taofi e malolō moui ka mate, po kua maeke ha tagata ke utakehe e mate ne taufetului e tau tagata ki ai. Ti nakai lata ia tautolu ke moumou teao e tau magaaho. Manako a Iehova ki a tautolu ke tokiofa mo e olioli e moui ke he puhala atihake. Ke taute e mena nei, kua lata ia tautolu ke tuku fakamua he tau momoui ha tautolu e fekafekau ki a Iehova.

8:16, 17. Ko e tau mena oti he Atua ne taute mo e fakaatā ke tutupu ke he tau tagata kua nakai maeke ke iloa ai, pete ka nakai momohe a tautolu he po he lali ke maama e tau mena ia. Ko e tupetupe ke he tau hepehepe oti ne taute e tautolu ka fofō ha tautolu a olioli he moui.

9:16-18. Kua lata ke tokiofa e iloilo pete kua laulahi ne nakai loto fakaaue ki ai. Kua mua e fiafia ke he tau kupu ne vagahau fakatekiteki he tagata iloilo ke he tau kupu ne fakatutū he tagata goagoa.

10:1. Kua latatonu ke fakaeneene ke he tau vagahau mo e tau gahua ha tautolu. He taha ni e fakahanoa, tuga he pa e ita, lagataha e fakaaoga fakahehē he kava, po ke magaaho ne putoia ke he mahani feuaki fakalialia, kua lahi e fakakelea ke he higoa mitaki he tagata lilifu.

10:5-11. Kia nakai mahekeheke ke he tagata goagoa ne moua e kotofaaga tokoluga. Ko e nakai iloa ke taute e gahua, pete ko e gahua mukamuka ka hagahaga kelea ai e fakahikuaga. Ka kua mua e mitaki ke feaki e aga ke ‘fakaaoga e lotomatala ke kautu ai.’ Kua aoga mooli ke lotomatala a tautolu ke he gahua fakamatala he Kautu mo e taute tutaki!

11:1, 2. Kua lata ia tautolu ke fakamokoi mo e loto katoa. Kua tupu ai e lima fakamokoi.—Luka 6:38.

11:3-6. Kua nakai lata e tau fakauaua he moui ke fakalotoloto ua aki a tautolu.

11:9; 12:1-7. Kua fai fakalagoaga e tau fuata ki a Iehova. Ko e mena ia, kua lata ia lautolu ke fakaaoga e tau magaaho mo e tau malolō ke fekafekau ke he Atua ato hoko mai e vahā motua ke lolelole ai.

“TAU KUPU HE TAU TAGATA ILOILO” KE TAKITAKI A TAUTOLU

(Fakamatalaaga 12:9-14)

Puhala fe kua lata ia tautolu ke onoono ke he “tau kupu ke fiafia ai” ne kumi mo e tohi he tagata fakamatala? Kehekehe ai mo e “tau tohi loga” he lotomatala fakatagata, “ko e tau kupu he tau tagata iloilo kua tuga ne tau huki ia ne ta hoka aki e tau povi, po ke tau fao kua fakamau ai e tau patu he tau fakapotopotoaga kua kotofa ai he leveki mamoe ne tokotaha.” (Fakamatalaaga 12:10-12) Ko e tau kupu iloilo ne foaki he “leveki mamoe ne tokotaha,” ko Iehova, kua fakalagotatai aki e tau momoui ha tautolu.

He fakagahua e tau tomatomaaga pulotu i loto he tohi he Fakamatalaaga ka lagomatai mooli a tautolu ke fai kakano mo e fiafia e moui. Lafi ki ai, kua fakamafana mai ki a tautolu: ‘To monuina a lautolu kua matakutaku ke he Atua mooli.’ Kia mauokafua e fifiliaga ha tautolu ke ‘matakutaku ke he Atua mooli, mo e omaoma ke he hana tau fakatufono.’—Fakamatalaaga 8:12; 12:13.

[Fakatino he lau 21]

Taha he tau gahua fulufuluola ue atu he Atua ka fakamooli he magaaho tonu ni